1. 1
สาระสําคัญ
ตัวตานทาน(Resistor) เปนอุปกรณที่ใชในการตานทานการ
ไหลของกระแสไฟฟา นิยมนํามาประกอบในวงจรทางดานไฟฟา
อิเล็กทรอนิกสทั่วไป ตัวอยางเชนวงจรเครื่องรับวิทยุ โทรทัศน
เครืองขยายเสียง ฯลฯ เปนตน ตัวตานทานที่ตออยูในวงจรไฟฟา
่ 
ทําหนาที่ลดแรงดัน และจํากัดการไหลของกระแสไฟฟาในวงจร
ตัวตานทานมีรูปแบบและขนาดแตกตางกันตามลักษณะของการ
ใชงาน นอกจากนี้ยังแบงออกเปนชนิดคาคงที่และชนิดปรับคาได
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

2. 2
ผลการเรียนรูที่คาดหวัง
อธิบายรายละเอียดของตัวตานทานแบบตาง ๆ ได
เขียนหนวยของตัวตานทานได
อานคาความตานทานได
นําตัวตานทานไปตอในวงจรแบบตาง ๆ ได
ประยุกตใชในชีวตประจําวันได
ิ
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

3. 3
ตัวตานทาน(Resistor) เปนอุปกรณที่ใชในการตานทานการ
ไหลของกระแสไฟฟา เพือทําใหกระแสและแรงดันภายในวงจร
่
ไดขนาดตามที่ตองการ สัญลักษณของตัวตานทานที่ใชในการ
เขียนวงจรมีอยูหลายแบบดังแสดงในรูปที่ 2.1
รูปที่ 2.1 แสดงสัญลักษณของตัวตานทาน
ชนิดของตัวตานทาน
ในกรณีที่แบงโดยยึดเอาคาความตานทานเปนหลักจะแบง
ออกไดเปน 3 ชนิดคือ
ตัวตานทานแบบคาคงที่(Fixed Resistor)
ตัวตานทานแบบปรับคาได(Adjustable Resistor)
ตัวตานทานแบบเปลี่ยนคาได(Variable Resistor)
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

4. 4
ตัวตานทานแบบคาคงที่
ตัวตานทานชนิดคาคงที่มีหลายประเภท ที่นิยมในการนํามา
ประกอบใชในวงจรทางดานอิเล็กทรอนิกสโดยทั่วไปมีดังนี้
ตัวตานทานชนิดคารบอนผสม (Carbon Composition)
ตัวตานทานแบบฟลมโลหะ ( Metal Film)
ตัวตานทานแบบฟลมคารบอน ( Carbon Film)
ตัวตานทานแบบไวรวาวด (Wire Wound)
ตัวตานทานแบบแผนฟลมหนา ( Thick Film Network)
ตัวตานทานแบบแผนฟลมบาง ( Thin Film Network)
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

5. 5
ตัวตานทานชนิดคารบอนผสม
รูปที่ 2.2 แสดงตัวตานทานชนิดคารบอนผสม
ตัวตานทานแบบฟลมโลหะ
รูปที่ 2.3 แสดงตัวตานทานแบบฟลมโลหะ
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

6. 6
ตัวตานทานแบบฟลมคารบอน)
รูปที่ 2.4 แสดงตัวตานทานแบบฟลมคารบอน
ตัวตานทานแบบไวรวาวด
(ข) การติดตั้งแนวนอน (ค) ประเภททนกําลังวัตตไดสูง
(ก) การติดตั้งแนวตั้ง (ง) ประเภทเซอรามิคไวรวาวด (จ) ประเภทอลูมิเนียมไวรวาวด
เพื่อระบายความรอน
รูปที่ 2.5 แสดงตัวตานทานแบบไวรวาวดชนิดตาง ๆ
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

7. 7
ตัวตานทานแบบแผนฟลมหนา)
(ก) ตัวตานทานแบบชิพ (ข) ตัวตานทานแบบเน็ทเวอรค
(ค) ตัวตานทานแบบไรขา (ง) ตัวตานทานแบบดิพไอซี
รูปที่ 2.6 แสดงตัวตานทานแบบแผนฟลมหนาชนิดตาง ๆ
ตัวตานทานแบบแผนฟลมบาง
รูปที่ 2.7 แสดงรูปรางและสัญลักษณของตัวตานทานแบบแผนฟลมบาง
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

8. 8
ตัวตานทานแบบปรับคาได
รูปที่ 2.8 แสดงลักษณะรูปรางของตัวตานทานแบบปรับคาได
ตัวตานทานแบบเปลี่ยนคาได
รูปที่ 2.9 แสดงลักษณะรูปรางของตัวตานทานแบบเปลี่ยนคาได
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

9. 9
(ก) (ข) (ค) (ง)
รูปที่ 2.10 แสดงลักษณะรูปรางและสัญลักษณของโพเทนชิโอมิเตอรและรีโอสตาท
จากรูปที่ 2.10 (ก) จะเห็นวาโพเทนชิโอมิเตอรมี 3 ขา ขาที่ 1
และ 2 จะมีคาคงที่สวนขาที่ 3 เปลี่ยนแปลงขึ้นลงตามที่ตองการ

สวนรีโอสตาทนั้นจะมี 2 ขา ตามรูปที่ 2.10 (ข) แตในกรณีที่
ตองการตอโพเทนชิโอมิเตอรใหเปนรีโอสตาทก็ทําไดโดยการตอ
ขาที่ 3 เขากับขาที่ 2 ก็จะกลายเปนรีโอสตาทตามรูปที่ 2.10 ค สวน
รูปที่ 2.10 ง. แสดงโครงสรางทั่ว ๆ ไปของโพเทนชิโอมิเตอร
ความตานทาน
แบบ B
แบบ A
การหมุน
รูปที่ 2.11 แสดงความสัมพันธของการเปลี่ยนแปลงคาความตานทานแบบ A และแบบ B
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

10. 10
รูปที่ 2.12 แสดงลักษณะรูปรางของรีโอสตาทแบบตาง ๆ ที่มีอัตราทนกําลังวัตตสูง
ตั ว ต า นทานแบบโพเทนชิ โ อมิ เ ตอร อี ก ประเภทหนึ่ ง คื อ
ตัวตานทานแบบปรับละเอียด(Trimmer Potentiometers) ตัวตาน
ทานแบบนี้สวนมากมักใชประกอบในวงจรประเภทเครื่องมือวัด
และทดสอบ เพราะสามารถปรับหมุนเพื่อตองการเปลี่ยนคาความ
ตานทานไดทีละนอยและสามารถหมุนได 15 รอบหรือมากกวา
ซึ่งเมื่อเทียบกับโพเทนชิโอมิเตอรแบบที่ใชในเครื่องรับวิทยุและ
เครืองเสียง ซึ่งจะหมุนไดไมถึง 1 รอบก็จะทําใหคาความตานทาน
่
เปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว
รูปที่ 2.13 แสดงลักษณะของตัวตานทานแบบโพเทนชิโอมิเตอรแบบปรับละเอียด
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

11. 11
รูปราง สัญลักษณ
โครงสราง
รูปที่ 2.14 แสดงรูปลักษณะโครงสรางและสัญลักษณของตัวแอลดีอาร
รูปที่ 2.15 แสดงคาความตานทานตามความเขมของแสง
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

12. 12
รูปที่ 2.16 แสดงการหาคาความตานทานและความสัมพันธกบแสงของ LDR
ั
เมื่อมีแสงมาตกกระทบที่ LDR จะทําใหคาความตานทานภาย
ในตัว LDR ลดลง จะลดลงมากหรือนอยขึ้นอยูกับแสงที่ตก
กระทบ ในกรณีที่ไมมีแสงหรืออยูในตําแหนงที่มืดคาความตาน
ทานภายในตัว LDR จะมีคาเพิ่มมากขึ้นตามรูปที่ 2.16 การ
ทดสอบ LDR อยางงาย ๆ คือตอสายมิเตอรเขากับ LDR ตังยานวัด
้
โอหม หาอุปกรณใหแสงสวางเชนไฟฉายหรือหลอดไฟ โดยให
แสงตกกระทบที่ตัว LDR ตรงดานหนา แลวสังเกตุคาความตาน
ทานจากมิเตอรจะมีคาลดลง ถามีอุปกรณไปบังแสงทําใหมืดคา
ความตานทานจะเพิ่มขึ้น
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

13. 13
หนวยของความตานทาน
หนวยของความตานทานวัดเปนหนวย “โอหม” เขียนแทน
ดวยอักษรกรีกคือตัว “โอเมกา” (Ω) คาความตานทาน 1 โอหม
หมายถึงการปอนแรงดันไฟฟาขนาด 1 โวลท ไหลผานตัวตาน
ทานแลวมีกระแสไฟฟาไหลผาน 1 แอมแปร
1,000 Ω = 1 KΩ
1,000 KΩ = 1 MΩ
รหัสสี แถบสีที่ 1 แถบสีที่ 2 แถบสีที่ 3 แถบสีที่ 4
(Color Code) ตําแหนง 1 ตําแหนง 2 ตัวคูณ เปอรเซ็นตผิดพลาด
ดํา 0 0 1 20%(M)
นํ้าตาล 1 1 10 1%(F)
แดง 2 2 100 2%(G)
สม 3 3 1,000 -
เหลือง 4 4 10,000 -
เขียว 5 5 100,000 0.5%(D)
นํ้าเงิน 6 6 1,000,000 0.25%(C)
มวง 7 7 - 0.1%(B)
เทา 8 8 - 0.05%(A)
ขาว 9 9 - -
ทอง - - 0.1 5%(J)
เงิน - - 0.01 10%(K)
ตารางที่ 2.1 แสดงรหัสแถบสีจากตัวตานทานแบบ 4 แถบสี
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี

14. 14
ตัวอยางที่ 2.1 ตัวตานทานมีรหัสแถบสี สม แดง นํ้าตาล และทอง
มีความตานทานกี่โอหม ?
สม แดง นํ้าตาล ทอง
แถบสีที่ 1 2 3 4
สี สม แดง นํ้าตาล ทอง
คา 3 2 X 10 5%
อานคารหัสแถบสีได 320 Ω
ตัวตานทานนี้มีความตานทาน 320 Ω คาผิดพลาด 5 เปอรเซ็นต
ตัวอยางที่ 2.4 ตัวตานทานมีรหัสแถบสี เหลือง เทา แดง สม และ
นําตาล มีความตานทานกี่โอหม ?
้
เหลือง เทา แดง สม นํ้าตาล
แถบสีที่ 1 2 3 4 5
สี เหลือง เทา แดง สม นํ้าตาล
คา 4 8 2 X 1,000 1%
อานคารหัสแถบสีได 482,000 Ω
ตัวตานทานนี้มีความตานทาน 482 KΩ คาผิดพลาด 1 เปอรเซ็นต
สํานักพิมพศูนยสงเสริมอาชีวะ โดยบุญสืบ โพธิ์ศรี