อจท. พระพุทธศาสนา ม.3
•Transferir como PPTX, PDF•
93 gostaram•93,022 visualizações
สื่อการเรียนการสอน
Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Mais procurados
Mais procurados (20)
อจท. พระพุทธศาสนา ม.3
- 2. คาแนะนาในการใช้ PowerPoint กดปุ่ ม Slide Show ที่แถบด้านบนหรือด้านล่าง กดปุ่ ม Esc ยกเลิกคาสั่งหรือออกจาก Slide Show - - กดปุ่ มลูกศรหรือคลิกส่วนใดในหน้า Slide เพื่อเลื่อนไปหน้าถัดไป -
- 3. PowerPoint นี้ เหมาะสาหรับคอมพิวเตอร์ที่ใช้โปรแกรม Microsoft Office 2010 การใช้เวอร์ชั่นอื่นๆ หรือ เวอร์ชั่นที่ต่ากว่า คุณสมบัติบางอย่างอาจทางานไม่สมบูรณ์ กดปุ่ มนี้ กลับไปหน้าสารบัญ (Contents) กดปุ่ มนี้ ฟังคลิปเสียง (Audio Clip) [การกดปุ่ ม ต้องกดให้โดนรูปลาโพง เพราะถ้าคลิกไปโดนแถบเลื่อนช่วงการฟัง อาจทาให้เสียงไม่ได้ เริ่มต้นที่จุดเริ่มต้น] คาแนะนาในการใช้ PowerPoint
- 4. สารบัญ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๓ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๔ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๕ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒ ประวัติและความสาคัญของพระพุทธศาสนา หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา พุทธประวัติ พุทธสาวก ศาสนิกชนตัวอย่าง และชาดก พระไตรปิฎกและพุทธศาสนสุภาษิต หน้าที่ชาวพุทธและมารยาทชาวพุทธ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๖ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๘ วันสาคัญทางพระพุทธศาสนาและศาสนพิธี การบริหารจิตและการเจริญปัญญา พระพุทธศาสนากับการแก้ปัญหาและการพัฒนา หน่วยการเรียนรู้ที่ ๙ ศาสนากับการอยู่ร่วมกันในประเทศไทย หน่วยการเรียนรู้ที่ ๗
- 5. นับตั้งแต่สมัยพุทธกาล พระพุทธศาสนาได้เผยแผ่จากชมพูทวีปไปสู่ดินแดนต่างๆ โดย หลักธรรมคาสอนของพระพุทธศาสนาได้รับการยอมรับว่าเป็นหลักสากล ไม่แบ่งแยกเชื้อชาติ สีผิว ถ้าชนใดมีความเชื่อมั่นศรัทธาและปฏิบัติตามหลักคาสอนแล้ว ก็ย่อมจะเข้าถึงความสุขที่ แท้จริงของชีวิตได้เช่นกัน หลักธรรมคาสอนของพระพุทธศาสนา นอกจากสอนเน้นเรื่องการ พัฒนาตนแล้ว ยังสอนให้รู้จักการสร้างประโยชน์สุขให้แก่ผู้อื่น ขณะเดียวกันก็ยังมีส่วนช่วย สร้างสรรค์อารยธรรมและสร้างความสุขให้แก่โลกอีกด้วย หน่วยการเรียนรู้ที่ ประวัติและความสาคัญของพระพุทธศาสนา๑
- 8. ๒. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในประเทศต่างๆ ทั่วโลก ในพุทธศตวรรษที่ ๓ ในสมัยพระเจ้าอโศก มหาราช ภายหลังการทาสังคายนาครั้งที่ ๓ พระองค์ได้ส่ง สมณทูต ๙ สาย ออกไปเผยแผ่พระพุทธศาสนายังนานา ประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งดินแดนใกล้เคียงกับ ชมพูทวีป จากจุดเริ่มต้นนี้เองทาให้พระพุทธศาสนา แผ่ขยายไปทั่วทุกภูมิภาคของโลก
- 9. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในทวีปเอเชีย ประเทศอินเดีย • เป็นดินแดนแห่งพุทธมาตุภูมิ ซึ่งเป็นสถานที่ประสูติของพระพุทธเจ้า • มีการเสื่อมถอยของ พระพุทธศาสนาเมื่อประมาณพุทธศตวรรษ ที่ ๑๗ • ได้กลับมาเจริญรุ่งเรืองอีกครั้ง ในสมัยการกอบกู้เอกราช ผู้ฟื้นฟู พระพุทธศาสนาคนสาคัญ เช่น เซอร์ อเล็ก ซานเดอร์ คันนิงแฮม เซอร์ เอ็ดวิน อาร์โนลด์ ดร.อัมเบดการ์ พระพุทธเมตตาที่มหาสถูปพุทธคยาในอินเดียแสดง ถึงการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาในมาตุภูมิให้รุ่งเรืองอีก ครั้ง
- 10. ประเทศศรีลังกา • พระพุทธศาสนาเริ่มเข้าสู่ ศรีลังกาประมาณ พ.ศ. ๒๓๖-๒๘๗ • สมัยพระเจ้าเทวานัมปิยติสสะ ทรงประกาศให้พระพุทธศาสนาเป็นศาสนา ประจาชาติสืบมาถึงปัจจุบัน • พระพุทธศาสนาในศรีลังกามี ความรุ่งเรืองและเสื่อมถอยโดยเปลี่ยนแปลง ไปตามอานาจการปกครอง มีช่วงหนึ่งที่ ศรีลังกาส่งทูตมาขอพระสงฆ์ไทยไปบวช ให้กุลบุตรชาวศรีลังกา วัด Dambulla ประเทศศรีลังกา
- 11. ประเทศเนปาล • ในอดีตเนปาลเป็นดินแดน ส่วนหนึ่งของอินเดีย และเป็นสถานที่ตั้งของ สวนลุมพินีวัน สถานที่ประสูติของ พระพุทธเจ้า • ในยุคแรกพระพุทธศาสนา เถรวาทรุ่งเรืองมาก ต่อมาเสื่อมถอยลง ทาให้ พระพุทธศาสนามหายาน นิกายตันตระซึ่ง ผสมกับความเชื่อพื้นเมืองเจริญขึ้นมาแทน • ปัจจุบันพระพุทธศาสนานิกาย เถรวาทได้รับการฟื้นฟู โดยไทยเป็นกาลัง สาคัญในการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาเถรวาท วัดเจดีย์โพธินาถ หรือพุทธนาถ มรดกโลก ประเทศ เนปาล เป็นเจดีย์ที่ใหญ่ที่สุดในเนปาล บนเจดีย์มี ดวงตาเห็นธรรมของพระพุทธเจ้าทั้งสี่ทิศ
- 12. ประเทศภูฏาน • พระพุทธศาสนาเข้าสู่ภูฏานราว พ.ศ. ๘๐๐-๑๒๐๐ โดยเป็นนิกายวัชรยาน และ ได้เป็นศาสนาประจาชาติภูฏาน • ในราว พ.ศ. ๑๗๖๓ ได้มีการ ก่อตั้งนิกายดรุกปะกัคยุขึ้น จนถึงยุคของท่าน งาวังนัมเยล ได้สร้างพูนาคาซองเป็นสถานที่ ประกอบพิธีกรรมสาคัญ เช่น พิธีสถาปนา สมเด็จพระสังฆราช • ชาวภูฏานนับว่ามีความศรัทธา และยึดมั่นในพระพุทธศาสนามาก วัดทักซัง หรือรังเสือ เป็นที่เคารพสักการะยิ่งของ ชาวพุทธในภูฏาน
- 13. เขตปกครองตนเองทิเบต • พระพุทธศาสนาในทิเบตเป็น มหายานแบบวัชรยาน • พระพุทธศาสนาจากอินเดียเข้า สู่ทิเบตในพุทธศตวรรษที่ ๑๒ หลังจากนั้น กษัตริย์ทิเบตได้ทรงให้การอุปถัมภ์เป็นอย่างดี • ก่อนจะรวมเข้าเป็นดินแดน ส่วนหนึ่งของจีน พระพุทธศาสนาถูกแบ่ง ออกเป็น ๔ นิกาย โดยนิกายเคลุกปะเป็นที่นับ ถือแพร่หลายที่สุด พระสงฆ์ในนิกายนี้เรียกว่า ลามะ ส่วนผู้นาสูงสุดในการปกครอง เรียกว่า องค์ดาไลลามะ พระราชวังโปตาลา ตั้งอยู่บนที่ราบสูงทิเบต
- 14. ประเทศจีน • จีนเริ่มยอมรับพระพุทธศาสนา ในสมัยราชวงศ์ฮั่น • พระพุทธศาสนาเจริญสูงสุดใน สมัยราชวงศ์ถังเพราะได้รับการสนับสนุนจาก จักรพรรดิ จากนั้นก็เจริญสูงสุดในบางสมัย และเสื่อมสุดในบางช่วงเวลา • ในช่วงที่จีนปกครองด้วย ระบอบคอมมิวนิสต์พระพุทธศาสนาได้รับ ผลกระทบมาก ภายหลังต่อมาก็ได้รับการ ฟื้นฟูให้กลับมาดีดังที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน พระถังซาจั๋งหรือพระเสวียนจั้ง โดยสมัยราชวงศ์ถัง ได้เดินทางไปศึกษาพระธรรมที่อินเดียและอัญเชิญ พระไตรปิฎกกลับมาจีน และแปลเป็นภาษาจีน
- 15. ประเทศเกาหลี • ช่วงแรกชาวเกาหลีนับถือศาสนาชา มาน ต่อมาภายหลังจึงนับถือพระพุทธศาสนาโดย จีนและอินเดียนามาเผยแผ่ • เมื่อราชวงศ์ลีหรือราชวงศ์โชซอน เข้ามามีอานาจได้สนับสนุนให้ลัทธิขงจื๊อเป็น ศาสนาประจาชาติ พระพุทธศาสนาจึงเสื่อมโทรม ลง • เมื่อเกาหลีอยู่ใต้การปกครองของ ญี่ปุ่น พระพุทธศาสนาได้รับการฟื้นฟู จนกระทั่ง เกาหลีถูกแบ่งออกเป็น ๒ ประเทศ พระพุทธศาสนา จึงรุ่งเรืองเฉพาะในเกาหลีใต้ พระพุทธรูปหินแกะสลักในวัดถ้าช็อคกูรัมเมือง คยองจู ประเทศเกาหลีใต้
- 16. ประเทศญี่ปุ่ น • พระพุทธศาสนาในญี่ปุ่น เริ่มต้นขึ้นในช่วงพุทธศตวรรษที่ ๑๑-๑๓ และเจริญรุ่งเรืองขึ้นตามลาดับ โดยเริ่มนับถือ ในหมู่ชนชั้นสูงก่อนแล้วค่อยแพร่หลายไปสู่ ประชาชน • ในปลายพุทธศตวรรษที่ ๑๔ พระพุทธศาสนาแบ่งเป็น ๓ นิกายหลัก และ เป็นที่นับถือกันมาจนถึงปัจจุบันได้แก่ นิกายโจโดหรือสุขาวดี นิกายเซน และนิกาย นิชิเรน พระพุทธรูปไดบุทซึที่วัดโทได ประเทศญี่ปุ่น แสดงถึง แรงศรัทธาของชาวญี่ปุ่นที่มีต่อพระพุทธศาสนา
- 17. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในทวีปยุโรป ประเทศอังกฤษ • การเผยแผ่พระพุทธศาสนาเริ่มขึ้น ใน พ.ศ. ๒๓๙๓ เมื่อสเปนเซอร์ อาร์ดี ได้พิมพ์ หนังสือชื่อ ศาสนจักรแห่งบูรพาทิศออกเผยแพร่ • ใน พ.ศ. ๒๔๒๒ เซอร์ เอ็ดวิน อาร์โนลด์ ได้เขียนประทีปแห่งเอเชีย ทาให้ ได้รับความสนใจจากชาวอังกฤษมาก • ต่อมาองค์กรทางพระพุทธศาสนา ได้เป็นศูนย์กลางในการเผยแผ่จนเกิดวัดพุทธ จานวนมาก วัดพุทธปทีปในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ
- 18. ประเทศเยอรมนี • ใน พ.ศ. ๒๔๖๔ ดร.คาร์ล ไซ เกนสติคเกอร์ ได้ก่อตั้งพุทธสมาคมเยอรมันขึ้น แต่ต่อมาพระพุทธศาสนาเสื่อมลงในยุคที่นาซี เรืองอานาจ • หลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ สิ้นสุด ได้มีการฟื้นฟูพระพุทธศาสนาโดยกลุ่มเอกชน ร่วมกับพระสงฆ์จากญี่ปุ่น ไทย ศรีลังกา และ ทิเบต มีการจัดพิมพ์หนังสือเผยแผ่ พระพุทธศาสนา และแปลเป็นภาษาต่างๆ รวมทั้งภาษาไทยวัดธรรมบารมี เมืองดอร์ทมุนด์ประเทศเยอรมนี
- 19. ประเทศฝรั่งเศส • การเผยแผ่พระพุทธศาสนา เริ่มขึ้นโดยกลุ่มพุทธศาสนิกชนชาวฝรั่งเศส นาโดย น.ส. คอนสแตนต์ลอนสเบอรรี ได้ร่วมกันก่อตั้งพุทธสมาคมขึ้นภายใต้ชื่อ เล ซามีดู บุดดิสเม ในนครปารีส มีการจัด กิจกรรม ออกวารสาร รวมทั้งนิมนต์ พระสงฆ์จากไทย พม่า ลาว ไปแสดงธรรม และฝึกสมาธิวิปัสสนา • ปัจจุบันการเผยแผ่ พระพุทธศาสนาไม่รุ่งเรืองมากนัก วัดธรรมปทีป ตั้งอยู่ชานเมืองปารีสประเทศฝรั่งเศส
- 20. ประเทศรัสเซีย • พระพุทธศาสนาเข้าสู่สหภาพ โซเวียตในอดีต ตั้งแต่เมื่อครั้งตกอยู่ใต้การ ปกครองของมองโกลแต่ไม่แพร่หลายมากนัก • ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ ๑ มีกลุ่มบุคคล เช่น มาดามเซอร์บาตรสกี มร. โอเบอร์มิลเลอร์ พยายามนา พระพุทธศาสนาเข้าไปเผยแผ่ผ่านกลุ่ม ปัญญาชนชาวรัสเซีย • ปัจจุบันพุทธศาสนิกชนได้ กระจายไปอยู่ในประเทศต่างๆ ที่แยกออกมา จากสหภาพโซเวียต การฝึกปฏิบัติธรรมในวัดอภิธรรมพุทธวิหาร นคร เซนต์ปีเตอร์สเบิร์ก ประเทศรัสเซีย
- 21. ประเทศเนเธอร์แลนด์ • พระพุทธศาสนาเผยแผ่เข้ามา ผ่านการค้าโดยพ่อค้าชาวดัตช์และชาว พื้นเมืองจากอินโดนีเซียและศรีลังกา แต่ผู้นับถือมีน้อย • ใน พ.ศ. ๒๔๙๘ ชาวพุทธใน กรุงเฮกได้ฟื้นฟูชมรมชาวพุทธขึ้น • ใน พ.ศ. ๒๕๐๘ มีการก่อตั้ง กลุ่มพุทธศาสน์ศึกษาขึ้นในกรุงเฮก และ พ.ศ. ๒๕๑๒ มีการจัดตั้งพุทธสมาคมแห่ง ใหม่ขึ้น วัดพุทธบารมีเนเธอร์แลนด์
- 22. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในทวีปอเมริกาเหนือ • ภายหลังสงครามโลกครั้งที่ ๒ มีชาวเอเชียอพยพเข้ามาในสหรัฐอเมริกาและ แคนาดาเพิ่มมากขึ้น และได้เผยแผ่ พระพุทธศาสนาด้วย • ใน พ.ศ. ๒๔๔๘ ชาวพุทธญี่ปุ่น ได้สร้างวัดนิกายสุขาวดีที่ซานฟรานซิสโก ต่อมามีการก่อตั้งสมาคมพระพุทธศาสนาแห่ง อเมริกา รวมทั้งมหาวิทยาลัยพุทธธรรมขึ้น • ปัจจุบันมีวัดไทยใน สหรัฐอเมริกาและแคนาดาหลายแห่งวัดนิวยอร์กธัมมาราม สหรัฐอเมริกา
- 23. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในทวีปอเมริกาใต้ • ส่วนมากเป็นการนับถือของ ผู้อพยพย้ายถิ่นฐานจากทวีปเอเชียเข้าไป ทามาหากินในประเทศต่างๆ ในทวีป อเมริกาใต้โดยเฉพาะชาวจีน ญี่ปุ่น โดยมี การจัดตั้งองค์กรทางพระพุทธศาสนาเป็น จานวนมาก • การนับถือพระพุทธศาสนา ยังคงจากัดในหมู่ชาวเอเชีย ส่วนชาว พื้นเมืองนับถือกันน้อย ชาวญี่ปุ่นที่เข้าไปตั้งถิ่นฐานในประเทศบราซิลได้สร้าง วัดพุทธขึ้น
- 24. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในทวีปออสเตรเลีย วัดพุทธรังสี (แอนนันเดล) นครซิดนีย์ประเทศ ออสเตรเลีย ประเทศออสเตรเลีย • ใน พ.ศ. ๒๔๕๓ พระศาสนธชะ (มร.อี.สตีเวนสัน) พระภิกษุชาวอังกฤษได้ เดินทางไปเผยแผ่พระพุทธศาสนาในออสเตรเลีย • ใน พ.ศ. ๒๔๙๖ มีการจัดตั้งพุทธ สมาคมขึ้นในรัฐควีนส์แลนด์นิวเซาท์เวลส์ และ วิกตอเรีย และมีการตั้งองค์กรทาง พระพุทธศาสนาอีกหลายแห่ง • ปัจจุบันการเผยแผ่พระพุทธศาสนา ในออสเตรเลียเป็นไปด้วยดี
- 25. วัดพุทธสามัคคี เมืองไครสต์เชิร์ช ประเทศ นิวซีแลนด์ ประเทศนิวซีแลนด์ • การเผยแผ่พระพุทธศาสนา ส่วนใหญ่เป็นการดาเนินการโดยพระสงฆ์ ชาวอังกฤษ ทิเบต ญี่ปุ่น และไทย โดยการ สนับสนุนของพุทธสมาคมแห่งเมือง โอกแลนด์ • ปัจจุบันแม้ว่าการนับถือ พระพุทธศาสนาจากัดเฉพาะในเมืองใหญ่ เช่น เวลลิงตัน ไครสต์เชิร์ช เป็นต้น แต่ ประชาชนก็หันมาสนใจศึกษาหลักคาสอน และอุปถัมภ์บารุงวัดมากขึ้น
- 26. การเผยแผ่และการนับถือพระพุทธศาสนาในทวีปแอฟริกา วัดไทยโยฮันเนสเบิร์ก ประเทศแอฟริกาใต้ • ร่องรอยการเผยแผ่ พระพุทธศาสนาพอมีอยู่บ้างในประเทศอียิปต์ และเคนยา แต่เป็นแบบไม่เป็นทางการ • ในอียิปต์พระพุทธศาสนา เข้าไปพร้อมกับชาวญี่ปุ่น เกาหลี ไทย ศรีลังกา อินเดีย ซึ่งเดินทางไปศึกษา ทางาน และ ท่องเที่ยว • ในเคนยา ได้มีการก่อตั้งชมรม ชาวพุทธ และมีการนิมนต์พระสงฆ์จากจีน ญี่ปุ่น ไทย เดินทางไปแลกเปลี่ยนและเผยแผ่ พระพุทธศาสนาบ้าง
- 27. พระพุทธศาสนาในฐานะที่ช่วยสร้างสรรค์อารยธรรมให้แก่โลก ๓. ความสาคัญของพระพุทธศาสนา ด้านการปกครอง • พระพุทธศาสนามีหลักคาสอนสาหรับ พระมหากษัตริย์เพื่อให้เป็นผู้นาที่ดี มีคุณธรรม ได้แก่ ทศพิธราชธรรม จักรวรรดิวัตร การปกครอง ระบอบ ราชาธิปไตย • พระพุทธศาสนามีหลักอปริหานิยธรรมเพื่อ ประยุกต์ใช้ในการปกครอง เช่น หมั่นประชุมกัน เนืองนิตย์พร้อมเพรียงกันประชุม เป็นต้น การปกครอง ระบอบ สามัคคีธรรม
- 29. ด้านการสร้างสรรค์อารยธรรมให้แก่โลก ด้านจิตใจ แม้ว่าคนเราล้วน ต้องการปัจจัย ๔ เพื่อ ตอบสนองความต้องการ ทางกาย แต่ก็ต้องการ แสวงหาความสุขทาง จิตใจด้วย ดังจะเห็นได้ว่า คนพากันสนใจศึกษา พระพุทธศาสนาเพิ่มขึ้น ด้านวิชาการ พระพุทธศาสนามี ลักษณะเป็นปรัชญา โดย อธิบายสรรพสิ่งทั้งปวง ด้วยวิธีการของเหตุผล ซึ่งมหาวิทยาลัยชั้นนา ของโลกได้เปิดสอนวิชา พระพุทธศาสนากัน แพร่หลาย ด้านวัตถุ พระพุทธศาสนาได้ สร้างสรรค์สิ่งที่เป็นวัตถุ ให้เป็นมรดกแก่อารย- ธรรมของโลกด้วย เช่น พระพุทธรูป เจดีย์วัด สถูป ซึ่งล้วนเกิดจาก แรงศรัทธาใน พระพุทธศาสนา
- 30. พระพุทธศาสนาในฐานะที่ช่วยสร้างความสงบสุขให้แก่โลก • พระพุทธศาสนาสอนไม่ให้เบียดเบียนทั้งตนเองและผู้อื่น • พระพุทธศาสนาสอนให้มีเมตตาต่อกันทั้งต่อหน้าและลับหลัง • พระพุทธศาสนาสอนให้มีความเสียสละ • พระพุทธศาสนาสอนให้มีความอดทน (ขันติ) และไม่ยึดมั่นในตนเองเกินไป (อนัตตา) • พระพุทธศาสนาสอนให้เป็นคนใจกว้าง • พระพุทธศาสนาสอนให้เอาชนะความชั่วด้วยความดี
- 31. หลังจากพระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้ว ก็ทรงมีพระกรุณาสั่งสอนสัตวโลกให้ปฏิบัติตามจน สามารถละความทุกข์สร้างความสุขแก่ตนเองและสร้างสันติสุขแก่สังคม การศึกษาพุทธประวัติ ประวัติพระสาวกและชาดกต่างๆ จึงสะท้อนว่าทุกอย่างสาเร็จ ได้ด้วยความเพียรและสติปัญญา จริยาวัตรอันดีงามและคุณธรรมของแต่ละท่านเป็นผลจากการ ฝึกฝนและพัฒนาตนในทางที่ถูกต้องดีงาม ซึ่งชาวพุทธควรดาเนินตาม เพื่อประโยชน์สุขแก่ ตนเองและสังคมต่อไป หน่วยการเรียนรู้ที่ พุทธประวัติ พระสาวก ศาสนิกชนตัวอย่าง และชาดก๒
- 32. ๑. พุทธประวัติ การแสดงปฐมเทศนา หลังจากตรัสรู้ พระพุทธเจ้าทรงมี พระมหากรุณาสงสารสัตวโลก จึงทรงมี พระประสงค์จะไปแสดงธรรมโปรด อาฬารดาบส กาลามโคตร และอุททกดาบส รามบุตร แต่ท่านทั้งสองสิ้นชีพ ไปแล้ว จึงตัดสินพระทัยจะไปโปรด ปัญจวัคคีย์ ซึ่งเคยรับใช้พระองค์ขณะทรงบาเพ็ญทุกกร กิริยา โดยพระองค์ทรงแสดงปฐมเทศนาที่ เรียกว่า ธัมมจักกัปปวัตนสูตร พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาโปรด ปัญจวัคคีย์
- 33. ทรงชี้ทางสุดโต่ง ๒ ทางที่บรรพชิต ไม่พึงปฏิบัติ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ทรงแสดงทางสาย กลาง คือ อริยมรรค มีองค์แปด ทรงแสดงอริยสัจ๔ ได้แก่ ทุกข์ สมุทัย นิโรธ มรรค หลังการแสดงธรรมจบลง โกณฑัญญะได้ดวงตาเห็น ธรรม และทูลขอบวชเป็น พระสาวกรูปแรก
- 34. วิเคราะห์พุทธประวัติ ตอน แสดงปฐมเทศนา • เมื่อพระพุทธเจ้าทรงมีพระดาริจะไม่เสด็จไปสอนใครชั่วขณะจิตหนึ่ง ท้าวสหัมบดีพรหม ได้มาอัญเชิญให้ทรงเสด็จไปสอน พระพุทธองค์จึงทรงเปรียบเทียบกับดอกบัว ๓ เหล่า ทรง เห็นว่าสัตวโลกมีระดับสติปัญญาจะเข้าใจพระธรรม จึงทรงรับคาอาราธนา ข้อความตรงนี้เป็นบุคลาธิษฐาน ถอดเป็นภาษาธรรมได้ว่า พรหมเป็นสัญลักษณ์แทน พรหมวิหารธรรมอันมีเมตตากรุณาเป็นหลัก การที่ท้าวสหัมบดีพรหมมาเชิญ หมายถึง พระพุทธองค์ทรงมีพระมหากรุณาสงสารสัตวโลกที่ตกอยู่ในห้วงทุกข์ จึงตัดสิน พระทัยเสด็จออกไปโปรด
- 35. • การที่พระพุทธองค์ทรงมุ่งมั่นที่จะไปสอนปัญจวัคคีย์ให้ได้เนื่องจากเหตุผลที่ว่า • เหตุที่พระธรรมเทศนานี้มีชื่อว่า ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ทรงต้องการแก้ความเข้าใจผิดของปัญจวัคคีย์ให้เข้าใจแจ่มแจ้งว่า การทรมานตัวเองด้วย การอดอาหารมิใช่ทางบรรลุมรรคผล อริยมรรคมีองค์แปดเท่านั้นที่จะทาให้บรรลุ นิพพานได้และทรงต้องการสักขีพยานแห่งการตรัสรู้ เป็นการเปรียบเทียบกับทางโลก ที่มหาราชผู้ยิ่งใหญ่จะทาพิธีอัศวเมธปล่อยม้าไปยัง เมืองต่างๆ เมื่อม้าผ่านไปเมืองใด ถ้าเจ้าเมืองเกรงบารมีจะยอมสยบเป็นเมืองขึ้นแต่ถ้า ไม่ยอมก็จะฆ่าม้านั้น และมหาราชจะยกทัพไปปราบ ล้อรถศึกของมหาราชผ่านไปใน ทิศทางใด ก็ยากที่ใครจะต้านทานได้เมื่อพระพุทธองค์ทรงแสดงอริยสัจ ๔ เท่ากับทรง หมุนกงล้อแห่งธรรมที่ไม่มีใครคัดค้านได้
- 36. โอวาทปาฏิโมกข์ ในวันเพ็ญเดือน ๓ พระสงฆ์ จานวน ๑,๒๕๐ รูป ได้มาเฝ้า พระพุทธเจ้าที่วัดพระเวฬุวันโดย มิได้นัดหมายกัน ท่านเหล่านั้น เป็นเอหิภิกขุ (พระสงฆ์ที่ พระพุทธเจ้าประทานอุปสมบท ให้) เป็นพระอรหันต์ พระพุทธเจ้าจึงทรงแสดง โอวาทปาฏิโมกข์พระพุทธเจ้าทรงแสดงโอวาทปาฏิโมกข์ในวันเพ็ญ เดือน ๓
- 37. โอวาทปาฏิโมกข์ : หัวใจพระพุทธศาสนา • ทรงแสดงอุดมการณ์ของพระพุทธศาสนา คือ พระนิพพาน • ทรงแสดงหลักการทั่วไปของพระพุทธศาสนา ๓ ประการ ได้แก่ การไม่ทาความชั่วทั้งปวง การทา ความดีให้พร้อม และการทาจิตของตนให้ผ่องแผ้ว • ทรงแสดงวิธีการเผยแผ่พระพุทธศาสนาโดยเน้น ไม่ว่าร้ายผู้อื่น ใช้ขันติธรรม • ทรงตรัสถึงคุณสมบัติของผู้เผยแผ่พระพุทธศาสนา
- 38. วิเคราะห์พุทธประวัติ ตอนโอวาทปาฏิโมกข์ • เพราะเหตุใดภิกษุจานวนมากถึง ๑,๒๕๐ รูป จึงมาประชุมกันในวันนี้ และมาโดยมิได้ นัดหมายกันมาก่อนจริงหรือ พระพุทธองค์ทรงส่งภิกษุเหล่านั้นไปประกาศพระพุทธศาสนายังแว่นแคว้นต่างๆ เมื่อทางานได้ผลหรือพบอุปสรรคใดก็ประสงค์จะมาเฝ้าพระพุทธองค์เมื่อทราบว่า พระพุทธองค์ประทับอยู่ที่วัดพระเวฬุวันประกอบกับตรงกับวันเพ็ญซึ่งมีแสงสว่าง เหมาะสาหรับการประชุมใหญ่ ก็เป็นเหตุผลที่ทาให้ต่างรูปต่างเดินทางมาวัดพระ เวฬุวันโดยมิได้นัดหมายมาก่อน
- 39. • ในวันเพ็ญเดือน ๓ พระสารีบุตรได้บรรลุพระอรหันต์ จากนั้นไม่นานพระพุทธองค์ทรง แต่งตั้งให้พระสารีบุตรและพระโมคคัลลานะเป็นพระอัครสาวกเบื้องขวาและเบื้องซ้าย ทาให้บางท่านคิดว่าพระพุทธองค์ทรงลาเอียงไม่แต่งตั้งพระผู้ใหญ่รูปอื่น พระพุทธองค์ทรงเห็นว่างานเผยแผ่พระพุทธศาสนาเป็นงานสาคัญจึงทรงมองหา บุคคลที่จะช่วยทางาน และทรงเห็นว่าทั้งสองท่านเหมาะกับงานนี้ เพราะพระสารีบุตร และพระโมคคัลลานะเป็นพราหมณ์มาก่อน มีความเชี่ยวชาญไตรเพทดี และรู้วิธีการ โต้เถียงหักล้างกันด้วยเหตุผล หาใช่เพราะทรงลาเอียง
- 40. พุทธประวัติจากพระพุทธรูปปางต่างๆ ปางมารวิชัย ขณะที่พระพุทธองค์ทรงนั่งสมาธิ อยู่ใต้ต้นโพธิ์ พญาวสวัตตีมารได้มา ขับไล่พระองค์และอ้างว่าบัลลังก์เป็น ของตน พระพุทธองค์ทรงแย้งว่า บัลลังก์เป็นของพระองค์และทรงเรียก นางวสุนธราพระแม่ธรณี มาเป็นพยาน ทันใดนั้นพระแม่ธรณีได้ผุดขึ้นมาจาก แผ่นดินและบีบมวยผมบันดาลให้เกิด กระแสน้าไหลท่วมกองทัพพญามาร จนพ่ายแพ้ชาวพุทธจึงสร้างปางนี้ขึ้น
- 41. ปางลีลา ปางนี้มีความเกี่ยวโยงกับปางเสด็จ ลงมาจากดาวดึงส์ กล่าวคือ หลังจาก พระพุทธองค์เสด็จขึ้นไปจาพรรษา ณ สวรรค์ชั้นดาวดึงส์ แสดงธรรมโปรด พุทธมารดาตลอด ๓ เดือนแล้ว ก็เสด็จ ลงมาจากดาวดึงส์ ซึ่งพระพุทธลีลา นอกจากบ่งบอกถึงความงามอันอ่อนช้อย แล้ว ยังหมายถึงการเคลื่อนไหวด้วย พระมหากรุณา เพื่อโปรดเวไนยสัตว์ให้ หลุดพ้นจากความทุกข์
- 42. ปางปฐมเทศนา หลังจากตรัสรู้แล้ว พระพุทธเจ้าเสด็จ ดาเนินด้วยพระบาทไปยังป่าอิสิปตน- มฤคทายวัน แขวงเมืองพาราณสี ทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตนสูตรว่าด้วย อริยสัจ ๔ แก่ปัญจวัคคีย์การแสดงปฐม เทศนานี้ เรียกอีกอย่างว่า ทรงหมุนกงล้อ ธรรมชาติ ซึ่งเป็นเครื่องหมายแห่งการ ประกาศพระพุทธศาสนาเป็นครั้งแรก
- 43. พระประจาวันอาทิตย์ ปางถวายเนตร หลังตรัสรู้ใหม่ๆ พระพุทธเจ้าเสด็จออก จากโคนต้นพระศรีมหาโพธิ์ไปทาง ทิศตะวันออกเฉียงเหนือ (อีสาน) ทรง ทอดพระเนตรต้นพระศรีมหาโพธิ์โดย ไม่กระพริบพระเนตรเป็นเวลา ๗ วัน เพื่อราลึกถึงคุณประโยชน์ของต้น พระศรีมหาโพธิ์ที่อานวยช่วยพระองค์ จนได้ตรัสรู้เป็นพระพุทธเจ้า
- 44. พระประจาวันจันทร์ ปางห้ามสมุทร ขณะที่พระพุทธเจ้าประทับที่โรงไฟเมื่อ คราวเสด็จไปโปรดชฎิลสามพี่น้องแล้ว เกิดฝนตกหนัก น้าหลากท่วมบริเวณ ที่ประทับอยู่พวกชฎิลสามพี่น้องหนีขึ้น บนที่ดอน ส่วนพระพุทธเจ้ามิได้เสด็จ หนี เช้ามาพวกชฎิลสามพี่น้องได้ออก ตามหาจนพบพระพุทธองค์ทรงยืนอยู่ ภายในวงล้อมของน้าที่ท่วม
- 45. พระประจาวันอังคาร ปางไสยาสน์ เมื่อครั้งพระพุทธเจ้าประทับอยู่ณ วัดเชตุวัน เมืองสาวัตถี ครั้งนั้นอสุรินทราหูแสดง ความกระด้างกระเดื่องไม่ยอมอ่อนน้อม พระพุทธองค์ทรงมีพระประสงค์จะลดทิฐิของ จอมอสูร จึงทรงเนรมิตกายจนใหญ่กว่า อสุรินทราหูจึงยอมอ่อนน้อม
- 47. พระประจาวันพุธ (กลางคืน) ปางป่ าลิไลยก์ เมื่อครั้งพระภิกษุเมืองโกสัมพีทะเลาะ กันขนานใหญ่ พระพุทธองค์เสด็จไป ห้ามปราม แต่ไม่มีใครฟัง พระองค์จึง เสด็จหลีกไปประทับอยู่ในป่าโดยมีพญา ช้างปาลิไลยกะและลิงคอยปรนนิบัติ
- 48. พระประจาวันพฤหัสบดี ปางสมาธิ ภายหลังจากทรงการาบพญามารลงได้ แล้ว พระองค์จึงได้ตั้งพระทัยเจริญ สมาธิจนได้ญาณขั้นต่างๆ และในที่สุด ก็ได้บรรลุอนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ ตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ในเวลา เช้าตรู่ของวันเพ็ญขึ้น ๑๕ ค่า เดือน ๖ (วันวิสาขบูชา)
- 49. พระประจาวันศุกร์ ปางราพึง เมื่อพระพุทธองค์ทรงราพึงถึงธรรมะที่ ตรัสรู้ว่ามีความลึกซึ้งคัมภีรภาพ ยากที่ คนทั่วไปจะเข้าใจได้ก็ทรงรู้สึกอ่อน พระทัยในการออกไปโปรดสัตว์แต่เมื่อ ท้าวสหัมบดีพรหมมาทูลอัญเชิญ จึงทรง ตัดสินพระทัยไปเทศนาสั่งสอน ประชาชน
- 50. พระประจาวันเสาร์ ปางนาคปรก เมื่อครั้งพระพุทธเจ้าประทับใต้ต้นจิก (มุจลินท์) บังเอิญในช่วงนั้นมีฝนตก พราๆ ตลอด ๗ วัน พญานาคมุจลินท์ ได้เลื้อยมาทาขนดล้อมพระวรกายของ พระพุทธองค์๗ ชั้นแล้วแผ่พังพานปก ไว้ในเบื้องบนเหมือนกั้นฉัตร ด้วย ประสงค์จะกาบังลมฝนมิให้ต้อง พระวรกาย
- 51. พระอัญญาโกณฑัญญะ ๒. ประวัติพุทธสาวก พุทธสาวิกา • เดิมชื่อ โกณฑัญญะ เกิดในสกุลพราหมณ์ • เป็นพราหมณ์ที่มาทานายพระลักษณะของ เจ้าชายสิทธัตถะหลังประสูติ ๕ วัน โดย ทานายว่า “ เจ้าชายน้อยนี้ต่อไปจะเสด็จ ออกผนวชและได้เป็นศาสดาเอกของโลก แน่นอน” • ภายหลังเมื่อพระพุทธเจ้าตรัสรู้แล้ว โกณฑัญญะได้ฟังธรรมจนได้ธรรมจักษุ และทูลขออุปสมบทเป็นพระสงฆ์รูปแรก ในพระพุทธศาสนา โกณฑัญญะทานายพระลักษณะของ เจ้าชายสิทธัตถะ
- 52. คุณธรรมที่ควรถือเป็นแบบอย่าง • เป็นผู้มีประสบการณ์มาก • เป็นคนสันโดษ • ทาตนเป็นแบบอย่างที่ดีในด้านความประพฤติ • เป็นผู้เห็นการณ์ไกล
- 53. พระนางมหาปชาบดีโคตมีเถรี • เป็นพระน้านางของพระพุทธเจ้า และต่อมา ได้เป็นผู้เลี้ยงดูเจ้าชายสิทธัตถะ • เมื่อพระพุทธเจ้าเสด็จเมืองเวสาลี พระนาง มหาปชาบดีโคตมีและนางสากิยานีจานวน มากได้ปลงพระเกศา ห่มผ้ากาสายะเพื่อทูล ขอบวช พระพุทธเจ้าทรงวางครุธรรม ๘ ประการสาหรับสตรีผู้จะเข้ามาบวช • ได้ผนวชเป็นภิกษุณีรูปแรกใน พระพุทธศาสนา พระนางมหาปชาบดีโคตมีทรงเลี้ยงดู เจ้าชายสิทธัตถะ
- 54. คุณธรรมที่ควรถือเป็นแบบอย่าง • เป็นผู้มีความตั้งใจแน่วแน่ • เป็นผู้มีความอดทนสูง • เป็นผู้มีคารวธรรมยิ่ง
- 55. พระเขมาเถรี • เป็นพระราชธิดาของพระเจ้าสาคละแห่ง สาคลนคร ในมัททรัฐ ต่อมาได้เป็นมเหสี ของพระเจ้าพิมพิสาร • ระยะแรกมิได้ฝักใฝ่ในพระพุทธศาสนาและ ทรงหลงใหลในพระรูปสมบัติของตนเอง จึงไม่ยอมเข้าเฝ้าพระพุทธเจ้า • พระเจ้าพิมพิสารทรงหาอุบายโดยให้กวีแต่ง ชมความงามของพระวิหารเวฬุวัน จนใน ที่สุดพระนางได้ฟังธรรมจากพระพุทธเจ้า จากนั้นทูลขอบวชและบรรลุพระอรหันต์ พระนางเขมาทรงมีความหลงใหลใน รูปโฉมของตนเอง
- 56. คุณธรรมที่ควรถือเป็นแบบอย่าง • เป็นผู้มีปัญญามาก และได้เป็นพระอัครสาวิกา เบื้องขวาฝ่ายภิกษุณี • เป็นผู้มีปฏิภาณ
- 57. พระเจ้าปเสนทิโกศล • เป็นพระราชโอรสของพระเจ้าโกศล เมือง สาวัตถี แคว้นโกศล • เป็นศิษย์ในสานักทิศาปาโมกข์เมืองตักศิลา ร่วมกับเจ้าชายมหาลิจฉวีแห่งแคว้นวัชชี และพันธุละเสนาบดีแห่งนครกุสินารา • แต่ก่อนนับถือนักบวชนอกพระพุทธศาสนา ต่อมานับถือพระพุทธศาสนา เพราะเห็น จริยวัตรอันงดงามของพระสงฆ์ทรงฝักใฝ่ ในพระพุทธศาสนา ภายหลังถูกอามาตย์ กบฏ และต่อมาก็เสด็จสวรรคต พระเจ้าปเสนทิโกศลทรงถวายความเคารพ พระพุทธเจ้าอย่างนอบน้อม
- 58. คุณธรรมที่ควรถือเป็นแบบอย่าง • ทรงมั่นคงในพระรัตนตรัย • ทรงรักษาความมั่นคงของพระพุทธศาสนา • ทรงมีพระทัยกว้าง ยอมรับความคิดเห็นของคนอื่น • ทรงยอมรับความคิดและพร้อมจะแก้ไข
- 59. หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัย ดิศกุล ๓. ศาสนิกชนตัวอย่าง • เป็นพระธิดาในสมเด็จฯ กรมพระยาดารง ราชานุภาพ และหม่อมเฉื่อย • ทรงสนพระทัยในพระพุทธศาสนา และมี พระกรณียกิจด้านพระพุทธศาสนา เช่น ทรงบรรยายหลักธรรมทางพระพุทธศาสนา ทรงเป็นกรรมการบริหารพุทธสมาคมแห่ง ประเทศไทย ทรงเป็นประธานองค์การ พุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก ทรงนิพนธ์ หนังสือ ศาสนคุณ สอนพระพุทธศาสนา สาหรับเยาวชน หม่อมเจ้าหญิงพูนพิศมัยดิศกุล
- 60. คุณธรรมที่ควรถือเป็นแบบอย่าง • ทรงเป็นอุบาสิกาที่เคร่งครัด • ทรงเป็นพหูสูต • ทรงเป็นแบบอย่างของพลเมืองดี
- 61. ศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์ • เป็นบุตรของมหาอามาตย์ตรี พระยาธรรมสาร เวทย์วิเศษภักดี ศรีสัตยาวัตตาพิริยพาหะ (ทองดี ธรรมศักดิ์) กับคุณหญิงชื้น ธรรมศักดิ์ • ด้านราชการได้เข้ารับราชการในกระทรวง ยุติธรรม หลังเกษียณอายุราชการ ได้ดารง ตาแหน่งองคมนตรี และอื่นๆ • ด้านศาสนา ได้ดารงตาแหน่งนายกพุทธ สมาคมแห่งประเทศไทย และเป็นประธาน องค์การพุทธศาสนิกสัมพันธ์แห่งโลก ศาสตราจารย์สัญญา ธรรมศักดิ์
- 62. คุณธรรมที่ควรถือเป็นแบบอย่าง • เป็นผู้ใฝ่รู้ใฝ่ศึกษา • เป็นผู้มีความกตัญญูกตเวที • เป็นผู้มีความซื่อสัตย์สุจริต • เป็นผู้ใฝ่ธรรม • เป็นผู้จงรักภักดีต่อสถาบันพระมหากษัตริย์
- 63. นันทิวิสาลชาดก ๔. ชาดก • สมัยหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่วัดพระเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงปรารภการพูดเสียดแทง ให้เจ็บใจของพวกภิกษุฉัพพัคคีย์โดยทรงเล่านิทานว่า... กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้วที่เมืองตักศิลา พระโพธิสัตว์เกิดเป็นโคนามว่า นันทิวิสาล มีรูปร่างสวยงาม มีพละกาลังมากมีพราหมณ์คนหนึ่งได้เลี้ยงและรักโคนั้นเหมือนลูกชายโคนั้นคิด จะตอบแทนบุญคุณ จึงให้พราหมณ์ไปท้าพนันกับเศรษฐีโควินทะว่า โคของเราสามารถลากเกวียนที่ ผูกติดกันถึงหนึ่งร้อยเล่มได้ให้พนันด้วยเงินหนึ่งพันกหาปณะพราหมณ์จึงทาตามที่โคบอก ในวันเดิมพัน พราหมณ์ได้ขึ้นไปนั่งบนเกวียน เงื้อปะฏักขึ้นพร้อมกับตวาดโคด้วย คาหยาบ เมื่อโคนันทิวิสาลได้ยินก็คิดน้อยใจ จึงยืนนิ่งไม่เคลื่อนไหว ทาให้พราหมณ์ต้องเสียพนัน แล้วก็เข้าไปนอนเศร้าโศกเสียใจอยู่ในบ้าน ส่วนโคนันทิวิสาลเห็นพราหมณ์เศร้าโศกเสียใจจึงเข้าไป ปลอบและบอกให้พราหมณ์กล่าวด้วยถ้อยคาไพเราะและให้ไปท้าพนันใหม่ พราหมณ์จึงทาตาม คาแนะนา โคนันทิวิสาลได้ยินคาไพเราะจึงทาตาม ทาให้พราหมณ์ชนะพนัน
- 64. คติธรรมของชาดกเรื่องนี้ • คนพูดคาหยาบย่อมทาให้ตนเดือดร้อน ดังนั้นไม่ควร พูดคาหยาบ เพราะคาหยาบไม่เป็นที่พอใจของใครๆ • คนที่พูดจาไพเราะอ่อนหวานย่อมยังประโยชน์ให้สาเร็จ ดังนั้น คนเราควรเปล่งวาจาที่ไพเราะอ่อนหวาน เพราะ วาจาที่ไพเราะอ่อนหวานเป็นที่พอใจของใครๆ
- 65. สุวัณณหังสชาดก • ครั้งหนึ่ง พระพุทธเจ้าประทับอยู่วัดพระเชตวัน เมืองสาวัตถี ทรงปรารภเรื่องภิกษุณี ชื่อ ถูลนันทา ผู้ไม่รู้จักประมาณในการบริโภคกระเทียม สร้างความเดือดร้อนให้ ชาวบ้าน จึงทรงนานิทานมาเล่าเป็นสาธก ว่า... กาลครั้งหนึ่งนานมาแล้ว พระโพธิสัตว์เกิดในตระกูลพราหมณ์ มีภรรยา และ บุตรี ๓ คน ต่อมาพราหมณ์สิ้นชีวิตลงไปเกิดเป็นหงส์ทอง ส่วนภรรยาและลูกยากจนลง ด้วยความสงสารพญาหงส์ทองจึงบินไปที่บ้านนางพราหมณ์และสลัดขนทองคาให้วันละขน เพื่อนาไปขาย ครอบครัวจึงมีความเป็นอยู่ดีขึ้นแต่ด้วยความโลภ นางพราหมณีได้จับพญา หงส์ทองถอนขนจนหมด ขนทองคาจึงกลายเป็นขนนกธรรมดา เพราะพญาหงส์ทองไม่ได้ เต็มใจให้ นางพราหมณีเลี้ยงพญาหงส์ทองจนขนงอกขึ้นเต็มตัว พญาหงส์ทองก็หนีไป
- 66. คติธรรมของชาดกเรื่องนี้ • โลภนักมักลาภหาย ดังที่พระพุทธองค์ได้ตรัสพระ คาถาว่า "บุคคลควรยินดีเท่าที่ได้ที่มี เพราะความโลภ เกินประมาณเป็นความชั่วแท้นางพราหมณีจับพญา หงส์ทองถอนขน จึงเสื่อมจากทองคา“
- 67. พระพุทธศาสนามีองค์ประกอบสาคัญ ๓ ประการ คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ พระพุทธเจ้าทรงค้นพบหลักธรรมซึ่งเป็นความจริงอันประเสริฐ โดยมีพระสงฆ์เป็นผู้สืบทอดและ เผยแผ่หลักธรรมคาสอน จึงกล่าวได้ว่าพระธรรมเป็นองค์ประกอบสาคัญของพระพุทธศาสนา นั่นคือ พระธรรมเป็นตัวแทนของพระพุทธเจ้านั่นเอง ดังนั้น พุทธศาสนิกชนจึงควรศึกษาหลักธรรมคาสอนของพระพุทธศาสนาให้เข้าใจอย่างถ่อง แท้เพื่อให้สามารถนาไปเป็นแนวทางในการประพฤติปฏิบัติได้อย่างถูกต้อง อันจะเป็นประโยชน์ ต่อตนเองและสังคมส่วนรวม หน่วยการเรียนรู้ที่ หลักธรรมทางพระพุทธศาสนา๓
- 68. ๑. พระรัตนตรัย สังฆคุณ ๙ • สุปฏิปันโน : เป็นผู้ปฏิบัติดี • อุชุปฏิปันโน : เป็นผู้ปฏิบัติตรง • ญายปฏิปันโน : เป็นผู้ปฏิบัติเป็นธรรม • สามีจิปฏิปันโน : เป็นผู้ปฏิบัติสมควร • อาหุเนยโย : เป็นผู้ควรแก่ของคานับ • ปาหุเนยโย : เป็นผู้ควรแก่ของต้อนรับ • ทักขิเณยโย : เป็นผู้ควรแก่ของทาบุญ • อัญชลีกรณีโย : เป็นผู้ควรกราบไหว้ • อนุตตรัง ปุญญักเขตตัง โลกัสสะ : เป็น เนื้อนาบุญอันยอดเยี่ยมของชาวโลก พระสงฆ์เป็นผู้ปฏิบัติตามคาสอนของ พระพุทธเจ้าและเผยแผ่พระพุทธศาสนา
- 69. ๒. อริยสัจ ๔ ความจริงอันประเสริฐ ๔ ประการ อันเป็นหลักคาสอนสาคัญของ พระพุทธศาสนา มีดังนี้ อริยสัจ ๔ ๑. ทุกข์ ๒. สมุทัย ๓. นิโรธ ๔. มรรค
- 70. ทุกข์ (ธรรมที่ควรรู้) ขันธ์ ๕ ๑. รูป ๒. เวทนา ๓. สัญญา๔. สังขาร ๕. วิญญาณ ขันธ์ ๕ องค์ประกอบของชีวิต
- 71. ไตรลักษณ์ ลักษณะ ๓ ประการของสิ่งมีชีวิต อนิจจตา : ภาวะที่ไม่คงทนหรือภาวะไม่เที่ยง ทุกขตา : ภาวะที่ทนไม่ได้หรือภาวะที่ขัดแย้งไม่สมบูรณ์ อนัตตตา : ภาวะที่ไม่มีตัวตน
- 72. สมุทัย (ธรรมที่ควรละ) หลักกรรม (วัฏฏะ ๓) กิเลสวัฏฏะ กรรมวัฏฏะ วิบากวัฏฏะ ตัวอย่าง นาย ก ชอบเล่นการพนันเป็น หนี้และถูกเจ้าหนี้ขู่ทาร้าย จึงคิด ทาการทุจริต ที่เรียกว่า กิเลส ในที่สุดก็ลงมือทา เรียกว่า กรรม แต่ถูกจับได้และไล่ออก จากงาน นี่คือ วิบาก เมื่อไม่มี งานก็คิดทุจริตอีก เกิดกิเลสอีก วนเวียนไปเรื่อยๆ
- 73. ปปัญจธรรม ๓ เครื่องทาให้เนิ่นช้า ปปัญจ ธรรม ๓ ๑. ตัณหา ๒. มานะ๓. ทิฏฐิ
- 77. มรรค (ธรรมที่ควรเจริญ) มรรคมีองค์ ๘ ทางแห่งความดับทุกข์
- 82. ปัญญา ๓ ความรู้แจ่มแจ้ง ปัญญา ๓ ๑. สุตมย ปัญญา ๒. จินตามย ปัญญา ๓. ภาวนามย ปัญญาการศึกษาเล่าเรียนด้วยความตั้งใจ จะทาให้ผู้เรียนเกิดปัญญา
- 83. บุญกิริยาวัตถุ ๑๐ • ทาบุญด้วยการให้ (ทานมัย) • ทาบุญด้วยการรักษาศีล (สีลมัย) • ทาบุญด้วยการอบรมจิตใจ (ภาวนามัย) • ทาบุญด้วยการประพฤติอ่อนน้อม (อปจายนมัย) • ทาบุญด้วยการรับใช้ (เวยยาวัจจมัย) • ทาบุญด้วยการเฉลี่ยส่วนความดีให้ผู้อื่น (ปัตติทานมัย) • ทาบุญด้วยการยินดีในความดีของผู้อื่น (ปัตตานุโมทนามัย) • ทาบุญด้วยการฟังธรรม (ธัมมัสสวนมัย) • ทาบุญด้วยการสั่งสอนธรรม (ธัมมเทสนามัย) • ทาบุญด้วยการทาความเห็นให้ตรง (ทิฏฐุชุกัมม์)
- 84. อุบาสกธรรม ๗ หลักธรรมสาหรับผู้ครองเรือน • หมั่นไปวัด • หมั่นฟังธรรม • ฝึกตนเองให้มีระเบียบวินัย มีศีล • สร้างความรู้สึกที่ดีงาม มีความเลื่อมใสต่อพระสงฆ์ ทั่วไป • ฟังธรรมหรือเล่าเรียนคาสอนด้วยจิตที่เป็นกุศล • ไม่แสวงหาเขตบุญนอกหลักพระพุทธศาสนา • เอาใจใส่ทานุบารุงพระพุทธศาสนา การไปวัดฟังธรรม ย่อมทาให้เกิด ปัญญาและจิตใจสงบ
- 85. มงคล ๓๘ ธรรมอันนามาซึ่งความสุขความเจริญ มีศิลปวิทยา หมายถึง ความรู้หรือวิชาที่ช่วยในการทางาน ประกอบ อาชีพเลี้ยงตนและครอบครัวให้มีความสุข ในการฝึกฝนตนเองให้เกิด ความชานาญในวิชาชีพนั้น มีข้อแนะนา ดังนี้ • ต้องชอบ • ต้องถนัด • ต้องรู้ทฤษฎี • ต้องฝึกปฏิบัติ • ต้องมีวินัยและฟังมาก
- 86. พบสมณะ สามารถเห็นได้ทางตาและทางปัญญา เห็นทางตา คือ การเห็นบุคคลที่ปลงผม นุ่งเหลืองห่มเหลือง ส่วนการเห็นทางปัญญา เป็นการเห็นความดีที่มีอยู่ในตัวบุคคลที่เป็นสมณะ การเห็นสมณะทาให้ เราเห็นชีวิตที่บริสุทธิ์ สงบ สามารถซึมซับความดีเข้าสู่ตัวเราได้ดังนั้น พุทธศาสนิกชนควรหมั่นไปพบปะสนทนากับพระสงฆ์เพื่อถวายอาหาร และของใช้จาเป็น รวมทั้งสนทนาธรรมกับท่านเพื่อให้เกิดปัญญา
- 87. ฟังธรรมตามกาล เวลาที่ควรฟังธรรม ได้แก่ วันธรรมสวนะ วันสาคัญ ทางพระพุทธศาสนา รวมทั้งฟังธรรมทุกครั้งที่มีผู้แสดงธรรม และมี ข้อควรปฏิบัติในการฟังธรรม ดังนี้ • ควรมีศรัทธาในตัวผู้แสดงธรรม • ไม่ดูหมิ่นธรรมที่ท่านแสดง • ฟังด้วยความตั้งใจ • นาเอาหลักธรรมไปปฏิบัติ
- 88. การสนทนาธรรมตามกาล การที่บุคคล ๒ คนขึ้นไปพูดถึงปัญหาเกี่ยวกับ ความดีความชั่ว ความควรไม่ควร ซึ่งระหว่างสนทนา ควรรักษามารยาท ในการสนทนาและไม่ควรดูหมิ่นคู่สนทนา ควรตั้งใจฟังแล้วพิจารณา ไตร่ตรอง การสนทนาธรรมก่อให้เกิดประโยชน์ โดยทาให้เกิดความ แตกฉานในเรื่องที่สนทนา ทาให้รู้จักตนเองมากขึ้น และทาให้กิเลสในใจเบาบาง
- 89. ๓. การปฏิบัติตนตามหลักธรรมในการพัฒนาตนสาหรับการทางานและการมีครอบครัว หลักสร้างปัญญา (วุฑฒิธรรม ๔) ๑. คบหาสัตบุรุษ และบัณฑิต (สัปปุ ริสสังเสวะ) ๒. เอาใจใส่เล่า เรียนหาความจริง (สัทธัมมัสสวนะ) ๓. ใช้เหตุผล ไตร่ตรอง (โยนิโส มนสิการ) ๔. ปฏิบัติตาม ทานองคลอง ธรรม (ธัมมา นุธัมมปฏิบัติ)
- 90. หลักการสร้างความสาเร็จในการทางาน (อิทธิบาท ๔) ๑. ฉันทะ (ความพอใจ) ๒. วิริยะ (ความเพียร) ๓. จิตตะ (การตั้งจิตให้แน่วแน่)อิทธิบาท ๔ ๔. วิมังสา (การพิจารณาสอบสวน)
- 91. หลักสร้างตนเป็นคนดี (สัปปุริสธรรม ๗) • รู้จักเหตุ • รู้จักผล • รู้จักตน • รู้จักประมาณ • รู้จักกาล • รู้จักชุมชน • รู้จักบุคคล นักเรียนที่ศึกษาเล่าเรียนด้วยความตั้งใจ นับว่าเป็นผู้ที่รู้จัก หน้าที่ของตน
- 92. พระไตรปิฎกเป็นคัมภีร์ของพระพุทธศาสนา ที่บันทึกคาสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งเดิมถ่ายทอดกันต่อมาด้วยการท่องจา ต่อมาจึงได้มีการจารึกเป็นลายลักษณ์อักษร ทาให้หลักธรรมมีความชัดเจนและถูกต้องมากขึ้น พระไตรปิฎกจึงมีความสาคัญในการสืบต่อ พระพุทธศาสนา ในพระไตรปิฎกมีพุทธศาสนสุภาษิตสอนใจจานวนมาก การหมั่นศึกษาให้เข้าใจอย่าง ถ่องแท้จะช่วยเตือนสติเรามิให้หลงไปในทางที่ผิดและช่วยชี้แนะแนวทางที่ดีงามในการ ดาเนินชีวิตให้แก่เราได้ หน่วยการเรียนรู้ที่ พระไตรปิฎกและพุทธศาสนสุภาษิต๔
- 93. โครงสร้าง ชื่อคัมภีร์ และสาระสังเขปของพระอภิธรรมปิฎก พระไตรปิฎก คัมภีร์ที่บันทึกคาสอนทางพระพุทธศาสนา มี ๓ หมวดใหญ่ ได้แก่ • พระวินัยปิฎก • พระสุตตันตปิฎก • พระอภิธรรมปิฎก ซึ่งจะกล่าวในที่นี้ ๑. พระไตรปิฎก
- 94. พระอภิธรรมปิฎก พระสูตรหรือเทศนาต่างๆ ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงแก่บุคคลต่างๆ ต่างกรรม ต่างวาระ ซึ่งรวบรวมไว้ในพระสุตตันตปิฎกนั่นเอง แต่นาเอามาเรียบเรียงใหม่ใน รูปวิชาการและอธิบายให้ละเอียด เป็นขั้นเป็นตอน
- 95. พระอภิธรรมปิฎกมีอยู่ทั้งสิ้น ๔๒,๐๐๐ พระธรรมขันธ์ แบ่งออกเป็น ๗ คัมภีร์ เรียกโดยย่อว่า สัง วิ ธา ปุ กะ ยะ ปะ (หัวใจพระอภิธรรม)
- 96. พระอภิธรรมปิฎก ธัมมสังคณี วิภังค์ ธาตุกถา ปุคคลบัญญัติ กถาวัตถุ ยมก ปัฏฐาน รวมกลุ่มธรรมะเป็นหัวข้อสั้นๆ แยกธรรมะในข้อธัมมสังคณีเพื่อให้ชัดเจน จัดข้อธรรมต่างๆ มารวมในขันธ์ อายตนะและธาตุ บัญญัติเรียกบุคคลต่างๆ ตามคุณธรรมที่มี ถาม-ตอบหลักธรรม ๒๑๙ ข้อ ว่าด้วยธรรมะเป็นคู่ๆ ธรรมะที่เป็นปัจจัยเกื้อกูลกัน ๒๔ อย่าง
- 97. เรื่องน่ารู้จากพระไตรปิฎก (พุทธปณิธาน ๔ ในมหาปรินิพพานสูตร) พุทธปณิธาน ความตั้งพระทัยของ พระพุทธเจ้าว่า ตราบใดที่พระพุทธศาสนา ยังไม่แพร่หลาย คือ พุทธบริษัททั้ง ๔ (ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสก อุบาสิกา) ยังไม่มีคุณสมบัติ ครบถ้วน พระองค์จะไม่เสด็จดับขันธ์ ปรินิพพาน
- 99. อตฺตา หเว ชิต เสยฺโย : ชนะตนนั่นแลดีกว่า การชนะตน การที่สามารถควบคุมตนเองให้ทาในสิ่งที่ควรทาและไม่ทาในสิ่งที่ไม่ควรทา กล่าวอีกอย่างหนึ่งได้ว่า สามารถบังคับตนให้ทาความดี ละเว้นความชั่วได้ การเอาชนะตนทางโลกจะทาให้ประสบ ความสาเร็จในการดาเนินชีวิต พระพุทธศาสนามีหลักธรรม ๓ ข้อ ที่จะช่วย ให้เอาชนะตนได้ดังนี้ • สติ ต้องฝึกตนเองให้มีสติอยู่เสมอ • ทมะ การข่มจิตข่มใจของตน • ขันติ การอดกลั้น ๒. พุทธศาสนสุภาษิต
- 100. ธมฺมจารี สุข เสติ : ผู้ประพฤติธรรมย่อมอยู่เป็นสุข ผู้ประพฤติธรรม ผู้ปฏิบัติตามคาสั่งสอนของพระพุทธเจ้า ซึ่งพระธรรมเบื้องต้นที่ควร ประพฤติปฏิบัติ ได้แก่ ศีล ๕ และธรรม ๕
- 102. ปมาโท มจฺจุโน ปท : ความประมาทเป็นทางแห่งความตาย ความประมาท การขาดสติ ปล่อยใจให้ล่องลอยไป ไม่รู้สึกตัวว่ากาลังทาอะไร กาลังพูดอะไร ความประมาทมีได้ทั้งทางโลกและทางธรรม ในทางธรรม การไม่ระวังตัวทาให้จิตใจฟุ้งซ่าน ก็อาจเป็นทางให้เดินไปสู่ความชั่วได้ ความประมาทในการขับขี่ยานพาหนะ ย่อมนาไปสู่ การสูญเสียชีวิตและทรัพย์สินได้
- 103. สุสฺสูส ลภเต ปญฺญ : ฟังด้วยดีย่อมได้ปัญญา ปัญญา ความรู้ อาจแยกได้๒ ประเภทใหญ่ๆ คือ รู้หลักวิชาและรู้หลักความประพฤติ มนุษย์ เป็นสัตว์โลกที่มีปัญญา มีความรู้ทั้งสองอย่างได้ปัญญานั้นเกิดได้หลายทาง และทางที่เกิดได้ มากที่สุดทางหนึ่ง คือ การฟัง ในการฟังควรปฏิบัติ ดังนี้ • ต้องเลือกคนที่เราจะฟัง • ไม่ควรมีอคติต่อผู้พูด • ต้องมีสมาธิ • รู้จักแยกแยะ การฟังอย่างมีสติย่อมก่อให้เกิดปัญญา
- 104. หน่วยการเรียนรู้ที่ หน้าที่ชาวพุทธและมารยาทชาวพุทธ๕ พระพุทธศาสนามีส่วนช่วยจรรโลงสังคมไทยมาจนถึงกระทั่งปัจจุบัน แสดงให้เห็นว่าพระพุทธศาสนาได้หยั่งรากลึกลงในวิถีชีวิตของคนไทย ดังนั้น ในฐานะชาวพุทธที่ดีจึงควรช่วยกันทานุบารุงพระพุทธศาสนา ให้เจริญมั่นคงยิ่งขึ้นไป หมั่นศึกษาหาความรู้ ปฏิบัติตามหลักธรรม และประเพณี พิธีกรรมทางศาสนา เผยแผ่และปกป้องพระศาสนา ตลอดจนเรียนรู้มารยาทที่ดี งามของชาวพุทธ เพื่อสืบทอดพระพุทธศาสนาต่อไป
- 105. ๑. หน้าที่ของพระภิกษุในการปฏิบัติตามหลักพระธรรมวินัย และจริยาวัตรอย่างเหมาะสม การศึกษา การศึกษา หมายถึง การเรียนพระพุทธวจนะ สมัยก่อนใช้วิธี ท่องจา เรียกว่า “มุขปาฐะ” ถ่ายทอดสืบต่อกันมา ต่อมามีการเรียก ประชุม “สังคายนา” (ร้อยกรองหรือสวดสอบทานกัน) เพื่อความ ถูกต้องสมบูรณ์ยิ่งขึ้น พระพุทธวจนะเป็นจานวนมากจึงถูกถ่ายทอดผ่านระบบ ท่องจา ทาให้คาสอนของพระพุทธเจ้าสืบทอดมากว่า ๒,๐๐๐ ปี การศึกษาเล่าเรียนพระพุทธวจนะนี้ต่อมา เรียกว่า “คันถธุระ” (หน้าที่ด้านการเรียนพระคัมภีร์) เป็นการเรียนรู้วิชาเพื่อเกื้อกูลและ สนับสนุนการปฏิบัติธรรมให้เกิดผลดี
- 106. การปฏิบัติ ภาระหน้าที่นี้เรียกตามศัพท์ศาสนาว่า “วิปัสสนาธุระ” (หน้าที่ปฏิบัติเพื่อความเห็นแจ้ง) หมายถึง การฝึกฝนอบรมจิตให้ เป็นสมาธิและให้มีพลัง เพื่อนาไปใช้ในการข่มหรือกาจัดกิเลส คือ ความเศร้าหมองแห่งจิตและให้เกิดความรู้แจ้งเห็นจริง การปฏิบัติตามทฤษฎีที่ได้ศึกษามาข้างต้นนี้ ก็เพื่อการ ดับทุกข์เป็นขั้นๆ จนถึงความดับทุกข์โดยสิ้นเชิง
- 107. สามารถควบคุมกาย วาจา ให้เรียบร้อย งดเว้นจากข้อห้ามที่พระพุทธเจ้า ทรงบัญญัติไว้ได้ สามารถฝึกฝนจิตใจของตนเองให้มีสมาธิอันแน่วแน่จนจิตสงบ สามารถขจัดสิ่งมัวหมองออกจากใจได้ ก่อให้เกิดปัญญาที่เกิดจากการฝึกปฏิบัตินั้น ทั้งยังเข้าใจโลกและชีวิต อย่างแจ่มแจ้ง จนสามารถปล่อยวางจากความโลภ ความโกรธ ความหลง ให้ลดลงจนกระทั่งหมดไปโดยสิ้นเชิง คุณค่าและประโยชน์ที่ได้จากการปฏิบัติตามหลักธรรม
- 108. การสั่งสอนและเผยแผ่พระธรรม การสั่งสอนและเผยแผ่พระธรรมเป็น การทาประโยชน์แก่สังคม หมายถึง การทา ประโยชน์แก่ชาวบ้านผู้ได้อนุเคราะห์ ช่วยเหลือพระสงฆ์ด้วยปัจจัย ๔ หรืออีกนัยหนึ่ง คือ การทาประโยชน์ แก่ชาวโลกทั้งมวล พระสงฆ์มีหน้าที่สั่งสอนและเผยแผ่พระธรรมให้แก่ ประชาชน
- 109. ในพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ พระพุทธเจ้าได้ตรัสถึงหน้าที่ของพระสงฆ์ในด้านการสั่งสอน และการเผยแผ่ธรรมแก่ประชาชนไว้๖ ประการ หน้าที่ของพระสงฆ์ในด้านการสั่งสอนและการเผยแผ่ธรรมแก่ประชาชน
- 111. ๒. มารยาทชาวพุทธ • เมื่อพระมาถึงควรรับรองท่านด้วยอัธยาศัย ไมตรี • นิมนต์พระสงฆ์ให้นั่งที่สมควรที่จัดไว้ • ถวายของรับรอง เช่น น้าดื่มหรือน้าผลไม้ ไม่ควรถวายหมากพลู บุหรี่อันเป็นสิ่งเสพติด • ถ้ายังไม่ถึงเวลาประกอบพิธี เจ้าภาพควรอยู่ ร่วมสนทนากับท่านตามสมควร • เมื่อเสร็จพิธี ควรเดินตามไปส่งท่านจนพ้น บริเวณงานหรือไปส่งถึงวัด การอาราธนาพระสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์ งานมงคลนิยมนิมนต์พระจานวน ๕ รูป ๗ รูป หรือ ๙ รูป การปฏิบัติตนต่อพระภิกษุในงานศาสนพิธีที่บ้าน ชาวพุทธพึงปฏิบัติต่อพระสงฆ์ในงานศาสนพิธี ด้วยความเคารพ
- 112. การสนทนากับพระภิกษุตามฐานะ • ควรพูดจาอย่างไพเราะ ไม่กระโชกโฮกฮาก เสียดสี แดกดัน • ใช้คาพูดให้ถูกต้องเหมาะสมแก่สถานภาพของ ตนเองและพระสงฆ์ • ไม่ล้อเล่นกับพระสงฆ์ หรือพูดตลกโปกฮา • เมื่อพูดกับพระผู้ใหญ่ควรพนมมือพูดกับท่าน ทุกครั้ง • ไม่ชวนพระสงฆ์พูดคุยเรื่องที่ไม่เหมาะสม • เวลาพูดถึงพระสงฆ์ลับหลังพึงพูดด้วยความ ปรารถนาดี • เวลาพูดกับพระสงฆ์จะต้องใช้สรรพนามให้ เหมาะสม บุคคลพึงสนทนากับพระสงฆ์ด้วยความสารวม
- 115. การแต่งกายในพิธีต่างๆ การแต่งกายเมื่อไปพบพระที่วัด หรือนิมนต์พระมาที่บ้าน • ควรแต่งกายให้สะอาดซึ่งไม่ เกี่ยวกับความเก่า ความใหม่ เสื้อผ้าควรซักรีด ให้เรียบร้อย รองเท้าก็ขัดให้ดูเงางาม • แต่งกายให้สุภาพเรียบร้อย สุภาพสตรีควรแต่งกายให้รัดกุม เช่น ไม่นุ่ง กระโปรงสั้นจนเกินไป ไม่ใส่เสื้อผ้ารัดรูป จนเกินไป การแต่งกายในพิธีต่างๆต้องคานึงถึงความ สะอาด สุภาพเรียบร้อย และถูกกาลเทศะ