Een kleine psychologie van schoon, heel en veilig in de buurt
1. 1Buurtverval en collectieve zelfredzaamheid | 12
Challenge the future
Delft
University of
Technology
Over onderschatte open deuren: een kleine
psychologie van schoon, heel en veilig
Ymere kennisdeelsessie ‘Schoon, heel en veilig’
Dr. Reinout Kleinhans, Onderzoeksinstituut OTB07-06-2011
2. 2Buurtverval en collectieve zelfredzaamheid | 12
Ten geleide
• Iedereen vindt SHV belangrijk, maar waarom ook al weer…?
• Nicis-onderzoek “Buurtverval en collectieve zelfredzaamheid”
• Experimenten Groningse psychologen
• Schoon, heel en veilig als randvoorwaarde …
• … die door bezuinigen bedreigd wordt!
• Wegen negatieve effecten van bezuinigen
wel op tegen de opbrengsten?
9. 9Buurtverval en collectieve zelfredzaamheid | 12
Double Trouble
• Direct negatief effect: verloedering leidt direct tot meer
verloedering door ‘aanmoediging’ normovertredend gedrag
• Tusseneffect van verloedering op bewonerspercepties:
• Onbetrouwbare medebewoners
• Desinteresse corporatie, gemeente, ..
11. 11Buurtverval en collectieve zelfredzaamheid | 12
Aanbevelingen
• Verdere stroomlijning aanpak van schoon, heel en veilig
• Zichtbare maatregelen, zichtbare professionals en normstelling
• Geloofwaardigheid en creëren voorwaarden voor bewonersinzet
• Consequente feedback op klachten en meldingen (nieuwe media?)
• Stap 2: aanspreken bewoners (voor wat hoort wat)
• Facilitering schoonmaakacties
• Gezamenlijk opstellen portiek-/leefregels: deze geven bewoners meer
houvast voor aanspreken anderen en handhaving door Ymere
• Huismeesters en gebiedsmanagers zijn boegbeeld Ymere
• Opbouwen relatie met bewoners, kennen is kunnen aanspreken)
• Doorgeefluik naar organisatie; hij/zij moet erop kunnen vertrouwen
dat meldingen door anderen opgepakt worden
Om zelfredzaamheid te bereiken, moet de basis eerst op orde zijn. TU Delft, Universiteit Utrecht en de gemeenten Amsterdam, Rotterdam en Dordrecht Korte definitie volgt. Geen verrassende stellingname. Alarmerend is wel dat bij de landelijke en lokale overheden forse bezuinigen op politie, straatreiniging, dagelijks beheer en toezicht op de rol staan. Ook de teruglopende rijksgelden voor de 40-wijkenaanpak bedreigen prille verbeteringsprocessen. Juist van deze wijken kan (nog) niet verwacht worden dat zij zichzelf als een soort baron van Münchhausen aan de haren uit het moeras trekken. Ik zal in dit verhaal proberen duidelijk maken hoe desastreus het beknibbelen op schoon, heel en veilig kan uitpakken.
Publieke familiariteit resulteert uit geregelde ontmoetingen tussen vreemden die daardoor ‘ontvreemd’ raken. Publieke familiariteit ontstaat wanneer aanvankelijk anonieme mensen elkaar alsmaar tegen het lijf lopen. Meestal zijn de ontmoetingen spontaan, soms georganiseerd. De kern is dat buurtbewoners op deze wijze over voldoende informatie komen te beschikken om andere bewoners te herkennen en sociaal te kunnen plaatsen . Publieke familiariteit maakt dat mensen zich meer thuis voelen in hun buurt en op hun gemak ten aanzien van vertrouwde vreemden. Sociale samenhang tussen bewoners en hun binding aan de buurt zijn de belangrijkste ‘voorspellers’ van de ervaren onveiligheid, overlast en verhuisplannen. Zonder enige sociale samenhang zullen bewoners niet snel overlastgevers in de buurt aanspreken, omdat ze zich onvoldoende gesteund voelen door medebewoners.
1. Bewoners willen vaak pas in actie komen als ze de overlastgever (oppervlakkig) kennen en zich voldoende gesteund weten door hun medebewoners. Er moet dus publieke vertrouwdheid en vertrouwen in medebewoners zijn. Collectieve zelfredzaamheid komt vooral voort uit individuele zelfredzaamheid. Als bewoners erop vertrouwen dat medebewoners in vergelijkbare situaties ook zouden ingrijpen, helpt dat enorm. 2. De achilleshiel van sociale controle is de angst voor een afwijzende, agressieve of gewelddadige reactie. De risico-inschatting wordt beïnvloed door de onderlinge bekendheid, gedrag van de overlastgever(s), karaktereigenschappen, communicatieve vaardigheden, eerdere ervaringen, berichtgeving in de media en de kwaliteit van de leefomgeving . 3. Broken Windows Theory : deze Amerikaanse theorie stelt dat buurten met veel vervuiling en verloedering een signaal afgeven dat iedereen met snode plannen ongestoord zijn gang kan gaan omdat er niemand ingrijpt. En dat leidt direct tot meer criminaliteit, verloedering en gevoelens van onveiligheid
Uitleggen: Verschil tussen orde- en wanorde-situatie Injunctieve norm (wat is normaal) vs. descriptieve norm (verbodsbord ) Hoe de setting eruit ziet, bepaalt of de injunctieve en descriptieve norm in overeenstemming zijn of juist in conflict
Uitleggen: Verschil tussen orde- en wanorde-situatie Injunctieve norm (wat is normaal) vs. descriptieve norm (verbodsbord ) Hoe de setting eruit ziet, bepaalt of de injunctieve en descriptieve norm in overeenstemming zijn of juist in conflict
Verloedering leidt direct tot meer verloedering Niet zozeer verloedering en overlastgevend gedrag in de openbare ruimte boezemen angst in, maar idee dat men niet op andere bewoners kan rekenen. Als bewoners denken dat ze niet op hun medebewoners aankunnen en ook het idee hebben dat gemeenten, woningcorporaties en andere partijen zich weinig inzetten voor de buurt, is er een dubbel probleem. Dit alles ondermijnt het vertrouwen dat men met andere bewoners samen sociale controle zou kunnen uitoefenen en succesvol een vuist kan maken tegen ongewenste ontwikkelingen. Mensen die geconfronteerd worden met verloedering en fysieke wanorde, krijgen een verhoogde behoefte aan het scheppen van orde. Dat bereiken ze door meer in zwart-wit te denken, dus door stereotypering.
Moraal van het verhaal: Investeren in de collectieve zelfredzaamheid wordt pas succesvol als de buurt een zeker basisniveau van schoon, heel en veilig heeft bereikt en als de betrokken instanties een smetteloze dienstverlening praktiseren. Morrelen aan deze randvoorwaarde ondergraaft de basiscondities voor zelfredzame buurten.