Antigo Réxime

Bloque 3.2. A transición do
Antigo Réxime á España
Contemporánea

HISTORIA DE ESPAÑA: ANTIGO
RÉXIME E A MONARQUÍA
BORBÓNICA. O DESPOTISMO
ILUSTRADO.
(S.XVIII)

Departamento de Historia

Antigo Réxime

 Podería definirse como o conxunto de rasgos
políticos, xurídicos, sociais e económicos que
caracterizaron a Europa e ás súas colonias durante os
Séculos XVII e XVIII.
 O termo o empregaron por vez primeira os
revolucionarios franceses para designar
despectivamente a estructura política e social do seu
país.
 Posteriormente utilizouse para designar a realidade
política e institucional doutros estados


Características básicas do vello sistema

 UNHA ECONOMÍA AGRARIA
 UNHA DEMOGRAFÍA ANTIGUA
 UNHA ESTRUCTURA SOCIAL
ESTAMENTAL
 UNHA FORMA DE GOBERNO
ABSOLUTISTA


CARACTERÍSTICAS DO ANTIGO RÉXIME

ECONOMÍA DE BASE AGRARIA:
- Agricultura = actividade fundamental.
- Artesanía e comercio secundarios.
- 2 tipos de actividades:
A TERRA. Actividades agrícolas e gandeiras = principal fonte de
riqueza de case toda a poboación. Trazos:
 Subsistencia: destinadas só a necesidades básicas dos
campesiños (alimentación e rendas).
 Excedentes agrarios  propietarios das terras. Non
aproveitados para innovacións.
 Técnicas e apeiros rudimentarios (rotacións bienais e trienais e
barbeito)  rendementos baixos  subsistencia  baixo nivel de
vida dos campesiños.


 Propiedade da terra: a estrutura da propiedade é de carácter señorial, baseada
en grandes propiedade, a maior parte delas en mans dunha minoría de
privilexiados (nobres e clero) ou dos concellos (comunais e mans mortas =
inalienables, non se podían vender). Os propietarios arréndanas a cultivadores
mediante contratos:
a) Curta duración (sur).
b) Longa duración (ex: Galicia) = foros = contrato de longa duración polo
que se cede un ben a cambio de obrigas (renda, coidala…)  sistema complexo
(subforos).
 Os propietarios perciben rendas de carácter feudal procedentes dunha inxente
masa de campesiños.


A ARTESANÍA
Qué?
Talleres gremiais,
reglamentación
prezos, salarios,
produción

Cómo?
Para qué?
Escaso
Consumo local de
desenvolvemento
Produtos básicos
Ou luxo para
Artesanía. tecnolóxico agás
Cataluña co
privilexiados
textil de algodón

Caso especial:
Galicia:
Domestic
System
=Campesiños no
lecer como
actividade
complementaria


COMERCIO

Comercio

Exterior:
Interior: Intercambios con colonias americanas
Escaso e pouco articulado por en monopolio España = intermediaria
entre Indias e extranxeiro =
malas comunicacións e Único mercado para produtos españois
 fonte principal de
autosuficiencia dos ingresos do Estado prosperidade de
campesiños burguesía das cidades costeiras


Escaso desenvolvemento urbano

 A aldea é o centro de organización e produción. Son
escasas as cidades de máis de 50.000 habitantes.
 Soamente nalgún país (Inglaterra) comeza unha
emigración campo-cidade que repercutirá nun
desenvolvemento sen precedentes do urbanismo


Unha demografía antiga
Fraxil equilibrio entre poboación e Réxime demográfico
recursos
• Os escasos rendimentos agrícolas e antigo = altas taxas de
a irregularidade das colleitas natalidade (40‰
desencadean reiteradas crises de mortalidade (35‰) 
subsistencias que desembocan en
hambrunas e predispoñen á crecimento escaso con
extensión das epidemias crises de mortalidade
por guerras, crises
alimentarias
(subsistencias) por
malas colleitas e
epidemias (peste,
viruela, gripe…).


O Antigo Réxime: réxime demográfico antigo

Crecemento lento
da poboación epide
alta taxa de natalidade
alta taxa de mortalidade mias
Crise demográfica do século XVII

guerr
as

fame


Testemuñas directas

A nosa familia non cesaba de aumentar e o berce estaba constantemente
ocupada, aínda que, ¡ai¡, a man estranguladora da morte arrincounos dela
a algún dos seus pequenos ocupantes. Houbo tempos, teño que confesalo, en
que me parecía cruel levar fillos no ventre para perdelos logo e ter que
enterrar amor e esperanzas nas súas pequenas tumbas (...). A maior das
miñas fillas, Cristina Sofía, non viviu mais que ata a idade de tres anos, e
tamén o meu segundo fillo, Christian Gottlieb, morreu á máis tenra idade.
Ernesto Andrés non viviu máis que uns poucos días máis, e a nena que lle
seguiu, Regina Juana, tampouco chegara ao seu quinto aniversario cando
deixou este mundo. Cristina Benedicta, que viu a luz un día despois que o do
Neno de Belén, non puido resistir o cru inverno e deixounos antes de que o
novo ano chegase ao seu cuarto día (...) Cristina Dorotea non viviu máis
que un ano e un verán, e Juan Augusto non viu a luz máis que durante tres
días. Así perdemos sete dos nosos trece fillos, (...) bondadosas mulleres da
vecindad trataban de consolarme diciendome que o destino de todas as nais
é traer fillos a este mundo para perdelos logo, e que podía considerarme
feliz se chegaba a criar a metade dos que dese a luz.
A pequena crónica de Ana Magdalena Bach


Outra testemuña

Extendiouse tanto en Barcelona a peste que non houbo rúa curta e pequena que fose na cal
aquela non penetrase. E a penas houbo casa secular habitada na que non enfermase alguén. Poucas
veces viuse pestilencia de contaxio, que fixese tanto dano a unha cidade como esta fixo a Barcelona.
Ao principio, os médicos, non acertaban na curación porque sangraban e facían gardar
dieta, e non remediaban nin o gran nin a vértula. Despois, a costa de moitos que morreron,
comezaron acertar o tratamento non sangrando e dándolles caldo de galiña ou pollo cada dúas ou
tres horas, alternando con cordial ou tríaca con auga escozonera. Os ciruxáns aplicaban aos grans
medicamentos para matalos e ás vértulas aplicábanlles ventosas para facelas saír ao exterior e logo
as maduraban con emplastes e se non se abrían por si mesmas, abríanas con lanceta ou cauterio de
lume. Aplicaban tamén aceites á cabeza dos pacientes para evitar que estes volvésense frenéticos e
pítimas ao corazón e outros medicamentos, así, con bo concerto e orde, curaron a moitos e era tan
fácil curar que moitos homes e mulleres que serviran aos apestados sabían moi ben curar.
Durou a peste en Barcelona case por espazo de oito meses, isto é desde xuño ata principios
de marzo (?). O número de mortos de peste en Barcelona, conforme ao catálogo que eu vin,
que foi remitido ao rei don Felipe que estaba en Madrid de parte do señor bispo e dos consellers de
Barcelona, ascendeu a 10.723. E así aínda que dos meses de xuño, xullo e agosto enviouse relación
á súa Maxestade, non foi tan segura nin rigorosa como a dos meses seguintes. Polo cal pódese
calcular que o número total de mortos de pestilencia en Barcelona sería de 12.000 a 13.000 persoas
máis ou menos. Esta é a verdadeira e fiel relación da predicha pestilencia de Barcelona, a cal eu
puiden escribir como testemuño de vista por estar presente e ver todo o seu discurso.

Relato de Père Gil sobre a epidemia de peste sufrida en Barcelona en 1589.


Unha estrutura social estamental

 Articulada en estamentos . Un estamento correspóndese
cun estrato social ou grupo social, definido por un común
estilo de vida e análoga función. É de carácter
impermeable.
 Cada membro da sociedade pertence a un estamento.
Este négalle ou concédelle privilexios, é dicir, a exención
de obrigacións ou o dereito a vantaxes exclusivas. Ó
estamento privilexiado accédese (salvo o clero) por
nacemento ou por concesión especial do monarca,
derivada, entre outras cousas, pola venda de títulos.
 A ríxida sociedade estamental entra en crise a raíz dos
cambios producidos ó longo do S.XVIII (Rev. Francesa),
abrindo paso á sociedade capitalista.


SOCIEDADE:
- Estamental  en estamentos (categorías según a súa función social) 
privilexiados (nobreza e clero) e non privilexiados (terceiro estado = campesiños,
burgueses, pobres…). Dentro de cada un diferencias en función da riqueza.
- Privilexiados viven das rendas e excedentes agrarios. Son escasamente
investidores  vida comoda e ociosa.
- Igrexa goza de gran riqueza (terras, rentas, dezmos), honores e privilexios  gran
atractivo para clases acomodadas.
- Polo tanto sociedade pouco dinámica  moi difícil cambiar de estamento,
aunque ás veces nobreza e clero estableceron alianzas mediante matrimonios 
beneficios mútuos.


A preminencia da nobreza

“En España, o que ten orixe nobre, toda a súa descendencia
é nobre, por máis pobre e lacazán que sexa; como, ao
contrario, o labrador e máis o artesán, por máis riquezas
que adquirisen co seu trafico ou industria, en beneficio e
vantaxes do Estado, se non se lle concede tal privilexio
polo rei. De aquí provén que o mercador e artesán que
chegou a se facer rico, se enche de vaidade e abandona o
comercio e máis as artes e procura aplicar os seus fillos
aos empregos que teñen por honrosos; e non doutra
causa nace tanto número de frades, avogados, escribáns,
procuradores, axentes e outras persoas de sobras”.
Eugenio Larruga: Memorias, 1781


O Réxime Señorial

Ten a súa orixe no medievo 
todas as terras e persoas están
sometidas a un señor (rei,
nobres ou clérigos e mosteiros).
- No señorío, o señor:
 Imparte xustiza e aplica
penas.
 Nomea a cargos.
 Cobra impostos (rentas) e
corveas (traballos gratuitos).
 Privilexios (caza, forno,…).


A CULTURA
ANALFABETISMO E RELIXIOSIDADE.
- Maior parte da poboación analfabeta,
débido a que educación estaba reservada
a grupos acomodados  só unha
pequena maioría chegaba á
universidade.
- Sociedade analfabeta e profundamente
relixiosa e supersticiosa.
- Intolerancia relixiosa moi acusada 
Inquisición controla dogma e persigue
desviacións do dogma (herexes,
xudaizantes…) ou da moral
(homosexualidade, bigamia,
bestialismo, bruxería…) directamente ou
mediante control cultural (Índice de
libros prohibidos).


Un goberno absolutista

MONARQUÍA ABSOLUTA.
- Soberanía real = poder reside
no rei. A exerce sen limitacións
por lexitimación divina (a
recibe de Deus).
- A pesar deste poder absoluto
subsistiu en España certa
diversidade  con privilexios
de territorios (= fueros 
Coroa de Aragón, provincias
vascas, Navarra) como de
persoas (poder señorial 
nobres e clero).


"É só na miña persoa onde reside o poder soberano, cuxo
carácter propio é o espírito de consello, de xustiza e de
razón; é a min a quen deben os meus cortesáns a súa
existencia e a súa autoridade; a plenitude da súa
autoridade que eles non exercen máis que no meu nome
reside sempre en min e non pode volverse nunca contra
min; só a min pertence o poder legislativo sen
dependencia e sen división; é pola miña autoridade que os
oficiais da miña Corte proceden non á formación, senón
ao rexistro, á publicación e á ejecución da lei; a orde
pública emana de min, e os dereitos e os intereses da
Nación, dos que se adoita facer un corpo separado do
Monarca, están unidos necesariamente ao meu e non
descansan máis que nas miñas mans."

Discurso de Luís XV ao Parlamento de París o 3 de marzo
de 1766.


Thomas Hobbes, Leviatán (1651)

 Defende que o “home é un lobo para o home” e que o
estado natural é o “dunha guerra de todos contra
todos”. Para conseguir paz e orde social é
imprescindible que cada individuo renuncie a todos
os seus dereitos a prol dun soberano absoluto, fonte
de todo poder e árbitro nas contendas entre
particulares.


Os instrumentos do absolutismo monárquico

 Os consellos de goberno
 O exército
 A burocracia
 A diplomacia


A oposición ó absolutismo

 Esta fórmula de goberno atopou resistencia
esencialmente nos defensores dos privilexios feudais,
ostentados pola nobreza e o clero, que herdaran da
época medieval
 Mediante o “Despotismo Ilustrado” os reis buscarán
destruír esa oposición e atraérense a outros sectores
sociais.


En
resumo
(…)


ANTIGO RÉXIME REVOLUCIÓN
Economía INDUSTRIAL
LIBERALISMO ECONÓMICO

Cambios
propiedade da
terra
• Débil productividade
AGRICULTURA Agricultura
• Sen innovación REVOLUCIÓN
• Nuevas técnicas intensiva
SUBSISTENCIA • Autosuficiencia AGRÍCOLA
• especialización

Máquina de Fontes de
vapor enerxía Cambios
• Gremios tecnolóxicos
INDUSTRIA • Sen Competencia INDUSTRIA
• Non progreso técnico Algodón –
Máquinas
SISTEMA DOMÉSTICO Siderurgia -

Ferrocarril

• Mercantilismo Transportes
COMERCIO • Sen innovación Barco de COMERCIO
• Proteccionista vapor Departamento de Historia

ANTIGO RÉXIME LIBERALISMO
Sociedade estamental Sociedade de clases

IGUALDADE XURÍDICA
Desigualdade
DESIGUALDAD EECONÓMICA

ESTAMENTOS CLASE SOCIAL
Diferente situación legal Diferente grao de riqueza

Riqueza (mérito)
Nacemento (non mérito)

RICOS POBRES
Privilexiados Non privilexiados
Nobreza
clero
Burguesía Obreiros Campesiños

CLERO NOBLEZA BURGUESÍA MENESTRAIS

OS BORBÓNS NO S.XVIII
- Morte sen descendencia do último Habsburgo  Guerra de Sucesión ao trono de
España  victoria Filipe de Borbón  inicio nova dinastía = Borbóns 
representantes no S. XVIII:
 Filipe V (1701-1746)
 Luis I (1724)
 Fernando VI (1746-1759)
 Carlos III (1759-1788)
 Carlos IV (1788-1808)


FELIPE V (1701-1746)

- Testamento Carlos II  nomeamento de Felipe de Borbón
co como rei da Monarquía Hispánica  non aceptado polos
Habsburgo de Austria  Guerra de Sucesión (1701-13) entre
dous candidatos:
 Felipe de Borbón: apoiado pola Francia de Luis XIV
(potencia hexemónica de Europa).
 Carlos de Austria: apoiado por coalición antifrancesa
(Austria, Inglaterra, Holanda, Prusia, Portugal, príncipes
alemáns e italianos) temerosos de unión Francia-España.

- A división chegou tamén ao interior da Monarquía Hispánica
 Coroa de Castela, provincias vascas e Navarra: apoio
a Felipe.
 Coroa de Aragón (Aragón, Cataluña, Valencia, Mallorca):
apoio a Carlos de Austria, debido ás ansias centralizadoras
dos Borbóns.
- Enfrontamentos se desenvolveron tanto en Europa coma no
interior da Península Ibérica  guerra internacional e civil ao mesmo
tempo.

Tras unha década de combates, ningún candidato consegue unha victoria clara 
negociación de paz  Tratado de Utrech (1713) e Rastad (1714)  división da monarquía
hispánica entre os distintos contendentes  principais medidas:
 Filipe V é recoñecido coma rei de España (Coroas de Aragón e Castela e as Indias),
renuncia á unión de Coroas entre Francia e España.
 Carlos de Austria obtén Paises Baixos e territorios italianos baixo soberanía
hispánica (Nápoles, Milán e Sardeña). Sicilia pasa ao Reino de Piemonte.
 Gran Bretaña consigue Xibraltar e Menorca (ocupadas durante o conflito) e un
navío anual para comerciar con América (navío de permiso)  ruptura do monopolio
español.


 A pesar da paz internacional, a guerra continuo dentro de España  a
Coroa de Aragón resistiu 2 anos máis  entrada das tropas de Filipe V
en Barcelona (1714) e en Mallorca (1715).


 Política interior:
- Tras chegada ao trono  reformas de Felipe V  buscando maior grado de
centralización e absolutismo, medidas:
Lei Sálica: Desprazamento das mulleres do trono, reservandoo só aos
herdeiros varóns.
Reorganización administrativa: Felipe V busca incrementar o poder real e
centralizar o Estado

Medidas

Eliminación vicerreis na
Reduce o número de Península e introduce a Reduce o papel das Cortes.
Creación das Secretarías
Consellos, e e amplía as figura dos capitáns xerais Funcións:
(antecende Ministros):
funcións e importancia do e intendentes Xurar lealtade aos
Diversos asunto:
Consello Castela (representantes) herdeiros á Coroa
Guerra, Facenda, Xustiza…
Poder real en cada territorio


∞ Reforma colonial:

- Mantemento vicerreinatos de Perú
e Nova España (México) e creación de un
novo en 1717 (Nova Granada: Colombia,
Venezuela Ecuador e Panamá).

-Abandono sistema de frotas 
sistema de navíos soltos ou navíos de
rexistro.

- Redución monopolio comercial 
creación compañías privadas privilexiadas
para comerciar cunha determinada rexión
americana (Ex: Real Compañía
Guipuscoana con Venezuela)


 Abolición privilexios forais da Coroa
de Aragón:
- Apoio a Carlos de Austria na guerra de
sucesión pola Coroa de Aragón 
abolición dos fueros por Felipe V
(Aragón e Valencia en 1707, Mallorca en
1715 e Cataluña en 1716)  supresión
institucións políticas particulares
(Cortes, Deputacións, Generalitat) e
imposición de leis de Castela.

- Decretos de Nova Planta  conversión
dos reinos en provincias  eliminación de
aduanas e fronteiras interiores, sustitución
do catalán polo castelán como lingua da
administración  Estado centralizado e
unificado  España.

- Só permanecen fueros de Navarra e
provincias vascas (aliados de Felipe na
Guerra de Sucesión).


“Por decreto do 9 de outubro próximo fun servido dicir que habendo coa
asistencia divina e xustiza da miña causa, pacificado enteramente as miñas armas
o Principado de Cataluña, tocaba á miña soberanía establecer goberno a el e dar
providencias para que os seus moradores vivan con paz, quietud e abundancia;
por cuxo ben, habendo precedido madura deliberación e consulta de ministros da
miña maior confianza, resolvín que no referido Principado fórmese unha
Audiencia, na cal presida o Capitán Xeral das miñas armas de maneira que os
despachos, logo de empezar co meu dictado, prosigan no seu nome (. . .)
(. . .) A Audiencia hase de xuntar nas casas que antes estaban destinadas para a
Diputación e hase de compoñer dun regente e dez ministros para o civil e cinco
para o criminal, dous fiscais e un alguacil maior.
(. . .) As causas na Real Audiencia se sustanciarán en lingua castelá e para que
pola maior satisfacción das partes os incidentes das causas trátense coa maior
deliberación, mando que todas as peticións, presentación de instrumentos e o
demais que se ofrecer, fágase nas salas. . .
(. . .) Na cidade de Barcelona ha de haber 24 regidores e en las demais oito, cuxa
nominación resérvome e nos demais lugares nomearanse pola Audiencia no
momento que parecer e darálleme conta. . . “
( Fragmentos do Decreto de Nova Planta, 1.716 )


Decreto de Nova Planta para Aragón e Valencia

“Xulguei por conveniente (…) abolir e derogar
enteiramente (…) todos os referidos foros , privilexios,
práctica e costumes ata aquí observados nos referidos
reinos de Aragón e Valencia; sendo a miña vontade que
estes se reduzan ás leis de Castela, e ao uso práctica e
forma de goberno que se ten e se tivo nela e nos seus
Tribunais sen diferenza ningunha en nada; podendo
obter por esta razón os meus fidelísimos vasalos, os
casteláns, oficios e empregos en Aragón e Valencia, do
mesmo xeito que os aragoneses e máis os valencianos
han de poder en adiante gozar deles en Castela sen
ningunha distinción”.
Felipe V, xuño 1707

A única contribución

“O medio que me parece máis proporcionado para establecer
unha contrbución útil e xustificada é o que ten xa o principado
de Cataluña; e redúcese a que cesando absolutamente todos os
tributos e dereitos que se fundan en alcabalas, centos, servizo
ordinario, millóns, sisas e nvos impostos, icluída alcabala do
vento, quinto e millón de neve, e todos os dema ramos que se
abrangan baixo o nome de rendas reais e provinciais , como
tamén a repartición de palla, camas, luz, leña e tdos os que
son gavelas, se estableza no canto delas unha soa contribución
dun 5%, en dúas especies de tributo; un simplemente real,
certo e perpetuo; e outro persoal, considerando o mesmo
cinco por cento do traballo persoal de cada un, segundo a súa
arte e seu exercicio”
M. De Zabala: Miscelánea económico-política.
Racionalización simplificación. Centralización,
uniformización

 Política exterior:
- Intentos de recuperar os territorios perdidos no Tratado de Utrecht,
sobre todo os italianos.
- Búsqueda de alianza con Francia para contrarrestar a Austria e GB 
Pactos de Familia (1734 e 43)  enfrontamentos con Austria e GB 
conquista de Nápoles, Sicilia e Parma por España  Felipe V coloca
aos seus fillos coma prínscipes italianos independentes.


FERNANDO VI (1746-1759)

Fernando VI

División de España
en intendencias

Pol. Interior
Pol. exterior Aproveitamento da paz para fomentar o
crecemento económico
Pacifismo os pactos Para aumentar os recursos da Facenda
con Francia non foron Dúas medidas:
renovados  a) Xeneralización de intendentes,
Capitáns xerais e provincias por todo o territorio
neutralidade contexto b) Elaboración de censo para coñecer a riqueza
internacional existente
(Catastro de Ensenada)

A crise do Antigo Réxime: a Ilustración

Concepto
 Movemento filosófico,
literario e científico que
se desarrolla en Europa e
as súas colonias ó longo
do S. XVIII (“das luces”)
 Supuxo unha importante
modernización cultural e
o intento de transformar
as caducas estructuras do
Antigo Réxime


A Ilustración: ideas fundamentais

 A Razón: é o único  A Natureza: é a orixe
medio para conseguir a de todo o xenuíno ,
verdade e, xunto có verdadeiro e auténtico. A
progreso, constitúe o Sociedade é a que falsea
camiño para acadar a e corrompe ó home, bó
felicidade en estado natural
 O Progreso: chégase a  A Felicidade: é un ben
el grazas á ciencia; en ó que todo home ten
combinación coa técnica dereito e constitúe un fin
permite o avance da en se mesma
humanidade de maneira
evolutiva e indefinida


AS IDEAS DA ILUSTRACIÓN

Predominio da razón fronte á
A crítica como instrumento de Defensa da autonomía do poder
tradición, ao sobrenatural e a
análise civil
superstición

A educación instrumento para Interese pola economía e o
A tolerancia relixiosa difundir a razón. O Estado a progreso material para acadar a
debe promover felicidade

Interese polas ciencias
experimentais


O pensamento ilustrado

Antecedentes
 Hai que buscalos en
Inglaterra e Holanda
durante o S. XVII.
Destaca a figura de
Newton
 John Locke , figura
decisiva de gran
influencia posterior.
Propugna a separación
John Locke
de poderes


Os filósofos ilustrados
Na súa vertente política é
desenvolvido na obra dos
autores:
 Montesquieu. Teoriza
sobre a separación de
poderes
 Voltaire. Indaga na
liberdade de pensamento e Montesquieu Voltaire
aboga por unha nova
relixión (deísmo)
alternativa ás reveladas
 Rousseau. Fai fincapé na
concepción da natureza e
as relacións sociais entre os
homes.
Rousseau


Os ilustrados españoles

 A introdución e difusión  Unha longa relación de
das novas ideas persoeiros:
ilustradas en España foi  Feijoo
lenta e difícil:  Campomanes
 Escasa presencia dunha
 Cadalso
burguesía emprendedora
 Jovellanos
 Conservadorismo dos
 Aranda
medios intelectuais
universitarios  Floridablanca
 Excesivo peso da Igrexa  Olavide


A Ilustración en Galicia

 O grupo “conservador”.  O grupo “radical”.
Luis Marcelino Pereira,
Francisco Somoza, Juan Pedro Pardo Bazán,
Francisco de Castro, Antonio Raimundo
Pedro Antonio Sánchez: Ibáñez, Lucas Labrada:
poñer límite ós Propoñen medidas
morgados, combater a desamortizadoras e o
ignorsncia, mellorar a desenvolvemento da
fiscalidade, fomentar a industria fabril
pequena industria e a  Frei Martín Sarmiento: a
gandaría reivindicación da
recuperación do galego.


A vertente económica da ilustración

 Concrétase en dúas novas  Liberalismo: Para os seus
correntes: a fisiocracia e defensores, a riqueza dun
o liberalismo, que entran estado non radica nin na
en colisión coa tendencia acumulación de metais
imperante do momento, o preciosos (mercantilismo)
mercantilismo nin, exclusivamente na
 Fisiocracia: Os fisiócratas agricultura (fisiocracia), se
sosteñen que a riqueza dun non na liberdade. O
estado provén da natureza, Estado non é quen de
máis exactamente da intervir na actividade
agricultura. O seu principal económica. O seu principal
teórico é Quesnay teórico é Adam Smith.


A ilustración: vehículos de difusión

 As sociedades científicas,
literarias ou artísticas e as
Academias, apoiados polos
poderes públicos
 As Sociedades Económicas
de Amigos do País,
estabrecidas normalmente
nas principais cidades e
capitais de provincia
 Os salóns. Tertulias e
reunións de ilustrados Alegoría de las Bellas Artes exaltando a
 A Enciclopedia, libros e la Real Sociedad Económica Aragonesa
de Amigos del País, 1785.
publicacións.

CARLOS III (1759- Fillo de Felipe V e rei de Nápoles tivo
1788): que renunciar a este para ser
Un déspota ilustrado proclamado rei de España.

- Política exterior:
 Continuos pactos de familia cos
Borbóns franceses en 2 guerras:

 Guerra dos sete anos (1756-
1763): enfrontamento de Francia e
Austria vs GB e Prusia  victoria
destes últimos.

 Guerra de Independencia das
colonias inglesas en Norteamérica
(1776-1783): colonos norteamericanos
proclamaron a súa independencia
(EEUU)  guerra vs GB  Francia e
España apoian aos colonos  derrota
de GB  consecuencia para España =
recuperación de Menorca


 Política interior:
 Desenvolvemento do DESPOTISMO ILUSTRADO= o
rei emprega o seu poder absoluto, xunto coa razón para
conseguir incrementar o desenvolvemento e benestar dos
seus súbditos pero sen contar con eles (Todo para o pobo
pero sen o pobo).

Reformas (Gobernos de Conde de Aranda e Floridablanca):
A) Fortalecemento do Estado: por medio de medidas como
modificación das provincias,  funcionarios administracións e
tribunais, creación bandeira real…
B) Mellora da agricultura:
- introdución de melloras técnicas (regadío) e novos
cultivos   produción.
- ilustrados criticaron o exceso de terras en mans da
nobreza e de mans mortas  propostas de reparto de
terras (= reforma agraria), fracasadas por oposición de
privilexiados


A institucionalización do morgado

“Primeiramente, que despois dos seus días ha de posuír e
gozar perpetuamente este vínculo e morgado Don
Domingo Cabarrús e Gelabert, o seu fillo lexítimo e
primoxénito e os seus descendentes lexítimos por orde de
primoxenitura regular, preferíndose o maior ao menor e
o varón á femia (…).
Que os bens deste morgado non se poidan dividir, vender,
ceder, renunciar, doar, legar, trocar, acensuar, empeñar
nin gravar de xeito ningún (…), o cal prohibe
absolutamente aos posuidores, porque así convén e
compre á seguridade desta vinculación. (…)
Escritura de morgado outorgada por Francisco Cabarrús, 1780


C) Fomento da produción artesanal e industrial: para superar atraso
económico e dependencia exterior  medidas:
$ Axudas a talleres e fábricas.
$ Proteccionismo.
$ Creación novas manufacturas (=talleres) reais (tapices,
porcelanas…).
$ Potenciación construción naval.
$ Fomento industria doméstica (“Domestic System”).
$ Desenvolvemento do comercio
- interior: mellora rede viaria  mellora circulación de
produtos.
- exterior: eliminación do monopolio comercial de Sevilla-
Cádiz coas Indias  extensión a outros portos peninsulares.

D) Renovación da educación: útil e práctica baseada no coñecemento das novidades
técnicas e científicas 
 creación de escolas populares para aprender un oficio.
 reforma da universidade.
 Creación de academias e outras institucións culturais (observatorios, museos,
bibliotecas…)


A Educación

Por isto o obxecto xeral da instruccción no home actual é a
perfección das súas facultades físicas e intelectuais, como
medios necesarios para aumentar a súa felicidade (…); pero a
instrucción do cidadán aperta ademáis o coñecemento dos
medios de concorrer particularmente á prosperidade do
Estado ao que pertence e de combinar a súa felicidade coa dos
seus comembros (…)
Así que o home que (…) xace nunha preguiceira e estupida
ignorancia; o que podendo consagrar os seus talentos ao
estudo de verdades útiles á causa pública, os emprega en
especulacións inútiles e vas, (…) fáltalle de maneira enorme e
groseira a unha das máis sagradas obrigas do cidadán.
G.M. De Jovellanos: Memoria sobre a educación pública, 1802


A lexislación reformadora
No ámbito relixioso: No terreo económico:
 Política regalista  Limitación dos privilexios
 Expulsión dos xesuítas da Mesta, colonización de
No ámbito social: novas terras e impulso das
propostas de Reforma
 Declaración de “honestas” Agraria
de todas as profesións  Fomento da libre
No ámbito da educación: circulación de mercadorías
 Reforma dos estudos no interior e liberalización
universitarios e das do comercio colonial
ensinanzas medias  Apoio a actvidade
 Fundáronse escolas de industrial: liberalización do
artes e oficios proceso de fabricación
 Fundación de Academias


Críticas á sociedade estamental

Eu imaxino os nobres, que o son por nacemento, como
uns simulacros que representan aqueles ascendentes
seus (…), puramente imaxes que me traen á memoria
a virtude dos seus maiores; deste xeito, o meu
respecto todo se vai en endereitura a aqueles
orixinais, sen que aos simulacros por sí mesmos lles
toque parte ningunha.
Ao contrario, venero (…) a aquel que serve á república,
sexa ilustre ou humilde de nacemento (…)
B. Feijoo: Teatro crítico universal, 1724-1740


Real Cédula do 18 de marzo de 1783, declarando
“honestas” todas as profesións

“Non soamente o oficio de curtidor, senón tamén as
demais artes e oficios de ferreiro, xastre, zapateiro,
carpinteiro e outros deste modo son honestos e
honrados; que o uso deles non envilece a familia nin
a persoa do que os exerce, nin a inhabilita para obter
empregos municipais da República, nin para o goce e
as prerrogativas da fidalguía (…)”.


A política regalista

“O matrimonio primeiro é civil ca relixioso e antes un
convenio e obrigación de homes que non un ministerio e
un sacramento (…). A utilidade social, o ben do Estado, o
aumento e a prosperidade das súas familias, é o principio
que debe gobernar neste punto; e como este sexa todo
temporal, e en nada espiritual nin divino, nin na orixe,
nin nas causas, nin nas persoas, nin no contrato, nin nos
seus froitos e efectos, o matrimonio é e debe terse, para
decretar e establecer sobre el, como unha cousa
simplemente terreal e civil, deixando o sobrenatural e
relixioso para os altísimos fins que Xesucristo tivo
presentes cando, elevandoo a sacramento da súa lei, se
dignou a facelo grande e o enriqueceu coa súa graza”.
J.A. Meléndez Valdés: Discursos forenses, 1821.


As medidas económicas

“A liberdade é a alma do comercio; é o crecemento de
todas as prosperidades do Estado; é o orballo que
rega os campos; é o sol benéfico que fertiliza as
monarquías; o comercio, en fin, é a rega universal de
todo. O seu contrario son os estancos, as murallas e
as taxas. Sempre que houbese taxas diminuirían os
froitos e as especies das cousas. Liberdade e
esperanza fan laboriosos os homes; opresión, taxas e
desconfianzas converten en lacazáns os máis
industriosos. Este é o carácter da natureza humana”.
M. De Gándara: Apuntes sobre el bien y el mal de España, 1762


Monumentos promovidos
por Carlos III
Porta de Alcalá
Xardín Botánico
Museo do Prado


Comentario:
idea principal: os ilustrados toman conciencia do lastre que, para
a mellora da economía, supón a sociedade estamental

CARACTERÍSTICAS
• Desigualdade xurídica
• Inmobilismo
• Os privilexiados controlan a
economía a través do dominio
da terra
• O terceiro estamento atura a
maior parte das cargas
• O acaparamento dos excedentes
deixa no límite da supervivencia
ós campesiños e limita o
crecemento económico da
burguesía


Os ilustrados detectan a incapacidade da agricultura : o aumento da
poboación é superior á oferta de alimentos

Elaboran informes
(Jovellanos) e detectan as
causas:
Condicións climáticas
desfavorables
Tecnoloxía pouco eficaz
Réxime de propiedade
da terra (“mans mortas”)
Escaseza de terras

Analizan á sociedade e propoñen cambios na lexislación

A defensa dos intereses
comúns é interpretado polos
privilexiados como un
aldraxe que pon en cuestión a
vella orden social, onde a
Nobreza e a Igrexa atopaban
en perigo o seu “status” e
que, contrariamentre o que
se podería pensar, tampouco
conta con apoios. De feito o
motín de Esquilache non é
tanto un brote espontáneo,
como a consecuencia de un
movemento dirixido polos
xesuítas contra a política
regalista.


Suxiren as solucións, aínda que estas contan coa oposición dos privilexiados

Limita-los privilexios da Mesta,
colonización de terras, substitución de
xornaleiros por arrendatarios ...
Fomentar mercados de bens e capitais:
medidas liberalizadoras do comercio e
creación de infraestructuras. Fin dos
monopolios
Apoio da actividade industrial: Medidas
proteccionistas, e creación das reais
fábricas
Mellorar o sistema de impostos
Favorecen institucións como as
Sociedades Económicas...
Seguen as ideas fisiocráticas, e critican:
o réxime señorial
as formas de propiedade da Igrexa
os morgados ou a propiedade comunal


Os efectos beneficiosos das reformas
 Crecemento demográfico  O incremento (aínda que
que afecta de xeito desigual insuficiente) da produción
 Este crecemento contribuíu mellora a dispoñibilidade
ó aumento da demanda de de alimentos o que supón
alimentos, así como o unha diminución das
aumento da hambrunas e dos andazos.
dispoñibilidade de man de  Outro factor que influíu
obra para o campo e a neste sentido foi o progreso
industria. da medicina.
 O limitado das reformas,
nembargante, puxo freo ó
avance da agricultura e da
industria.


Inflación

Os
Os salarios
prezos crecen
soben un 20%
máis
dun
100%


Dificultades para establecer estas reformas ilustradas debido a oposición
privilexiados e ignorancia das masas:
 Motín de Esquilache e expulsión dos xesuítas: Marqués de
Esquilache (Ministro de Carlos III)  decreto en 1766 (prohibición levar
capa larga e sombreiro ancho)  revolta popular en Madrid (Motín de
Esquilache):
* Orixe: malas colleitas, especulación e subida de prezos do gran 
oposición popular aos ministros de Carlos III.
* Fin: represión da revolta  destitución de Esquilache e decreto de
expulsión da orde dos xesuítas (sospeitosos de instigar a revolta).


A situación da industria

Os atrancos na
industrialización teñen a
súa excepción na periferia
e, especialmente, en
Cataluña onde a mellor
situación do campesiñado
e os excedentes de
producción favorecen
investimentos que teñen o
seu mercado no resto de
España e en América


Os límites do reformismo

 Oposición ás reformas:  Inquisición: vixila as ideas
reformas ilustradas  ilustradas procedentes do
descontento e oposición de 2 estranxeiro (Francia e GB) 
tipos: censura libros e vixilancia de
 Por ser moderadas: condutas e pensamento  freo
para algúns colectivos ás reformas + avanzadas.
intelectuais que defenden Destaca o proceso a P. Olavide
ideas avanzadas (limitación (intendente de Andalucía)
poder real, separación de responsable de fundacións de
poderes, abolición colonias de campesiños en
privilexios…). Serra Morena  denunciado
 Por ser moi por nobreza e clero polas súas
avanzadas: para nobreza e ideas.
clero por medo á perda dos
seus privilexios  pensamiento
reaccionario e conservador.


Antigo Réxime

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Destaque

Destaque (19)

Semelhante a Antigo Réxime

Semelhante a Antigo Réxime (20)

Antigo Réxime