AP Aralin 10 Magagandang Tanawin at Pook Pasyalan bilang Yaman Likas ng Bans...
Imperyong macedonia
1. Alexander the Great
Alexander the Great became king of Macedonia when his father, Philip II, was
assassinated in 336 bc. He took immediate measures to quell insurrections, both
domestic and abroad, establishing himself as a powerful leader. Alexander led his
troops in campaigns against Greek city states, Egypt, and the Persian Empire, ruling
most of the civilized world by the time he died in 323 bc at the age of 33. His
celebrated military and tactical genius share renown with his ego and ruthlessness.
2.
3. Gawain 12. Magbasa at Matuto
Panuto: Basahin at unawain ang nilalaman
ng sumusunod na teksto
tungkol sa paglakas ng Imperyong
Macedonia at pagbagsak ng mga
lungsod-estado ng Greece.
Imperyong Macedonian
Hinangad ni Philip, hari ng Macedonia , na
pag-isahin ang mga lungsod-estado sa
Greece sa ilalim ng kanyang pamamahala.
Upang matupad ang kaniyang hangarin,
bumuo siya ng isang hukbo at sinanay sa
pinakamabisang paraan ng
pakikipagdigma. Bilang pagtatanggol ng
kanilang kalayaan, sinalakay ng magkasanib
na puwersa ng Athens at ng Thebes ang
Macedonia noong 338 B.C.E. Madaling
4. tinalo ni Philip ang hukbo ng dalawang
lungsod-estado.Ang pagkatalo ng Athens at
Thebes ay hudyat ng pagtatapos ng
kapangyarihan ng mga lungsod-estado.
Ang buong Greece, maliban sa Sparta, ay
napasailalim sa kapangyarihan ng
Macedonia.
Naging tanyag na pinuno ng Macedonia
ang anak ni Philip na si Alexander the
Great. Noong siya ay bata pa lamang,
naging guro niya si Aristotle na nagturo sa
kaniya ng pagmamahal sa kultura at
karunungan. Habang lumalaki, natutuhan
niya ang kagalingan sa pakikipagdigma.
Siya ay 21 taong gulang nang mamatay ang
kanyang ama at naging hari ng Macedonia
at Greece. Matalino, malakas ang loob at
magaling na pinuno si Alexander. Sinalakay
niya ang Persia at Egypt at pagkatapos ay
5. tumungo sa silangan at sinakop ang
Afghanistan at hilagang India. Nagtatag
siya ng imperyo na sumakop sa kabuuan ng
kanlurang Asya, Egypt, at India.
Pinalaganap niya ang kaisipang Greek sa
silangan.
Noong 323 B.C.E., sa gulang na 32 taon
namatay si Alexander sa Babylon sa hindi
matiyak na karamdaman.
Gabay na Tanong
6. 1. Ano ang dahilan ng paghina ng mga
lungsod-estado ng Greece?
2. Ano ang nagbigay-daan sa paglakas ng
Macedonia?
3. Ano ang maituturing na kontribusyon
ng Imperyong Macedonia sa mundo?
7. GAWAIN 13: GREECE…SA ISANG TINGIN
Panuto: Punan ang word map ng maikling
pagpapaliwanag tungkol sa bawat
konseptong tumutukoy sa Kabihasnang
Greece. Matapos punan ang word map ay
sagutin ang tanong sa kahon.
Heograpiya
Politika Ekonomiya
Pilosopiya
Sining at
Arkitektura
Agham at
Teknolohiya
Sinaunang Kabihasnang
Greece
8. Bakit itinuturing na isang Kabihasnang
Klasikal ang Kabihasnang Greek?
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
________________________________
9. Sa pagkamatay ni Alexander the Great,
unti-unting humina ang malawak na
imperyong kanyang naitatag. Sa kabilang
dako naman ng kanlurang Europe, isang
pamayanan ang unti-unting
namumukadkad. Ito ay ang Rome. Kung
ang Greece ay kilala sa taguring “the glory
that was Greece” makikilala ang Rome sa
taguring “the grandeur that was Rome”.
Ano kaya ang kahulugan nito? Halina’t
iyong tuklasin.
10. Gawain 14. Magbasa at Matuto.
Panuto: Basahin at unawain ang teksto tungkol sa Kabihasnan ng Rome.
Mapa 1.4. Lokasyon ng Kabihasnang Rome
11. Ang Italy ay isang bansang matatagpuan sa
kanlurang Europe. Ito ay isang peninsula na
nakausli sa Mediterranean Sea. Katulad ng
Greece, ang Italy ay binubuo ng maraming
kabundukan at ilang mga kapatagan. Isang
mahalagang kapatagan ang Latium. Ang
Ilog Tiber ay dumadaloy sa kapatagang ito.
May ilang bakas ng sinaunang kabihasnan
sa kapatagan ng Latium at sinasabing dito
umusbong ang dakilang lungsod ng Rome.
Masasabing istratehiko ang lokasyon ng
Rome dahil sa Ilog Tiber na nag-uugnay
dito at sa Mediterranean Sea. Ang
lokasyong ito ay nagbigay-daan sa
pakikipagkalakalan ng Rome sa mga
bansang nakapalibot sa Mediterranean
Sea. Ang saganang kapatagan at maunlad
na agrikultura ay kayang suportahan ang
pagkakaroon ng malaking populasyon.
12. Ano ang kaugnayan ng heograpiya
sa pag-usbong ng Rome bilang isang
matatag na lungsod?
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_________________________
13.
14. Ang Simula ng Rome
Ang Rome ay itinatag sa kalagitnaan ng
ikawalong siglo B.C.E. ng mga unang
Roman na nagsasalita ng Latin, isang
sangay ng wikang nabibilang sa Indo-
Europeo. Sila ay lumipat sa gitnang Italy at
nagtayo ng sakahang pamayanan sa Latium
Plain.
Ayon sa isang matandang alamat ang Rome
ay itinatag ng kambal na sina Romulus at
Remus. Habang mga sanggol pa lamang,
inilagay sila sa isang basket at ipinaanod sa
Tiber River ng kanilang amain sa takot na
angkinin ng kambal ang kaniyang trono.
Ang kambal ay sinagip at inaruga ng isang
babaing lobo. Nang lumaki ang dalawa at
nalaman ang kanilang pinagmulan,
15. inangkin nila ang trono at itinatag ang
Rome sa pampang ng Tiber River noong
753 B.C.E.
Ang mga Roman ay tinalo ng mga Etruscan,
ang kalapit na tribo sa hilaga ng Rome. Sila
ay magagaling sa sining, musika, at sayaw.
Dalubhasa rin sila sa arkitektura, gawaing
metal, at kalakalan . Tinuruan nila ang mga
Roman sa pagpapatayo ng mga gusaling
may arko, mga aqueduct, mga barko,
paggamit ng tanso, paggawa ng mga
sandata sa pakikipagdigma, pagtatanim ng
ubas, at paggawa ng alak.
17. Ang Republikang Romano
Sang-ayon sa tradisyon, pinaalis ng mga
Roman ang punong Etruscan at nagtayo ng
Republika, isang pamahalaang walang hari.
Noong 509 B.C.E, namuno si Lucius Junius
Brutus at nagtagumpay sa pagtataboy sa
mga Etruscan. Pagkatapos maitaboy ang
huling haring Etruscan na si Tarquinius
Superbus, itinatag ni Lucius Junius Brutus
ang isang Republika. Tumagal ito mula 509
hanggang 31 B.C.E.
Sa halip na pumili ng hari, naghalal ang
mga Roman ng dalawang konsul na may
kapangyarihang tulad ng hari at
nanungkulan sa loob lamang ng isang taon.
Bawat isa ay may kapangyarihang pigilin
ang pasya ng isa. Dahil sa pagkakahati ng
kapangyarihan ng mga konsul, humina ang
sangay tagapagpaganap. Sa oras ng
kagipitan, kinakailangang pumili ng
18. diktador na manunungkulan sa loob
lamang ng anim na buwan. Nagtatamasa
ang diktador ng higit na kapangyarihan
kaysa mga konsul.
Republika lamang sa pangalan ang mga
pamahalaan dahil laan lamang ito sa mga
maharlika o patrician. Pawang mga
patrician ang dalawang konsul, ang
diktador at ang lahat ng kasapi ng senado.
Mga kapos sa kabuhayan ang plebeian at
kasapi ng Assembly na binubuo ng mga
mandirigmang mamamayan. Walang
kapangyarihan ang plebeian at hindi rin
makapag-aasawa ng patrician.
19. Batay sa binasang teksto, ilarawan ang mga
sumusunod na bahagi ng Republikang
Romano.
konsul-
___________________________________
____________________________
diktador-
___________________________________
___________________________________
Patrician-
___________________________________
___________________________________
Plebeian- ___________________________
20. Tagumpay ng Plebeian Laban sa Patrician.
Ayon sa kasaysayan, nagsimulang
maghimagsik ang mga plebeian noong 494
B.C.E. upang magkamit ng pantay na
karapatan. Nagmartsa sila sa buong Rome
at lumikas sa kalapit na lugar na
tinaguriang Banal na Bundok. Doon sila
nagbalak magtayo ng sariling lungsod. Sa
takot ng mga patrician na mawalan ng mga
manggagawa, sinuyo nila ang mga plebeian
upang itigil ang kanilang balak sa
pamamagitan ng pagpapatawad sa dati
nilang utang; pagpapalaya sa mga naging
alipin nangg dahil sa pagkakautang; at ang
paghahalal ng mga plebeian ng dalawang
mahistrado o tribune na magtatanggol ng
kanilang karapatan.
21. May karapatan ang tribune o mahistrado
na humadlang sa mga hakbang ng senado
na magkasama sa mga plebeian. Kapag nais
hadlangan ng isang tribune ang isang
panukalang-batas, dapat lamang niyang
isigaw ang salitang Latin na veto! (Tutol
Ako!). Sa loob ng isang siglo at kalahati,
nagkaroon ng higit na maraming karapatan
ang plebeian. Noong 451 B.C.E, dahil sa
mabisang kahilingan ng mga plebeian,
nasulat ang mga bataas sa 12 lapidang
tanso at inilagay sa rostra ng forum upang
mabasa ng lahat. Ang 12Tables ang kauna-
unahang nasusulat na batas sa Rome at
naging ugat ng Batas Roman. Sa
pamamagitan nito, nabawasan ang
panlilinlang sa mga plebeian at
napagkalooban sila ng karapatang makapg-
asawa ng patrician, mahalal na konsul, at
maging ksapi ng Senado.
22. PAMPROSESONG TANONG
Ano ang kahalagahan ng pagkakaroon ng
nakasulat na batas para sa mga plebeian?
___________________________________
___________________________________
____________________________
Magbigay ng halimbawa ng pangyayari sa
kasalukuyang panahon na maihahalintulad
sa tinahak ng mga plebeian upang matamo
ang kanilang karapatan. Ipaliwanag
___________________________________
___________________________________
____________________________
Sa kasalukuyan, nabibigyan din ba ng
kahalagahan ang kapakanan ng mga
karaniwang tao? Patunayan
23. Paglaganap ng Kapangyarihan ng Rome
Lumaganap ang kapangyarihan ng Rome sa
buong Italy matapos ang sunud-sunod na
digmaan mula pa noong 490 B.C.E.
Nasakop ang mga Latino, mga Etruscan at
iba pang pangkat tulad ng Hernici, Volscian,
Sabine at Samnite. Matapos masakop ang
gitnang Italy, isinunod ang lungsod-estado
ng Greece sa timog. Naganap ang unang
sagupaan ng Rome at Greece sa Heraclea,
Italy noong 280 B.C.E. Nagwagi Ang Greece
dahil tinulungan si Haring Pyrrhus ng
Espirus ng kaniyang pinsang si Alexander
the Great at dahil din sa paggamit ng mga
elepanteng kinatatakutan ng mga
mandirigmang Romano. Bagamat
nagtagumpay si Haring Pyrrus, marami sa
kaniyang tauhan ang nalipol, kung kaya sa
ngayon, ang isang napakamahal na
24. tagumpay ay tinaguriang Pyrric Victory.
Hindi nagtagal, nagapi si Haring Pyrrhus
noong 275 B.C.E sa Beneventum, Italy.
Rome ang naging reyna ng peninsula ng
Italy.
Ang tagumpay ng isang labanan ay hindi
lamang nangangahulugan ng panalo ng
Roman at pagtatamo ng kabantugang
militar. Kadalasan, naging kaanib ng Rome
ang nagaping kaaway at magiging kolonya
ng Rome ang nasakop na teritoryo. Ang
mga hukbong nagapi ay nagiging
karagdagang mandirigma para sa hukbong
Roman. Sa ganitong sistema unti-unting
lumaganap ang kapangyarihan ng Rome
magmula sa ilog Tiber hanggang sa
kabuuan ng Italy. Sumasakop ang
teritoryong Roman mula sa Ariminium at
Pisa sa hilaga hanggang sa Kipot ng
25. Messina sa timog. Sa kabila ng 16 na
kilometrong kipot na ito, nakaharap ng
mga Roman sa Sicily ang naging
pinakamabigat na kaaway nito- ang mga
Carthagenian.
26. PAMPROSESONG TANONG
Mula sa binasang teksto, isa-isahin ang
pangyayaring nagbigay-daan sa
paglaganap ng Kapangyarihan ng Rome.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
27.
28. Digmaang Punic
Sa simula makapangyarihan ang Carthage
sa dagat bagaman pawang upahan ang
mga mandirigma nito dahil sa maliit na
populasyon. Ang mga Roman naman sa
simula ay walang hukbong pandagat ni
karanasan sa digmaang pandagat.
Nagdulot ng suliranin sa Carthage ang
pananakop ng Rome sa bahaging timog ng
Italy. Nagisismula pa lamang ang Carthage
noon na maging makapangyarihan sa
kanlurang bahagi ng Mediterranean.
Itinatag ang Carthage (Tunis ngayon) ng
mga Phoenician mula sa Tyre noong 814
B.C.E. Nang sakupin ng Persia ang Tyre,
naging malaya ang Carthage at nagtatag ito
ng imperyong komersyal na nasasakop ng
29. hilagang Africa, silangang bahagi ng Spain,
pulo ng Corsica, Sardinia at Sicily.
Nasubok ang kapangyarihan ng Rome at
Carthage sa tatlong Digmaang Punic-
salitang Latin na nagmula sa pangalang
Phoenicia. Sa digmaang ito napagpasyahan
kung sino ang mamumuno sa
Mediterranean. Sa simula
makapangyarihan ang Carthage sa dagat
bagaman pawang upahan ang mga
mandirigma nito dahil sa maliit na
populasyon. Ang mga Roman naman sa
simula ay walang hukbong pandagat ni
karanasan sa digmaang pandagat.
30. ZENON
STOICISMO
Nilinang ni Zeno at Cyprus. Binigyang diin ang pangangailangan sa relihiyon bilang gabay sa
kaligayahan ng tao. Kailangang matanggap ng tao ang kahirapan, sakit at kamatayanO
31. HARING PHILIP
Hari ng Macedonia noong kalagitnaan ng ika-4 n asiglo B.K.. Sinalakay niya ang teritoryong Griyego sa labas
ng Gresya. Nailagay ang Gresya sa kanyang pamamahala. Natalo ang mga griyego sa digmaan sa
Chaeronea. Si Philip ay pinatay noong 336 B.K, ng mga karibal sa politika.
34. ALEXANDER THE GREAT Ipinanganak noong Hunyo 20 BCE nina Philip II at Olympias of Epirus. Estudyante
ni Aristotle. Pinakamagaling at pinakadakilang lider pangmilitar sa kasaysayan ng daigdig. Layuning pag-isahin ang lahat ng tao
at pagsamahin ang kultura ng Greece, Egypt, Fertile Crescent at India. Tumulong sa kanyang ama sa pagpapabagsak sa Griyego
35. EPICURIANISMO
Itinatag ni EPICARUS ng Samos. Naniniwalang ang buhay ay magkakaroon ng ibayong
katalinuhan kung magpapakasawa sa gawaing pangkaisipan. Ito’y nagturo na kumain, uminom,
at maging maligaya sapagkat bukas tayo ay mamamatay.