1. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
IRAKURGAIA
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
JARDUERA
AURREKOA
IRTEN

2. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
Irakurgaia
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Izaki bizidun asko hain dira txikiak, ez baikara gai haiek begi hutsez
ikusteko. Izaki horiek mikroorganismoak dira, eta Anthony van
Leewenhoek izeneko holandar oihal-merkatari batek aurkitu zituen,
XVII. mendearen amaieran.
Leewenhoekek ez zeukan inolako prestakuntza zientifikorik, baina
jakin-minak jota, ahal zuen guztia aztertzen zuen, berak egindako
mikroskopio bakun baten bidez.
Euri-urari, itsasoko eta ibaietako urari, listuari, elurrari, ozpinari eta
beste zenbait materiari behatuta, liluratuta utzi zuen zerbaitek:
ordura arte ikusezinak izandako izaki bizidun txikien mundu bat
aurkitu zuen. Berak animalkuluak deitu zien.
Behaketa haiei esker, mikroorganismoak ugariak eta mota
askotakoak zirela ikusi zuen, eta alde guztietan zeudela ohartu zen,
baita izaki bizidunen barnean ere. Horrela, bada, hauxe idatzi zuen:
«Zer gertatuko litzateke etorkizunean jendeari esango balitzaio
gizakiaren ahoko hortzak estaltzen dituen geruzan animalia bizidun
gehiago daudela erresuma batean pertsona baino?».
Anthony van Leewenhoek-en
mikroskopio bakuna
AURREKOA
IRTEN

3. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Edukien eskema
Izakirik
soilenak
Protisto-erreinua
Protozooak
Algak
Monero-erreinua
Ezaugarriak
Sailkapena
Nutrizioa
Ugalketa
Biosferan duten funtzioa
Birusak
Funtzioak
Gaixotasunak
Gaixotasunen aurkako borroka
Ezaugarriak
Infekzio-prozesua
HASI
AURREKOA
IRTEN

4. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Unitatearen azalpenerako baliabideak
Protozooak
Algak
Moneroak
eta protistoak
Bakterioen
ezaugarriak
Bakterioen
sailkapena
Bakterioen
nutrizioa
Bakterioen
ugalketa eta
harremana
Birusen
ezaugarriak
Birusen
infekzio-prozesua
Mikroorganismoen
funtzioak
Gaixotasunak
Gaixotasunen
aurkako borroka
Jarduera:
protistoak
Estekak
HASI
AURREKOA
IRTEN

5. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Protozooak
- Zelulabakarrak
- Eukariotoak
- Heterotrofoak
- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
Sakatu hemen,
xehetasunak ikusteko
Flagelatuak
Errizopodoak
Ziliatuak
Esporozooak
AURREKOA
IRTEN

6. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Protozooak
- Zelulabakarrak
- Eukariotoak
- Heterotrofoak
- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
Tripanosoma
Ziliatuak
Flageloa
ATZERA
Errizopodoak
Esporozooak
AURREKOA
IRTEN

7. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Protozooak
- Zelulabakarrak
- Eukariotoak
- Heterotrofoak
- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
Paramezioa
Flagelatuak
Zilioak
ATZERA
Errizopodoak
Esporozooak
AURREKOA
IRTEN

8. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Protozooak
- Zelulabakarrak
- Eukariotoak
- Heterotrofoak
- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
Ameba
Flagelatuak
Ziliatuak
Pseudopodoak
Esporozooak
ATZERA
AURREKOA
IRTEN

9. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Protozooak
- Zelulabakarrak
- Eukariotoak
- Heterotrofoak
- Ingurune urtarrak
zooplanktona
Sailkapena (mugitzeko formaren arabera)
Plasmodiuma
Flagelatuak
Ziliatuak
Ez dute
lokomozio-luzakinik
ATZERA
Errizopodoak
AURREKOA
IRTEN

10. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Algak
- Zelulabakarrak edo
zelulaniztunak
- Eukariotoak
- Autotrofoak
- Zenbaitetan, koloniak
eratzen dituzte
- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
Sakatu hemen,
xehetasunak ikusteko
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
Alga gorriak
Alga arreak
Algen eta onddoen
arteko
elkarketa sinbiotikoa
Alga berdeak
AURREKOA
IRTEN

11. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Algak
- Zelulabakarrak edo
zelulaniztunak
- Eukariotoak
- Autotrofoak
- Zenbaitetan, koloniak eratzen
dituzte
- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
Alga arreak
Pigmentu gorria
ATZERA
Alga berdeak
AURREKOA
IRTEN

12. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Algak
- Zelulabakarrak edo
zelulaniztunak
- Eukariotoak
- Autotrofoak
- Zenbaitetan, koloniak eratzen
dituzte
- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
Zelulabakarrak: diatomeoak
Alga gorriak
Zelulaniztunak: sargazoak
Pigmentu horixka
ATZERA
Alga berdeak
AURREKOA
IRTEN

13. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Algak
- Zelulabakarrak edo
zelulaniztunak
- Eukariotoak
- Autotrofoak
- Zenbaitetan, koloniak eratzen
dituzte
- Ingurune urtarrak
fitoplanktona
Sailkapena (pigmentu motaren arabera)
Alga gorriak
Pigmentu berdea: klorofila
Alga arreak
ATZERA
AURREKOA
IRTEN

14. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Likenak
Alga zelulabakar baten eta onddo baten
arteko elkarketa sinbiotikoak
Liken motak
Liken hostokarak
Likena
(mikroskopioz ikusita)
Zuhaixka formako likenak
Alga
zelulabakarrak
ATZERA
Onddoaren
hifak
Liken krustazeoak
AURREKOA
IRTEN

15. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Monero-erreinua eta protisto-erreinua
AURREKOA
IRTEN

16. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Bakterioen ezaugarriak
Flageloa
Material
genetikoa
Bakterioen
kapsula
- Zelulabakarrak
- Prokariotoak
- Autotrofoak edo heterotrofoak
- Zenbaitetan, koloniak
eratzen dituzte
- Ingurune guztietan
Bakterioen
pareta
Zitoplasma
Zelula-mintza
AURREKOA
IRTEN

17. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Bakterioen nutrizioa
Heterotrofoak
Autotrofoak
Karbono dioxidoa
Parasitoak
Gaixotasunak eragiten dituzte
(tuberkulosia, kolera…)
Sinbionteak
- Beste izaki bati lotuta
- Digestioa
Saprofitoak
F
O
T
O
S
I
N
T
E
S
I
A
- Deskonposatzaileak
- Oso erabiliak industrian
Esnea
Hesteetako bakterioa
Gazta
Zianobakterioak
Jogurtak
Oxigenoa
+ materia organikoa
AURREKOA
IRTEN

18. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Bakterioen sailkapena
Kokoak: forma biribila
Bibrioak: koma forma
Baziloak: forma luzanga
Espiriloak: espiral forma
AURREKOA
IRTEN

19. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Bakterioen ugalketa eta harremana
Erdibitzea
Esporulazioa
Inguruneko
baldintzak
Desegokiak
Minutuak
0
30
Erresistentziaesporak
60
Egokiak
Bakterioen hazkundea
90
1.500
Bakterio
kopurua
(milioitan)
1.000
50
5
15
20
Denbora
(ordutan)
AURREKOA
IRTEN

20. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Birusen ezaugarriak
Hiesaren birusa
Azido
nukleikoa
Kanpoko
bilgarria
Kapsida
- Ez dira benetako izaki biziduntzat hartzen.
- Nahitaezko parasitoak dira.
- Nonahi aurki daitezke.
- Ez dira gai beren kabuz mugitzeko.
AURREKOA
IRTEN

21. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Birusen infekzio-prozesua
Birusa
2
1
3
1 Birusa zelulan sartzen da.
2 Osagai birikoak ugaldu eta
kateatu egiten dira.
Zelula
3
Beste birus batzuk irteten dira.
AURREKOA
IRTEN

22. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Mikroorganismoen funtzioak
Mikroorganismo onuragarriak
Mikroorganismo deskonposatzaileak
Atmosfera
Hondakin
organikoak
Hondakin
ez-organikoak
Lurzorua
Mikroorganismo kaltegarriak
Mikroorganismo patogenoak
- Bakterioak
- Protozooak
- Onddo mikroskopikoak
Planktona
elikagaia
Gaixotasunak
Heste-flora
Deskonposizioa
Elikagaien ekoizpena (gazta, jogurta)
Antibiotikoen ekoizpena
AURREKOA
IRTEN

23. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Mikroorganismoek sortutako gaixotasunak
Anopheles eltxo emea
Mikroorganismoak gizakiaren
gorputzean sartzeko bide nagusiak
Arnasbideak
Digestiobidea
Infekzioa
Larruazala
Gaixotasun infekzioso batzuen
ondoriozko heriotza-tasa
Plasmodiuma
250
Malaria
Pneumonia
Tuberkulosia
200
Sexuharremanak
Beherakoa
150
Buruko mina
Oka
Aldizkako
sukarra
Heriotza kopurua,
100.000 biztanleko
100
50
1900 1910 1920 1930 1940 1950 1960 1970 1980
AURREKOA
IRTEN

24. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Gaixotasun infekziosoen aurkako borroka
Aurrea hartzea
Txertoak
Gorputz-higienea
Elikagaiak ondo daudela
kontsumitzea
Baliabideak
Txertoak: mikroorganismo ahulduak; ez dute
gaixotasuna sortzeko gaitasunik
Antibiotikoak: bakterio eta onddo jakin batzuek sortutako
substantziak; mikroorganismoak deuseztatzeko edo haztea eragozteko gai dira
Penizilina
Alexander Fleming
AURREKOA
IRTEN

25. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
Estekak
Birologia
Mikrobiologia zure esku
SARTU WEB
ORRI HONETARA
SARTU WEB
ORRI HONETARA
HASI
AURREKOA
IRTEN

26. HASI
ESKEMA
BALIABIDEAK
INTERNET
NATURA ZIENTZIAK, DBH 1
Izaki bizidunik soilenak
JARDUERA
HASI
AURREKOA
IRTEN