Onze winnende inzending voor Eo Wijersprijsvraag 2011 - 2012: een nieuwe visie op gebiedsontwikkeling. Niet voor bewoners, maar door bewoners. Met identiteitsmarketing als fundament hadden we een heldere focus: het vinden en organiseren van het het vinden en organiseren van het waarom van de bewoners. Gebiedsontwikkeling zoals Facebook het zou doen.

1.
1|
EEN
ANDER
PERSPECTIEF
OP
GEBIEDSONTWIKKELING
Insanity
is
doing
the
same
thing
over
and
over
again
and
expecting
different
results
–
Albert
Einstein
Vorm
geven
aan
leefomgeving
is
complex.
De
rauwe
werkelijkheid
van
gebiedsontwikkeling
uit
zich
in
talloze
hoofdpijndossiers.
Plannen
worden,
vaak
nog
voor
ze
de
tekentafel
raken,
overwonnen
door
problemen
en
leiden
tot
polderoplossingen.
“En
dan
komen
er
weer
een
paar
architecten
langs
om
dráágvlak
te
creëren…”
aldus
een
bewoner
uit
de
Veenkoloniën.
Hoeveel
dorpsraden
je
ook
raadpleegt,
bewoners
voelen
zich
altijd
miskend
in
hun
wensen.
Mensen
in
beweging
zetten
is
een
onmogelijke
missie
waar
échte
successen
zeldzaam
zijn…zo
lijkt
het.
Erger
nog,
de
nieuwe
initiatieven
vragen
blijvend
onderhoud
en
energie.
Zelden
vernieuwen
bewoners
en
gebruikers
ze
permanent.
In
een
tijd
waarin
overheden
zich
voorbereiden
op
‘meer
met
minder’
is
dit
een
zorgelijke
voorwaarde:
hoe
voorkom
je
dat
het
onderhoud
zo
duur
is,
dat
toekomstige
leefbaarheid
onder
druk
komt?
Hoe
zorg
je
voor
permanente
vernieuwing
als
daarvoor
de
middelen
ontbreken?
Onmogelijk?
Wel
met
het
huidige
model.
Als
mensen
zich
geen
eigenaar
voelen,
zijn
ze
ook
niet
verantwoordelijk.
…
gebiedsontwikkeling
als
Facebook
…
1
|6

2.
Maar
het
is
niet
overal
zo.
We
zien
talloze
voorbeelden
van
succesvolle
ontwikkeling,
die
blijvend
is:
§ organisaties,
zonder
bronnen
en
startkapitaal,
veranderen
onze
omgeving
elke
dag
Het
waren
de
gebroeders
Wright,
fietsenmakers
zonder
kapitaal,
die
het
eerste
vliegtuig
de
lucht
in
kregen.
Terwijl
Samuel
Langley,
gefinancierd
door
de
overheid,
de
beste
papieren
(geld,
middelen)
had.
Philips
ontstond
in
een
garagebox,
Ahold
in
een
kleine
winkel.
Ze
groeiden
tot
organisaties
van
duizenden
mensen
en
raken
het
leven
van
miljoenen.
Elke
dag.
Ze
vonden
de
middelen
om
te
groeien.
§ talloze
organisaties
floreren
zonder
dat
de
overheid
eraan
te
pas
hoeft
te
komen
Sportclubs,
ngo’s,
commerciële
multinationals…overal
vinden
we
samenwerkingsverbanden
die
succesvol
beweging
creëren.
Zonder
overheidsbemoeienis
of
–subsidies.
Dus
mensen
zijn
in
staat
tot
ontwikkeling,
alleen
is
het
nog
geen
sinecure
voor
gebiedsontwikkeling.
We
combineerden
vier
disciplines
die
nog
niet
eerder
samenwerkten:
ingenieurs,
stedenbouwkundigen,
landschapsarchitecten
en
organisatiestrategen.
We
zochten
naar
succesvolle
voorbeelden.
We
combineerden
verschillende
methoden,
denkstijlen
en
trends
tot
één
aanpak:
social
networking
in
gebiedsontwikkeling.
2|
HOE
MENSEN
SAMEN
CREËREN
:
social
networking
in
gebiedsontwikkeling
als
je
mensen
een
schip
wilt
laten
bouwen,
geef
ze
dan
geen
hamers
en
spijkers,
maar
creëer
een
eindeloos
verlangen
naar
de
zee
-­‐
Confucius
Mensen
kunnen
hun
omgeving
positief
veranderen.
Als
ze
het
zelf
doen
en
meebewegen
met
de
tijd,
wordt
de
ontwikkeling
bovendien
duurzaam.
We
vonden
vier
voorwaarden
om
‘kunnen’
te
veranderen
in
‘doen’.
Ze
zijn
een
voorwaarde
voor
duurzame
gebiedsontwikkeling:
1
|
(existentiële)
noodzaak|
noodzaak,
bijvoorbeeld
omdat
men
in
zijn
voortbestaan
bedreigd
wordt,
is
een
grote
motivator.
De
kracht
die
het
opwekt
is
zichtbaar
in
Ganzedijk,
dat
bleef
bestaan
zodra
duidelijk
werd
dat
het
opgeheven
zou
worden.
2
| gezamenlijke
ambities|
een
gezamenlijk
doel
om
voor
te
vechten
bindt
mensen
en
maakt
ze
creatief.
We
zagen
het
bij
Philips,
Ahold
en
we
zagen
het
in
Feldheim,
Friesland
en
bijvoorbeeld
in
Vlagtwedde,
waar
door
de
bevolking
krimp
werd
omgezet
in
overschot
door
de
bouw
van
appartementen
in
een
oude
schuur.
Nietsche
zei
hierover
al:
“Geef
mensen
een
‘waarom’
en
ze
overwinnen
bijna
elk
‘hoe’”.
3
| een
netwerk
met
bouwstenen
|
bouwstenen
bieden
mensen
de
mogelijkheid
om
creatief
te
worden.
Veel
mensen
kunnen
niet
tekenen,
tot
ze
een
programma
krijgen
dat
hen
in
staat
stelt
dit
te
doen.
Mensen
kunnen
geen
internetsites
bouwen,
tot
een
Facebook
profiel
hen
hieraan
helpt.
Hetzelfde
geldt
voor
gebieden:
weinig
mensen
kunnen
het
ontwikkelen,
tot
ze
de
bouwstenen
krijgen
waarmee
ze
dit
kunnen.
4
| een
katalysator
&
impulsen
|
sociale
netwerken
worden
niet
uit
zichzelf
actief.
Ze
vragen
om
een
katalysator.
Iemand
die
de
eerste
mensen
met
elkaar
in
contact
brengt,
een
platform
biedt
om
ambities
op
te
delen
en
groepen
te
vormen.
Impulsen
houden
mensen
actief
en
in
beweging.
Maar
de
beweging
zelf
komt
van
de
deelnemers.
…
gebiedsontwikkeling
als
Facebook
…
2
|6

3.
5
| lidmaatschap
&
groei
|
sociale
netwerken
houden
zichzelf
in
stand.
Ze
hebben
deelnemers,
geen
klanten.
Ze
kunnen
elkaar
stimuleren
tot
lidmaatschap
en
trouw
wordt
beloond
(veel
vrienden,
contacten).
Veel
gebiedsontwikkeling
gaat
niet
uit
van
deze
voorwaarden.
In
tegendeel.
Daar
wordt
ontwikkeld
voor
mensen
in
plaats
van
met
mensen.
Publiek-­‐private
samenwerking
is
al
een
ander
model.
Wij
betogen
dat
de
huidige
vorm
van
publiek-­‐privaat
(gebiedsontwikkeling
2.0)
slechts
de
eerste
stap
is.
Dit
kan
op
een
veel
grotere
en
massalere
schaal:
niet
tussen
overheid
en
organisaties,
maar
tussen
overheid
&
collectieven
van
individuen,
gebiedsontwikkeling
3.0.
De
efficiency
dient
niet
gevonden
te
worden
in
de
standaardisatie
van
de
processen,
maar
juist
in
standaardisatie
van
de
bouwstenen
in
de
processen.
Juist
nu
zien
we
op
talloze
plaatsen
schaalbare,
kleinschalige
initiatieven
met
grote
impact.
Facebook,
Youtube
zijn
goede
voorbeelden.
Ze
bieden
standaard
bouwstenen
die
door
gebruikers
ingevuld
en
aangepast
worden.
Het
resultaat
is
betrokken
en
bevlogen
gebruikers
die
zelf
hun
omgeving
vorm
geven
binnen
de
mogelijkheden
die
er
zijn.
Deze
ontwikkeling
zet
zich
voort:
‘crowd
sourcing’,
‘microkredieten’.
De
nieuwe
organisatievorm
is
het
bieden
van
een
platform
dat
mensen
zelf
inrichten
en
onderhouden.
Dit
is
heel
goed
mogelijk
in
gebiedsontwikkeling.
Feldheim
toont
dat
het
kan,
net
als
veel
andere
voorbeelden
die
we
vonden
en
waaraan
we
reeds
werkten.
Door
de
betrokkenheid
en
initiatieven
blijven
deze
omgevingen
leven
en
passen
zich
aan
met
de
tijd.
Waar
traditionele
gebiedsontwikkeling
een
snelle
impuls
geeft,
zorgt
social
networking
voor
permanente
initiatieven
en
impulsen
door
de
gebruikers.
Gebiedsontwikkeling
door
social
networking
verschilt
op
een
aantal
vlakken
fundamenteel
van
de
traditionele
top-­‐downbenadering,
waardoor
de
ontwikkeling
van
gebieden
vaak
gekenmerkt
wordt.
traditionele
benadering
gebiedsontwikkeling
door
social
networking
geografische
en
planologische
insteek
sociaaleconomische
insteek
top-­‐down
gefaciliteerde
bottom-­‐up
visie
en
probleemanalyse
van
bovenaf
visie
en
probleemanalyse
vanuit
het
gebied
uittekenen
van
oplossingen
stimuleren
van
oplossingen
met
gerichte
impulsen
inhoudelijke
oplossing
door
professionals
procesmatige
oplossing
door
professionals
bevolking
betrekken
om
draagvlak
te
creëren
bevolking
inspireren
om
te
ontwikkelen
vaart
op
(bewezen)
successen
vaart
op
de
kracht
van
het
gebied
en
de
bevolking
plan
voor
de
bevolking
plan
van
de
bevolking
…
gebiedsontwikkeling
als
Facebook
…
3
|6

4.
3|
Een
voorbeeld:
Social
Networking
in
de
Veenkoloniën
Vertel
het
me,
en
ik
vergeet
het.
Toon
het
me,
en
ik
onthoud
het.
Betrek
me,
en
ik
doe
mee
-­‐
Confucius
De
Veenkoloniën
vormde
het
toneel
voor
de
EO
Wijers-­‐prijsvraag
2011/2012
en
heeft
te
maken
met
grote
vraagstukken.
Vergrijzing,
jongeren
die
wegtrekken,
de
landbouw
biedt
minder
werkgelegenheid
en
een
afhankelijkheid
van
gebiedsvreemd
water,
dat
steeds
moeilijker
wordt
om
aan
te
trekken.
Nait
soezen
moar
doun
“Niet
weer
een
visie,
die
hebben
we
al
genoeg
voorbij
zien
komen”
was
de
duidelijke
boodschap
die
we
meekregen
van
bewoners.
Wanneer
het
niet
op
draagvlak
bij
hen
kan
rekenen
komt
het
er
niet,
bleek
uit
de
talrijke
gesprekken
die
we
voerden
met
inwoners
van
de
Veenkoloniën.
Uit
deze
gesprekken
bleek
ook
een
sterke
wens
van
bewoners
om
zelf
richting
te
kunnen
geven
aan
de
toekomst
van
hun
omgeving.
En
dat
kan,
zo
bleek
uit
de
voorbeelden
van
bijzondere
initiatieven
succesvolle
samenwerkingscoöperaties
die
er
al
lagen.
We
vroegen
ons
af
hoe
het
social
network
model
voor
de
Veenkoloniën
ingezet
kan
worden.
Bottom-­‐up
gebiedsontwikkeling
gaat
niet
vanzelf.
Mensen
hebben
impulsen,
accelerators
en
faciliteiten
nodig
om
mee
te
doen,
initiatieven
te
ontplooien.
Om
bottom-­‐up
te
ontwikkelen,
is
het
nodig
dat
individuele
activiteiten
gesteund
worden
en
met
elkaar
verbonden
worden
tot
een
totaal
ontwikkelproces.
En
om
als
voorbeeld
en
inspiratiebron
voor
nieuwe
initiatieven
te
kunnen
dienen,
moeten
ze
beschikbaar
zijn
voor
de
bredere
bevolking.
Wat
ontbrak
was
de
katalysator
om
lokale
initiatieven
groter
te
maken.
Om
individuele
activiteiten
zichtbaar
en
beschikbaar
te
maken
op
grotere
schaal.
Om
bewoners
te
helpen
interveniëren,
stelden
we
bouwstenen
voor:
succesvolle
en
winstgevende
initiatieven
waarmee
de
bevolking
zelf
aan
de
slag
kan:
‘niet
oplossen
voor’,
maar
‘oplossen
met’.
Veel
bouwstenen
zijn
al
aanwezig
in
de
Veenkoloniën,
andere
zijn
elders
met
succes
ontwikkeld.
De
inzet
van
bouwstenen
op
het
juiste
moment
en
met
samenwerking
door
bewoners
voorop,
kan
het
tij
keren.
Met
een
‘Veenkoepel’
als
verbindende
schakel
om
de
kracht
van
bewoners
om
collectief
te
handelen
activeren
en
faciliteren.
…
gebiedsontwikkeling
als
Facebook
…
4
|6

5.
De
social
network
aanpak
voor
de
Veenkolonie
bestaat
uit
5
stappen:
1
| verzamelen
best
practices|
leer
het
gebied
zien
zoals
de
mensen
die
erin
wonen,
werken,
leven.
Zoek
de
goede
voorbeelden
die
er
zijn
en
waar
de
kracht
van
de
mensen
ligt.
Spreek
de
trots
aan
en
vind
de
noodzaak.
2
| ontwerp
een
proces
met
bouwstenen|
gebruik
de
tekentafel
niet
voor
inhoudelijke
oplossing,
maar
voor
het
ontwerpen
van
een
proces
dat
mensen
inspireert,
mobiliseert
en
faciliteert
in
het
realiseren
van
hún
ambities.
Start
vanuit
de
actieve
kernen
en
laat
hen
denken
vanuit
de
uitdagingen,
niet
de
oplossingen.
Bied
bouwstenen
aan
als
voorbeeld.
3
| facilitair
bewustwording
van
de
uitdagingen
|
middels
een
kaart
met
de
ontwikkelingen
en
interventiemogelijkheden,
tonen
we
de
effecten
en
gevolgen
zonder
ingrijpen.
…
gebiedsontwikkeling
als
Facebook
…
5
|6

6.
4
| organiseer
een
katalysator|
om
initiatieven
te
inspireren
en
te
versnellen,
om
mensen
met
elkaar
te
verbinden,
om
activiteiten
te
faciliteren
en
om
de
impact
van
successen
te
vergroten
en
uit
te
breiden,
is
een
centrale
regisseur
nodig.
Dit
orgaan
dient
georganiseerd
te
worden.
5
| voed
met
impulsen|
stimuleer
mensen
om
zelf
te
ontwikkelen,
houd
de
ontwikkeling
levend
door
de
bevolking
op
gezette
momenten
te
voeden
met
nieuwe
impulsen.
Samen
pionieren,
stap
voor
stap
aan
een
nieuwe
toekomst.
CONTACT
De
social
network
strategie
voor
gebiedsontwikkeling,
kwam
tot
stand
door
samenwerking
tussen
Tauw,
ATELIERBRUUT
en
Synergie.
ing.
P.G.
(Paul)
van
Bree
ir.
Marc
Holvoet
drs.
Janneke
Zuidhof
(0570)
699
681
(020)
416
11
68
(030)
275
90
30
paul.vanbree@tauw.nl
marc@atelierbruut.nl
janneke.zuidhof@synergie.nl
www.tauw.nl
www.atelierbruut.nl
www.synergie.nl
…
gebiedsontwikkeling
als
Facebook
…
6
|6