1. Alain Touraine Rola podmiotu w społeczeństwach nowoczesnychw: A. Jasińska- Kania i in. (red), Warszawa 2006 Współczesne teorie socjologiczne (tom 2) 1

3. Uczeń École Normale Supérieure w 1945, dyplomowany historyk

4. Stał się znany dzięki swym pracom poświęconym socjologii pracy

5. Interesuje się badaniem ruchów społecznych (przeprowadził pierwszą głęboką analizę "Solidarności„)

6. Polskimi uczniami Touraine'a są m.in. Marcin Frybes i Ewa Malinowska2

7. Wprowadzenie Czy można utożsamić nowoczesność z racjonalizacją? Myśl o anty– nowoczesności Obraz „startowania” Ślepa uliczka Nie ma nowoczesności bez racjonalizacji, ale tym bardziej nie ma jej bez pojawienia się podmiotu Nowoczesność to przewrócenie istniejących konwencji i wkroczenie w wymiar uniwersalności 3

9. Nowoczesność jest możliwa wyłącznie dzięki wzajemnemu oddziaływaniu podmiotu i rozumu, świadomości i nauki

10. Upodmiotowienieto przeniknięcie jednostki przez podmiot. W świecie nowoczesnym to sam człowiek staje się źródłem wartości, gdyż centralną zasadą moralności staje się wolność, kreatywność, która jest celem samym w sobie i przeciwstawia się wszelkim formom uzależnienia

11. Podmiot to wola jednostki, aby działać i być uznawaną za wyłącznie odpowiedzialną za własne czyny(str. 772)4

13. Jednostka jest osobliwą jednością, w której mieszają się życie i myśl, doświadczenie i samotność

14. Podmiot obejmuje kontrolę nad tym, co przeżywane nadając mu osobisty sens

15. Aktor to osoba zdolna do przekształcania swojego otoczenia materialnego i społecznego

16. Triumf nowoczesności następuje wówczas, gdy człowiek uznaje w sobie obecność natury, a nie po prostu w niej jest (str. 772)5

18. Powrót religii ma na celu obronę idei podmiotu co może zostać wykorzystane przeciwko aparatom władzy (nie chodzi tu o wzmocnienie pozycji Kościoła)

19. Mimo wyraźnego schyłku sacrum nie należy redukować pojęcia nowoczesności do triumfu wiedzy i działań racjonalnych

20. Należy przeciwdziałać pochłonięciu jednej z części składowych nowoczesności przez drugą6

21. Nowoczesność podzielona Krytyka modernizmunie powinna prowadzić do wniosków o charakterze anty- lub post– nowoczesnym Celem jest ponowne odkrycie aspektu rzeczywistości uprzednio zapomnianego przez zwycięską racjonalizację Aby znów móc mówić o nowoczesności, należałoby odkryć jakąś zasadę zdolną zintegrować ten coraz bardziej pełen sprzeczności świat, posklejać rozproszone kawałki (str. 777) Czy tą zasadą może stać się proces upodmiotowienia? 7

23. Brak integracji racjonalizacji i upodmiotowienia wyróżnia nowoczesność, powodując odsunięcie samej idei społeczeństwa, niszcząc ją i zastępując ideą zmiany społecznej

24. Rozum + Podmiot = Nowa nowoczesność

25. Życie społeczne powinno być teraz rozumiane jako działanie, stanowiąc całokształt stosunków pomiędzy społecznymi aktorami zmiany8

26. Podmiot odnajduje się i określa przez wysiłek połączenia tego co zostało rozdzielone defensywnego i ofensywnego oblicza ludzkiego aktora. Stanowi swoje własne pole działania a zarazem wolności. Nowoczesność definiuje się przede wszystkim przez przejście od centralistycznej koncepcji życia społecznego do koncepcji dwubiegunowej, (…) komplementarności i opozycji racjonalizacji i upodmiotowienia (str. 780) 9

27. Kobiety podmiotem Najważniejszymi ruchami kulturowymi są te, które zmierzają do wzmocnienia jednego z dwu biegunów społeczeństwa wobec drugiego Ruch kobiet w imię nowoczesności upomina się o uznanie kobiecych pragnień oraz ich specyficznej tożsamości bio- kulturowej (przeciwstawienie upodmiotowienia racjonalizacji) Ruch kobiet to nie to samo co feminizm 10

28. Podmiot a klasy społeczne Podmiot istnieje tylko jako ruch społeczny, jako kontestacja panującej logiki porządku, niezależnie od tego, czy przybiera ona jakąś formę utylitarystyczną, czy też ogranicza się do zapewnienia pewnego poziomu integracji społecznej (str. 782) Ruch społeczny– wysiłek zbiorowego aktora zmierzający do podporządkowania sobie „wartości” społeczeństwa, przeciwstawiając się działaniom przeciwnika, z którym łączy go stosunek zależności. Np.: Robotnicy i właściciele odnoszą się do tych samych wartości, zwalczając siebie nawzajem 11

29. Od klas społecznych do ruchów społecznych Ruch społeczny jest jednocześnie konfliktem społecznym i projektem kulturowym. Jego celem jest urzeczywistnienie pewnych wartości kulturowych, a także odniesienie zwycięstwa nad przeciwnikiem społecznym. Klasa społecznazakładająca opozycję między dominującymi a zdominowanymi opiera się na opozycji społeczeństwa i natury, przeszłości i przyszłości. Zdaniem Touraine’a pojęcie ruchu społecznego powinno wyprzeć kategorię klasy społecznej, natomiast w miejsce analizy sytuacji, powinniśmy wstawić pojęcie analizy działania 12

30. Społeczeństwo programowane Centralne miejsce w społeczeństwie zajmuje masowa produkcja i rozpowszechnianie dóbr kulturowych Przejście od społeczeństwa przemysłowego do społeczeństwa programowanego polega na zastąpieniu administrowania rzeczami przez zarządzanie ludźmi W s. programowanym opór przeciwko władzy oparty jest na idei obrony podmiotu W dziedzinach edukacji, kształcenia, a zwłaszcza zdrowia chodzi dziś o obronę wolności, zdolności nadawania sensu samemu życiu, w opozycji do aparatów władzy 13

32. Nowy system to przede wszystkim powrót idei podmiotu

33. Powinniśmy być świadomi powstawania nowej kultury i nowych stosunków społecznych, co wiąże się z zastępowaniem przemysłów materialnych przez przemysły kulturowe

34. Odnaleźć ideę nowoczesności to przede wszystkim uznać istnienie nowego społeczeństwa i nowych aktorów historycznych (str. 788)14