อ.กุลวดี คตชนะเลขา มหาวิทยาลัยราชภัฏชัยภูมิ

1. บทที่ 1
การแสวงหาความรูทางวิทยาศาสตร
อาจารยสมพร จันทมัตตุการ
วิทยาศาสตรเปนความรูที่ไดมาโดยวิธีการที่เริ่มตนดวยการสังเกต และการทดลองที่เปน
ระเบี ย บมีขั้ น ตอนโดยปราศจากอคติ แล ว มีก ารเปรี ย บเทีย บจัด หมวดหมู ส รุ ปตั้ ง เป น กฎเกณฑ ข้ึ น
ตอจากนั้นอาจจะใชทฤษฎีนี้เปนหลักสําหรับการสังเกตหรือทดลองตอไป ถาผลที่ไดไมเปนไปตาม
ทฤษฎีที่ตั้งไวก็จะเปลี่ยนแปลงทฤษฎีใหม แลวนําไปใชกับการสังเกตอีกครั้งหนึ่ง ทําอยางนี้จนหมดขอ
ขัดแยง
ความหมายของวิทยาศาสตร
วิทยาศาสตร หมายถึง ความรู ที่ทดลองหรื อพิสูจ นไ ดว าถูกตองตรงความจริง จัดไวเปน
หมวดหมู มีระเบียบและขั้นตอน สรุปไดเปนกฎเกณฑสากล
วิทยาศาสตรโดยทั่วไปแบงออกเปนวิทยาศาสตรบริสุทธิ์และวิทยาศาสตรประยุกต
1. วิทยาศาสตรบริสุทธิ์ (Pure science) เปนวิทยาศาสตรที่บรรยายถึงกฎเกณฑตาง ๆ ของ
ธรรมชาติ ซึ่งไมเกี่ยวของกับการเอาไปใชประโยชนในชีวิตและอุตสาหกรรม อาจแบงออกเปนสาขา
ตาง ๆ เชน สาขาเคมี ฟสิกส ชีววิทยา
2. วิทยาศาสตรประยุกต (Applied science) เปนการนําเอาวิทยาศาสตรบริสุทธิ์แตละสาขาไป
ใชในชีวิตประจําวันและอุตสาหกรรมตาง ๆ ไดแก ดานการเกษตร การปศุสัตว การประมง เพื่อผลิต
อาหารและวัตถุดิบอุตสาหกรรม เปนตน
ความรูเบื้องตนเกี่ยวกับเกี่ยวกับวิทยาศาสตร
ในการศึกษาเรื่องราวที่เกี่ยวกับวิทยาศาสตร สิ่งที่ควรเขาใจซึ่งเปนความรูเบื้องตนเกี่ยวกับ
วิทยาศาสตรโดยทั่วไป ไดแก วิทยาศาสตรศึกษาอะไร สิ่งที่เปนวิทยาศาสตรแตกตางจากสิ่งที่ไมใช
วิทยาศาสตรอยางไร ลักษณะของความกาวหนาในวิทยาศาสตรเปนอยางไร วิทยาศาสตรมีขอบเขตและ
วงจํากัดอยางไร และวิทยาศาสตรมีลักษณะอยางไร
1. วิทยาศาสตรศึกษาอะไร
วิทยาศาสตรเปน วิชาที่ศกษาหาความรูความเขาใจเรื่องของธรรมชาติแสวงหากฎเกณฑ
ึ 
ของธรรมชาติ ดวยความอยากรูของนักวิทยาศาสตร และดวยความเชื่อวา ธรรมชาติมีระเบียบหรือ
กฎเกณฑ สิ่งทีวทยาศาสตรเนนมากในการศึกษาคือเรื่องของวัตถุซึ่งรวมทั้งสสารและพลังงาน สวนเรื่อง
่ิ
เกี่ยวกับจิตใจนั้นวิทยาศาสตรศึกษานอยมาก

2. 2
2. สิ่งที่เปนวิทยาศาสตรและสิ่งที่ไมใชวิทยาศาสตร
ความรูหรือขอความที่ถือวาเปนวิทยาศาสตร ไดแก ความรูหรือขอความของความรูท่ี
สามารถตรวจสอบไดวา “ผิด” หรือ “ไมผิด” เชนขอความ “น้ําไหลจากที่สูงลงสูที่ต่ํา” “อากาศมี
แรงดัน” ขอความเหลานี้ เราสามารถพิสูจนตรวจสอบไดวาผิดหรือไมผิด อาจทําได 2 วิธี คือ
การใชประสาทสัมผัสทั้ง 5 คือ โดยการสังเกตและการทดลอง และกระทําโดยวิธีการทาง
ตรรกวิทยา
ส ว นความรู ห รื อ ข อ ความที่ ไ ม เ ป น วิ ท ยาศาสตร คื อ ความรู ห รื อ ข อ ความที่ ไ ม ส ามารถ
ตรวจสอบไดวา “ผิด” หรือ “ไมผิด” เชนขอความ “มนุษยเมื่อตายแลว ถายังไมเกิดใหมก็จะเปนวิญญาณ
ทองเที่ยวไปเรื่อย ๆ” ขอความนี้เราไมสามารถพิสูจนไดวาผิดหรือไมผิด จึงไมถือวาเปนวิทยาศาสตร
3. ลักษณะของความกาวหนาในวิทยาศาสตร
บุคคลที่ศึกษาทางดานวิทยาศาสตร จะทําใหมีความกาวหนาในวิทยาศาสตรมี 2 ลักษณะคือ
3.1 ลักษณะของการขยายความรู กลาวคือ มีลักษณะเปนการเพิ่มพูนและการสะสมความรู
ขึ้นเรื่อย ๆ ในปจจุบันความรูทางวิทยาศาสตรมีมากกวา 300 ป ในแตละยุคแตละสมัยของพัฒนาการ
ทางวิทยาศาสตรก็จะมีการตรวจสอบความรูสมัยกอน ๆ กําจัดขอบกพรอง และเพิ่มเติมความรูใหม
ขึ้นมาเรื่อย ๆ
3.2 ลักษณะของการเปลี่ยนโลกทรรศน ในกรณีเชนนี้ความรูใหมอาจไมจริงกวาความรูเกา
แต ไ ด รั บ การยอมรั บ ว า เหมาะสมด ว ยเหตุ ผ ลอย า งอื่ น ตั ว อย า งเช น ความรู เ รื่ อ งระบบสุ ริ ย ะมี ก าร
เปลี่ยนแปลงจากแนวความคิดของโทเลมีมาใชของโคเปอรนิคัส การเปลี่ยนแปลงในลักษณะนี้เปนการ
เปลี่ยนจากวิธีมองอยางหนึ่งไปเปนอีกอยางหนึ่ง
4. ขอจํากัดและขอบเขตของวิทยาศาสตร
วิทยาศาสตรมีขอบเขตและวงจํากัด ยังไมสามารถศึกษาหรือไมไดศึกษาหลายสิ่งหลาย
อยาง ดวยเหตุผลดังนี้
4.1 จํากัดดวยวิธีการหาความรู ที่เรียกวา วิธีการทางวิทยาศาสตร ซึ่งจะตองมีพ้นฐานมาจาก
ื
การสังเกต การสังเกตจะตองใชประสาทสัมผัสทั้ง 5 ซึ่งความสามารถของประสาทสัมผัสของมนุษยเรา
มีขอบเขตจํากัด
4.2 จํากัดดวยเทคโนโลยีและเครื่องมือ ที่จะใชชวยขยายขีดความสามารถของประสาท
สัมผัส ดังนั้น สิ่งที่อยูนอกเหนือขีดความสามารถของประสาทสัมผัส แมวาจะมีเครื่องมือชวยขยาย
ขอบเขตความสามารถของประสาทสัมผัสแลวก็ตาม จึงอยูนอกขอบเขตของวิทยาศาสตร

3. 3
5. ลักษณะของวิทยาศาสตร วิทยาศาสตรมลักษณะที่สําคัญดังตอไปนี้
ี
5.1 มีลักษณะเปนปรนัย (Objective) กลาวคือ การสังเกตหรือการทดสอบภายใตเงื่อนไข
หรือสภาวะแวดลอมอยางเดียวกัน จะปรากฏผลอยางเดียวกัน ทั้งนี้ไมจํากัดตัวบุคคลที่กระทํา เวลา และ
สถานที่ เชน น้ํายอมไหลจากที่สูงลงสูที่ต่ําเสมอ
5.2 วิทยาศาสตรไดจากประสบการณ และทดสอบดวยประสบการณ ความรูที่เกิดจาก
ประสบการณ เรียกวา ความรูเชิงประจักษหรือความรูเชิงประสบ (Empirical knowledge) ซึ่งไดจาก
ประสาทสัมผัสนั่นเอง
วิทยาศาสตรอาศัยประสาทสัมผัสเปนพื้นฐาน โดยเฉพาะการสังเกต ซึ่งเปนสิ่งที่ขาด
ไมได และวิทยาศาสตรก็ตองอาศัยวิธีการอุปนัยเพื่อลงขอสรุปทั่วไป (Generalization) ใหไดความรู
ออกมา ถาปราศจากขอมูลจากประสาทสัมผัส นักวิทยาศาสตรก็จะไมมีวัตถุดิบใด ๆ ที่จะทําใหเกิด
กระบวนการอุปนัยเกิดขึ้น
5.3 วิทยาศาสตรมีลักษณะสากล กลาวคือ มีลักษณะทั่วไป วิทยาศาสตรจะพยามยามขยาย
ความรูใหมีความหมายทั่วไปใหมากที่สุดเทาที่จะทําได ความรูที่มีลักษณะเฉพาะเจาะจงมีความหมาย
นอย ลักษณะความเปนสากลมีระดับมากนอยตางกัน ดังตัวอยางตอไปนี้
ก. เหล็กแทงนี้ตกลงสูพื้น เพราะแรงดึงดูดของโลก
ข. เหล็กทุกแทงตกลงสูพื้น เพราะแรงดึงดูดของโลก
ค. วัตถุที่มีความหนาแนนมากกวาอากาศตกลงสูพื้น เพราะแรงดึงดูดของโลก
จะเห็นวา ขอ ก. เปนความจริงเฉพาะเหล็กแทงนั้น ขอ ข. เปนความจริงสากลมากขึ้น เพราะพูดถึงเหล็ก
แทงอื่นๆ ดวย สวน ขอ ค. มีลักษณะสากลมากที่สุด เพราะพูดถึงทุกสิ่งที่หนักกวาอากาศ ซึ่งเหล็กก็เปน
สิ่งหนึ่งในบรรดาสิ่งเหลานั้น
5.4 วิทยาศาสตรมีความเปนสาธารณะ กลาวคือ ความจริงที่วิทยาศาสตรคนพบนั้นจะตอง
แสดงหรื อ ทดลองใหทุก คนเห็ น ได เ หมื อ นกั น ถ า แสดงหรื อ ทดลองใหทุ ก คนเห็น ไม ไ ด ก็ไ ม อยู ใ น
ขอบเขตของวิทยาศาสตร ความรูวิทยาศาสตรไมใชของสวนตัวแตเปนสาธารณะ กลาวคือ ผูอื่นอาจรู
หรือเห็นอยางเดียวกับผูคนพบได เชน

อารคิมีดีส (Archimedes) คนพบวาน้ําหนักของวัตถุที่หายไปเมื่อชั่งในน้ํา จะเทากับ
ปริมาตรของน้ําที่วัตถุน้ันแทนที่ กฎนี้เปนกฎเกี่ยวกับการหาความหนาแนนของวัตถุใด ๆ โดยการ
แทนที่นํ้า เขาสามารถอธิบายและทําใหคนอื่นเห็นจริงดวย กรณีเชนนี้แตกตางจากการที่ใครสักคนหนึ่ง
บอกวาผีมีจริงและเขาเคยพบเห็นมากอน ซึ่งเขาไมสามารถจะแสดงใหคนอื่นเห็นเชนเดียวกับเขาได
5.5 วิทยาศาสตรมีลักษณะพลวัต (Dynamic) กลาวคือ ขอความรูที่วิทยาศาสตรคนพบอาจ
เปลี่ยนแปลงหรือพัฒนาตอไปได เมื่อมีขอมูลประจักษพยานเปลี่ยนแปลงไปหรือเพิ่มมากขึ้น หรือมี
เครื่องมือที่ใชตรวจสอบปรากฏการณที่ดีขึ้นกวาเดิม ทําใหไดรับขอมูลใหมที่เที่ยงตรงกวาเดิม ความรู
ทางวิทยาศาสตรจงไมใชความรูคงที่ หรือไมใชความรูที่จริงแทแนนอนไมเปลี่ยนแปลงตลอดกาล
ึ

4. 4
5.6 วิทยาศาสตรตองชวยในการคาดหมายอนาคตได ความเปนสากลหรือลักษณะที่ใชได
ทั่ว ๆ ไปของวิทยาศาสตรทําใหเราคาดหมายสิ่งที่จะเกิดขึ้นในอนาคตได เชน
ความรูที่วา “ถานําน้ําบริสุทธิ์มาตมที่ระดับน้ําทะเล น้ําจะเดือดที่อุณหภูมิ 100 องศา
เซลเซียส” เปนความรูที่ไดจากการทดลองในอดีต แตความรูนี้ชวยใหเราทราบวา ถาเราตองการน้ําเดือด
ในอนาคต เราจะตองทําอยางไร การศึกษาคนควาทางวิทยาศาสตรก็เพื่อแสวงหากฎเกณฑที่จะชวยใน
การคาดหมายอนาคตหรือแสวงหาเงื่อนไขที่จะทําใหสิ่งหนึ่งเกิดขึ้น หรือไมเกิดขึ้นในอนาคต
ความรูทางวิทยาศาสตร
ความรู ท างวิ ท ยาศาสตร เ ป น ผลิ ต ผล (Product) ที่ ไ ด จ ากการค น คว า แสวงหาของ
นักวิทยาศาสตร ความรูที่ถือวาเปนความรูทางวิทยาศาสตรจะตองสามารถทดสอบยืนยันไดวาไมผิดจาก
การทดสอบหลาย ๆ ครั้ง ถาหากการทดสอบครั้งใด พบวาความรูนั้นไมถูกตองนักวิทยาศาสตรก็ตองหา
ขอมูลเพิ่มเติมเพื่อปรับปรุงความรูนั้นเสียใหม ถากระทําไมได ความรูดังกลาวก็จะถูกยกเลิกไป ไมอาจ
ถือวาเปนความรูทางวิทยาศาสตร ดังนั้นความรูทางวิทยาศาสตรจะตองคงทนตอการพิสูจนอยูเสมอ
ความรูท่ถือวาเปนความรูทางวิทยาศาสตร อาจแบงออกไดเปน 6 ประเภทคือ
ี
1. ขอเท็จจริง (Fact)
ขอเท็จจริงนั้นจะตองเปนสิ่งที่สังเกตไดโดยตรง และจะตองคงความจริงโดยการทดสอบ
ไดผลเหมือนกันทุกครั้ง เชน “ไฮโดรเจนเปนกาซที่ติดไฟ” “น้ํามะนาวมีรสเปรี้ยว” “มดแดงมีลําตัวเปน
ปลองและมีขา 6 ขา” เปนตน
ขอเท็จจริงแตละอยางมีความหมายนอยมาก แตถานําขอเท็จจริงที่เกี่ยวของกันหลาย ๆ
ขอเท็จจริงมารวมกันเขา ก็จะมีความหมายมากขึ้น ขอเท็จจริงเดี่ยวทั้งหลายเปรียบเสมือนชิ้นสวนของ
ภาพปริ ศ นาภาพหนึ่ ง เมื่ อ นํ า ชิ้ น ส ว นเหล า นั้ น มาประกอบกั น เข า อย า งเหมาะสมก็ จ ะได ภ าพที่ มี
ความหมายขึ้น ทําใหเราทราบวาภาพนั้นคืออะไร ก็จะเกิดเปนความคิดรวบยอด
2. ความคิดรวบยอด (Concept)
ความคิดรวบยอด บางคนใชคําวา “มโนมติ” “มโนทัศน” หรือ “สังกัป” เกิดจากการนําเอา
ขอเท็จจริงหลาย ๆ ขอเท็จจริงที่เกี่ยวของกันมาผสมผสานกันจนเกิดรูปแบบใหม รูปแบบใหมนี้เรียกวา
ความคิดรวบยอดของสิ่งนั้น ดังนั้นความคิดรวบยอดของสิ่งใดก็คือ ความคิดโดยสรุปตอสิ่งนั้น
เมื่อเราพบปรากฏการณใดปรากฏการณหนึ่ง ถาตองการทราบวาเรามีความคิดรวบยอดตอมัน
หรือไม มีขอพิจารณาวาเรามีอยางใดอยางหนึ่งใน 3 อยางตอไปนี้หรือไม

1) มองเห็นคุณสมบัติรวมของสิ่งตาง ๆ ในปรากฏการณนั้น
2) มองเห็นความสัมพันธของสิ่งตาง ๆ ในปรากฏการณนั้น
3) มองเห็นแนวโนมของสิ่งตาง ๆ ในปรากฏการณนน ั้
ถาเรามีอยางใดอยางหนึ่ง ก็แสดงวาเรามีความคิดรวบยอดของสิ่งนั้น

5. 5
กลาวสรุป ความคิดรวบยอด หมายถึง ความเขาใจโดยสรุปเกี่ยวกับสิ่งใดสิ่งหนึ่งที่เกิดจาก
การสังเกตหรือไดรับประสบการณเกี่ยวกับสิ่งนั้น แลวนําคุณลักษณะตาง ๆ ของสิ่งนั้นมาประมวลกัน
เขาเปนความคิดโดยสรุปของสิ่ง ๆ นั้น เชน “แสงเปนคลื่นแมเหล็กไฟฟา” “แมลงคือสัตวที่มีลําตัวเปน
ปลองและมีขา 6 ขา” “กรดคือสารที่มีรสเปรี้ยว”
3. หลักการ (Principle)
หลักการ หรือเรียกอีกอยางหนึ่งวา “ความจริงหลัก” คือ ความจริงที่สามารถใชเปนหลักใน
การอางอิงได ไดจากการนําความคิดรวบยอดที่เกี่ยวของสัมพันธกันมาผสมผสานกัน ดังนั้นหลักการจึง
เปนกลุมของความคิดรวบยอด คุณสมบัติของหลักการคือ จะตองเปนความจริงที่สามารถทดลองพิสูจน
ได และไดผลเหมือนเดิมทุกครั้ง เชน “ขั้วแมเหล็กชนิดเดียวกันจะผลักกัน ขั้วแมเหล็กตางกันจะดูดกัน”
“เมื่อสารไดรับความรอนจะขยายตัว” เปนตน
4. สมมุติฐาน (Hypothesis)
บางคนอาจไมยอมรับวาสมมุติฐานเปนความรูวิทยาศาสตรอยางหนึ่ง เพราะเปนความรูที่
ยังไมไดรับการทดสอบหรือรับรอง แตสมมุติฐานก็เปนความจริงชั่วคราวที่อาจกลายเปนกฎ หลักการ
หรือทฤษฎีตอไปได เมื่อไดรับการทดสอบยืนยันแลว เชน สมมุติฐานของอาโวกาโดร (Avogadro,s
hypothesis) ที่มีช่ือเสียงไดเปลี่ยนสถานะเปนกฎของอาโวกาโดรเนื่องจากไดทดสอบหลายครั้งแลววา
ไมผิด
สมมุติฐานเปนคําอธิบายหรือคําตอบลวงหนาที่อาจเปนไปไดของปญหาที่นักวิทยาศาสตร
กําลังศึกษาหรือสนใจ นักวิทยาศาสตรตั้งสมมุติฐานขึ้นโดยอาศัยขอมูล ประสบการณ และความรูเดิม
เปนพื้นฐาน ขอความของสมมุติฐานเปนการคาดคะเนคําตอบลวงหนากอนที่จะดําเนินการทดสอบความ
ถูกตอง เฮมเพล (Hempel) ไดใหความหมายของสมมุติฐานวา “สมมุติฐาน หมายถึง ขอความใด ๆ ก็
ตามที่กําลังถูกทดสอบ ไมวาขอความนั้นจะหมายถึงขอเท็จจริง หรือเหตุการณเฉพาะ หรือเปนกฎทั่วไป
หรือเปนขอความอื่นที่ซับซอนยิ่งขึ้น”
จะเห็นไดวาสมมุติฐานไมวาจะมีลักษณะใด ก็จะตองเปนขอความที่ถูกทดสอบ ขอความที่
ถูกทดสอบแลวและไมถูกทดสอบอีก เพราะเปนที่ยอมรับกันแลวจะไมเปนสมมุติฐานอีกตอไป
ในการทดสอบสมมุติฐาน กระทําไดโดยการสังเกตโดยตรง และ/หรือทดลอง ถาพบวาผล
การสังเกตและ/หรือทดลองเปนไปตามที่คาดไว เราก็คงสมมุติฐานไว แตถาไมเปนไปตามที่คาดไว
สมมุติฐานนั้นก็ผิด ตองทิ้งไป หรือตองแกไขปรับปรุงใหม
ตัวอยางของสมมุติฐาน ไดแก “เพนิซิลลิน” เปนยาปฏิชีวนะสําหรับรักษาโรคตาง ๆ ได
มากมายหลายชนิด เนื่องจากเซอรอะเล็กซานเดอร เฟลมิง (Sir Alexander Fleming) ไดตั้งสมมุติฐานวา
“เชื้อรา Penicillium notatum ผลิตสารซึ่งมีฤทธิ์ตานและทําลายแบคทีเรีย” ลุย ปาสเตอร (Louis Pasteur)
ไดตั้งสมมุติฐานวา “ตัวการสําคัญที่กอใหเกิดการหมัก คือจุลินทรียซึ่งเปนสิ่งมีชีวิตขนาดเล็กมาก ผลที่
ไดจากการหมักจะเปนเชนไรขึ้นอยูกับชนิดของจุลินทรียที่มีปรากฏอยูในระหวางกรรมวิธีการหมัก” ทํา

6. 6
ใหแกปญหาใหกับผูผลิตเหลาองุนที่ประสบปญหา คือ เหลาองุนที่ผลิตไดมีรสเปรี้ยวแทนที่จะมีรส
หวานเหลานี้ เปนตน
5. ทฤษฎี (Theory)
ทฤษฎี คือความรูที่เปนหลักการกวาง ๆ ทฤษฎีเปนสิ่งที่นักวิทยาศาสตรสรางขึ้นมาเอง มี
ลักษณะเปนขอความที่ใชอธิบายหรือทํานายปรากฏการณตาง ๆ ที่อยูในขอบเขตของทฤษฎีนั้น ๆ
จุดมุงหมายของการสรางทฤษฎีก็คือ เพื่ออธิบายปรากฏการณของธรรมชาติ และทํานายปรากฏการณ
ของธรรมชาติ
การที่จะยอมรับทฤษฎีใดทฤษฎีหนึ่ง อยูในเงื่อนไข 3 ประการคือ
1) ทฤษฎีนั้นจะตองอธิบายกฎ หลักการ และขอเท็จจริงตาง ๆ ของเรื่องราวที่อยูใน
ขอบเขตของทฤษฎีได
2) ทฤษฎีนั้นจะตองนิรนัยออกไปเปนกฎหรือหลักการบางอยางได
3) ทฤษฎีนั้นจะตองทํานายปรากฏการณที่อาจเกิดตามมาได
ตัวอยางของทฤษฎี ไดแก ทฤษฎีโมเลกุลของแมเหล็ก กลาววา “สารแมเหล็กทุกชนิดจะมี
โมเลกุลเล็ก ๆ ที่มีอํานาจแมเหล็กอยูแลว เมื่อยังไมแสดงอํานาจแมเหล็กออกมาเปนเพราะโมเลกุล
แมเหล็กของมันเรียงตัวกันระเกะระกะไมเปนระเบียบ เมื่อแสดงอํานาจแมเหล็ก โมเลกุลแมเหล็กของ
มันจะเรียงตัวกันเปนระเบียบ เอาขั้วเหนือชี้ไปปลายขางหนึ่ง ขั้วใตชี้ไปปลายอีกขางหนึ่ง ดังนั้นอํานาจ
แมเหล็กจึงไมทําลายกัน และจะมีขั้วอิสระที่ปลายทั้งสองขาง” จากขอความของทฤษฎี จะสังเกตไดวา มี
ลักษณะเปนการอธิบายปรากฏการณธรรมชาติ โดยมีขอความที่กลาวถึงสิ่งหรือกระบวนการที่อยู
ซอนเรน หรืออยูเบื้องหลังของปรากฏการณนั้น ๆซึ่งอาจทดสอบดวยการสังเกตหรือทดลองได ตัวอยาง
การตรวจสอบทฤษฎีโมเลกุลของแมเหล็ก เชน
เราสามารถทําเหล็กใหเปนแมเหล็กได โดยการนําแมเหล็กแทงหนึ่งมาถูแทงเหล็ก โดยถู
ไปทางเดียวกันหลาย ๆ ครั้ง ซึ่งเปนการทดสอบทฤษฎีดวยการจัดระเบียบของโมเลกุลแมเหล็ก
การหักหรือการตัดแมเหล็กแทงหนึ่งออกเปนทอน ๆ แลวทดสอบดูวาแมเหล็กแตละทอน
ยังแสดงอํ า นาจแม เ หล็ ก หรื อไม ถ า แม เ หล็ ก แตละทอนยั งคงสามารถดูด สารแมเ หล็ ก ได เนื่อ งจาก
โมเลกุลแมเหล็กยังคงเรียงตัวกันเปนระเบียบอยู ก็แสดงวาทฤษฎีโมเลกุลของแมเหล็กยังคงใชได
ถาตรวจสอบตอไปอีกโดยพยายามทําลายการจัดระเบียบของโมเลกุลแมเหล็กภายใน
แมเหล็กแทงหนึ่ง ดวยการเผาหรือเคาะแทงแมเหล็กนั้นหลาย ๆ ครั้ง และตรวจสอบดูวาอํานาจของ
แมเหล็กแทงนั้นเสื่อมถอยลงไปหรือไม ถาพบวาอํานาจแมเหล็กหมดไปหรือลดนอยลง ทฤษฎีดังกลาว
ก็ไดรบการสนับสนุนยืนยันอีกครั้งหนึ่ง
ั
ในการตรวจสอบทฤษฎีนั้น สามารถทดสอบทฤษฎีใดวา “ผิด” หรือ “ไมผิด” ได แตจะ

7. 7
ทดสอบวา “ถูก” ไมได เพราะแมวาทฤษฎีใดจะไดรับการทดสอบวาถูกตองหมื่นครั้ง ก็ไมอาจแนใจได
รอยเปอรเซ็นตวา ถาทําการทดสอบตอไปดวยวิธการและเครื่องมือตาง ๆ อีกแสนครั้งจะยังคงถูกทุกครั้ง
ี
เราจึงพูดไดแตเพียงวาผลการทดสอบยืนยันหรือสนับสนุนทฤษฎีนั้น ๆ แตเรามีทางเพิ่มความนาเชื่อถือ
ของทฤษฎีไดดวยการใหทฤษฎีนั้น ๆ ไปทํานายปรากฏการณตาง ๆ ใหไดหลาย ๆ ปรากฏการณ และ
ทดสอบวาผลการทํานายดังกลาวถูกตองทุกครั้ง ทฤษฎีนั้น ๆ ก็มีความนาเชื่อถือมากขึ้นทุกที ๆ
6. กฎ (Law)
กฎ คือหลักการอยางหนึ่ง แตเปนขอความที่เนนความสัมพันธระหวางเหตุกับผล เปน
ขอความที่สามารถแปลงเปนรูป “ถา…ดังนั้น…” ได ดังนั้น จึงอาจเขียนในรูปของสมการแทนได เพราะ
สมการเป นข อความทางคณิ ตศาสตรที่ แสดงความสั มพั น ธร ะหวางตัว แปรตาง ๆ เนื่องจากกฎเปน
หลักการอยางหนึ่ง ดังนั้นจึ งมีความจริงในตัว ของมันเอง สามารถทดลองไดผลเหมือนเดิมทุกครั้ง
กฎเปนขอความที่ไดผานการทดสอบมาบางแลววาไมผิด กฎจะยิ่งมีสถานะดีขึ้นถายิ่งผานการทดสอบมา
มาก แมวากฎจะเปนขอความที่แสดงความสัมพันธระหวางเหตุกับผล แตกฎก็ไมสามารถอธิบายใหเรา
ทราบวา เหตุใดความสัมพันธจึงเปนเชนนั้น สิ่งที่จะบอกความสัมพันธในกฎไดก็คือ “ทฤษฎี” เชน
กฎของบอยลที่กลาววา “ถาอุณหภูมิคงที่ ปริมาตรของกาซจะเปนสัดสวนอยางผกผันกับความดัน” กฎ
การเคลื่อนที่ของนิวตันที่กลาววา “วัตถุจะรักษาสภาวะอยูนิ่ง หรือสภาวะการเคลื่อนที่เปนเสนตรงเสมอ
หรือจะเปลี่ยนแปลงความเร็วจะตองมีแรงภายนอกมากระทํา”
กระบวนการแสวงหาความรูทางวิทยาศาสตร
วิทยาศาสตรเปนความรูเกี่ยวสิ่งตาง ๆ ในธรรมชาติ และกระบวนการคนควาหาความรูทาง
วิทยาศาสตรนั้นมีขั้นตอน มีระเบียบแบบแผน วิทยาศาสตรมีขอบขายกวางขวางครอบคลุมถึงสิ่งที่
มนุษยพยายามอธิบาย เพื่อใหเขาใจปรากฏการณธรรมชาติ ตั้งแตใกลตัวที่สุดจนถึงไกลตัวที่สุด จาก
เรื่องระดับงายที่สด ไปถึงระดับที่ซับซอนที่สุด
ุ
การทํ า งานของนั ก วิ ท ยาศาสตร ใ นการแสวงหาความรู ท างวิ ท ยาศาสตร นั้ น ต อ งอาศั ย
กระบวนการแสวงหาความรูทางวิทยาศาสตร ซึ่งกระบวนการนี้เปรียบเสมือนเครื่องมือของชาง ถาชาง
ขาดเครื่องมือก็คงจะซอมหรือสรางอะไรไมได ในทํานองเดียวกัน ถานักวิทยาศาสตรไมมีกระบวนการ
แสวงหาความรูทางวิทยาศาสตร ก็จะไมสามารถคนควาหาความรูทางธรรมชาติได
กระบวนการแสวงหาความรูทางวิทยาศาสตร ประกอบดวยกระบวนการตาง ๆ ดังตอไปนี้คือ
1. วิธีการทางวิทยาศาสตร
2. เจตคติทางวิทยาศาสตร
3. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร

8. 8
ผูเรียนจะไดศึกษารายละเอียดดังตอไปนี้
1. วิธีการทางวิทยาศาสตร (Science method)
วิธีการทางวิทยาศาสตร จึงเปนยุทธวิธีที่เอื้อประโยชนตอการแกปญหาที่นักวิทยาศาสตรใช
เปนเครื่องมือเพื่อคนหาความจริงของปรากฏการณตางๆที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ ในการแสวงหาความรู
นั้นแมวา
นักวิทยาศาสตรแตละคนตางก็คนควา และทํางานแกปญหาตามวิธีของตนเองก็ตามโดยหลักกวาง ๆ
นาจะเปนรูปแบบวิธีการที่เปนสากล ขั้นตอนวิธีการทางวิทยาศาสตรมี 5 ขั้นตอนดังนี้
1.1 ขั้นการกําหนดปญหา การกําหนดปญหาหรือการตั้งปญหา คือ การวิเคราะห
สถานการณเพื่อตองการที่จะแยกประเด็นที่เปนปญหา และทําความเขาใจในปญหานั้นใหเดนชัดที่สด ุ
การสังเกตจึงเปนขั้นแรกที่สําคัญนําไปสูขอเท็จจริงบางประการ และมีสวนทําใหเกิดปญหา

การสังเกตจึงควรสังเกตอยางรอบคอบ ละเอียดถี่ถวน ดังนั้นในการตั้งปญหาที่ดี ควรจะอยูในลักษณะที่
นาจะเปนไปได สามารถตรวจสอบหาคําตอบไดงาย และยึดขอเท็จจริงตาง ๆ ที่รวบรวมมา
1.2 ขั้นการตังสมมุติฐาน สมมุติฐานเปนคําตอบที่อาจเปนไปได และคําตอบที่ยอมรับวา
้
ถูกตองเชื่อถือได เมื่อมีการพิสจน หรือตรวจสอบหลาย ๆ ครั้ง ลักษณะสมมุติฐานที่ดควรมีลักษณะดังนี้
ู ี
1) เปนสมมุติฐานที่เขาใจไดงาย
2) เปนสมมุติฐานที่แนะลูทางที่จะตรวจสอบได
3) เปนสมมุติฐานที่จะตรวจไดโดยการทดลอง
4) เปนสมมุตฐานที่สอดคลอง และอยูในขอบเขตของขอเท็จจริงที่ไดจากการสังเกต
ิ 
และสัมพันธกบปญหาที่ตั้งไว
ั
การตั้งสมมุติฐานตองยึดปญหาเปนหลักเสมอ ควรตั้งหลาย ๆ สมมุติฐานเพื่อมีแนวทางของ
คําตอบหลาย ๆ อยาง แตไมยึดมั่นสมมุติฐานใด สมมุติฐานหนึ่ง เปนคําตอบ กอนที่จะพิสูจนตรวจสอบ
สมมุติฐานหลาย ๆ วิธี และหลาย ๆ ครั้ง
1.3 ขั้นการตรวจสอบสมมุติฐานและการเก็บรวบรวมขอมูล เมื่อตั้งสมมุติฐานแลว หรือ
คาดเดาคําตอบหลาย ๆ คําตอบไวแลว กระบวนการทางวิทยาศาสตรขึ้นตอไป คือขั้นการตรวจสอบ
สมมุติฐาน ในการตรวจสอบสมมุติฐานจะตองยึดขอกําหนดสมมุติฐานไวเปนหลักเสมอ เนื่องจาก
สมมุติฐานที่ดี ไดแนะลูทางการตรวจสอบและการออกแบบการตรวจสอบไวแลว
วิธีการตรวจสอบสมมุติ ฐาน ไดแ ก การสังเกต และรวบรวมขอเท็จ จริงตาง ๆ ที่เ กิด จาก
ปรากฏการณธรรมชาติ อีกวิธีหนึ่งโดยการทดลอง ซึ่งเปนวิธีการที่นิยมใชมากที่สุด เพื่อทําการคนควา
หาขอมูล รวบรวมขอมูลเพื่อตรวจสอบดูวา สมมุติฐานขอใดเปนคําตอบที่ถูกตองที่สุด ในขั้นตอนนี้
จะตองมีการบันทึกขอมูลที่ไดจากการสังเกตหรือการทดลองไวดวย 

9. 9
1.4 ขั้นการวิเคราะหขอมูล เปนขั้นการนําขอมูลที่ไดจากการสังเกต การคนควา การทดลอง
หรือการรวบรวมขอมูลมาวิเคราะหผล อธิบายความหมายของขอเท็จจริง แลวนําไปเปรียบเทียบกับ
สมมุติฐานที่ตั้งไว วาสอดคลองกับสมมุติฐานเพียงใด
1.5 ขั้นการสรุป เปนการสรุปผลที่ไดจากการทดลอง การคนควารวบรวมขอมูล สรุปขอมูล
ที่ไดจากการสังเกตหรือการทดลองวา สมมุติฐานขอใดถูก พรอมทั้งสรางทฤษฎีที่จะใชเปนแนวทาง
สําหรับอธิบายปรากฏการณอื่น ๆ ที่คลายกัน และนําไปใชปรับปรุงชีวิตความเปนอยูของมนุษยใหดีขึ้น
2. เจตคติทางวิทยาศาสตร (Scientific attitude)
ในการแสวงหาความรูทางวิทยาศาสตร ซึ่งนักวิทยาศาสตรจะใชวิธีการทางวิทยาศาสตร
หรือวิธีการแกปญหาอื่น ๆ เพื่อศึกษาหาความรูใหไดผลดีนั้น ขึ้นอยูกับการคิดการกระทําที่อาจเปน
อุปนิสัยของนักวิทยาศาสตรผูนั้น ความรูสึกนึกคิดดังกลาวจัดเปนเจตคติทางวิทยาศาสตร และผูที่มีเจต
คติทางวิทยาศาสตร ควรมีคุณสมบัติดังนี้
2.1 ความอยากรูอยากเห็น นักวิทยาศาสตรตองเปนผูมีความอยากรูอยากเห็นเกี่ยวกับ
ปรากฏการณธรรมชาติเพื่อแสวงหาคําตอบที่มีเหตุผลในขอปญหาตาง ๆ และจะมีความยินดีมากที่ได
พบความรูใหม
2.2 ความเพียรพยายาม นักวิทยาศาสตรตองเปนผูมีความเพียรพยายาม ไมทอถอยเมื่อเกิด
อุปสรรคหรือมีความลมเหลวในการทําการทดลอง มีความตั้งใจแนวแนตอการเสาะแสวงหาความรู เมื่อ
ไดคําตอบที่ไมถูกตองก็จะไดทราบวา วิธีการเดิมใชไมได ตองหาแนวทางในการแกปญหาใหมและ
ความลมเหลวที่เกิดขึ้นนั้นถือวาเปนขอมูลที่ตองบันทึกไว
2.3 ความมีเหตุผล นักวิทยาศาสตรตองเปนผูมีเหตุผล ยอมรับในคําอธิบายเมื่อมีหลักฐาน
หรือขอมูลมาสนับสนุนอยางเพียงพอ อธิบายหรือแสดงความคิดเห็นอยางมีเหตุผล หาความสัมพันธของ
เหตุและผลที่เกิดขึ้น ตรวจสอบความถูกตองสมเหตุสมผลของแนวคิดตาง ๆ กับแหลงขอมูลที่เชื่อถือได
แสวงหาหลักฐานและขอมูลจากการสังเกตหรือการทดลอง เพื่อสนับสนุนหรือคิดคนหาคําอธิบาย มี
หลักฐานขอมูลเพียงพอเสมอกอนจะสรุปผล เห็นคุณคาในการใชเหตุผล ยินดีใหมีการพิสูจนตามเหตุผล
และขอเท็จจริง
2.4 ความซื่อสัตย นักวิทยาศาสตรตองเปนผูมีความซื่อสัตย บันทึกผลการทดลองหรือ
ขอมูลตามความเปนจริงดวยความละเอียดถูกตอง ผูอื่นสามารถตรวจสอบในภายหลังไดเห็นคุณคา ใน
การเสนอขอมูลตามความเปนจริง
2.5 ความมีระเบียบและรอบคอบ นักวิทยาศาสตรตองเปนผูเห็นคุณคาของความมีระเบียบ
และรอบคอบ และยอมรับถึงประโยชนในการวางแผนการทํางานและจัดระบบการทํางาน นําวิธีการ
หลาย ๆ วิธีมาตรวจสอบผลการทดลองหรือวิธีการทดลอง ไตรตรอง พินิจพิเคราะห ละเอียด ถี่ถวนใน
การทํางาน ทํางานอยางมีระเบียบเรียบรอย มีความละเอียดรอบคอบกอนการตัดสินใจ

10. 10
2.6 ความใจกวาง นักวิทยาศาสตรตองเปนผูมีใจกวาง ที่จะรับฟงความคิดเห็นของผูอื่น รับ
ฟงคําวิพากษวิจารณ ขอโตแยงหรือขอคิดเห็นที่มีเหตุผลของผูอื่นโดยไมยึดมั่นในความคิดเห็นของ
ตนเองฝายเดียว ยอมรับการเปลี่ยนแปลง ยอมพิจารณาขอมูลหรือความคิดที่ยังสรุปไมได และพรอมที่
จะหาขอมูลเพิ่มเติม
3. ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร (Science process skills)
วิ ทยาศาสตร เ ป น วิชาที่ ประกอบด ว ยความรูแ ละกระบวนการแสวงหาความรู ในการ
แสวงหาความรูทางวิทยาศาสตรนั้น นักวิทยาศาสตรไดใชวิธีการทางวิทยาศาสตร และตองมีเจตคติทาง
วิท ยาศาสตร ด ว ย นั ก วิท ยาศาสตร ที่ ทํ า งานตามขั้น ตอนของวิ ธีก ารทางวิ ท ยาศาสตรนั้น จะประสบ
ความสําเร็จหรือความลมเหลว ขึ้นอยูกับความสามารถและทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตรของ
นักวิทยาศาสตรแตละคน พฤติกรรมที่เกิดขึ้นจากการปฏิบัติและฝกฝนความคิดอยางเปนระบบนี้ เรียกวา
ทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร ซึ่งเปนกระบวนการทางปญญา (Intellectual skills)
นักวิทยาศาสตรไดกําหนดทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร ไวทั้งหมด 13 ทักษะ
ประกอบดวยทักษะขั้นพื้นฐาน (Basic science process skills) 8 ทักษะ และทักษะขั้นผสม หรือขั้น
บูรณาการ (Integrated science process skills) 5 ทักษะดังนี้
ทักษะขั้นพื้นฐาน
1. ทักษะการสังเกต
2. ทักษะการวัด
3. ทักษะการคํานวณ
4. ทักษะการจําแนกประเภท
5. ทักษะการหาความสัมพันธระหวางสเปสกับสเปส และสเปสกับเวลา
6. ทักษะการจัดกระทําและสื่อความหมายขอมูล
7. ทักษะการลงความคิดเห็นจากขอมูล
8. ทักษะการพยากรณ
ทักษะขั้นผสมหรือขั้นบูรณาการ
9. ทักษะการตั้งสมมุติฐาน
10. ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ
11. ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร
12. ทักษะการทดลอง
13. ทักษะการตีความหมายขอมูลและลงขอสรุป

11. 11
1. ทักษะการสังเกต
ทักษะการสังเกต (Observing) หมายถึง ความชํานาญในการใชประสาทสัมผัสอยางใด
อย างหนึ่ง หรือหลายอยางรวมกัน ไดแ ก ตา หู จมูก ลิ้น ผิวกาย เข าไปสัมผัสโดยตรงกับวัตถุห รือ
ปรากฏการณตาง ๆ ในธรรมชาติ โดยไมเพิ่มความคิดเห็นของผูสังเกตลงไป
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการสังเกต จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) ชี้บงและบรรยายสมบัติของวัตถุได โดยใชประสาทสัมผัสอยางใดอยางหนึ่งหรือหลาย
อยางรวมกันได
2) บรรยายสมบัติเชิงปริมาณของวัตถุไดโดยการกะประมาณได เชน น้ําหนัก ขนาด
อุณหภูมิ ปริมาตร ความสูง เปนตน
3) บรรยายการเปลี่ยนแปลงของสิ่งที่ไดสังเกตได เชน ลําดับขั้นตอนการเปลี่ยนแปลง
หรือลักษณะของสถานการณที่ทาใหเกิดการเปลี่ยนแปลง
ํ
2. ทักษะการวัด
ทักษะการวัด (Measuring) หมายถึง ความชํานาญในการแสดงจํานวนของวัตถุหรือสารใช
เชิงปริมาณที่มีหนวยแสดง เชน เมตร กรัม ลิตร และมีความชํานาญในการเลือกใชเครื่องมือมาตรฐานที่
เหมาะสม เชน ไมเมตร ไมบรรทัด เครื่องชั่ง และความสามารถในการอานคาที่ไดจากการวัดออกเปน
ตัวเลขไดถูกตองรวดเร็วและใกลเคียงกับความเปนจริงพรอมทั้งมีหนวยกํากับเสมอ
ดังนั้นการวัดมีองคประกอบ 3 อยางคือ
1) การเลือกเครื่องมือใหเหมาะสมกับสิ่งที่วัด
2) ตัวเลขที่ไดจากการวัดตองเปนตัวเลขที่แนนอน
3) ระบุหนวยใหเหมาะสม
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการวัด จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) เลือกเครื่องมือไดเหมาะสมกับสิ่งที่จะวัด
2) บอกเหตุผลในการเลือกเครื่องมือได
3) บอกวิธวัดและวิธีใชเครื่องมือไดถูกตอง
ี
4) ทําการวัดหาน้ําหนัก ปริมาตร อุณหภูมิ และอื่น ๆ ไดถูกตอง
5) ระบุหนวยของตัวเลขที่ไดจากการวัดได
3. ทักษะการคํานวณ
ทักษะการคํานวณหรือทักษะการใชตัวเลข (Using numbers) หมายถึง ความชํานาญในการ
นับจํานวนของวัตถุ และการนําตัวเลขแสดงจํานวนที่นับไดมาคิดคํานวณโดยวิธีการ บวก ลบ คูณ หาร
หาคาเฉลี่ย หรือการใชตัวเลขคํานวณกับสูตรทางวิทยาศาสตรได

12. 12
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการคํานวณจะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) นับจํานวนสิ่งของไดถูกตอง
2) ใชตัวเลขแสดงจํานวนทีนบได่ ั
3) บอกวิธีคํานวณได
4) คิดคํานวณไดถูกตอง
5) แสดงวิธีคิดคํานวณได
4. ทักษะการจําแนกประเภท
ทักษะการจําแนกประเภท (Classifying) หมายถึง ความชํานาญในการจําแนกหรือเรียงลําดับ
วัตถุ หรือสิ่งที่อยูในปรากฏการณตาง ๆ ออกเปนหมวดหมู โดยมีเกณฑในการจําแนกเกณฑดังกลาวอาจ
ใชความเหมือน ความแตกตาง และสมบัติบางประการนั้นเปนเกณฑ
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการจําแนกประเภท จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) เรียงลําดับหรือแบงพวกสิ่งตาง ๆ จากเกณฑที่ผูอื่นกําหนดใหได
2) เรียงลําดับหรือแบงพวกสิ่งตาง ๆ โดยใชเกณฑของตนเองได
3) บอกเกณฑที่ผูอื่นเรียงลําดับหรือแบงพวกได
5. ทักษะการหาความสัมพันธระหวางสเปสกับสเปส และสเปสกับเวลา
ทักษะการหาความสัมพันธระหวางสเปสกับสเปส และสเปสกับเวลา (Space / space
relationships and space / time relationships ) หมายถึง ความชํานาญที่จะบอกรูปรางของวัตถุ หรือหา
ตําแหนงของวัตถุหนึ่งกับอีกวัตถุหนึ่ง หรือการเปลี่ยนที่อยูของวัตถุกับเวลาที่เปลี่ยนไป
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการใชความสัมพันธระหวางสเปสกับสเปส และสเปสกับเวลา
จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) บอกชื่อของรูปและรูปทรงทางเรขาคณิตได
2) ชี้บงรูป 2 มิติ และรูปทรง 3 มิติ ที่กําหนดใหได
3) บอกความสัมพันธระหวางรูป 2 มิติ กับรูป 3 มิติได
4) บอกตําแหนงและทิศทางของวัตถุได
5) บอกความสัมพันธของสิ่งที่อยูหนากระจกเงา กับภาพที่ปรากฏในกระจกเงาได
6) บอกความสัมพันธระหวางการเปลี่ยนตําแหนง เปลี่ยนขนาด หรือปริมาณของวัตถุกับ
เวลาได
6. ทักษะการจัดกระทําขอมูลและสื่อความหมายขอมูล
ทักษะการจัดกระทําขอมูลและสื่อความหมายขอมูล (Organizing data and communication)
หมายถึง ความชํานาญในการนําขอมูลที่ไดจากการวัด การทดลอง และจากแหลงอื่น ๆ มาเสนอในรูปที่
ทําใหผอื่นเขาใจไดดีย่งขึ้น การสื่อความหมายขอมูลอาจอยูในรูปของการวาดรูป แผนภาพ แผนที่ ตาราง
ู ิ
กราฟ หรือการใชภาษาเขียน ภาษาพูด

13. 13
การจัดกระทําขอมูล การสื่อความขอมูล
- เรียงลําดับ - แผนภาพ
ขอมูลเดิม - จัดกลุม - แผนที่
- หาความถี่ - ตาราง
- แยกประเภท - กราฟ
- คํานวณ - ภาษาเขียน
ฯลฯ ฯลฯ
พฤติ ก รรมที่ แ สดงว า เกิ ด การจั ด กระทํ า ข อ มู ล และสื่ อ ความหมายข อ มู ล จะต อ งแสดง
ความสามารถดังนี้
1) ใชขอมูลในการบรรยายได หมายถึง ขอความที่รัดกุม ชัดเจน ทีแสดงความสัมพันธระหวาง
 ่
ขอมูลที่ตองการสื่อความหมาย เชน เมื่ออุณหภูมิและมวลคงที่ ปริมาตรของแกส จะแปรผกผันกับความดัน
2) ใชสญลักษณได หมายถึง ตัวอักษรหรือเครื่องหมายที่ตกลงกันไวแทนขอความบางอยาง
ั
ทั้งนี้เพือใหรัดกุม สะดวกและเขาใจตรงกัน เชน He หมายถึง ธาตุฮีเลียม, H2SO4 หมายถึงกรดซัลฟวริก
่
เปนตน
3) ใชสมการหรือสูตรทางวิทยาศาสตรเปนการแสดงสรุปความสัมพันธของตัวแปรซึ่ง
สามารถสื่อความหมายไดรัดกุม เที่ยงตรง เขาใจไดงาย เชน ขอความใน (ขอที่ 1) สามารถเขียนแทนดวย
สมการหรือสูตรไดดังนี้ P1V1 = P2V2
4) ใชตารางแสดงขอมูลที่ไดจากการสังเกต การวัดหรือการทดลอง ขอมูลดังกลาวใหเขียน
ลงในตารางได เพื่อสะดวกในการสังเกตและงายตอการตีความหมายขอมูล
5) ใชแผนสถิติ เปนกราฟ เสนอขอมูลที่เปนตัวเลข เพื่อแสดงความสัมพันธระหวางตัวแปร
ที่ศึกษา กราฟมีหลายรูปแบบ ไดแก แบบแทง แบบกง แบบเสน เปนตน
7. ทักษะการลงความคิดเห็นจากขอมูล
ทักษะการลงความคิดเห็นจากขอมูล (Inferring) หมายถึง ความชํานาญในการอธิบายเกิน
ขอบเขตของขอมูลจากการสังเกตโดยใชความรูเดิมประสบการณเดิมและเหตุผล หรือเพิ่มเติมความ
คิดเห็นสวนตัวลงไปดวย
ความรูเดิมและประสบการณเดิม หรือ
ขอมูลที่ไดจากการสังเกต
+ เพิ่มเติมความคิดเห็นสวนตัว
การลงความคิดเห็นจากขอมูล

14. 14
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการลงความคิดเห็นจากขอมูล จะตองแสดงความสามารถ
ดังนี้
อธิบายหรือสรุปโดยเพิ่มความคิดเห็นใหกับขอมูลที่ไดจากการสังเกต โดยใชความรูหรือ
ประสบการณเดิมมาชวย
8. ทักษะการพยากรณ
ทักษะการพยากรณ (Prediction) หมายถึง ความชํานาญในการทํานายหรือคาดคะเน
เหตุการณ หรือสถานการณที่จะเกิดขึ้นลวงหนาจากขอมูล โดยอาศัยการสังเกตปรากฏการณที่เกิดขึ้นซ้ํา
ๆ บนพื้นฐานของหลักการ กฎ หรือทฤษฎีในเรื่องนั้นมาชวยในการทํานาย การทํานายอาจทําไดภายใน
ขอบเขตของขอมูล (Interpolating) และภายนอกขอบเขตของขอมูล (Extrapolating)
การวัด
ประสบการณ ทํานายสิ่งที่จะเกิดขึ้น
การสังเกต ขอมูล + ที่มอยู
ี (การพยากรณ)
การหาความสัมพันธ
ของตัวแปรตาง ๆ
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการพยากรณ จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) ทํานายผลทีเ่ กิดขึ้นจากขอมูลที่เปนหลักการ กฎ หรือทฤษฎีที่มีอยูได
2) ทํานายผลทีเ่ กิดขึ้นภายในขอบเขตของขอมูลเชิงปริมาณที่มีอยูได
3) ทํานายผลทีเ่ กิดขึ้นภายนอกขอบเขตของขอมูลเชิงปริมาณที่มีอยูได
9. ทักษะการตั้งสมมุติฐาน
ทักษะการตั้งสมมุติฐาน (Formulating hypothesis) หมายถึง ความชํานาญในการคิดหา
คําตอบลวงหนากอนการทดลอง โดยการกําหนดขอความเพื่ออธิบายเหตุการณและสามารถทดลอง
พิสูจนได ซึ่งตองอาศัยการสังเกต ความรู ประสบการณเดิมเปนพื้นฐาน คําตอบที่คดลวงหนานั้น เปนสิ่ง
ิ
ที่ยังไมทราบหรือไมเปนหลักการ กฎ หรือทฤษฎีมากอน
สมมุ ติ ฐ านเป น เครื่ อ งมื อ กํ า หนดแนวทางในการออกแบบการทดลอง เพื่ อ ตรวจสอบว า
สมมุติฐานที่ตั้งขึ้นนั้นเปนที่ยอมรับหรือไมยอมรับ สมมุติฐานที่ตั้งขึ้นอาจจะถูกหรือผิดก็ได ซึ่งทราบ
ภายหลังจากการทดลองหาคําตอบแลว ในสถานการณทดลองหนึ่งอาจมีหนึ่งสมมุติฐาน หรือหลาย
สมมุติฐานได การตั้งสมมุติฐานมักนิยมเขียนในรูป “ถา………….ดังนั้น……….”

15. 15
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการตั้งสมมุติฐาน จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) หาคําตอบลวงหนากอนการทดลองโดยอาศัยการสังเกต ความรู และประสบการณเดิม
2) หาคําตอบลวงหนาโดยอาศัยความสัมพันธระหวางตัวแปรตนและตัวแปรตาม
10. ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบติการั
ทักษะการกําหนดนิยามเชิงปฏิบัติการ (Defining operationally) หมายถึง ความชํานาญใน
การกําหนดความหมายและขอบเขตของคํา หรือตัวแปรตาง ๆ ใหเขาใจตรงกัน และสามารถสังเกตได
วัดได และทดลองได
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการนิยามเชิงปฏิบัติการ จะตองแสดงความสามารถในการ
กําหนดความหมายและขอบเขตของคําหรือตัวแปรตาง ๆ ใหสังเกตไดและวัดได
11. ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร
ทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร (Identifying and controlling variables) หมายถึง
ความชํานาญในการชี้บงตัวแปรตนหรือตัวแปรอิสระ (Independent variable) ตัวแปรตาม (Dependent
variable) และตัวแปรควบคุม (Controlled variable) ที่มีในระบบ ในการปฏิบัติทดลองหนึ่ง ๆ จะตอง
เลือกตัวแปรที่ตองควบคุมใหคงที่ (ตัวแปรควบคุม) และจัดตัวแปรที่ตองการศึกษาใหแตกตางกัน
(ตัวแปรอิสระ) เพื่อดูผลที่เกิดขึ้นจากการทดลอง (ตัวแปรตาม)
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการกําหนดและควบคุมตัวแปร จะตองแสดงความสามารถใน
การชี้บง และกําหนดตัวแปรตนหรือตัวแปรอิสระ ตัวแปรตาม และตัวแปรควบคุมได
12. ทักษะการทดลอง
ทักษะการทดลอง (Experimenting) หมายถึง ความชํานาญในการดําเนินกระบวนการ
ปฏิบัติการทดลองกับตัวแปรตาง ๆ เพื่อหาคําตอบหรือตรวจสอบสมมุติฐานที่ตั้งไว
กระบวนการทดลองประกอบดวยกิจกรรมหลัก 3 ขั้นตอนคือ
1. การออกแบบการทดลอง หมายถึง การวางแผนกอนลงมือปฏิบัติจริง การออกแบบการ
ทดลองจะตองสอดคลองกับสมมุติฐานที่ตั้งไว และครอบคลุมถึงวิธีการควบคุมตัวแปร รวมถึงการ
เลือกใชวัสดุอปกรณและสารเคมี โดยสรุปแลวการออกแบบการทดลองจะประกอบดวยสวนประกอบที่
ุ
สําคัญ 2 ประการคือ
1.1. วิธีการทดลอง เปนขั้นตอนตั้งแตเริ่มตนจนครบตามขั้นตอนที่จะไดมาซึ่งขอมูลที่
ละเอียดและถูกตอง ซึ่งจะเกียวของกับการกําหนดและควบคุมตัวแปร
่
1.2. วัสดุอุปกรณและสารเคมี ที่ใชในการทดลอง
2. การปฏิบัติการทดลอง หมายถึง การลงมือปฏิบัติการทดลองจริง ๆ ซึ่งจะดําเนินไปตาม
ขั้นตอนและการใชวัสดุอุปกรณไดอยางถูกตองเหมาะสม
3. การบันทึกผลการทดลอง หมายถึง การจดบันทึกขอมูลที่ไดจากการทดลอง ซึ่งอาจจะเปน
ผลจากการสังเกต การวัดหรืออื่น ๆ ไดอยางรวดเร็วถูกตอง

16. 16
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการทดลอง จะตองแสดงความสามารถดังนี้
1) กําหนดวิธีการทดลองไดถูกตองและเหมาะสม โดยคํานึงถึงตัวแปรตาง ๆ
2) ระบุอุปกรณหรือสารเคมีที่ใชในการทดลองได
3) ปฏิบัติการทดลองและใชอุปกรณไดถูกตองเหมาะสม
4) บันทึกผลการทดลองไดรวดเร็วและถูกตองเหมาะสม
13. ทักษะการตีความหมายและลงขอสรุป
ทักษะการตีความหมายและลงขอสรุป (Interpretting data and conclusion)
การตีความหมาย หมายถึง ความชํานาญในการแปลความหมายหรือการบรรยายลักษณะ
และสมบัติของขอมูลที่มีอยูดวยตาราง กราฟ แผนภูมิ รูปภาพตาง ๆ ไดอยางถูกตองละเอียดถี่ถวนและ
เขาใจตรงกัน
การลงขอสรุป หมายถึง ความชํานาญในการบอกความสัมพันธของขอมูลทั้งหมดได
พฤติกรรมที่แสดงวาเกิดทักษะการตีความหมายและลงขอสรุป จะตองแสดงความสามารถ
ดังนี้
1) แปลความหมายหรือบรรยายลักษณะและสมบัติของขอมูลได (ทักษะการตีความหมาย
ขอมูล)
2) บอกความสัมพันธของขอมูลที่มีอยูได (ทักษะการลงขอสรุป)
การลงขอสรุปรวมทั่วไปโดยวิธีอุปนัยมีรูปแบบดังนี้
(F1)
(F2)
(F3) (G) ขอสรุปรวมทั่วไปอันหนึ่ง = หลักการทั่วไป(ความรูใหม)
(F4)
(Fn) (F = fact , G = generalization)

17. 17
โครงงานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
ความหมายของโครงงานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
การศึกษาเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่เกี่ยวของกับวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี โดยผูเรียนเปนผูลงมือ
ปฏิบัติและศึกษาคนควาดวยตนเองโดยอาศัยวิธีการทางวิทยาศาสตร ภายใตการดูแลของ อาจารยที่
ปรึกษาหรือผูเชี่ยวชาญในเรื่องนั้นคอยใหการแนะนํา ตั้งแตการเลือกหัวขอที่จะศึกษาคนควา ดําเนินการ
วางแผน ออกแบบ ประดิษฐ สํารวจ ทดลอง เก็บรวบรวมขอมูล การแปรผลสรุปและการเสนอผลงาน
กลาวอีกนัยหนึ่งโครงงานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีจะตองประกอบดวยองคประกอบตอไปนี้
1. เปนกิจกรรมที่เกี่ยวของกับวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
2. ผูเรียนเปนผูริเริ่มและเลือกเรื่องที่จะศึกษาคนควาดวยตนเองตามความสนใจ และระดับ
ความรูความสามารถ
3. เปนกิจกรรมที่มีการใชวิธการทางวิทยาศาสตรไปชวยในการศึกษาคนควาเพื่อหาคําตอบ
ี
ปญหาที่สงสัย
4. ผูเรียนเปนผูวางแผนในการศึกษาคนควา ตลอดจนดําเนินการปฏิบัตทดลองเก็บรวบรวม
 ิ
ขอมูล หรือประดิษฐคดคน รวมทั้งแปรผล สรุปผล และเสนอผลการศึกษาคนควาดวยตนเอง โดย
ิ
อาจารยที่ปรึกษาหรือผูเชี่ยวชาญในเรื่องนันคอยใหการแนะนํา
้
คุณคาของการโครงงานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
จุดมุงหมายสําคัญของการทําโครงงานไมไดอยูที่การสงเขาประกวดเพื่อรับรางวัล แตเปน
โอกาสที่ผูเรียนจะไดมีประสบการณตรงในการใชวิธีการทางวิทยาศาสตรในการแกปญหา ประดิษฐ
คิดคน หรือคนควาหาความรูตาง ๆ ตลอดจนการแสดงผลงานของตนใหเพื่อนผูเรียนและผูสนใจไดชม
ผลงานเมื่อมีการจัดนิทรรศการทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี
การทําโครงงานและการจัดงานแสดงวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี นอกจากมีคุณคาทางดานการ
ฝกฝนใหผูเรียนมีความรู ความชํานาญ และมีความมั่นใจในการนําเอาวิธีการทางวิทยาศาสตรไปใชใน
การแกปญหา ประดิษฐ คิดคน หรือคนควาหาความรูตาง ๆ ดวยตนเอง ดังที่ไดกลาวมาแลวยังมีคณคาใน
ุ
ดานอื่น ๆ อีกมาก ซึ่งสรุปไดดังนี้
1. สรางความสํานึกและรับผิดชอบในการศึกษาคนควาหาความรูตาง ๆ ดวยตนเอง
2. เปดโอกาสใหกับผูเรียนทุกคนไดพัฒนา และแสดงความสามารถตามศักยภาพของ
ตนเอง
3. เปดโอกาสใหกับผูเรียนไดศึกษา คนควา และเรียนรูในเรื่องที่ตนสนใจไดลึกซึ้งไปกวาการ
เรียนในหลักสูตรปกติ
4. ผูเรียนที่มีความสามารถพิเศษจะไดมีโอกาสแสดงความสามารถของตนเอง
5. ชวยกระตุนใหผูเรียนมีความสนใจในการเรียนวิทยาศาสตร และมีความสนใจที่จะ
ประกอบอาชีพทางวิทยาศาสตรมากขึ้น