SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 14
IKATLONG TAON
                            KASAYSAYAN NG DAIGDIG

                       Mga Pangkalahtan at Tiyak na Layunin

      Pagkatapos ng isang taon pang-aaral sa antas na ito sa mataas na paaralan,
ang bawat mag-aaral ay inaasahang makapagpapakita ng sumusunod na kakayahan:

I.     Ang Simula ng Kabihasnan

     1. Naipamamalas ang pag-unawa sa kinalaman ng heograpiya sa pamumuhay ng
        mga sinaunang daigdig

       A. Heograpiya ng Daigdig

             1.1 Nasusuri ang mga teoryang siyentipiko at pahayag mula sa Bibliya
                 tungkol sa pinagmulan ng daigdig

             1.2 Nasusuri ang katangiang pisikal ng daigdig bilang tirahan ng tao

             1.3 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng heograpiya sa kasaysayan

       B. Mga Unang Tao

             1.4 Nasusuri ang mga teoryang siyentipiko at pahayag sa Bibliya tungkol
                 sa pinagmulan ng tao

             1.5 Nasusuri ang katangian ng bawat yugto ng pag-unlad ng kultura
                 (paleolitiko at neolitiko)

       C. Mga Unang Kabihasnan

             1.6 Nasusuri ang mga kaganapan sa Rebolusyong Neolitiko (pasimula
                 ng agrikultura0 na naging batayan ng mga unang kabihasnan

             1.7 Naiuugnay ang heograpiyang pisikal sa paglinang ng mga unang
                 kabihasnan

             1.8 Nasusuri ang pagsulong ng mga unang kabihasnan sa Asia
                 (Summer/mesopotamia, Indus at China), Africa (Egypt), South-
                 America (Aztec, Maya at Inca)

             1.9 Napahahalagahan ang kontribusyon sa daigdig ngmga unang
                 kabihasnan




                                          16
II.   Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon

      2. Napahahalagahan ang magkakasabay na pag-unlad ng mga kabihasnan sa
         Asia, Africa, South-Amerika at Europe

         A. Kabihasnan klasikal sa Asia at Europe

             2.1 Nasusuri ang mga elemento ng Kabihasnan Minoan at Mycenean

             2.2 Nasusuri ang mga kaganapan sa Kabihasnan Grecco-Roman at
                 Byzentine

             2.3 Nasusuri ang bahaging ginampanan ng kabihasnang Islamik sa
                 ugnayang Kanluran at Silangan

        B.   Kabihasnang Klasikal sa Africa at America

             2.4 Nasusuri ang mga kaganapan sa mga klasikal na kabihasnan sa
                 Africa (Mali at Songhai)

             2.5 Nasusuri ang mga kaganapan sa pulo ng Pacific

             2.6 Napahahalagahan ang kontribusyon ng Africa at America sa pag-
                 unlad ng kabihasnan ng daigdig

        C. Pag-usbong ng Europe

             2.7 Nasusuri ang mga salik ng nagbigay-daan sa paghina ng
                 Imperyong Romano

             2.8 Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa pagpasok ng
                 Gitnang Panahon

             2.9 Nasusuri ang mga kaganapang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng
                 “Holy Roman Empire”

             2.10Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng paglakas ng Simbahang
                 Katoliko bilang isang institusyon sa Gitnang Panahon

             2.11 Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng mga krusada sa Gitnang
                  Panahon

             2.12 Nasusuri ang paglaganap ng piyudalismo at manoryalismo sa
                  Europe




                                       17
2.13 Nasisiyasat ng mapanuri ang mga kaganapan tungo sa paglinang
                 ng Kabihasnang Europe

            2.14 Nasusuri ang pasimula at paglaganap ng mga bayan at lungsod

III.   Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagtatatag ng mga ‘Nation-
       States”

       3. Naipamamalas ang mapanuring pag-aaral sa mga kaganapan sa daigdig
          na humantong sa pagtatatag ng mga “nation-states”

       A. Paglakas ng Europe

          3.1 Nasusuri ang paglakas ng mga “bourgeoisie”

          3.2 Nasusuri ang pagsilang ng merkantilismo

          3.3 Nasusuri ang pagtatatag ng “national monarchy”

          3.4 Nasusuri angmga salik na nagbigay-daan sa “Renaiisance”

          3.5 Nasusuri ang mga kontribusyon ng “Renaissance” sa daigdig

          3.6 Nasusuri ang bahaging ginampanan ng Simbahang Katoliko sa
              paglakas ng Europe

          3.7 Napahahalagahan ang mga dahilan at bunga ng Repormasyon

       B. Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

          3.8 Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng unang yugto ng imperyalismo
              at kolonisasyon sa Europe

          3.9 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Rebolusyong Siyentipiko

          3.10 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Enlightenment

          3.11 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Rebolusyong Pampulitika at
               Panlipunan sa Europe (Rebolusyong Pranses0 at Amerika

          3.12 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Rebolusyong Industriyal

       C. Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon

          3.13 Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng ikalawang yugto ng
               imperyalismo at kolonisasyon


                                     18
D. Pagkamulat

         3.14 Naiuugnay ang Rebolusyong Pangkaisipan sa Rebolusyong Pranses
              at Amerikano

         3.15 Naihahambing ang nasyonalismong nalinang sa Europe at sa mga
              kolonya

         3.16 Naiuugnay ang Rebolusyong Pangkaisipan sa pag-unlad ng
              nasyonalismo sa mga bansang sakop

         3.17 Naipahahayag ang pagpapahalaga sa nasyonalismo sa iba’t ibang
              bahagi ng daigdig

      E. Tunggalian ng Interes

         3.18 Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa Unang Digmaang
              Pandaigdig

         3.19 Nasusuri ang mga epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig

         3.20 Nasusuri ang pagsisikap     ng   mga    bansa   na   makamit   ang
              kapayapaang pandaigdig

         3.21 Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa ikalawang
              Digmaang Pandaigdig

         3.22 Nasusuri ang papel na ginampanan ng mga pangunahing bansang
              sangkot sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig

         3.23 Nasusuri ang mga epekto ng paniniwala sa siyensiya, teknolohiya, at
              materyalismo sa pananaw ng mga Estadong European ukol sa
              digmaan

         3.24 Nasusuri ang epekto ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa Europa,
              Asia, Africa at mga kolonya

         3.25 Nasusuri ang mga tagumpay at kabiguan ng United Nations


IV.   Ang Daigdig Ngayon at sa Hinaharap

      4. Naipamamalas ang mapanuring pag-aaral sa mga isyu at suliraning
         pandaigdig sa kasalukuyan




                                     19
A. Mga Ideolohiyang Laganap

   4.1 Nasusuri ang tugon ng mga ideolohiyang pulitikal at ekonomik sa
       hamon ng establisadonginstitusyon ng lipunan

   4.2 Nasusuri ang bahaging ginampanan ng iba’t ibang ideolohiyang
       pampulitika sa buhay ng mga tao

   4.3 Naiuugnay ang mga pwersang pangkabuhayan sa kalagayang
       pulitikal ng bansa

   4.4 Napahahalagahan ang kahandaan ng mga bansa sa pagpili ng mga
       ideolohiyang yayakapin

B. Cold War at Neo-kolonyalismo

   4.5 Natataya ang epekto ng “cold war” sa mga kaganapan noong ika-20
       siglo

   4.6 Nasusuri ang mga epekto ng neo-kolonyalismo sa pangkalahatang
       kalagayan ng papaunlad at di-maunlad na bansa

C. Pagpaparami ng Armas

   4.7 natataya ang mga epekto ng pagpaparami ng armas sa iba’t ibang
       panig ng daigdig

   4.8 Nabibigyang-puna ang mga pulong at kasunduan tungkol sa mga
       sandatang nukleyar

   D. Panglobong Terorismo

   4.9 Nasusuri ang mga isyung kaugnay              ng   mga   suliraning
       pangkapayapaan at pangkatiwasayan

   4.10 Nasusuri ang mga anyo, dahilan at bunga ng terorismo

   4.11Napahahalagahan ang nagkakaisang hakbang ng mga bansa sa
       daigdig laban sa terorismo

   4.12 Nakapagmumungkahi ng mabisang pamamaraan sa pagpigil ng
        banta ng terorismo




                               20
E. Populasyon, Kalusugan at Pag-unlad

   4.13 Natatalakay ang     mga      isyung   kaugnay   ng   mga   suliraning
        pampopulasyon

   4.14 Nagbibigyang-halaga ang mga programang pampopulasyon sa
        daigdig

   4.15Nabibigyang-puna ang mga makabagong sakit na nagbabanta sa
       buhay ng mga tao (SARS, AIDS, at iba pa)

F. Teknolohiya at Kalagayang Ekolohikal

   4.16Nasusuri ang mga isyu at suliraning may kinalaman sa paggamit ng
       teknolohiya (isyu at suliraning ekolohikal, paglipat ng teknolohiya at
       iba pa)

G. Mga Karapatang Pantao

   4.17 Naipaliliwanag ang mga anyo ng paglabag sa mga karapatang
        pantao

   4.18 Nasusuri ang mga epekto ng paglabag sa mga karapatang pantao

   4.19 Nakapagmumungkahi ng mabisang pamamaraan sa pangangalaga
        ng karapatang pantao

H. Globalisasyon

   4.20 Nasusuri ang mga dahilan at epekto na dulot ng World Trade
        Organization at ng globalisasyon sa mga bansang may iba’t ibang
        antas ng kabuhayan at pag-unlad

   4.21Naiuugnay ang pangkasalukuyang mga isyu na kinakaharap ng
       daigdig tungo sa pandaigdigang  pagkakaisa, kapayapaan at
       kaunlaran




                                21
IKAAPAT NA TAON
                                      EKONOMIKS

                        Mga Pangkalahatan at Tiyak na Kakayahan

      Pagkatapos ng isang taong pag-aaral sa antas na ito sa mataas na paaralan, ang bawat
mag-aaral ay inaasahang makapagpapamalas ng sumusunod na kakayahan;

I.    Mga Saligan ng Pag-aaral ng Ekonomiya

      1. Napahahalagahan na ang pag-unawa sa mga batayang kaisipan at pamamaraan sa
         ekonomiks ay may kaugnayan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao

             A. Ang Ekonomiks Bilang Isang Agham

             1.1    Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na
                    pamumuhay bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya at lipunan

             1.2    Nasusuri ang ekonomiks bilang isang agham panlipunan

             1.3    Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na
                    pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan

             B. Pinagkukunang-Yaman

             1.4    Nauuri ang pinagkukunang-yaman ng Pilipinas

             1.5    Nasusuri ang mga datos tungkol sa mga yamang likas ng Pilipinas tungo
                    sa matalinong paggamit nito

             1.6    Natatalakay ang bumubuo sa yamang-tao ng Pilipinas

                           1.6.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng balangkas
                                 ng populasyon ng Pilipinas sa ekonomiya ng
                                 bansa
                                  1.6.1.1 nasusuri ang katangian ng balangkas ng
                                            populasyon ng Pilipinas ayon sa kasarian, edad,
                                            bilang ng may trabaho/walang trabaho,
                                            edukasyon, relihiyon
                                  1.6.1.2 naiisa-isa ang pangangailangan ng populasyon sa
                                            Pilipinas
                                  1.6.1.3 nahihinuha ang implikasyon ng iba’t ibang
                                            katangian ng balangkas ng populasyon

                           1.6.2 Natataya ang uri, dami, kalidad at kahalagahan ng lakas-
                                 paggawa (labor force) sa pagkakaroon ng produktibo at
                                 mataas na kalidad na antas ng produksyon

                           1.6.3 Nagkakaroon ng pagnanais na mapaunlad ang sarili bilang
                                 paghahanda sa pagiging produktibo


                                            22
1.7 Naitatangi ang mga wastong pagpapahalaga sa paggamit ng
    pinagkukunang yaman sa pamamagitan ng pagsunod sa mga batas sa
    konserbasyon, kapaligiran at likas-kayang paggamit (sustainable use)

C. KAKAPUSAN

1.8 Nakikilala ang mga palatandaan ng kakapusan bilang isang
    suliraning panlipunan

1.9 Nasusuri ang kaibahan ng kakapusan sa kakulangan bilang batayan sa
    matalinong pagdedesisyon

1.10 Naipamamalas ang responsableng paggamit ng mga limitadong likas na
     yaman

D. Alokasyon

1.11 Naisasaalang-alang ang kapakanan ng iba sa pagbabahagi ng mga likas
     na yaman sa pamilya at lipunan

1.12 Nasisiyasat nang mapanuri ang mga pamamaraan at mekanismo ng
    alokasyon sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya sa pagtugon
    sa mga pangangailangan ng mamamayan

1.13 Naipahahayag ang damdamin tungkol sa mga hakbangin ng pamahalaan
    sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayang Pilipino

E. Kagustuhan at Pangangailangan

1.14 Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan
     (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon

1.15 Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan
     batay sa mga teorya ng pangangailangan

F. Pagkonsumo

1.16Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo

1.17Nasusuri ang mga epekto ng pag-aanunsyo sa pagkonsumo

1.18Nasisiyasat nang mapanuri ang mga anunsyo tungo sa matalinong pamimili

1.19 Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng
     pamantayan sa pamimili

1.20 Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin
     bilang isang mamimili




                             23
1.21Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagiging mapagmasid at mapanuri ng
                mga mamimili laban sa mga tiwaling gawain ng mga nagbibili

            G. Produksyon

               1.22 Nasusuri ang mga salik (factors) ng produksyon bilang batayan sa
                    matalinong paggamit ng mga ito

               1.23Naipahahayag ang damdamin ukol sa mahalagang papel ng
                    “entrepreneurship” sa ekonomiya at sa produksyon

               1.24Nasusuri ang tungkulin ng iba’t ibang organisasyon ng negosyo sa
                    ekonomiya at produksyon ayon sa pakikisapi at pananagutan sa
                    pagkakaroon ng matatag na ekonomiya

               1.25Nasusuri ang konsepto ng aring intelektuwal (intellectual property),
                    kopirayt (copyrights) at iba pang mga karapatan sa aring intelektuwal
                    (intellectual property rights) kaugnay sa pag-unlad ng mga industriya ng
                    bansa

               1.26 Nabibigyang-halaga ang aring intelektuwal (intellectual property),
                    kopirayt (copyrights) at iba pang mga karapatan sa aring intelektuwal
                    (intellectual property rights) bilang proteksyon sa mga katangi-tanging
                    likha, akda, o imbensyon ng bawat indibidwal


II Pagsusuri ng Ekonomiya

2   Napahahalagahan ang kaugnayan ng maykroekonomiks at makroekonomiks sa buhay ng
    bawat isa bilang kasapi ng lipunan


            A. Maykroekonomiks

            2.1 Nasusuri ang saklaw ng maykro-ekonomiks

            2.2 Nailalapat ang kahulugan ng demand sa pang-araw-araw na pamumuhay ng
                bawat pamilya

            2.3 Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand

            2.4 Nakapagpapasya nang matalino sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik
               (factors) na nakaaapekto sa demand

            2.5 Nahihinuha na ang presyo ng bilihin ay may epekto sa demand ng mamimili

            2.6 Nailalapat ang kahulugan ng suplay batay sa pang-araw-araw na
                pamumuhay ng bawat pamilya

            2.7 Nasusuri ang mga salik ng produksyon na nakaaapekto sa suplay


                                           24
2.8 Nakapagpapasya nang matalino sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik
   (factors) na nakaaapekto sa suplay

2.9 Nasusuri ang epekto ng presyo at non-price       sa suplay ng kalakal at
    paglilingkod

2.10Nahihinuha na ang presyo ng bilihin ay may epekto sa suplay ng nagbibili

2.11Nakapagkukuwenta ng elastisidad ng demand at suplay

2.12Naiuugnay ang elastisidad ng demand at suplay sa presyo ng kalakal at
   paglilingkod

2.13Naipaliliwanag ang interaksyon ng suplay at demand sa kalagayan ng
   presyo at ng pamilihan

2.14Nasusuri ang mga epekto ng kakulangan at kalabisan sa presyo at dami ng
   kalakal at paglilingkod sa pamilihan
2.15Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot
   ng kakulangan at kalabisan

2.16Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng pamilihan na tumutugon sa maraming
   pangangailangan ng mga tao

2.17Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan sa pagtatakda ng
   presyo sa isang pampamilihang ekonomiya

2.18Napangangatwiranan ang pangangailangang pakikialam at regulasyon ng
   pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang anyo ng
   pamilihan

B. Makroekonomiks

2.19Nasusuri ang mga pangunahing kaisipan sa makroekonomiks

              2.19.1     Nasusuri ang papel na ginagampanan at epekto ng
                       sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan at panlabas na
                       sektor sa mga sumusunod:
                       - implasyon         - deplasyon
                       - pamumuhunan       - pag-iimpok
                       - empleyo (employment, unemployment,
                            underemployment)

2.20Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross
   Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya
             2.20.1 Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng
                    pambansang produkto




                               25
2.20.2 Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang
                            kita sa ekonomiya

      2.21Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at
         pambansang produkto (GNP)

      C. Implasyon

      2.22Nakikilala ang palatandaan ng implasyon gamit ang Consumer Price Index
         (CPI)

      2.23Natutukoy ang dahilan at epekto ng Implasyon

      2.24Nasusuri ang mga paraan sa paglutas ng implasyon

      2.25Nakikilahok nang aktibo sa paglutas ng mga suliranin kaugnay ng implasyon
         bilang isang mag-aaral

      2.26Nakapagpapamalas ng wastong pagpapasya bilang isang mamimili at
         nagbibili kaugnay ng suliranin sa implasyon


      D. Patakarang Piskal (Fiscal Policy)

      2.27Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal

      2.28Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng
         mga patakarang piskal na ipinatutupad nito

      2.29Nasusuri ang mga pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan

      2.30Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan

      2.31Nakapaghahayag ng pagsang-ayon o pagtutol sa mga paggasta ng
         pamahalaan

      2.32Nakapagsasanay ng tamang pagkompyut ng buwis

      2.33Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong pagbabayad
         ng buwis

      2.34Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng
         pambansang ekonomiya

E. Patakarang Pananalapi (Monetary Policy)

      2.35Nauunawaan ang kahulugan ng patakarang (monetary) pananalapi

      2.36Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi




                                     26
2.36.1 Naipahahayag     ang kahalagahan ng pag-iimpok at
                                  pamumuhunan bilang isang salik sa ekonomiya
                           2.36.2 Nakikilala ang bumubuo ng sektor ng pananalapi
                           2.36.3 Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng bawat
                                  sektor sa pananalapi
                                  - mga bangko
                                  - kooperatiba
                                  - pawnshop

                           2.36.4 Nasusuri ang bahaging/tungkuling ginagampanan ng
                                    institusyon ng pananalapi sa ekonomiya

                           2.36.5 Naipaliliwanag ang uri at gamit ng salapi

                           2.36.6 Nasusuri ang dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga
                                  ng salapi sa buhay ng mga mamamayang Pilipino

                           2.36.7 Nakapagsisiyasat nang mapanuri sa mga paraan at
                                    patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang
                                    mapatatag ang halaga ng salapi

                           2.36.8     Naiuugnay ang pandaigdigang             pananalapi   sa
                                    pambansang sistema ng pananalapi

                           2.36.9 Naipahahayag ang pagsang-ayon o pagtutol sa bahaging
                                  ginagampanan ng mga pandaigdig na institusyon ng
                                  pananalapi tulad ng International Monetary Fund at World
                                  Bank sa pananalapi ng bansa

III Mga Sektor ng Ekonomiya

2   Naipamamalas ang pagpapahalaga sa bahaging ginagampanan ng iba’t ibang sektor ng
    ekonomiya para sa kapakanang panlahat

         A. Sektor ng Agrikultura (Agrikultura, Pangingisda, at Paggugubat)

            3.1 Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda at
               paggugubat sa ekonomiya at sa bansa

            3.2 Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura,
                pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino

            3.3 Nabibigyang-halaga ang mga institusyon at programa na nakatutulong sa
                sektor ng agrikultura (industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat)

            3.4 Naitataguyod ang mga programang may kaugnayan sa sektor agrikultura
                (repormang pansakahan)

            B. Industriya



                                             27
3.5 Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng        industriya tulad ng
   pagmimina, tungo sa isang masiglang ekonomiya

3.6 Nakapaghahanda sa mga kasanayang pang-industriya ng Pilipinas

3.7 Naipahahayag ang opinyon tungkol sa nasyonalisasyon ng ilang korporasyon
    at pagsasapribado ng korporasyong pamahalaan

3.8 Napagtitimbang ang papel na ginagampanan ng mga korporasyong multi-
   nasyonal sa pamumuhay ng mga Pilipino at sa pambansang ekonomiya

3.9 Naimumungkahi ang mabisang pamamaraan             sa   pagmamay-ari     at
   pamamahala ng mga korporasyon sa Pilipinas

3.10Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong
   teknolohiya tungo sa pagsulong ng ekonomiya

3.11Nasusuri ang pagkakaugnay ng sektor agrikultural at industriya tungo sa
   pag-unlad ng kabuhayan

3.12Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng
   industriya at ng pangangalakal

3.13Nasusuri ang pagpapatupad ng batas sa nasyonalisasyon ng kalakalang
   pagtitingi

3.14Naihahayag ang damdamin ukol sa pagpapanatili ng mataas na
   pamantayan ng sektor ng industriya at mga kalakal tungo sa matatag na
   ekonomiya

C. Paglilingkod

3.15Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod

3.16Nasusuri ang kahandaan at kalidad ng mga manggagawang Pilipino sa
   sektor paglilingkod ng bansa

3.17Naibabahagi ang damdamin ukol sa pagpapanatili ng mataas na kalidad ng
   manggagawang Pilipino sa sektor ng paglilingkod

3.18Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng
   paglilingkod

Impormal na Sektor

3.19Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya

3.20Nakapaglalahad ng saloobin ukol sa pamumuhay ang mga Pilipinong
   kabilang sa impormal na sektor ng ekonomiya



                              28
3.21Natataya ang ambag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang
   ekonomiya

E. Kalakalang Panlabas

3.22Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng bansa

3.23Natitimbang ang epekto ng mga patakaran at programa sa kalakalang
   panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino

3.24Nakapaghahayag ng saloobin ukol sa kahalagahan ng kontribusyon sa
   ekonomiya ng mga manggagawang Pilipino sa ibayong dagat

3.25Nasusuri ang kaugnayan at epekto ng exchange rate sa         kalakalang
   panlabas ng bansa

3.26Nasusuri ang epekto sa kalakalang panlabas at sa ekonomiya ng
   pagbabago ng palitan ng piso laban sa mga dayuhang salapi

3.27Nasusuri ang mga kabutihan at di-kabutihan ng kalakalang panlabas tungo
   sa isang masigla at maunlad na ekonomiya

3.28Nasusuri ang kahalagahan ng pagtangkilik sa mga lokal na kalakal at
   paglilingkod

3.29Natitimbang ang epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga
   Pilipino batay sa mga patakarang
     -liberalisasyon               -deregulasyon
     -pagsasapribado ng mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan

3.30Napahahalagahan ang ugnayan ng mga bansa tulad ng World Trade
   Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na
   kapakinabangan ng mga mamamayan ng daigdig




                             29

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados (11)

Grade 8 araling_panlipunan_modyul_3
Grade 8 araling_panlipunan_modyul_3Grade 8 araling_panlipunan_modyul_3
Grade 8 araling_panlipunan_modyul_3
 
A.P 8 - Fourth Summative Test
A.P 8 - Fourth Summative TestA.P 8 - Fourth Summative Test
A.P 8 - Fourth Summative Test
 
Quarter III SIM
Quarter III SIMQuarter III SIM
Quarter III SIM
 
Araling Panlipunan Grade 8 - Third Quarter Module
Araling Panlipunan Grade 8 - Third Quarter ModuleAraling Panlipunan Grade 8 - Third Quarter Module
Araling Panlipunan Grade 8 - Third Quarter Module
 
Ap module iii
Ap module iiiAp module iii
Ap module iii
 
Ap gr. 8 q3 ( module 3)
Ap gr. 8 q3 ( module 3)Ap gr. 8 q3 ( module 3)
Ap gr. 8 q3 ( module 3)
 
Las encoded-week-8 3rd version
Las encoded-week-8 3rd versionLas encoded-week-8 3rd version
Las encoded-week-8 3rd version
 
Ap 1 third grading(1st yr)
Ap 1 third grading(1st yr)Ap 1 third grading(1st yr)
Ap 1 third grading(1st yr)
 
AP G8/G9 lm q3
AP G8/G9 lm q3AP G8/G9 lm q3
AP G8/G9 lm q3
 
Ap gr. 8 q4 ( module 4) - grade 8 learning modules
Ap gr. 8 q4 ( module 4) - grade 8 learning modulesAp gr. 8 q4 ( module 4) - grade 8 learning modules
Ap gr. 8 q4 ( module 4) - grade 8 learning modules
 
Ap 1 second grading ( 1st yr)
Ap 1 second grading ( 1st yr)Ap 1 second grading ( 1st yr)
Ap 1 second grading ( 1st yr)
 

Destaque

Kalakalang Panloob at Panlabas
Kalakalang Panloob at Panlabas Kalakalang Panloob at Panlabas
Kalakalang Panloob at Panlabas
Mygie Janamike
 
Sektor ng paglilingkod
Sektor ng paglilingkodSektor ng paglilingkod
Sektor ng paglilingkod
Gesa Tuzon
 
Kalakalang Panlabas
Kalakalang PanlabasKalakalang Panlabas
Kalakalang Panlabas
Gesa Tuzon
 
BALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURIBALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURI
Emilyn Ragasa
 
Globalisasyon -report -4th grading -3rd year
Globalisasyon -report -4th grading -3rd yearGlobalisasyon -report -4th grading -3rd year
Globalisasyon -report -4th grading -3rd year
ApHUB2013
 
K-10 Araling Panlipunan Unit 3
K-10 Araling Panlipunan Unit 3K-10 Araling Panlipunan Unit 3
K-10 Araling Panlipunan Unit 3
D'Prophet Ayado
 
Banghay aralin sa A.P. II
Banghay aralin sa A.P. IIBanghay aralin sa A.P. II
Banghay aralin sa A.P. II
Mark Joseph Hao
 

Destaque (20)

Ekonomiks Learning Module Yunit 4
Ekonomiks Learning Module Yunit 4Ekonomiks Learning Module Yunit 4
Ekonomiks Learning Module Yunit 4
 
Modyul 18 mga ideolohiyang laganap
Modyul 18   mga ideolohiyang laganapModyul 18   mga ideolohiyang laganap
Modyul 18 mga ideolohiyang laganap
 
Kalakalang Panloob at Panlabas
Kalakalang Panloob at Panlabas Kalakalang Panloob at Panlabas
Kalakalang Panloob at Panlabas
 
Sektor ng paglilingkod
Sektor ng paglilingkodSektor ng paglilingkod
Sektor ng paglilingkod
 
Globalisasyon at iba pa
Globalisasyon at iba paGlobalisasyon at iba pa
Globalisasyon at iba pa
 
Kasaysayan ng Daigdig Araling Panlipunan Grade 9 THIRD QUARTER
Kasaysayan ng Daigdig Araling Panlipunan Grade 9 THIRD QUARTERKasaysayan ng Daigdig Araling Panlipunan Grade 9 THIRD QUARTER
Kasaysayan ng Daigdig Araling Panlipunan Grade 9 THIRD QUARTER
 
Ekonomiks lm yunit 3 (2)
Ekonomiks lm yunit 3 (2)Ekonomiks lm yunit 3 (2)
Ekonomiks lm yunit 3 (2)
 
Kalakalang Panlabas
Kalakalang PanlabasKalakalang Panlabas
Kalakalang Panlabas
 
Modyul 12 sektor ng agrikultuta, industriya at pangangalak
Modyul 12   sektor ng agrikultuta, industriya at pangangalakModyul 12   sektor ng agrikultuta, industriya at pangangalak
Modyul 12 sektor ng agrikultuta, industriya at pangangalak
 
BALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURIBALANGKAS NG PAGSUSURI
BALANGKAS NG PAGSUSURI
 
Kabanata 6 pag konsumo
Kabanata 6 pag konsumo Kabanata 6 pag konsumo
Kabanata 6 pag konsumo
 
Globalisasyon -report -4th grading -3rd year
Globalisasyon -report -4th grading -3rd yearGlobalisasyon -report -4th grading -3rd year
Globalisasyon -report -4th grading -3rd year
 
Modyul 20 neo-kolonyalismo
Modyul 20   neo-kolonyalismoModyul 20   neo-kolonyalismo
Modyul 20 neo-kolonyalismo
 
Pandaigdigang Institusyon, Organisasyon atAlyansa
Pandaigdigang Institusyon, Organisasyon atAlyansaPandaigdigang Institusyon, Organisasyon atAlyansa
Pandaigdigang Institusyon, Organisasyon atAlyansa
 
K-10 Araling Panlipunan Unit 3
K-10 Araling Panlipunan Unit 3K-10 Araling Panlipunan Unit 3
K-10 Araling Panlipunan Unit 3
 
Banghay aralin sa A.P. II
Banghay aralin sa A.P. IIBanghay aralin sa A.P. II
Banghay aralin sa A.P. II
 
Ekonomiks lm yunit 4 (2)
Ekonomiks lm yunit 4 (2)Ekonomiks lm yunit 4 (2)
Ekonomiks lm yunit 4 (2)
 
Banghay sa A.P. III
Banghay sa A.P. IIIBanghay sa A.P. III
Banghay sa A.P. III
 
Masusing Banghay Aralin sa Araling Panlipunan IV
Masusing Banghay Aralin sa Araling Panlipunan IVMasusing Banghay Aralin sa Araling Panlipunan IV
Masusing Banghay Aralin sa Araling Panlipunan IV
 
Lesson plan K12 Araling Panlipunan
Lesson plan K12 Araling PanlipunanLesson plan K12 Araling Panlipunan
Lesson plan K12 Araling Panlipunan
 

Semelhante a Araling panlipunan iii & i vb

Pamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdig
Pamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdigPamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdig
Pamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdig
sugareve34
 

Semelhante a Araling panlipunan iii & i vb (20)

Final AP 8 TOS.docx
Final AP 8 TOS.docxFinal AP 8 TOS.docx
Final AP 8 TOS.docx
 
Pamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdig
Pamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdigPamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdig
Pamantayan sa grade 8 kasaysayan ng daigdig
 
Grade 8 session guide DepEd K-12
Grade 8 session guide DepEd K-12Grade 8 session guide DepEd K-12
Grade 8 session guide DepEd K-12
 
AP-8-Quarter-1-4-MELC-Subtasked-2023.docx
AP-8-Quarter-1-4-MELC-Subtasked-2023.docxAP-8-Quarter-1-4-MELC-Subtasked-2023.docx
AP-8-Quarter-1-4-MELC-Subtasked-2023.docx
 
Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Module 3
Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Module 3Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Module 3
Araling Panlipunan Kasaysayan ng Daigdig Module 3
 
Ap module (unit 3)
Ap module (unit 3)Ap module (unit 3)
Ap module (unit 3)
 
8 ap lm q3
8 ap lm q38 ap lm q3
8 ap lm q3
 
8aplmq3 140602080033-phpapp01-140819205336-phpapp01
8aplmq3 140602080033-phpapp01-140819205336-phpapp018aplmq3 140602080033-phpapp01-140819205336-phpapp01
8aplmq3 140602080033-phpapp01-140819205336-phpapp01
 
A.P 9 (3rd Grading)
A.P 9 (3rd Grading)A.P 9 (3rd Grading)
A.P 9 (3rd Grading)
 
Grade 9 - Aralin Panlipunan (3rd Grading)
Grade 9 - Aralin Panlipunan (3rd Grading)Grade 9 - Aralin Panlipunan (3rd Grading)
Grade 9 - Aralin Panlipunan (3rd Grading)
 
AP i and ii
AP i and iiAP i and ii
AP i and ii
 
Grade 6 Araling Panlipunan
Grade 6 Araling PanlipunanGrade 6 Araling Panlipunan
Grade 6 Araling Panlipunan
 
6Ap module iii
6Ap module iii6Ap module iii
6Ap module iii
 
AP-DLL-DECEMBER-13-17.docx
AP-DLL-DECEMBER-13-17.docxAP-DLL-DECEMBER-13-17.docx
AP-DLL-DECEMBER-13-17.docx
 
AP8-Q3-W2.pdf
AP8-Q3-W2.pdfAP8-Q3-W2.pdf
AP8-Q3-W2.pdf
 
Compilation of Learning Modules in Grade 8 (K to 12 Education System in the P...
Compilation of Learning Modules in Grade 8 (K to 12 Education System in the P...Compilation of Learning Modules in Grade 8 (K to 12 Education System in the P...
Compilation of Learning Modules in Grade 8 (K to 12 Education System in the P...
 
PAUNANG PAGTATAYA 3RD Q. KASAYDAIG.pptx
PAUNANG PAGTATAYA 3RD Q. KASAYDAIG.pptxPAUNANG PAGTATAYA 3RD Q. KASAYDAIG.pptx
PAUNANG PAGTATAYA 3RD Q. KASAYDAIG.pptx
 
Araling Panlipunan - Kasaysayan ng Daigdig Module 4
Araling Panlipunan - Kasaysayan ng Daigdig Module 4Araling Panlipunan - Kasaysayan ng Daigdig Module 4
Araling Panlipunan - Kasaysayan ng Daigdig Module 4
 
K 12 Kasaysayan ng Daigdig A.P. 9 Module (Fourth Quarter)
K 12 Kasaysayan ng Daigdig A.P. 9 Module (Fourth Quarter)K 12 Kasaysayan ng Daigdig A.P. 9 Module (Fourth Quarter)
K 12 Kasaysayan ng Daigdig A.P. 9 Module (Fourth Quarter)
 
Ap8 lm q4
Ap8 lm q4Ap8 lm q4
Ap8 lm q4
 

Mais de Lance Gerard G. Abalos LPT, MA (20)

Reformation Review
Reformation ReviewReformation Review
Reformation Review
 
American revolution
American revolutionAmerican revolution
American revolution
 
Cartography
CartographyCartography
Cartography
 
Meijji Restoration
Meijji RestorationMeijji Restoration
Meijji Restoration
 
High medieval europe
High medieval europeHigh medieval europe
High medieval europe
 
High medieval europe
High medieval europeHigh medieval europe
High medieval europe
 
High medieval europe
High medieval europeHigh medieval europe
High medieval europe
 
Japan =imperialist power
Japan =imperialist powerJapan =imperialist power
Japan =imperialist power
 
Rizal Skills
Rizal SkillsRizal Skills
Rizal Skills
 
Absolutism
AbsolutismAbsolutism
Absolutism
 
Gwhchapter09b 110926190153-phpapp01 (1)
Gwhchapter09b 110926190153-phpapp01 (1)Gwhchapter09b 110926190153-phpapp01 (1)
Gwhchapter09b 110926190153-phpapp01 (1)
 
Gwhchapter10b 110926190618-phpapp01
Gwhchapter10b 110926190618-phpapp01Gwhchapter10b 110926190618-phpapp01
Gwhchapter10b 110926190618-phpapp01
 
Middleages 110929084312-phpapp02
Middleages 110929084312-phpapp02Middleages 110929084312-phpapp02
Middleages 110929084312-phpapp02
 
Imperialism
ImperialismImperialism
Imperialism
 
Filipino 10
Filipino 10Filipino 10
Filipino 10
 
Filipino 11
Filipino 11Filipino 11
Filipino 11
 
Social studies 8
Social studies 8Social studies 8
Social studies 8
 
W hist
W histW hist
W hist
 
ekolastsec
ekolastsecekolastsec
ekolastsec
 
Pampublikong sektor ng ekonomiya
Pampublikong sektor ng ekonomiyaPampublikong sektor ng ekonomiya
Pampublikong sektor ng ekonomiya
 

Araling panlipunan iii & i vb

  • 1. IKATLONG TAON KASAYSAYAN NG DAIGDIG Mga Pangkalahtan at Tiyak na Layunin Pagkatapos ng isang taon pang-aaral sa antas na ito sa mataas na paaralan, ang bawat mag-aaral ay inaasahang makapagpapakita ng sumusunod na kakayahan: I. Ang Simula ng Kabihasnan 1. Naipamamalas ang pag-unawa sa kinalaman ng heograpiya sa pamumuhay ng mga sinaunang daigdig A. Heograpiya ng Daigdig 1.1 Nasusuri ang mga teoryang siyentipiko at pahayag mula sa Bibliya tungkol sa pinagmulan ng daigdig 1.2 Nasusuri ang katangiang pisikal ng daigdig bilang tirahan ng tao 1.3 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng heograpiya sa kasaysayan B. Mga Unang Tao 1.4 Nasusuri ang mga teoryang siyentipiko at pahayag sa Bibliya tungkol sa pinagmulan ng tao 1.5 Nasusuri ang katangian ng bawat yugto ng pag-unlad ng kultura (paleolitiko at neolitiko) C. Mga Unang Kabihasnan 1.6 Nasusuri ang mga kaganapan sa Rebolusyong Neolitiko (pasimula ng agrikultura0 na naging batayan ng mga unang kabihasnan 1.7 Naiuugnay ang heograpiyang pisikal sa paglinang ng mga unang kabihasnan 1.8 Nasusuri ang pagsulong ng mga unang kabihasnan sa Asia (Summer/mesopotamia, Indus at China), Africa (Egypt), South- America (Aztec, Maya at Inca) 1.9 Napahahalagahan ang kontribusyon sa daigdig ngmga unang kabihasnan 16
  • 2. II. Ang Daigdig sa Panahon ng Transisyon 2. Napahahalagahan ang magkakasabay na pag-unlad ng mga kabihasnan sa Asia, Africa, South-Amerika at Europe A. Kabihasnan klasikal sa Asia at Europe 2.1 Nasusuri ang mga elemento ng Kabihasnan Minoan at Mycenean 2.2 Nasusuri ang mga kaganapan sa Kabihasnan Grecco-Roman at Byzentine 2.3 Nasusuri ang bahaging ginampanan ng kabihasnang Islamik sa ugnayang Kanluran at Silangan B. Kabihasnang Klasikal sa Africa at America 2.4 Nasusuri ang mga kaganapan sa mga klasikal na kabihasnan sa Africa (Mali at Songhai) 2.5 Nasusuri ang mga kaganapan sa pulo ng Pacific 2.6 Napahahalagahan ang kontribusyon ng Africa at America sa pag- unlad ng kabihasnan ng daigdig C. Pag-usbong ng Europe 2.7 Nasusuri ang mga salik ng nagbigay-daan sa paghina ng Imperyong Romano 2.8 Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa pagpasok ng Gitnang Panahon 2.9 Nasusuri ang mga kaganapang nagbigay-daan sa pagkakabuo ng “Holy Roman Empire” 2.10Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng paglakas ng Simbahang Katoliko bilang isang institusyon sa Gitnang Panahon 2.11 Nasusuri ang mga dahilan at bunga ng mga krusada sa Gitnang Panahon 2.12 Nasusuri ang paglaganap ng piyudalismo at manoryalismo sa Europe 17
  • 3. 2.13 Nasisiyasat ng mapanuri ang mga kaganapan tungo sa paglinang ng Kabihasnang Europe 2.14 Nasusuri ang pasimula at paglaganap ng mga bayan at lungsod III. Pag-igting ng Ugnayang Pandaigdig at Pagtatatag ng mga ‘Nation- States” 3. Naipamamalas ang mapanuring pag-aaral sa mga kaganapan sa daigdig na humantong sa pagtatatag ng mga “nation-states” A. Paglakas ng Europe 3.1 Nasusuri ang paglakas ng mga “bourgeoisie” 3.2 Nasusuri ang pagsilang ng merkantilismo 3.3 Nasusuri ang pagtatatag ng “national monarchy” 3.4 Nasusuri angmga salik na nagbigay-daan sa “Renaiisance” 3.5 Nasusuri ang mga kontribusyon ng “Renaissance” sa daigdig 3.6 Nasusuri ang bahaging ginampanan ng Simbahang Katoliko sa paglakas ng Europe 3.7 Napahahalagahan ang mga dahilan at bunga ng Repormasyon B. Unang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon 3.8 Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng unang yugto ng imperyalismo at kolonisasyon sa Europe 3.9 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Rebolusyong Siyentipiko 3.10 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Enlightenment 3.11 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Rebolusyong Pampulitika at Panlipunan sa Europe (Rebolusyong Pranses0 at Amerika 3.12 Nasusuri ang kaganapan at epekto ng Rebolusyong Industriyal C. Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon 3.13 Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng ikalawang yugto ng imperyalismo at kolonisasyon 18
  • 4. D. Pagkamulat 3.14 Naiuugnay ang Rebolusyong Pangkaisipan sa Rebolusyong Pranses at Amerikano 3.15 Naihahambing ang nasyonalismong nalinang sa Europe at sa mga kolonya 3.16 Naiuugnay ang Rebolusyong Pangkaisipan sa pag-unlad ng nasyonalismo sa mga bansang sakop 3.17 Naipahahayag ang pagpapahalaga sa nasyonalismo sa iba’t ibang bahagi ng daigdig E. Tunggalian ng Interes 3.18 Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa Unang Digmaang Pandaigdig 3.19 Nasusuri ang mga epekto ng Unang Digmaang Pandaigdig 3.20 Nasusuri ang pagsisikap ng mga bansa na makamit ang kapayapaang pandaigdig 3.21 Nasusuri ang mga pangyayaring nagbigay-daan sa ikalawang Digmaang Pandaigdig 3.22 Nasusuri ang papel na ginampanan ng mga pangunahing bansang sangkot sa Ikalawang Digmaang Pandaigdig 3.23 Nasusuri ang mga epekto ng paniniwala sa siyensiya, teknolohiya, at materyalismo sa pananaw ng mga Estadong European ukol sa digmaan 3.24 Nasusuri ang epekto ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa Europa, Asia, Africa at mga kolonya 3.25 Nasusuri ang mga tagumpay at kabiguan ng United Nations IV. Ang Daigdig Ngayon at sa Hinaharap 4. Naipamamalas ang mapanuring pag-aaral sa mga isyu at suliraning pandaigdig sa kasalukuyan 19
  • 5. A. Mga Ideolohiyang Laganap 4.1 Nasusuri ang tugon ng mga ideolohiyang pulitikal at ekonomik sa hamon ng establisadonginstitusyon ng lipunan 4.2 Nasusuri ang bahaging ginampanan ng iba’t ibang ideolohiyang pampulitika sa buhay ng mga tao 4.3 Naiuugnay ang mga pwersang pangkabuhayan sa kalagayang pulitikal ng bansa 4.4 Napahahalagahan ang kahandaan ng mga bansa sa pagpili ng mga ideolohiyang yayakapin B. Cold War at Neo-kolonyalismo 4.5 Natataya ang epekto ng “cold war” sa mga kaganapan noong ika-20 siglo 4.6 Nasusuri ang mga epekto ng neo-kolonyalismo sa pangkalahatang kalagayan ng papaunlad at di-maunlad na bansa C. Pagpaparami ng Armas 4.7 natataya ang mga epekto ng pagpaparami ng armas sa iba’t ibang panig ng daigdig 4.8 Nabibigyang-puna ang mga pulong at kasunduan tungkol sa mga sandatang nukleyar D. Panglobong Terorismo 4.9 Nasusuri ang mga isyung kaugnay ng mga suliraning pangkapayapaan at pangkatiwasayan 4.10 Nasusuri ang mga anyo, dahilan at bunga ng terorismo 4.11Napahahalagahan ang nagkakaisang hakbang ng mga bansa sa daigdig laban sa terorismo 4.12 Nakapagmumungkahi ng mabisang pamamaraan sa pagpigil ng banta ng terorismo 20
  • 6. E. Populasyon, Kalusugan at Pag-unlad 4.13 Natatalakay ang mga isyung kaugnay ng mga suliraning pampopulasyon 4.14 Nagbibigyang-halaga ang mga programang pampopulasyon sa daigdig 4.15Nabibigyang-puna ang mga makabagong sakit na nagbabanta sa buhay ng mga tao (SARS, AIDS, at iba pa) F. Teknolohiya at Kalagayang Ekolohikal 4.16Nasusuri ang mga isyu at suliraning may kinalaman sa paggamit ng teknolohiya (isyu at suliraning ekolohikal, paglipat ng teknolohiya at iba pa) G. Mga Karapatang Pantao 4.17 Naipaliliwanag ang mga anyo ng paglabag sa mga karapatang pantao 4.18 Nasusuri ang mga epekto ng paglabag sa mga karapatang pantao 4.19 Nakapagmumungkahi ng mabisang pamamaraan sa pangangalaga ng karapatang pantao H. Globalisasyon 4.20 Nasusuri ang mga dahilan at epekto na dulot ng World Trade Organization at ng globalisasyon sa mga bansang may iba’t ibang antas ng kabuhayan at pag-unlad 4.21Naiuugnay ang pangkasalukuyang mga isyu na kinakaharap ng daigdig tungo sa pandaigdigang pagkakaisa, kapayapaan at kaunlaran 21
  • 7. IKAAPAT NA TAON EKONOMIKS Mga Pangkalahatan at Tiyak na Kakayahan Pagkatapos ng isang taong pag-aaral sa antas na ito sa mataas na paaralan, ang bawat mag-aaral ay inaasahang makapagpapamalas ng sumusunod na kakayahan; I. Mga Saligan ng Pag-aaral ng Ekonomiya 1. Napahahalagahan na ang pag-unawa sa mga batayang kaisipan at pamamaraan sa ekonomiks ay may kaugnayan sa pang-araw-araw na pamumuhay ng tao A. Ang Ekonomiks Bilang Isang Agham 1.1 Nailalapat ang kahulugan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay bilang isang mag-aaral, kasapi ng pamilya at lipunan 1.2 Nasusuri ang ekonomiks bilang isang agham panlipunan 1.3 Natataya ang kahalagahan ng ekonomiks sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya at ng lipunan B. Pinagkukunang-Yaman 1.4 Nauuri ang pinagkukunang-yaman ng Pilipinas 1.5 Nasusuri ang mga datos tungkol sa mga yamang likas ng Pilipinas tungo sa matalinong paggamit nito 1.6 Natatalakay ang bumubuo sa yamang-tao ng Pilipinas 1.6.1 Naipaliliwanag ang kahalagahan ng balangkas ng populasyon ng Pilipinas sa ekonomiya ng bansa 1.6.1.1 nasusuri ang katangian ng balangkas ng populasyon ng Pilipinas ayon sa kasarian, edad, bilang ng may trabaho/walang trabaho, edukasyon, relihiyon 1.6.1.2 naiisa-isa ang pangangailangan ng populasyon sa Pilipinas 1.6.1.3 nahihinuha ang implikasyon ng iba’t ibang katangian ng balangkas ng populasyon 1.6.2 Natataya ang uri, dami, kalidad at kahalagahan ng lakas- paggawa (labor force) sa pagkakaroon ng produktibo at mataas na kalidad na antas ng produksyon 1.6.3 Nagkakaroon ng pagnanais na mapaunlad ang sarili bilang paghahanda sa pagiging produktibo 22
  • 8. 1.7 Naitatangi ang mga wastong pagpapahalaga sa paggamit ng pinagkukunang yaman sa pamamagitan ng pagsunod sa mga batas sa konserbasyon, kapaligiran at likas-kayang paggamit (sustainable use) C. KAKAPUSAN 1.8 Nakikilala ang mga palatandaan ng kakapusan bilang isang suliraning panlipunan 1.9 Nasusuri ang kaibahan ng kakapusan sa kakulangan bilang batayan sa matalinong pagdedesisyon 1.10 Naipamamalas ang responsableng paggamit ng mga limitadong likas na yaman D. Alokasyon 1.11 Naisasaalang-alang ang kapakanan ng iba sa pagbabahagi ng mga likas na yaman sa pamilya at lipunan 1.12 Nasisiyasat nang mapanuri ang mga pamamaraan at mekanismo ng alokasyon sa ilalim ng iba’t ibang sistemang pang-ekonomiya sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayan 1.13 Naipahahayag ang damdamin tungkol sa mga hakbangin ng pamahalaan sa pagtugon sa mga pangangailangan ng mamamayang Pilipino E. Kagustuhan at Pangangailangan 1.14 Nasusuri ang kaibahan ng kagustuhan (wants) sa pangangailangan (needs) bilang batayan sa pagbuo ng matalinong desisyon 1.15 Nakabubuo ng sariling pamantayan sa pagpili ng mga pangangailangan batay sa mga teorya ng pangangailangan F. Pagkonsumo 1.16Naipaliliwanag ang konsepto ng pagkonsumo 1.17Nasusuri ang mga epekto ng pag-aanunsyo sa pagkonsumo 1.18Nasisiyasat nang mapanuri ang mga anunsyo tungo sa matalinong pamimili 1.19 Naipamamalas ang talino sa pagkonsumo sa pamamagitan ng paggamit ng pamantayan sa pamimili 1.20 Naipagtatanggol ang mga karapatan at nagagampanan ang mga tungkulin bilang isang mamimili 23
  • 9. 1.21Naipaliliwanag ang kahalagahan ng pagiging mapagmasid at mapanuri ng mga mamimili laban sa mga tiwaling gawain ng mga nagbibili G. Produksyon 1.22 Nasusuri ang mga salik (factors) ng produksyon bilang batayan sa matalinong paggamit ng mga ito 1.23Naipahahayag ang damdamin ukol sa mahalagang papel ng “entrepreneurship” sa ekonomiya at sa produksyon 1.24Nasusuri ang tungkulin ng iba’t ibang organisasyon ng negosyo sa ekonomiya at produksyon ayon sa pakikisapi at pananagutan sa pagkakaroon ng matatag na ekonomiya 1.25Nasusuri ang konsepto ng aring intelektuwal (intellectual property), kopirayt (copyrights) at iba pang mga karapatan sa aring intelektuwal (intellectual property rights) kaugnay sa pag-unlad ng mga industriya ng bansa 1.26 Nabibigyang-halaga ang aring intelektuwal (intellectual property), kopirayt (copyrights) at iba pang mga karapatan sa aring intelektuwal (intellectual property rights) bilang proteksyon sa mga katangi-tanging likha, akda, o imbensyon ng bawat indibidwal II Pagsusuri ng Ekonomiya 2 Napahahalagahan ang kaugnayan ng maykroekonomiks at makroekonomiks sa buhay ng bawat isa bilang kasapi ng lipunan A. Maykroekonomiks 2.1 Nasusuri ang saklaw ng maykro-ekonomiks 2.2 Nailalapat ang kahulugan ng demand sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya 2.3 Nasusuri ang mga salik na nakaaapekto sa demand 2.4 Nakapagpapasya nang matalino sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik (factors) na nakaaapekto sa demand 2.5 Nahihinuha na ang presyo ng bilihin ay may epekto sa demand ng mamimili 2.6 Nailalapat ang kahulugan ng suplay batay sa pang-araw-araw na pamumuhay ng bawat pamilya 2.7 Nasusuri ang mga salik ng produksyon na nakaaapekto sa suplay 24
  • 10. 2.8 Nakapagpapasya nang matalino sa pagtugon sa mga pagbabago ng salik (factors) na nakaaapekto sa suplay 2.9 Nasusuri ang epekto ng presyo at non-price sa suplay ng kalakal at paglilingkod 2.10Nahihinuha na ang presyo ng bilihin ay may epekto sa suplay ng nagbibili 2.11Nakapagkukuwenta ng elastisidad ng demand at suplay 2.12Naiuugnay ang elastisidad ng demand at suplay sa presyo ng kalakal at paglilingkod 2.13Naipaliliwanag ang interaksyon ng suplay at demand sa kalagayan ng presyo at ng pamilihan 2.14Nasusuri ang mga epekto ng kakulangan at kalabisan sa presyo at dami ng kalakal at paglilingkod sa pamilihan 2.15Naimumungkahi ang paraan ng pagtugon/kalutasan sa mga suliraning dulot ng kakulangan at kalabisan 2.16Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng pamilihan na tumutugon sa maraming pangangailangan ng mga tao 2.17Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng pamahalaan sa pagtatakda ng presyo sa isang pampamilihang ekonomiya 2.18Napangangatwiranan ang pangangailangang pakikialam at regulasyon ng pamahalaan sa mga gawaing pangkabuhayan sa iba’t ibang anyo ng pamilihan B. Makroekonomiks 2.19Nasusuri ang mga pangunahing kaisipan sa makroekonomiks 2.19.1 Nasusuri ang papel na ginagampanan at epekto ng sambahayan, bahay-kalakal, pamahalaan at panlabas na sektor sa mga sumusunod: - implasyon - deplasyon - pamumuhunan - pag-iimpok - empleyo (employment, unemployment, underemployment) 2.20Nasusuri ang pambansang produkto (Gross National Product-Gross Domestic Product) bilang panukat ng kakayahan ng isang ekonomiya 2.20.1 Nakikilala ang mga pamamaraan sa pagsukat ng pambansang produkto 25
  • 11. 2.20.2 Nasusuri ang kahalagahan ng pagsukat ng pambansang kita sa ekonomiya 2.21Nailalahad ang mga salik na nakaaapekto sa pambansang kita at pambansang produkto (GNP) C. Implasyon 2.22Nakikilala ang palatandaan ng implasyon gamit ang Consumer Price Index (CPI) 2.23Natutukoy ang dahilan at epekto ng Implasyon 2.24Nasusuri ang mga paraan sa paglutas ng implasyon 2.25Nakikilahok nang aktibo sa paglutas ng mga suliranin kaugnay ng implasyon bilang isang mag-aaral 2.26Nakapagpapamalas ng wastong pagpapasya bilang isang mamimili at nagbibili kaugnay ng suliranin sa implasyon D. Patakarang Piskal (Fiscal Policy) 2.27Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang piskal 2.28Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng pamahalaan kaugnay ng mga patakarang piskal na ipinatutupad nito 2.29Nasusuri ang mga pinagkukunan ng pananalapi ng pamahalaan 2.30Nasusuri ang badyet at ang kalakaran ng paggasta ng pamahalaan 2.31Nakapaghahayag ng pagsang-ayon o pagtutol sa mga paggasta ng pamahalaan 2.32Nakapagsasanay ng tamang pagkompyut ng buwis 2.33Nakababalikat ng pananagutan bilang mamamayan sa wastong pagbabayad ng buwis 2.34Naiuuugnay ang mga epekto ng patakarang piskal sa katatagan ng pambansang ekonomiya E. Patakarang Pananalapi (Monetary Policy) 2.35Nauunawaan ang kahulugan ng patakarang (monetary) pananalapi 2.36Naipaliliwanag ang layunin ng patakarang pananalapi 26
  • 12. 2.36.1 Naipahahayag ang kahalagahan ng pag-iimpok at pamumuhunan bilang isang salik sa ekonomiya 2.36.2 Nakikilala ang bumubuo ng sektor ng pananalapi 2.36.3 Napahahalagahan ang papel na ginagampanan ng bawat sektor sa pananalapi - mga bangko - kooperatiba - pawnshop 2.36.4 Nasusuri ang bahaging/tungkuling ginagampanan ng institusyon ng pananalapi sa ekonomiya 2.36.5 Naipaliliwanag ang uri at gamit ng salapi 2.36.6 Nasusuri ang dahilan at epekto ng pagbabago ng halaga ng salapi sa buhay ng mga mamamayang Pilipino 2.36.7 Nakapagsisiyasat nang mapanuri sa mga paraan at patakaran ng Bangko Sentral ng Pilipinas (BSP) upang mapatatag ang halaga ng salapi 2.36.8 Naiuugnay ang pandaigdigang pananalapi sa pambansang sistema ng pananalapi 2.36.9 Naipahahayag ang pagsang-ayon o pagtutol sa bahaging ginagampanan ng mga pandaigdig na institusyon ng pananalapi tulad ng International Monetary Fund at World Bank sa pananalapi ng bansa III Mga Sektor ng Ekonomiya 2 Naipamamalas ang pagpapahalaga sa bahaging ginagampanan ng iba’t ibang sektor ng ekonomiya para sa kapakanang panlahat A. Sektor ng Agrikultura (Agrikultura, Pangingisda, at Paggugubat) 3.1 Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng agrikultura, pangingisda at paggugubat sa ekonomiya at sa bansa 3.2 Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng suliranin ng sektor ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat sa bawat Pilipino 3.3 Nabibigyang-halaga ang mga institusyon at programa na nakatutulong sa sektor ng agrikultura (industriya ng agrikultura, pangingisda, at paggugubat) 3.4 Naitataguyod ang mga programang may kaugnayan sa sektor agrikultura (repormang pansakahan) B. Industriya 27
  • 13. 3.5 Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng industriya tulad ng pagmimina, tungo sa isang masiglang ekonomiya 3.6 Nakapaghahanda sa mga kasanayang pang-industriya ng Pilipinas 3.7 Naipahahayag ang opinyon tungkol sa nasyonalisasyon ng ilang korporasyon at pagsasapribado ng korporasyong pamahalaan 3.8 Napagtitimbang ang papel na ginagampanan ng mga korporasyong multi- nasyonal sa pamumuhay ng mga Pilipino at sa pambansang ekonomiya 3.9 Naimumungkahi ang mabisang pamamaraan sa pagmamay-ari at pamamahala ng mga korporasyon sa Pilipinas 3.10Natataya ang kahandaan ng bansa sa paggamit ng makabagong teknolohiya tungo sa pagsulong ng ekonomiya 3.11Nasusuri ang pagkakaugnay ng sektor agrikultural at industriya tungo sa pag-unlad ng kabuhayan 3.12Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng industriya at ng pangangalakal 3.13Nasusuri ang pagpapatupad ng batas sa nasyonalisasyon ng kalakalang pagtitingi 3.14Naihahayag ang damdamin ukol sa pagpapanatili ng mataas na pamantayan ng sektor ng industriya at mga kalakal tungo sa matatag na ekonomiya C. Paglilingkod 3.15Nasusuri ang bahaging ginagampanan ng sektor ng paglilingkod 3.16Nasusuri ang kahandaan at kalidad ng mga manggagawang Pilipino sa sektor paglilingkod ng bansa 3.17Naibabahagi ang damdamin ukol sa pagpapanatili ng mataas na kalidad ng manggagawang Pilipino sa sektor ng paglilingkod 3.18Nasusuri ang mga institusyon at mga programang nakatutulong sa sektor ng paglilingkod Impormal na Sektor 3.19Nasusuri ang iba’t ibang anyo ng impormal na sektor ng ekonomiya 3.20Nakapaglalahad ng saloobin ukol sa pamumuhay ang mga Pilipinong kabilang sa impormal na sektor ng ekonomiya 28
  • 14. 3.21Natataya ang ambag o papel ng impormal na sektor sa kabuuang ekonomiya E. Kalakalang Panlabas 3.22Natataya ang kalakaran ng kalakalang panlabas ng bansa 3.23Natitimbang ang epekto ng mga patakaran at programa sa kalakalang panlabas ng bansa sa buhay ng nakararaming Pilipino 3.24Nakapaghahayag ng saloobin ukol sa kahalagahan ng kontribusyon sa ekonomiya ng mga manggagawang Pilipino sa ibayong dagat 3.25Nasusuri ang kaugnayan at epekto ng exchange rate sa kalakalang panlabas ng bansa 3.26Nasusuri ang epekto sa kalakalang panlabas at sa ekonomiya ng pagbabago ng palitan ng piso laban sa mga dayuhang salapi 3.27Nasusuri ang mga kabutihan at di-kabutihan ng kalakalang panlabas tungo sa isang masigla at maunlad na ekonomiya 3.28Nasusuri ang kahalagahan ng pagtangkilik sa mga lokal na kalakal at paglilingkod 3.29Natitimbang ang epekto ng globalisasyon sa antas ng pamumuhay ng mga Pilipino batay sa mga patakarang -liberalisasyon -deregulasyon -pagsasapribado ng mga korporasyong pag-aari ng pamahalaan 3.30Napahahalagahan ang ugnayan ng mga bansa tulad ng World Trade Organization at Asia-Pacific Economic Cooperation tungo sa patas na kapakinabangan ng mga mamamayan ng daigdig 29