3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

1. YÖK Ulusal Akademik Arşiv
Projesi Eğitim Semineri
Yasal Yönleri ile Açık Erişim
İlkay Holt
Özyeğin Üniversitesi
Kütüphane Direktörü
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014

2. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Kapsam
• Açık
erişim
tanımında
erişim
ve
kullanım
• Sözleşmeler,
lisanslar
• Yayıncı
poli=kaları
• Yayın
versiyonları
• Hemen
depolama
• Arşivlemede
kontrol
noktaları
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 2

3. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Açık
erişim
nedir?
Budapeşte,
Bethesta
ve
Berlin
Açık
Erişim
Deklarasyonları
açık
erişimin
üç
yaygın
tanımını
içerir.
• Dijital,
online,
ücretsiz,
telif
hakkı
ve
lisans
sınırlamalarından
arınmış
literatür
bu
tanımların
ortak
noktalarını
oluşturur.
•
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 3

4. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Açık
erişim;
Herkesin
erişebildiği
bir
literatürü
ifade
eder.
Yazar
paylaşLğı
yayın
versiyonunun
elektronik
ortamda
paylaşım
hakkında
sahip=r.
• Okuma,
kaydetme,
kopyalama,
paylaşma,
depolama,
harmanlama
izniniz
vardır.
•
•
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 4

5. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Telif
hakkı
Kişinin
her
türlü
fikri
emeği
ile
meydana
ge=rdiği
ürünler
üzerinde
hukuken
sağlanan
haklardır.
• Telif
yöne=minde
yazar
ve
yayıncı
dengesi;
• Yazarın
haklarının
tümünü
devretmediği;
kendi
yayını
istediği
gibi
kullanma,
geliş=rme
hakkının
olduğu;
eği=m
ve
araşLrma
için
erişimi
kısıtlamayan
ve
yayın
kullanıldığında
doğru
aLf
yapılmasını
gerek=ren
bir
yapıdadır.
• Yayıncı
açısından
finansal
hakları
içeren,
yazarın
istediği
hakları
kendinde
tutabilmesini
sağlayan
ve
yayını
gelecek
teknolojilere
hazır
etmeyi
gerek=rir.
•
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 5

6. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Yazarlar
yayınlarının
kullanım
haklarına
sahip
mi?
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179
http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 6

7. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Yazarlar
nasıl
olması
gerek=ğini
düşünüyor?
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 181
http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 7

8. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Yazarlar
nasıl
hareket
ediyor?
Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 182
http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 8

9. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Telif
sözleşmeleri,
kullanım
lisansları
•
•
•
Yayıncılar
ile
yapılan
anlaşmalar
Yazar
ek
anlaşmaları
(SPARC
Author
Addendum)
Açık
lisanslar:
Crea=ve
Commons
ALf
Lisansı
(CC-­‐BY)
www.creativecommons.org.tr
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 9

10. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Yayıncı
poli=kaları
yayıncıların
70%’i,
dergilerin
90’ı
arşivlemeye
izin
veriyor
Yeşil
Mavi
33%
Sarı
8%
Beyaz
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
30%
30
05/03/2014 10

11. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Yayıncı
poli=kaları
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 11

12. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Ön
baskı,
son
baskı,
yayıncı
baskısı
Ön
baskı
(pre-­‐print):
makalenin
yayınlanmak
üzere
dergiye
gönderilen,
hakem/editör
değerlendirmesi
öncesi
ilk
hali
• Son
baskı
(post-­‐print):
makalenin
hakem/editör
değerlendirmesinden
geçmiş,
yayına
hazır
son
hali.
• Yayıncı
baskısı:
makalenin
dergide
yayınlanmış
format
•
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 12

13. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
ID/OA:
Hemen
depolama,
seçimli
erişim
“Immediate
deposit,
op=onal
access”
Yayın
kabulünden
sonra
son
baskının
kurumsal
açık
bir
açık
arşive
hemen
konması.
• Maksimum
6
aylık
bir
ambargo
uygulanması.
• Metadatanın
(üst
veri)
hiç
beklemeden
arşivlenmesi.
• Tam
metni
açılamayan
yayınlar
için
istek
butonu
“request
print”
•
•
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 13

14. Yasal Yönleri ile Açık Erişim
Bir
yayını
kurumsal
arşive
koyarken
yasal
kontrol
noktaları:
•
•
•
•
•
•
•
Elektronik
ortamda
paylaşım
koşulları
Yazarın
elektronik
ortamda
paylaşım,
kullanım
hakları
Yayıncı
poli=kası
Fon
sağlayıcı
kuruluşun
poli=kası;
ambargo
varlığı
Yayının
son
baskısının
arşivlenmesi
Metadata
kaydının
tamlığı
ve
doğruluğu
Yayıncı
baskısına
link
verilmesi
3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/2014 14

15. TEŞEKKÜR EDERİZ…
3, Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA
05/03/201
4
15