1. Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. J. Fac. Eng. Arch. Gazi Univ.
Cilt 24, No 1, 183-189, 2009 Vol 24, No 1, 183-189, 2009
GERİ DÖNÜŞÜMLÜ İRİ AGREGALARIN BETON
ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ
Gökhan DURMUŞ, Osman ŞİMŞEK ve Mustafa DAYI
Yapı Eğitimi Bölümü, Teknik Eğitim Fakültesi, Gazi Üniversitesi 06500, Beşevler/ANKARA
gdurmus@gazi.edu.tr, simsek@gazi.edu.tr ve mustafadayı@gazi.edu.tr
(Geliş/Received: 27.06.2008 ; Kabul/Accepted: 22.12.2008)
ÖZET
Beton üretiminde, geri dönüşüm beton agregalarının kullanımı, olumsuz çevresel etkilerini ve doğal kaynakların
tüketilmesini önemli ölçüde azaltabilir. Araştırmacılar, geri dönüşüm agregalarının uygun bir biçimde işlenmesi
ve düşük dayanımlı beton uygulamalarında kullanımını önermektedir. Bu çalışmada, beton atıklarından elde
edilen iri agreganın geri dönüşüm agregası olarak betonda kullanım olanakları araştırılmıştır. Araştırmada; kırma
iri agrega yerine %0, 10, 20, 30, 40, 50 ve 100 oranlarında iri geri dönüşüm beton agregası (İGDBA) kullanıl-
mıştır. Beton örneklerinin 28 günlük basınç dayanımları, birim ağırlık ve su emme oranları belirlenmiştir. Elde
edilen deney sonuçlarına göre; %30 oranına kadar İGDBA’nın beton üretiminde kullanılabileceği görülmüştür.
Anahtar Kelimeler: Atık beton, iri geri dönüşüm beton agregası, basınç dayanımı.
THE EFFECTS OF COARSE RECYCLED CONCRETE AGGREGATES ON
CONCRETE PROPERTIES
ABSTRACT
The use of coarse recycled concrete aggregates on concrete applications can substantially reduce the
environmental effects and the exhaustion of the natural resources. The researchers suggest that coarse recycled
aggregates should be processed appropriately and used in applications with low strength concrete. This study
was carried out to investigate the possibilities of using the coarse aggregate from concrete waste as coarse
recycled aggregate in concrete. In the study, coarse recycled concrete aggregate (FRCA) was used in the ratio of
0, 10, 20, 30, 40, 50 and 100 % respectively in place of crushed sand. Compressive stress, unit weight and water
absorption rates tests were determined for these concrete samples for 28 days. According to the test results, it
was found that recycled aggregate could be used in place of fine aggregate up to 30%.
Keywords: Concrete waste, coarse recycled concrete aggregate, compressive strength.
1. GİRİŞ (INTRODUCTION) atıkların %50’sinin oluşumuna neden olur [1]. Beton,
doğal kaynaklar üzerinde yıkıcı ve kullanımından
Kaliteli agrega kaynaklarının giderek azalması, doğal sonrada zararlı çevresel etkileri nedeniyle, yapı
çevrenin bozulması, çevresel kirliliğin artması ve ka- malzemesi olarak çevre dostu değildir. Sürdürülebilir
liteli agregadan dolayı beton maliyetindeki artışlar, gelişme kavramı dikkate alındığında geri dönüşüm
yeni arayışları ortaya çıkarmıştır. Geri dönüşüm beton malzemelerinin daha iyi kullanılması gerekmektedir
agregasının değerlendirilmesi çevrenin korunması [2]. İşlenmemiş % 20 oranında geri dönüşüm beton
bakımından son derece önemlidir. Atık betonlar hem agregası (GDBA) kullanımının, taze ve sertleşmiş
çevresel kirliliğe hem de ekonomik kayıplara neden beton üzerinde olumsuz bir etkisinin olmadığı
olmaktadır. Bu nedenle atık betonlara ekonomik de- belirtilmektedir [3-4]. Bununla birlikte % 30’a
ğer kazandırmak günümüzde ön plana çıkmaktadır. kadar GDBA kullanımı önerilmektedir. Ancak yeni
betonun arzu edilen işlenebilirliğe ulaşması için
İnşaat sektörü; ham maddesinin %50’sini doğadan akışkanlaştırıcı kimyasal katkı maddelerinin ilavesi
sağlar, toplam enerjinin %40’ını tüketir ve toplam gerekli görülmektedir [5]. GDBA’nın kalitesi, atık

2. G. Durmuş v.d. Geri Dönüşümlü İri Agregaların Beton Özelliklerine Etkisi
betonun kalitesine bağlıdır, ayrıca çimento hamuru ile dönüşüm agregasının birlikte ikame edildiğini
iyi aderansa sahip olduğu, daha düşük özgül ağırlığa göstermektedir. Bu çalışmada, beton uygulamalarında
ve Los Angeles aşınma yüzdesi değerlerinin daha çevresel kirliliğin azaltılacağı ve doğal kaynakların
yüksek ve GDBA’nın % 10 daha fazla suya ihtiyaç tüketilmesinde önemli ölçüde katkı sağlayacak geri
olduğu belirtmektedir [6,7]. dönüşüm agregaları kullanılması tasarlanmıştır. Geri
dönüştürülmüş iri agregalar kullanılarak betona % 0,
GDBA ile üretilen betonların su emmesini bilinmesi 10, 20, 30, 40, 50 ve 100 oranlarında iri agrega ile
ayrıca atık betonlara yapışık diğer maddelerden ikame edilerek betonun fiziksel ve mekanik özellikleri
temizlenmesi gerekir [8]. %50’den fazla GDBA incelenmiştir.
kullanımının işlenebilirliği azalttığı belirtilmektedir [9].
GDBA’nın basınç dayanımı ve elastisite modül 2. DENEYSEL ÇALIŞMA (EXPERIMENTAL STUDY)
değerleri eski betonun su/çimento (s/ç) oranına bağlı
olduğu, şayet eski betonun s/ç oranı eşit ve daha Araştırmada 0–4 ve 4–16 kırma taş agrega sınıfları,
düşükse, GDBA ile yapılan betonun basınç dayanımı ve bağlayıcı olarak PÇ 42.5 CEM I 42.5 R çimentosu, su
elastisite modülü de eşit veya daha yüksek değerler ve akışkanlaştırıcı kullanılmıştır.
alabileceği belirtilmiştir [10].
2.1 Malzemeler (Materials)
Agrega bileşiminin kalitesi, yüksek bir oranda
karışımına bağlıdır. Beton kırıklarından hazırlanan Araştırmada, kırma agregalar Ankara-Elmadağ elde
GDBA, yıkıntı malzemelerden hazırlanan geri edilen 0-4 ve 4-16 agrega gruplarıdır. İri geri dönü-
dönüştürülmüş agregalardan daha kullanışlıdır. Başka şüm beton agregası (İGDBA) ise C30 betonundan
maddeler karışmamış beton yapı yıkıntıları, homojen kırılarak elde edilmiştir.
bir karışım ile ifade edilebilir. Bu agrega bileşimi,
doğal agrega tanelerinin (%40 – %50) karışımı ile harç Çimento, PÇ 42.5 CEM I 42.5 R (PÇ) kullanılmıştır.
atıklarına yapışan doğal agrega tanelerinin (%40 – Ankara Set Çimento fabrikasında yaptırılan
%50) bileşimidir. Diğer malzemelerin miktarı (tuğla çimentonun fiziksel, kimyasal ve mekanik analiz-
kırıkları, seramikler, cam vb.) %10’dan daha azdır. lerine ait deney sonuçları Tablo 1’de verilmiştir.
Yıkıntı malzemelerinden hazırlanan agregalar çok Betonda, Ankara şehir şebeke suyu kullanılmıştır.
heterojen bir karışım gösterirler. Bunlar harçlar, doğal Yoğunluğu 1.20 ± 0.02 kg/l olan süper akışkanlaştırıcı
taneler, tuğla kırıkları, seramikler ve beton kırıkları (SA) kimyasal katkı maddesi kullanılmıştır.
gibi mineraller içerirler. Yıkıntı materyallerinin
karışımı, özel yapı işlerine bağlı olarak büyük dağılım Tablo 1. PÇ kimyasal, fiziksel ve mekanik analizi
gösterir. Bu dağılım, yıkıntı malzemelerinin geri (Chemical, physical and mechanic of PC)
dönüştürülmesinin, katıksız beton kırıklarının geri Özgül yüzey,
SiO2 20,21 3330
cm2/g
dönüştürülmesine benzetilmesine engel olmaktadır [11].
Fiziksel analiz
Al2O3 5,35 Genişleme, mm 1,0
Kimyasal analiz, %
Fe2O3 3,30 Su ihtiyacı, gr 28,2
GDBA ile üretilen betonların su tutma kabiliyeti fazla CaO 63,50 Priz baş. sür., dk 157
olduğundan sertleşme, çok hızlı bir şekilde oluşur. MgO 1,65 Priz bit. sür., dak. 235
Bunun önlemek için süper akışkanlaştırıcıların Özgül ağırlık,
SO3 2,83 3,03
g/cm3
geciktirici ve işlenebilirliğinden olumlu etkilerinden
Na2O 0,16 Gün MPa
yararlanılarak poroz (boşluklu) agregaların yüksek su
Mekanik
K2 0,74 3. gün 28,5
tutma kapasitesi azaltılabilir. Dolayısıyla GDBA
analiz
Cl 0,011 7. gün 41,7
kullanılarak üretilen betonların rijitliklerini geliştir- HCl 0,28 28. gün 52,4
mede olumlu yönünde katkı sağlar [12].
GDBA doğal agregaların yerini tümüyle tutmayabilir. 2.2. Metot (Methods)
Bu gelecekteki doğal agrega talebi ve geri kazanılmış
inşaat malzemelerinin teorik miktarı arasındaki 2.2.1. Agrega deneyleri (Test of aggregate)
mukayeseyi gösterir. Geri kazanılmış agregaların
Agrega tene büyüklüğü dağılımını TS 3530 EN 933–1
yüksek kalitesi için beton teknolojisinde sadece birkaç
değişiklik gerekmektedir. Homojen olmayan malzeme- “Agregaların Geometrik Özellikleri İçin Deneyler
lerin, özellikle yüksek su ihtiyacına şimdiye kadar tam Bölüm 1: Tane Büyüklüğü Dağılımı Tayini” [14] ve
bir çözüm bulunamamıştır. Ancak, işleme teknolojisin- TS 130 “Agrega Karışımlarının Elek Analizi Deneyi”
deki gelişmeler sayesinde kullanılacak bu agregaların standartlara göre [15], Birim hacim ağırlığını TS
3529, “Beton Agregalarının Birim Ağırlıklarının
kalitesini yükselterek beton üretimine kullanılması
mümkün olabilir [13]. Tayini” standardı göre [16], özgül ağırlık ve su emme
deneyi TS EN 1097 – 6, “Agregaların mekanik ve
fiziksel özellikleri için deneyler bölüm 6: tane
Agrega kaynakların giderek azalması ve kullanımdaki
güçlükler agrega maliyetini arttırmaktadır. Yapılan daha yoğunluğu ve su emme oranının tayini” standardına
önceki çalışmalar beton karışımına iri ve ince geri göre [17]; Aşınma deneyi, TS EN 1097–2
“Agregaların mekanik ve fiziksel özellikleri için
184 Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 2009

3. Geri Dönüşümlü İri Agregaların Beton Özelliklerine Etkisi G. Durmuş v.d.
deneyler bölüm 2: parçalanma direncinin tayini için
metotlar” standardına göre [18], yassılık indeksi, TS
9582 EN 933-3 “Agregaların geometrik özellikleri
için deneyler - bölüm 3: tane şekli tayini - yassılık
endeksi” standardına göre [19 ], Donma-çözülme TS
EN 1367-1 “Agregaların ısıl ve bozunma özellikleri
için deneyler - Bölüm 1: donmaya ve çözülmeye karşı
direncin tayini” standardına göre [20], gevşek ve
Sıkışık birim ağırlık, TS EN 1097–3, “Agregaların
fiziksel ve mekanik özellikleri için deneyler Bölüm 3:
gevşek yığın yoğunluğunun ve boşluk hacminin
tayini” standardına göre [21] gerçekleştirilmiştir.
Şekil 1. En büyük tane çapına bağlı olarak agrega
2.2.2. Taze beton deneyleri (Experiments of fresh concrete) granülometri sınır eğrileri (Aggregate granulmetric boundary
curves depending on the maximum grain)
Taze beton birim hacim ağırlığı TS 2941 “taze betonda Örnekler 750x150x150 mm’lik kirişlerden çapı 75
birim ağırlık, verim ve hava miktarının ağırlık yöntemi mm’lik karotlar alınarak yapılmıştır. Beton
ile tayini” standardı göre yapılmıştır [22]. Taze beton gruplarında agrega granülometrisi sabit tutulmuştur.
birim hacim ağırlığı hesabı, beton örnekleri silindir En büyük agrega boyutu, 16 mm olarak alınmıştır.
kalıba dökülerek hesaplanmıştır. Çökme değerleri TS Karışımda, efektif su miktarı sabit tutulmuştur.
EN 12350–2 “Beton- taze beton deneyleri- bölüm 2: Agreganın emdiği su miktarı, karışım suyuna ilâve
çökme deneyi” standardı [23]. Taze beton karışımında edildiği için, toplam s/ç oranları değişmiştir. Beton
işlenebilirlik sabit tutulmuş ve karışım oranlarında karışımlarında çimento miktarı sabit alınmıştır.
çökme 18-22 cm arasında değişmiştir.
Basınç dayanımı TS EN 12390–3 standardına göre, su
2.2.3. Sertleşmiş beton deneyleri (Experiments of hard emme ve özgül ağırlık deneyleri TS 3624’e
concrete) standardına göre yapılmıştır [27, 28].
Beton karışımı TS 802 ve TS EN 206–1 standartlarına 3. BULGULAR VE TARTIŞMA (RESULTS AND
uygun olarak belirlenmiştir. Karışımın beton sınıfı DISCUSSION)
C30 olarak seçilmiştir. Hesapla belirlenen bu
oranlarla beton karışımları hazırlanmıştır [24,25]. 3.1. Agreganın Özellikleri (Properties of Aggregates)
Beton numunelerinin hazırlanması TS EN 12390–2
“Beton - Sertleşmiş beton deneyleri - Bölüm 2: Elek analizi değerlerine göre en büyük tane çapına
dayanım deneylerinde kullanılacak deney numunele- bağlı olarak gronülometrik eğrinin Şekil 1’deki A16 ve
rinin hazırlanması ve kürlenmesi” standardına uygun B16 eğrileri arasında bulunması gerekmektedir.
olarak yapılmıştır [26]. 4–16 agrega grubu % 0, 10,
20, 30, 40, 50 ve 100 oranlarında azaltılarak yerine Kırma agreganın ve İGDBA’ların teknik özellikleriyle
İGDBA ikame edilmiştir. Araştırmada çimento literatür sınır değerleri Tablo 2’de verilmiştir.
miktarının %1.2’si oranında SA kullanılmıştır.
Tablo 2. Kırma ve iri geri dönüşüm agregasının genel özellikleri (Common properties of coarse and recycled aggregate)
Yer/Tür Deney 0-4. Ort. En En Sınır değerleri
Agr. küçük büyük
Kırma Gevşek birim hacim ağırlık, - 1,763 1,740 1,790 1.2-1.8, [29,30]
Agrega (kg/dm3)
Sıkışık birim hacim ağırlık, 2,017 1,990 2,040 1.2-1.8, [29,30]
(kg/dm3) -
Özgül Ağırlık 2,62 2,691 2,578 2,784 2.5-2.8, [31]
Su Emme, (%) 1,01 0,413 0,360 0,470 1.00, [32]
Aşınma oranı, (%) - 23,926 21,488 25,974 50, [18]
Don kaybı, (%) - 0.42 0.38 0.45 10, [30]
Yassılık indeksi - 2,51 2,18 3,64 8,[19]
İri Geri Gevşek birim hacim ağırlık, (kg/dm3) 1,363 1,350 1,380 1.2-1.8, [29,30]
Dönüşüm Sıkışık birim hacim ağırlık, (kg/dm3) 1,553 1,550 1,560 1.2-1.8, [29,30]
Agregası Özgül Ağırlık 2,166 2,148 2,202 2.5-2.8, [31]
Su Emme, (%) 5,486 5,378 5,633 1.00, [32]
Aşınma, (%) 35,633 32,669 37,489 50, [18]
Don kaybı, (%) 8.5 6.51 9.22 10, [30]
Yassılık indeksi 9.97 8,12 12.8 8,[19,33]
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 2009 185

4. G. Durmuş v.d. Geri Dönüşümlü İri Agregaların Beton Özelliklerine Etkisi
Tablo 3. Beton gruplarının karışım oranları (1 m3) (Mixing rates of concrete groups)
İGDBA İGDBA Kırma agrega
İkame (kg) (kg) Çimento Su S.A
Beton kodu S/Ç
Oranı İri İri İnce (kg) (lt) (kg)
(%) (4/16) (4/16) (0/4)
RB 0 0 863 1050 0.53 350 185.5 4.2
10İGDBA 10 105 758 1050 0.53 350 186.5 4.2
20İGDBA 20 210 653 1050 0.53 350 187.4 4.2
30İGDBA 30 315 548 1050 0.53 350 188.4 4.2
40İGDBA 40 420 443 1050 0.53 350 189.3 4.2
50İGDBA 50 525 338 1050 0.53 350 190.3 4.2
100İGDBA 100 1050 0 1050 0.53 350 194.7 4.2
Tablo 2’de kırma agreganın gevşek ve sıkışık birim Üretilen betonlarda İGDBA ikame miktarı arttıkça
hacim ağırlık, özgür ağırlık, su emme ve aşınma karışıma giren su miktarı s/ç oranı sabit tutmak
değerleri literatürle uyumluluk göstermektedir. amacıyla arttırılmıştır. Taze beton örnekleri üzerinde
İGDBA’da ise, gevşek ve sıkışık birim hacim ağırlık çökme miktarı, birim ağırlığı, hava miktarı sonuçları
ve aşınma değerleri literatürle uyumluluk ve sertleşmiş betonda özgül ağırlık ve su emme oranı
göstermektedir. Ancak, İGDBA’nın özgül ağırlığı ve değerleri Tablo 4’de verilmiştir.
su emmesi literatür sınırlarının dışına çıkmaktadır.
Özgül ağırlığın daha düşük olması boşluklu Grupların tamamında taze beton birim ağırlığı 2.275
yapısından kaynakladığı söylenebilir. Su emmesi ise kg/dm³ ile 2.500 kg/dm³ arasında değişmektedir.
bu düşünceyi doğrulamaktadır. Üretilen betonlarda İGDBA miktarı arttıkça birim
ağırlık azalmıştır. Üretilen taze betonların birim
Aşınma aletinin 500 devir sonrası agregada en çok ağırlıkları, normal ağırlıklı agreganın kullandığı
kayıp miktarı % 50 olmalıdır [29]. Kırma agregaların betonlar için, 2200 – 2450 kg/m3 değeri arasındadır
aşınma kaybı %23.95 iken İGDBA aşınma kaybı [30]. Bu karışımlara göre elde edilen betonların
ortalama %35.63 olarak gerçekleşmiştir. İGDBA ‘nın tamamı normal ağırlıklı beton sınıfındadır.
donma-çözünme kaybı normal kırma agregaya göre
fazla olmasına rağmen literatür üst sınırının altındadır. Üretilen betonlarda İGDBA ikame miktarı arttıkça
Donma-çözünme riski olan durumlarda kullanılma- karışıma giren su miktarı s/ç oranı sabit tutmak
ması gerekmektedir. amacıyla arttırılmıştır. Taze beton örnekleri üzerinde
çökme miktarı, birim ağırlığı, hava miktarı sonuçları
3.2. Taze Betonun Özellikleri (Properties of Fresh ve sertleşmiş betonda özgül ağırlık ve su emme oranı
Concrete) değerleri Tablo 4’de verilmiştir.
Kırma agrega ve İGDBA ile hazırlanan numunelerin 1 m3 Grupların tamamında taze beton birim ağırlığı 2.275 -
beton karışımına giren malzeme miktarları Tablo 3’de 2.500 kg/dm³ arasında değişmektedir. Üretilen
verilmiştir. Bütün karışım oranlarında çökme (slump) betonlarda İGDBA miktarı arttıkça birim ağırlık
pompa betonuna uyumlu olabilmesi için 18 – 22 cm azalmıştır. Üretilen taze betonların birim ağırlıkları,
arasında üretilmiştir. normal ağırlıklı agreganın kullandığı betonlar için,
2200 – 2450 kg/m3 değeri arasındadır [30]. Bu
Üretilen betonlarda İGDBA ikame miktarı arttıkça karışımlara göre elde edilen betonların tamamı normal
karışıma giren su miktarı s/ç oranı sabit tutmak ağırlıklı beton sınıfındadır.
amacıyla arttırılmıştır. Taze beton örnekleri üzerinde
çökme miktarı, birim ağırlığı, hava miktarı sonuçları Gruplara ait tüm örneklerde taze betonun hava miktarı
ve sertleşmiş betonda özgül ağırlık ve su emme oranı % 1.8 ile % 2.5 arasında olduğu görülmüştür. İGDBA
değerleri Tablo 4’de verilmiştir. ikame miktarı arttıkça taze beton hava miktarında
Tablo 4. Betonun fiziksel özellikleri (Physical properties of concrete)
Taze beton deneyleri Sertleşmiş beton deneyleri
İGDBA
oranları Birim Ağırlık, Hava Miktarı, Çökme
Özgül ağırlık, Su emme oranı, %
kg/dm3 % miktarı, cm
%0 2,500 1,8 22 2,40 1,65
% 10 2,490 2,0 20 2,38 1,65
% 20 2,475 2,0 19 2,29 1,67
% 30 2,455 2,1 18 2,27 1,68
% 40 2,425 2,3 20 2,26 1,74
% 50 2,350 2,3 21 2,26 1,78
% 100 2,275 2,5 19 2,05 1,97
186 Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 2009

5. Geri Dönüşümlü İri Agregaların Beton Özelliklerine Etkisi G. Durmuş v.d.
artış gözlenmiştir. Agrega boyutu ve çimento Tablo 6. Basınç dayanım değerlerine ait varyans
miktarına göre değişmekle birlikte çalışmada çözümleme değerleri (Variance Analysis Concerning
kullanılan beton için hava miktarının % 6’yı Compressive Strength)
geçmemesi gerektiği belirtilmektedir [34]. Gruplara Karel Anlaml
Varyans Serbest Karele F
er ılık
ait örneklerin hava miktarları öngörülen değere uygun kaynağı derecesi
Top.
r orta. testi
düzeyi
olduğu görülmektedir. Bütün karışım oranlarında Gruplar
1 55923 55923,1 31843 0.00
çökme (slump) 18-22 cm arasında değişmiştir. arası
Karışımdaki İGDBA oranı arttıkça çökme miktarının Grup içi 6 826,5 137,8 78,4 0.00
düştüğü gözlenmiştir. Hata 35 61,5 1,8
Toplam 41 888,0
Sertleşmiş beton sonuçlarına göre; birim hacim
ağırlığı, 2.05 ile 2.40 kg/dm3 arasında değişmektedir. Tablo 7. Duncan test sonuçları (Duncan test results)
Katkı Ort. Farklı olan gruplar
İGDBA ikame miktarı arttıkça sertleşmiş beton birim Oranı, Basınç, 1 2 3 4 5
hacim ağırlığının azalmakta olduğu görülmüştür. TS % MPa
EN 206 göre grupların tamamı normal ağırlıklı beton 100 29,90 ***
50 32,76 ***
sınıfına girmektedir. Su emme oranı %1.65 ile %1.97
arasında değişmektedir. Sertleşmiş betonlarda İGDBA 40 33,34 ***
30 37,09 ***
oranı arttıkça su emme oranı da artmaktadır. Bu 20 38,93 ***
sonucun İGDBA’nın bünyesinde bulunan çimento 10 39,49 ***
hamurundan kaynaklandığı söylenebilir. 0 43,92 ***
Beton karışımına giren İGDBA oranı arttıkça beton Gerçekleştirilen Çoklu karşılaştırma testleri sonuç-
basınç dayanımı azalmakta ve ait açıklayıcı larına göre yüzdelik ikame oranlarının basınç daya-
istatistikler Tablo 5’te, ortalama basınç değerlerine ait nımına göre;
grafik Şekil 2’de gösterilmiştir.
 Kontrol betonun ikame oranlarından farklı
Tablo 5. Basınç dayanımına ait açıklayıcı olduğu,
istatistikler (Explanatory statistics concerning  %10 ve % 20 ikame oranının istatistiki olarak
compressive strength)
p<0.05 anlamlılık düzeyinde farklı olmadığı,
Katkı Tekr Orta. En En Std.
oranı ar MPa Küçük Büyük Hata  % 30’luk ikame oranının istatistiki olarak p<0.05
N anlamlılık düzeyinde farklı diğer bütün
%0 6 43,92 42,25 45,32 0,55 oranlardan farklı olduğu,
%10 6 39,49 38,18 41,12 0,48
 % 40 ve % 50 birbirinden farklı olmadığı ama
%20 6 38,93 38,49 39,24 0,10
%30 6 37,09 35,25 39,27 0,45
diğer oranlarından farklı olduğu,
%40 6 33,34 31,48 35,14 0,68  % 100’ün diğer bütün oranlardan farklı olduğu,
%50 6 32,76 30,2 34,23 0,68 görülmektedir.
%100 6 29,90 27,47 32,55 0,61
Basınç dayanım değerlerinin ikame yüzdelik oranları-
Betonlar karakteristik dayanıma göre tasarlanır ve na bağlı olarak değişimini belirlemek amacıyla ikame
laboratuar şartlarında ise hedef dayanıma ulaşması oranları beton dayanımı arasında yapılan regresyon
istenir. C30 beton sınıfı hedef dayanımı 36 olması analizi gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen regresyon
gerekir [35]. Bu araştırmada Ø75 mm çapında silindir analizi sonucunda ikame oranı-basınç dayanımı
örneklerin kullanılmasından dolayı karakteristik arasında ilişkin ikinci dereceden Y= b0+b1X+B2X2
dayanımın 30 MPa olması gerekir. Buna göre; model denklemiyle açıklanabilmektedir. Bütün ikame
30İGDBA beton örnekleri amaç dayanıma ulaşırken, oranlarına göre oluşturulan regresyon modeline ilişkin
40İGDBA, 50İGDBA ve 100İGDBA örnekleri denklem Şekil 2’nin içerisinde verilmiştir.
karakteristik dayanıma uygun özellik gösterirken
hedef dayanımından düşük çıkmıştır. 4. SONUÇLAR (CONCLUSION)
TS 5893 ISO 3893’e göre; Gruplardan RB ile Standartlara uygun olarak kırma ve geri dönüşüm
10İGDBA 20İGDBA ve 30İGDBA, betonu C30 beton agregasıyla üretilen beton grupları üzerinde gerçekleş-
sınıfına, 40İGDBA ve 50İGDBA betonları C25 beton tirilen beton deney ve istatistiki sonuçlara göre;
sınıfına girmekte olduğu görülmektedir (Tablo 5) [36].
 Kırma agregasının deney sonuçları literatür
Zaman faktörüne göre gerçekleştirilen varyans analiz bilgileriyle uyumluluk göstermektedir.
sonuçları Tablo 6’da gösterilmektedir. Yüzdelik  İGDBA’nın gevşek, sıkışık birim hacim ağırlık ve
değerler arsındaki farkın belirlenmesinde çoklu özgül ağırlık deney sonuçları literatür bilgileriyle
karşılaştırma testlerinden Duncan testi kullanılmıştır uyumluluk göstermiştir. Su emme sonucu literatür
(Tablo 7). bilgilerinden oldukça yüksek değer vermiştir. Bu
sonuç İGDBA yüzeyinin daha fazla pürüzlülüğü
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 2009 187

6. G. Durmuş v.d. Geri Dönüşümlü İri Agregaların Beton Özelliklerine Etkisi
48 Concrete Technology Unit”, University of Dundee
46
Y = 0,0016x2 - 0,2956x + 43,525
and held at the Department of Trade and Industry
44
R2 = 0,904 Conference Centre,: Thomas Telford, 321-332,
42 London, November 1998.
4. Limbachiya M.C., Leelawat T, Dhir R.K., “Use of
Basınç Dayanımları, MPa
40
38 Recycled Concrete Aggregate in High – Strength
36 Concrete”, Materials and Structures, 33: 574 –
34
580, 2000.
32
5. Zankler G. “Recycled Materials in Concrete
30
Construction”, Fields of Applications,
28
Development tendencies and Quality Assurance.
26
Betonwerk + Fertigteil – Tech, 4:38 – 43, 1999.
0 10 20 30 40 50
İGDBA Yüzdeleri, %
100
6. Hansen, T.C., Narud, H., “Strength of Recycled
Concrete Made From Crushed Concrete Coarse
Şekil 2. Ortalama basınç dayanım değerleri (Mean of
compressive strength) Aggregate”, ACI, Concrete International,
Design and Construction, s.79 – 83, Germany,
ile boşluklu yapıda olması ve ayrıca bünyesindeki 1983.
çimento hamurunun fazla su emmesinden 7. Buck, A.D., “Recycled Concrete”, Highway
kaynaklandığı düşünülmektedir. Research Record, No:930, Highway Research
 İGDBA’nın aşınma kaybı kırma agrega aşınma Board, s.8, UK, 1973.
kaybından daha fazla olmasına karşılık sınır 8. Topçu, B., “Physical and Mechanical Properties of
değerden daha azdır. Bu sonuç İGDBA’nın beton Concretes Produced with Waste Concrete”,
agregası olarak kullanılabilir olduğunu Cement and Concrete Research, 27, p.1817-
göstermektedir. 1823. 1997.
 İGDBA’nın don kaybı kırma agrega don 9. Topçu, B., Sengel, S., “Properties of Concretes
kaybından daha fazla olmasına rağmen sınır Produced with Waste Concrete Aggregate”,
değerden daha düşüktür. Bu sonuç İGDBA’nın Cement and Concrete Research, 34, 1307-1312,
beton agregası olarak kullanılabilir olduğunu 2004.
göstermektedir. 10. Özturan, T., “Eski Beton Kırığı Agregalı
 İGDBA taze betonların su ihtiyacını Betonlar”, İ.T.Ü. İnşaat Fakültesi, Yapı
artırmaktadır. Malzemesi Seminerleri, İstanbul, 1988.
 Beton karışımı içindeki İGDBA oranı arttıkça 11. Kohler, G., Kurkowski, H., “Optimizing The Use Of
taze betonun birim ağırlığı azalmakta, hava RCA”, University of Dundee, Concrete
miktarı artmaktadır. Technology Unit, London, 1998.
 Sertleşmiş betonlarda İGDBA oranı arttıkça 12. Nealen, A., Rühl, M., “Consistency aspects in the
betonun özgül ağırlığı azalmakta, su emme oranı production of concrete using aggregates from
artmaktadır. Recycled demolition material”, Darmstadt
 Beton karışımlarında İGDBA oranı arttıkça Concrete, Darmstadt, Germany, 1997.
basınç dayanımları azalmaktadır. 13. Assbrock, O., “Bundesverband der Deutschen“,
Transportbeton Industrie, Germany, 1999.
 Elde edilen sonuçlara göre İGDBA’nın taşıyıcı
14. TS 3530 EN 933–1, “Agregaların Geometrik
beton üretiminde % 30 kadar, taşıyıcı olmayan
Özellikleri İçin Deneyler Bölüm 1; Tane
betonlarda % 50 kadar kullanılabileceği
Büyüklüğü Dağılımı – Eleme Metodu”, Türk
söylenebilir.
Standartları Enstitüsü, Ankara,1999.
 Atık betonların geri dönüşüm agregası olarak
15. TS 130, “Agrega Karışımlarının Elek Analizi
betonda kullanılması çevre kirliliğini azalttığı gibi
Deneyi İçin Metot” Türk Standartları Enstitüsü,
atık malzemeye ekonomik bir değer kazandırmış
Ankara,1978.
olacaktır.
16. TS 3529, “Beton Agregalarının Birim Ağırlıkları
Tayini”, Türk Standartları Enstitüsü, Ankara,
5. KAYNAKLAR (REFERENCES)
1980.
17. TS EN 1097–6, “Agregaların Mekanik ve Fiziksel
1. Oikonomou, N. D., “Recycled concrete Özellikleri İçin Deneyler Bölüm 6: Tane
aggregates”. Cement & Concrete Composites, Yoğunluğu ve Su Emme Oranının Tayini”, Türk
27, 315–318, 2005. Standartları Enstitüsü, Ankara, 2002.
2. Tu, T., Chen, Y., Hwang, C., “Properties of HPC 18. TS EN 1097–2, “Agregaların Mekanik ve Fiziksel
with recycled aggregates”. Cement and Concrete Özellikleri İçin Deneyler Bölüm 2: Parçalanma
Research, 36, 943 – 950, 2006. Direncinin Tayini İçin Metotlar”, Türk
3. Acker A.V. “Recycling of concrete at a precast Standartları Enstitüsü, Ankara, 2000.
concrete plant. Sustainable construction: use of 19. TS 9582 EN 933-3, “Agregaların Geometrik
recycled concrete aggregate: proceedings of the Özellikleri İçin Deneyler Bölüm 3: Tane Şekli
International Symposium organized by the
188 Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 2009

7. Geri Dönüşümlü İri Agregaların Beton Özelliklerine Etkisi G. Durmuş v.d.
Tayini Yassılık Endeksi”, Türk Standartları Dayanımının Tayini”, Türk Standartları
Enstitüsü, Ankara, 1999 Enstitüsü, Ankara, 2003
20. TS EN 1367–1, “Agregaların Isıl ve Bozunma 28. TS 3624, “Sertleşmiş Betonda Özgül Ağırlık, Su
Özellikleri İçin Deneyler – Bölüm 1: Donmaya Ve Emme ve Boşluk Oranı Tayin Metodu”,
Çözülmeye Karşı Direncin Tayini”, Türk Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 1981.
Standartları Enstitüsü, Ankara, 2008. 29. TS 3814 EN 933–4, “Agregaların Geometrik
21. TS EN 1097–3, “Agregaların Fiziksel ve Mekanik Özellikleri İçin Deneyler–Bölüm 1: Tane Şeklinin
Özellikleri İçin Deneyler Bölüm 3: Gevşek Yığın Tayini-Şekil İndisi’’, Türk Standartları
Yoğunluğunun ve Boşluk Hacminin Tayini”, Enstitüsü, Ankara, 2001.
Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 1999. 30. Erdoğan, Y, T., “Beton”, Metu, Ankara, 2003.
22. TS 2941, “Taze Betonda Birim Ağırlık, Verim ve 31. Erdoğan, Y. T., “Betonu Oluşturan Malzemeler,
Hava Miktarının Ağırlık Yöntemi ile Tayini”, Agregalar”, THBB, Ankara, 88-90, 1995.
Türk Standartları Enstitüsü, Ankara, 1978. 32. Şimşek, O., “Beton ve Beton Teknolojisi”, Seçkin
23. TS EN 12350–2, “Beton-Taze Beton Deneyleri- yayıncılık, Ankara, 2007.
Bölüm 2: Çökme (Slump) Deneyi”, Türk 33. Nevile, A. M., “Properties of Concrete”,.Forth and
Standartları Enstitüsü, Ankara, 2002. Final Edit. John Wiley. G. Sons., 1996.
24. TS. 802, “Beton Karışım Hesap Esasları”, Türk 34. TS EN 12350–7, “Beton-Taze Beton Deneyleri-
Standartları Enstitüsü, Ankara, 1985. Bölüm 7: Hava İçeriğinin Tayini Basınç
25. TS EN 206-1, “Beton- Bölüm 1: Özellik, Metotları”, Türk Standartları Enstitüsü,
Performans, İmalat ve Uygunluk”, Türk Ankara, 2002.
Standartları Enstitüsü, Ankara, 2002. 35. TS 500, “Betonarme Yapıların Tasarım Ve Yapım
26. TS EN 12390–2, “Beton – Sertleşmiş Beton Kuralları ”,Türk Standartları Enstitüsü, Ankara,
Deneyleri – Bölüm 2: Dayanım Deneylerinde 2000.
Kullanılacak Deney Numunelerinin Hazırlanması 36. TS 5893 ISO 3893, “Beton – Basınç Dayanımına
ve Kürlenmesi”, Türk Standartları Enstitüsü, Göre Sınıflandırılma”, Türk Standartları
Ankara, 2002. Enstitüsü, Ankara, 1999.
27. TS EN 12390–3, “Beton- Sertleşmiş Beton
Deneyleri-Bölüm 3: Deney Numunelerinde Basınç
Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 2009 189