2. ผู้สูงอายุ
องค์การอนามัยโลก
 ให้นิยามผู้สูงอายุว่า หมายถึง บุคคลที่มีอายุ 60
ปีหรือมากกว่าขึ้นไป
พระราชบัญญัติผู้สูงอายุในประเทศไทย พ.ศ. 2546
ผู้สูงอายุ หมายถึง บุคคลผู้มีอายุเกินกว่า 60 ปี
ขึ้นไป

3. ความหมายของการสูงอายุอีกหลายมุมมอง
 การพิจารณาจากอายุจริงตามปีปฏิทินที่เกิดขึ้น
 การพิจารณาด้านการเปลี่ยนแปลงทางชีวภาพ ที่เกิด
ขึ้นกับร่างกาย
 การพิจารณาด้านจิตวิทยา โดยดูจากการปรับตัวที่เกิด
ขึ้นกับสิ่งแวดล้อมโดยเปรียบเทียบกับผู้ที่มีอายุเท่ากัน
 การพิจารณาด้านสังคม โดยพิจารณาจากบทบาทและ
นิสัยทางสังคมเมื่อเปรียบเทียบกับผู้ที่มีอายุใกล้เคียงกัน

4. ความเข้าใจพื้นฐาน
1. ความสูงอายุเป็นการพัฒนาหรือ การเปลี่ยนแปลง
ที่เกิดขึ้นเป็นลาดับขั้น
2. ความสูงอายุโดยธรรมชาติแตกต่างกันจากความ
สูงอายุโดยพยาธิสภาพ
3. ยังไม่มีทฤษฎีใดทฤษฎีหนึ่งที่สามารถอธิบาย
ความสูงอายุได้ครอบคลุม

5. ทฤษฎีเพื่อการอธิบายความแก่
ทฤฎีสูงอายุที่เกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
(Genetics Theories)
ทฤษฎีสูงอายุที่ไม่เกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
( Non – genetics theories)

6. ทฤฎีสูงอายุที่เกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
(Genetics Theories)
 พื้นฐานการทางานของเซลล์ที่ควบคุมโดยยีนส์
 ทฤษฎีจากัดของโคดอน
(Condon restriction theory)
 ทฤษฎีความผิดพลาด
(Error theory)
 ทฤษฎีความมากเกินไปของพันธุกรรม
(Redundant DND theory)
 ทฤษฎีผ่าเหล่า
(Mutation theory)

7. ทฤฎีสูงอายุที่เกี่ยวข้องกับพันธุกรรม
(Genetics Theories)
 ทฤษฎีการเชื่อมตามขวาง (Cross linkage Theory)
 ทฤษฎีการเกิดอนุมูลอิสระ (Free Radical Theory)
 ทฤษฎีรงควัตถุชรา (Aging PigmentTheory)
 ทฤษฎีการเสื่อมถอยสะสม (Wear ant Tear Theory)
 ทฤษฎีการพร่องของระบบภูมิคุ้มกัน (Autoimmune Theory)
 ทฤษฎีการควบคุมระบบประสาทต่อมไร้ท่า (Neuroendocrine
Theory)

8. Cross linkage theory
ทฤษฎีการเชื่อมตามขวาง
โปรตีนในเซลล์กับนอกเซลล์เชื่อกัน ส่งผลให้
เกิดความหนืดเพิ่มขึ้น

9. Free Radical Theory
 โมเลกุลเซล์เสียอิเลคตรอน จึงตามหาอิเลคตรอนจาก
เซลล์อื่น ทาให้เกิดอิเลคตรอนอิสระเพิ่มขึ้นเป็นลูกโซ่

11. ที่มาของอนุมูลอิสระ

12. สารต้านอนุมูลอิสระ
ให้อิเลคตรอนแก่อนุมูลอิสระตัดวงจรลูกโซ่

13. การเปลี่ยนแปลงเนื่องจากความชรา
1. การเปลี่ยนแปลงในระบบผิวหนัง (Age-Related dermatolgical
change)
2. การเปลี่ยนแปลงระบบกล้ามเนือกระดูก
้
3. การเปลี่ยนแปลงระบบไหลเวียนเลือก (age-related cardiovascular
change)
4. การเปลี่ยนแปลงระบบหายใจ (age-related respiratory change)
5. การเปลี่ยนแปลงระบบภูมคุ้มกัน ( Age – related immunologecal
ิ
change)
6. การเปลี่ยนแปลงระบบไตและทางเดินปัสสะวะ (Age – related chang of
kidney and uringry system )
7. การเปลี่ยนแปลงระบบทางเดินอาหาร (Age – related change of
gastrointestinal and hepatobiliary system )

14. อัลตราไวโอเลต ปัจจัยความเสื่อมทางผิวหนัง
 UV-C ช่วงคลื่น 100 -280 นาโนเมตร ถูกดูดกลืนเกือบทั้งหมดโดยโอโซน และ
ออกซิเจนในบรรยากาศ
 UV-B ช่วงคลื่น 280 – 315 นาโนเมตร ถูกดูดกลินเป็นส่วนใหญ่และสิ่งถึงพื้น
โลกประมาณ 10 เปอร์เซ็นต์
 UV-A ช่วงคลื่น 315 – 400 นาโนเมตร ไม่ดดกลืนโดยโอโซน แต่ส่วนมากไม่
ู
ทาลายสิ่งมีชวิต
ี

15. องค์ประกอบของแสงอาทิตย์
Spectral Wavelengths Lrradiance(W/m % of Total
2
(nm)
Solar consten All 137 100
Infrared >700 677 49.4
Visible 400-700 580 42.3
UV-A 320-400 86 6.3
UV-B 280-320 21 1.5
UV-C & shorter <280 6 0.5

16.  ผิวหนังเกิดอันตรายได้ง่าย
 การหายของแผลที่ผิวหนังช้า
 ผิวหนังได้รับอันตรายจากอัลตร้าไวโอเลตง่าย
 ผิวหนังย่นและยาย
 ผิวหนังย่อนและยาน
 ผิวหนังคายความร้อนไม่ดี
 ผิวหนังแห้งหลายกร้าน
 อื่นๆ
 เส้นผมบาง เล็บยาวช้า

17. ประสาทรับความเจ็บปวด และ เส้นเลือดเสื่อมลง

18. ต่อมเหงื่อและเส้นเลือดฝอยลดลง

19. เซลล์ตอบสนองการอักเสบลดลง

21. ผิวหนังแห้งและหยาบกร้าน

23. ระบบกล้ามเนื้อกระดูกและข้อ
 Osteoblast activity มากในวัยเด็ก ทาให้มีการ
สร้างกระดูก
 Osteoclast activity เริ่มตั้งแต่ 50 ปี และจะมี
การสูญเสียมวลกระดูก ร้อยละ 0.6 ต่อปี
 ความแรงของการหดตัวของกล้ามเนื้อลดลงมาก ตั้งแต่
อายุ 40 ปี ส่งผลให้ล้มได้ง่าย

24. การเปลี่ยนแปลงระบบไหลเวียนเลือด
การเปลี่ยนแปลง อาการที่สัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลง
ผังผืดในผนังหัวใจเอตรียม เอเตรียมเต้นผิดจังหวะ
หัวใจบีบตัวแรงขึ้น ระบบไหลเวียนผิดปกติ
เนื้อเยื่อนาไฟฟ้าเสื่อม กระแสไฟฟ้าหัวใจขาดหาย
ลิ้นหัวใจมีแคลเซี่ยมเกาะ ลิ้นหัวใจตีบ รั่ว
ลิ้นหัวใจไมตรัลเสื่อม Mitral incompetence
การควบคุมความดันโลหิตเสีย Postural hypotension

25. ระบบหายใจ
 โปรตีนในปอด จะมีการเกิด Chemical cross linking
เพิ่มมากขึ้นทาให้การยืนหยุ่นลดลงการการขยายตัวหดตัวทาได้
ยากขึ้น
 Kyphoscoliosis และการสะสมของแคลเซียมของ
costal cartilage ร่วมกับการขยายตัวและสดเสียไป
 การสะสมแคลเซี่ยมในหลอกคอและหลอดลมใหญ่ ทาให้มีพื้นที่
ที่ไม่ใช้งานเพิ่มมากขึ้น ทาให้มีการปิดทางการหายใจมากกว่า
ปกติ
 เนื้อปอดลดลงราวร้อยละ 20 หรือลดลงประมาณ 2.7 ตารางเมตร
ในทุก 10 ปี

26.  หลอดเลือดของปอด มีการหนาตัวขึ้นในชั้นกลางจากการ
สะสมคลอลาเจน ทาให้การตอบสนองต่อการขาด
ออกซิเจนช้าลง
 การตราจหน้าที่ปอด ความจุปอดจะลดลงเมื่ออายุมากขึ้น
 การแลกเปลี่ยนกาซจะเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ลดลง
เนื่องจากมีการสูญเสียพื้นผิวถุงลม และ pulmonary
capillary volume ที่ลดลง

27. Mucociliary clearance จะช้าลงใน
ผู้สูงอายุทาให้เชื้อโรคเกาะติดผนังหลอดลมได้ง่าย
การสร้างภูมิคุ้มกันลดลง ทาให้เกิดการติดเชื้อได้
ง่ายและรุนแรงบ่อย

28. การเปลี่ยนแปลงระบบภูมิคุ้มกัน
 ความชราเป็นสาเหตุของการมีภูมิคุ้มกันพบพร่องชนิดที่ไม่ทราบ
สาเหตุ (Ideiopathic acquire
immunodeficiency) ทาให้มีความเสี่ยงต่อการเกิด
โรค autoimmune desease
 ความชรามีผลทาให้ระบบภูมิคุ้มกันบกพร่องโดยเฉพาะภูมิค้มกัน
ชนิดพึ่งเซลล์ ทาให้มีแนวโน้มในการติดเชื้อและอัตราตายจาก
ติดเชื้อเพิ่มมากขึ้น แต่การฉีดวัคซีนยังคงมีประโยชน์

29. ไต และการขับถ่าย
 การสูญเสียหน้าที่ของไตบางส่วนนาไปสู่การขับและ
การดูดกลับเกลือ และการรักษาดุลน้ากรด ด่าง เสีย
 มักชัดเจนขึ้นในคนที่ไตต้องทางานมากขึ้น ทั้งการใช้ยา
ที่ผ่านทางไต
 ผลการเปลี่ยนแปลงฮอร์โมน (vasopressin)
ทาให้การขับถ่ายปัสสาวะผิดปกติ

30. การเปลี่ยนแปลงระบบทางเดินอาหาร (Age – related change of
gastrointertinal and hepoatobiliary system
 เยื่อบุช่องปากและต่อมน้าลายจะมีพังผืดเพิ่มมากขั้นจนอาจไม่เห็นโครงสร้างของการ
ช่องน้า มวลกล้ามเนื้อในการเคี้ยวอาการลดลงร่วมด้วย
 กระดูกขากรรไกทั้งล่างและบนจะมีการเสื่อมสลาย และทาให้กรูกขากรรไกรบางลง
ผู้สูงอายุจึงควรเปลี่ยนฟันปลอมเป็นระยะเมื่อหลวม
 Enamel เคลือบฟันมีการแตกตามแนวดิ่งจากการใช้งานมานานทาให้มีเศษอาหาร
เกาะ เส้นเลือดลดลงส่งผลให้รากฟันเปราะง่ายเมื่อทาการถอนฟัน
 การรับรสไม่ค่อยลดลงแต่การรับรู้รสอาหารลดลงโดยเฉพาะเค็มและขม ส่วนรสหวาน
ยังดีอยู่
 หลอดอาหารมีความถี่และการบีบตัวลดลงส่งผลให้อาหารอยู่ในหลอดอาหารนานขึ้น
ทาให้เกิดการสาลักอาหาร เพิ่มมากขึ้น

31.  อาหารผ่านกระเพาะช้าลง ¾ ส่วน
 ลาไส้เล็กดูดซึมลดลงการดูดซึมวิตามินละลายน้าไม่เปลี่ยนแปลง ยกเว้น
กลุ่มที่ต้องดูดซึมโดยอาศัยความเป็นกรด เช่น วิตามินบี 12
 ตับเซลล์ลดลงส่งผลให้น้าหนักตับลดลง โดยเฉพาะเมื่ออายุ 70 ปีจะลดลง
ร้อยละ 25
 พบนิ่วในทางเดินน้าดีในผู้หญิงมากกว่าผู้ชายโดยพบถึงร้อยละ 30 ในหญิง
ที่มีอายุมากกว่า 70 ปีขึ้นไปส่วนใหญ่มีคอเลสเตอรอลเป็นส่วนประกอบ
 ตับอ่อนมีการฝ่อตัวและมีการแล่งตัวเพิ่มมากขึ้นแต่น้าย่อย หรือส่วนอื่น
ลดลงและมีความสี่ยงต่อการเป็นมะเร็งตับอ่อนในผู้สูงอายุชาย 10 เท่า
ของคนทั่วไปเมื่ออายุ 70 ปี

32. การเปลี่ยนแปลงระบบเลือด (Age-related
change in hematopoietic system)
 Hemoglobin จะต่ากว่าหนุ่มสาว เนื่องจาก
erythropoietion สารองลดลง ค่าเหล็กใน
serum จะป็นร้อยละ 50-75 ของหนุ่มสาว
 เม็ดเลือดขาว ไม่มีการเปลี่ยนแปลงสัดส่วน
 เกร็ดเลือดและระบบการแข็งตัวของเลือด จานวนและ
ความสามารถไม่เปลี่ยนแปลงตมอายุ แต่จะมีแนวโน้มการ
เกิดลิ่มเลือดได้ง่าย

33. การเปลี่ยนแปลงในระบบประสาท
(age related neurological change)
 ความสูงอายุทาให้เกิดการเสื่อมของเนื้อสมองและการ
ทางานของสมอง
 น้าหนักสมองลดลงร้อยละ 10 เมื่ออายุ 90 ทาให้ที่ว่างใน
สมองเพิ่มมากขึ้น
 การพบสมองฝ่อเพียงอย่างเดียวจากการตรวจ ct ยังไม่มี
ความหมายทางคลินิก แต่สาเหตุหลักเกิดจากการเสื่อม
สลายของเซลประสาทชัดเจน

34. ความสามารถทางสติปัญญา 5 ด้าน
1. ความจา ลดลงบ้างโดยเฉพาะความจาสิ่งใหม่ เช่น ให้จาของ 3 สิ่งร้อยละ
25 ในกลุ่ม 75-79 ปีจะลืมหนึ่งอย่าง แต่ความจาหลังได้ยินจะยังคงดีอยู่
2. ความเร็วของการนึกคิดช้าและความคิดริเริ่มข้าร่วมด้วย
3. การสมาธิ ยังคงดี ดังนั้น ถ้าพบสมาธิไม่ดีอาจมีความผิดปกติได้
4. ความสามารถในการคัดลอกรูปภาพ ลดลงทั้งในด้านการรับรู้
และการเขียน
5. การใข้ภาษาจะยังคงปกติ จกเว้นการใช้คาพูดบอกอักษรแรกของคาจะ
ลดลงบ้าง นอกนั้นถือว่าผิดปกติ