Lugrís

1. Manuel Lugrís Freire

2. Manuel Lugrís Freire

3. Manuel Lugrís Freire naceu na vila de Sada no
ano 1863. Emigra a Cuba con vinte anos, onde
axiña se integrará na colectividade galega. No
ano 1885 funda e dirixe A Gaita Gallega,
primeiro xornal de América redactado en galego.

4. Regresa a Galicia no
ano 1896 e instálase
na Coruña, traballando
moitos anos na
empresa Aguas da
Coruña. Integrado nos
círculos rexionalistas,
será un dos
fundadores da Real
Academia Galega,
entidade que chegará
a presidir.

5. No 1906 organiza a plataforma agraria Solidaridad
Gallega, e o ano seguinte pronuncia en Betanzos o
primeiro mitin politico en galego.
Con todo o meu corazón quero esta terra mariñana, terra que
defendín aquí i en terras de lonxe, gabándome sempre de sere
paisano voso. Como tamén sobre a fala gallega, que é sagrada
para nós, por ser un herdo dos nosos antepasados, deixaron caer
a súa bulra os estúpidos que renegan do que nin siquera
renegan as feras, quero hoxe, repito, falarvos na nosa fala,
porque é unha fala honrada, na que aínda non se furtóu, na que
non se escribiron os recibos dos consumos, e as notificaciós de
embargo das vasas facendas, nin a declaración de soldados que
arrinca dos vosos lares ós fillos cando vos fan máis falta para o
duro traballo da terra.

6. […] Noutros tempos, no sigro XIII, habia unhos homes poderosos,
condes, marqueses e nobres [...] que se facian donos das vosas
vidas, das vosas honras e máis das vosas terras. Un dia, un poeta
marinán, chamado Patiño, [...] xuntóu a todos os labregos das
Mariñas... e aqueles nobres, condes e marqueses, foron
duramente escarmentados, os seus castelos desfeitos, e a xusticia
cumprida; e de escravos fixéstevos homes libres pola razón da
forza que sempre se encontra na irmandade e na unión […].
Hoxe rexurden aqueles malos homes, que é ben certo que a mala
herba non morre senón arrincándoa de rais e aplicándolle fogo;
hoxe volven a facervos escravos, a roubarvos o direito de homes
libres, e tedes que tornar a xuntarvos fortemente [...].
Seguide, pois, asociándovos; xuntádevos contra dos vosos
enemigos, e seredes fortes, e seredes libres, e faredes libre e
honrada, rica e poderosa, a terra quirida onde todos nacimos.
¡Viva Galicia! ¡Viva a solidaridá!

7. Membro do Seminario
de Estudos Galegos
desde 1923, participaría
tamén na fundación da
Organización
Republicana Gallega
Autónoma e do Partido
Galeguista, do que era
militante nº 1. Foi
membro da comisión
que redactou o
anteproxecto do
Estatuto de Autonomía
de 1932.

8. Os fillos de Manuel
Lugrís Freire

9. No ano 1934, Lugrís foi elixido presidente da
Real Academia Galega, e como tal participou
xunto co presidente da República Alcalá Zamora
na inauguración do monumento a Curros
Enríquez na Coruña. Lugrís Freire morreu na súa
casa da rúa de San Andrés no ano 1940.

10. Lugrís Freire, como
escritor, cultivou
todos os xéneros: a
prosa, o teatro, a
poesía, etc. En
moitos casos foi un
pioneiro no uso da
lingua Galega.
Lugrís entendía a
literatura en
ocasións como un
medio para
transmitir o seu
pensamento.

11. A PROSA
Lugrís é autor de
artigos de opinión e de
numerosos contos
asinados co seudónimo
de Asieumedre e que
acadaron unha gran
popularidade na súa
época. Tamén publicou
a novela curta O
penedo do crime,
primeira escrita
integramente en
galego.

12. […] O Cazolo deixara, en boas moedas de prata, máis de doce mil reás […]. Pasaron
moitos días. O Pucheiro non se dispoñía a facer cirimonia algunha polo descanso de
seu pai; e o señor cura da freguesía [...] mandou chamar ao desleigado fillo.
—Viacó, Pucheiro, viacó. Chegou a meu conocemento que teu pai deixouche unha boa
morea de cartos. Si has de cumprir coa túa obriga de bon cristiano e bon fillo, tes que
facere algo polo descanso da súa alma [...]
—Señor cura, como eu son home equitativo, teño dinantes que midir o pro e mailo
contra.
—¡Home equitativo! Xuncras me non leve se non es home perdido […].
—Aténdame e verá. Supoñamos que meu pai, polos seus pecados, si é que os tivo,
está ardendo nos infernos. ¿Pode saír daquel lugar?
—Non, Pucheiro; Deus é xusto, e se o Cazolo estivera naquel lugar [...], xa non tería
remedio.
—¡Moi ben! Agora supoñamos que está na groria: ¿mellorará de condición porque lle
fagamos honras?
—Tampouco: xa che dixen que Deus é xusto e misericordioso, e na groria daríalle o seu
premio. Pero xa me estás amocando coas tuas preguntas, dinas dun mal fillo e de pior
cristiano. ¿E se teu pai está no Purgatorio, que é o mais seguro?
—Daquela, señor cura, que salla polo seu turno, que a min non me gusta facer mala
partida a ninguén, pois xa lle dixen que eu son home equitativo.
“Con polaina e media”, Contos de Asieumedre

13. A POESIA
Lugrís publicou cinco
libros de poesía, o
primeiro, Soidades,
editado en Cuba no
ano 1894, prologouno
Curros Enríquez. A
poesía de Lugrís
combina textos
intimistas con outros
combativos.

15. Queixume dôce e brando
da escura carballeira
en que de noite dormen
as solermiñas meigas;
armonías das hondas
que bican as ribeiras
entoando as cantigas
de groria á natureza;
agarimante música
saudosa e sempre tenra
que fala d' un pasado
y-un gran porvir espera,
e ten pra as saudades
que á nosa y-alma aqueixan
o bálsamo meiguiño
de fada milagreira...
¡esa é a fala garrida e querendosa
onde da patria a redención latexa!
A santa Rosalía
cantou a nosa terra
na melosiña fala
enfeiizada e meiga.
Aos pobres desterrados
que aló na libre América
sentían as saudades
d'unha nativa veigá;
da viuda sin achego,
do Infertunado as queixas,
da terra qu’inda.vive
de libertá sedenta...
de toda a vida nosa
falou de tal maneira
¡que a yalma de Galicia
sinteu a labareda
d'unba nova alborada
de groria e d’enxebrezal
Esa e a fala do escravo
que nos eidos trafega
sufrindo alcume e mofa
das xentes estranxeiras!
¡Ese é o canto docísimo
no que as madres gallegas
no morno berce aos fillos
seu sono protexeran!
iFala da nai quirida!
fala da miña terra...
que por ser d'ela e miña
O sangue meu lle dera!
¡Ouh, Amigos da Fala, irmans quiridos
qu'este verbo nos xunte e nos protexa!

16. O TEATRO
Lugris Freire é un dos
principais dramaturgos
Galegos do século XX. É
o autor de A Ponte,
primeira obra do teatro
galego en prosa.
As obras de Lugrís teñen
un contido reivindicativo e
social, o que fixo que
fosen moi representadas
no seu tempo.

17. Obxectos empregados
por Lugrís

18. Obxectos empregados
por Lugrís

19. Lugris no balcón da sua casa de Sada con motivo
dunha homenaxe que lle tributaron no ano 1930

20. Lugrís co Alcalde de Sada no banquete da
homenaxe de 1930

21. No xardín da Terraza na mesma homenaxe:
Lugrís acompañado da súa dona e fillos (entre
eles o pintor Urbano Lugrís), o alcalde de Sada e
Eladio Rodríguez, presidente da Academia Galega

22. Presentación realizada
por Isabel Barbeito Carro