Προληπτικό πρόγραμμα κατά του σχολικού εκφοβισμού Τάξεις Δ΄,Ε΄ και Στ΄

1. 1

2. 2
Εισαγωγή - Πρώτη συνάντηση – Καλή αρχή
Στόχοι:
 Να επισημανθούν οι στόχοι του Προγράμματος.
 Να εξηγηθεί η διαδικασία εφαρμογής του Προγράμματος.
 Να συμφωνηθούν οι κανόνες, που θα εξασφαλίσουν την καλύτερη
λειτουργία του Προγράμματος.
Πορεία:
 Παρουσιάζεται σε γενικές γραμμές το Πρόγραμμα. Επισημαίνονται οι
στόχοι του Προγράμματος και εξηγούνται λεπτομέρειες της διαδικασίας
εφαρμογής, όπως ο χρόνος διεξαγωγής και η διάρκεια του Προγράμματος.
Εξηγείται, επίσης, η δομή που θα έχει κάθε συνάντηση στο πλαίσιο του
Προγράμματος. Θα περιλαμβάνει: α) το θεωρητικό μέρος, στο οποίο η
εκπαιδευτικός-ερευνήτρια με εμπλοκή των μαθητών θα παρουσιάζει τις
βασικές ιδέες του θέματος της συνάντησης, β) το πρακτικό μέρος, στο
οποίο θα υπάρχει δραστηριότητα για τους μαθητές και γ) η συζήτηση,
κατά την οποία θα επανέρχονται τα βασικά σημεία και θα συσχετίζονται
με την καθημερινή ζωή και εμπειρία των παιδιών.
 Οι μαθητές συμπληρώνουν σε φύλλο εργασίας τι αναμένουν από αυτό το
Πρόγραμμα και τι οι ίδιοι θα ήθελαν να περιλαμβάνει.
 Συμφωνούνται οι κανόνες, που θα διέπουν την εφαρμογή του
Προγράμματος, από την εκπαιδευτικό-ερευνήτρια και τους μαθητές,
καταγράφονται και υπογράφονται ως συμβόλαιο.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

3. 3
ΕΙΣΑΓΩΓΗ - Πρώτη συνάντηση
Καλή αρχή
Τι περιμένεις από τις συναντήσεις στο πλαίσιο του Προγράμματος,
που ξεκινάς σήμερα στην τάξη σου;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Τι θα ήθελες εσύ να περιλαμβάνουν αυτές οι συναντήσεις;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Ποιοι κανόνες αποφασίσατε στην τάξη σου ότι θα βοηθήσουν στην
καλύτερη λειτουργία του Προγράμματος;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Υπογραφή: _________________________
Θα ήθελα να σημειώσω... ___________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

4. 4
Εισαγωγή – Δεύτερη συνάντηση
Πες το με το δικό σου τρόπο...
Στόχοι:
 Να έχουν τα παιδιά μιαν πρώτη επαφή με την έννοια του
αλτρουισμού και τις σχετικές υποενότητες του Προγράμματος.
 Να εκφράσουν ελεύθερα τις σχετικές καθημερινές τους εμπειρίες.
Πορεία:
 Παρουσιάζεται στα παιδιά με τρόπο κατανοητό το περιεχόμενο της
έννοιας του αλτρουισμού και των έξι παραμέτρων του, που
επιλέγηκαν ως αντικείμενο της παρεμβατικής αυτής προσπάθειας
(μοίρασμα, βοήθεια, παρηγοριά, συνεργασία, συγχώρεση -το να
συγχωρώ και να συχωριέμαι-).
 Δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά να εκφράσουν προφορικά και
γραπτά τις ιδέες τους για το περιεχόμενο των εννοιών και το
προσωπικό αντίκρισμα, που έχουν για τα ίδια, δηλαδή τι
σημαίνουν για την καθημερινότητά τους. Για κάθε έννοια μπορούν
να δημιουργήσουν και ένα σκίτσο.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

5. 5
ΕΙΣΑΓΩΓΗ –Δεύτερη συνάντηση
Πες το με το δικό σου τρόπο...
Να ορίσεις με το δικό σου τρόπο τα πιο κάτω παίρνοντας και
παραδείγματα από την καθημερινή σου ζωή. Από κάτω μπορείς να
δημιουργήσεις ένα σχετικό σκίτσο.
Αλτρουισμός για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Μοίρασμα για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

6. 6
Βοήθεια για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Παρηγοριά για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Συνεργασία για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

7. 7
Το να συγχωρώ για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Το να συχωριέμαι για μένα σημαίνει...
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

8. 8
Εισαγωγή – Τρίτη συνάντηση
Το παιχνίδι του αλτρουισμού
Στόχοι:
 Να δοθεί η ευκαιρία στα παιδιά να εκδηλώσουν ελεύθερα και έμπρακτα τον
αλτρουισμό τους.
Διαδικασία:
 Δημιουργείται στα παιδιά το ενδιαφέρον να παίξουν το «παιχνίδι του
αλτρουισμού». Δίνονται οι σχετικές οδηγίες. Για κάθε παιδί κληρώνεται το
όνομα ενός συμμαθητή του ή μιας συμμαθήτριάς του. Κάθε παιδί κρατά
μυστικό το όνομα, που του κληρώθηκε. Το παιχνίδι διαρκεί μιαν εβδομάδα,
κατά την οποία κάθε παιδί προσπαθεί να εκφραστεί αλτρουιστικά απέναντι
στο παιδί, που του κληρώθηκε. Τα παιδιά παροτρύνονται να βρουν ποικίλους
τρόπους να εκδηλωθούν (να μοιραστούν, να βοηθήσουν, να συνεργαστούν
κ.λ.π.).
 Τα παιδιά κρατούν ημερολόγιο για τις μέρες, που διαρκεί το παιχνίδι.
Γράφουν τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους μεταξύ άλλων για τα εξής:
πώς μπορούν να εκδηλώσουν τον αλτρουισμό τους, πώς τον εκδηλώνουν, τι
αντιμετώπιση έχουν, ποιες αλτρουιστικές συμπεριφορές δέχονται από άλλα
παιδιά, ποιες συμπεριφορές θα ήθελαν να δεχτούν, πώς τους κάνει να νιώθουν
η συμπεριφορά, που τα ίδια εκδηλώνουν και η συμπεριφορά, που τα ίδια
δέχονται.
 Στο τέλος της εβδομάδας του παιχνιδιού γίνεται η αποκάλυψη των ονομάτων,
που κληρώθηκαν και συζητείται η όλη εμπειρία του παιχνιδιού. Ενδεικτικές
ερωτήσεις, που μπορούν να ωθήσουν τα παιδιά προς συζήτηση, είναι οι πιο
κάτω:
- Είχατε καταλάβει ποιο παιδί εκδηλωνόταν με αλτρουιστικό τρόπο
απέναντί σας. Πώς;
- Θα θέλατε να παρουσιάσετε στην ολομέλεια των παιδιών της τάξης
κάτι από το ημερολόγιο, που κρατήσατε;
- Ποια συναισθήματα βιώσατε αυτές τις μέρες, που παίζατε το παιχνίδι
του αλτρουισμού; Γιατί νομίζετε;
- Τι άλλο θα μπορούσατε να κάνετε αυτήν τη βδομάδα;
- Μπορείτε να συνεχίσετε στην καθημερινή σας δραστηριότητα να
εκφράζετε τον αλτρουισμό σας με κάθε ευκαιρία και προς κάθε
κατεύθυνση (συμμαθητές, γονείς, δάσκαλοι κ.λ.π.);
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας
 Καρτέλες με τα ονόματα των παιδιών της τάξης

9. 9
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – Τρίτη συνάντηση
Το παιχνίδι του αλτρουισμού
Πιο κάτω μπορείς να κρατήσεις ημερολόγιο για όσες μέρες διαρκεί
το παιχνίδι του αλτρουισμού. Μπορείς να γράφεις για τις σκέψεις
και τα συναισθήματά σου, για τρόπους με τους οποίους μπορείς να
εκδηλώσεις τον αλτρουισμό σου, για τρόπους με τους οποίους
τελικά τον εκδηλώνεις, για την αντιμετώπιση που έχεις, για την
αλτρουιστική συμπεριφορά, που εκδηλώνουν άλλα παιδιά για σένα,
για το πώς θα ήθελες να εκδηλώνονται και για ό,τι άλλο θέλεις.
Πρώτη μέρα
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Δεύτερη μέρα
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

10. 10
Τρίτη μέρα
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Τέταρτη μέρα
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Πέμπτη μέρα
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

11. 11
Εισαγωγή – Τέταρτη συνάντηση - Γραμματοκιβώτια
Στόχοι:
 Να δοθεί η ευκαιρία στα παιδιά να εκφραστούν με ειλικρίνεια για
το πώς θα ήθελαν να τους συμπεριφέρονται οι άλλοι στο πλαίσιο
των έξι ειδών αλτρουιστικής συμπεριφοράς του Προγράμματος.
 Να καταφέρουν να αντικρίσουν τον άλλο ενσυναισθητικά
παρατηρώντας τις ανάγκες, που έχει και κατανοώντας ότι πολλές
συμπίπτουν με τις δικές του.
Διαδικασία:
 Γίνεται αρχικά συζήτηση για διάφορες συμπεριφορές, που
εμπίπτουν στα έξι είδη αλτρουιστικής συμπεριφοράς, που
διαπραγματεύεται το Πρόγραμμα.
 Στην τάξη παρουσιάζονται έξι γραμματοκιβώτια, που γράφουν
πάνω το καθένα μιαν από τις ενότητες του Προγράμματος.
Εξηγείται ότι σκοπός είναι να τοποθετούνται μέσα στα κουτιά
γραμμένες οι σκέψεις των παιδιών, είτε επώνυμα, είτε ανώνυμα,
όπως νιώθουν καλύτερα να εκφραστούν. Μπορούν να γράφουν για
όποιο κουτί θέλουν και να αναφέρουν στην επιστολή τους πώς θα
ήθελαν να τους συμπεριφέρονται οι άλλοι και πώς οι ίδιοι
προσπαθούν να εκδηλώνονται προς τους άλλους ως προς το είδος
της συμπεριφοράς για την οποία επέλεξαν να γράψουν. Μπορούν
να γράφουν και καθ’ όλη τη διάρκεια του Προγράμματος, όποτε
νιώσουν την ανάγκη να το κάνουν και για όποιο από τα έξι θέματα
θέλουν.
 Οι επιστολές διαβάζονται στην ολομέλεια της τάξης και
συζητούνται. Μπορούν να διαβάζονται και σε κάθε ενότητα του
Προγράμματος ξεχωριστά. Μέσα από τη συζήτηση τα παιδιά
καθοδηγούνται να δουν τα πράγματα από την προοπτική του
άλλου και μπορούν αβίαστα να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι
όσα θα ήθελαν να τους κάνουν οι άλλοι, μπορούν οι ίδιοι να τα
κάνουν για τους άλλους. Αφού μέσα από την παρουσίαση των
επιστολών, θα καταλάβουν ότι η ανάγκη μας να βιώνουμε τον
αλτρουισμό είναι, εν πολλοίς, κοινή.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας
 Έξι γραμματοκιβώτια το καθένα με μιαν από τις πιο κάτω λέξεις
γραμμένη πάνω του: μοιράζομαι, βοηθώ, παρηγορώ,
συνεργάζομαι, συγχωρώ, συχωριέμαι.

12. 12
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – Τέταρτη συνάντηση
Γραμματοκιβώτια
Μπορείς να γράψεις μιαν επιστολή για όποιο από τα έξι
γραμματοκιβώτια θέλεις. Μπορείς να εκφράσεις τις σκέψεις και τα
συναισθήματά σου ελεύθερα και αν το επιθυμείς και ανώνυμα.
______________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

13. 13
Εισαγωγή – Πέμπτη συνάντηση
Γέμισε με χρώμα την καρδιά σου...
Στόχοι:
 Να συνειδητοποιήσουν το γεγονός ότι η αλτρουιστική συμπεριφορά προκαλεί
στους ίδιους και στους άλλους ευχαρίστηση.
 Να προσδώσουν στην αλτρουιστική συμπεριφορά μεγάλη αξία.
Διαδικασία:
 Συζητείται με τα παιδιά το θέμα των συναισθημάτων, που προκαλούνται ως
αποτέλεσμα της αλτρουιστικής συμπεριφοράς, τόσο σε αυτόν που εκδηλώνει
τη συμπεριφορά, όσο και σε αυτόν που τη δέχεται. Τα παιδιά καλούνται να
απαριθμήσουν συναισθήματα, να τα σχολιάσουν και να εκφράσουν τις ιδέες
τους για την άποψη ότι θετικά συναισθήματα βιώνει και αυτός που
συμπεριφέρεται αλτρουιστικά και αυτός που είναι ο αποδέκτης του
αλτρουισμού.
 Παροτρύνονται τα παιδιά να εισηγηθούν τρόπους, οι οποίοι μπορούν να τους
βοηθήσουν να συνειδητοποιήσουν την ευχαρίστηση, που προκαλεί η
αλτρουιστική συμπεριφορά, ώστε να θέλουν να ενισχύσουν τέτοιου είδους
συμπεριφορές.
 Λαμβάνονται υπόψη οι ιδέες των παιδιών προς αξιοποίηση, αλλά προτείνεται
και ένας άλλος τρόπος ως εξής: κάθε παιδί παίρνει φύλλο εργασίας, που έχει
πάνω δύο σχήματα καρδιάς. Το ένα αντιπροσωπεύει την ευχαρίστηση από την
εκδήλωση αλτρουιστικής συμπεριφοράς και το άλλο την ευχαρίστηση από την
αποδοχή από κάποιον άλλο παρόμοιας συμπεριφοράς. Στη διάρκεια μιας
μέρας, κάθε φορά, που προκύπτει τέτοια ευχαρίστηση, χρωματίζουν ένα
ποσοστό της επιφάνειας του ανάλογου σχήματος. Μεγάλη ευχαρίστηση
αντιστοιχεί σε μεγαλύτερο χρωματισμένο εμβαδόν και αντίθετα.
 Μετά την ολοκλήρωση της διαδικασίας γίνεται συζήτηση. Εκφράζονται
αρχικά ελεύθερα για την εμπειρία, που είχαν στη διάρκεια της μέρας, που
εφάρμοσαν το «γέμισμα της καρδιάς». Διατυπώνουν, στη συνέχεια, ορισμένα
συμπεράσματα. Κατανοούν ότι οι συμπεριφορές μας επηρεάζουν τα
συναισθήματα των άλλων και ότι έχουμε ευθύνη για το πώς νιώθουν οι άλλοι.
Συνειδητοποιούν πόσο ωραία θα ήταν αν στο τέλος της μέρας οι καρδιές στο
χαρτί ήταν ολόκληρες χρωματισμένες και πόσο πιο ωραία θα ήταν αν στο
τέλος κάθε μέρας ένιωθαν τις δικές του καρδιές «γεμάτες χρώμα».
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας
 Χρωματιστά μολύβια

14. 14
ΕΙΣΑΓΩΓΗ – Πέμπτη συνάντηση
Γέμισε με χρώμα την καρδιά σου...
Κάθε φορά που κάποιος σου συμπεριφέρεται με τρόπο που σε
ευχαριστεί, γέμιζε με χρώμα την πρώτη καρδιά. Κάθε φορά που
ευχαριστιέσαι από τον τρόπο που εσύ συμπεριφέρεσαι σε κάποιον
άλλο, χρωμάτιζε ένα μέρος της δεύτερης καρδιάς.

15. 15
Θα ήθελα να σημειώσω...
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

16. 16
Μοίρασμα – Έκτη συνάντηση
Το αλφάβητο της προσφοράς
Στόχοι:
 Να συνειδητοποιήσουν ότι μπορούν να μοιραστούν με άλλους
πολλά πράγματα, να προσφέρουν και να δεχτούν την προσφορά
άλλων.
 Να καταλάβουν ότι τα πράγματα, που μπορούν να μοιραστούν,
δυνατό να είναι υλικά, αλλά και μη υλικά.
Διαδικασία:
 Με τη μέθοδο της ιδεοθύελλας τα παιδιά αναφέρουν διάφορα
πράγματα, που μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο
μοιράσματος. Γίνεται καταγραφή των ιδεών στον πίνακα.
 Στη συνέχεια χωρίζονται οι ιδέες σε υλικά αντικείμενα και άυλες
καταστάσεις. Αν τα παιδιά δεν αναφέρουν οτιδήποτε πέρα από
υλικά, που μπορεί να μοιραστεί κάποιος, παροτρύνονται να
σκεφτούν κάτι άλλο, όπως το γεγονός ότι μπορεί κάποιος να
μοιραστεί τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του, την προσοχή του,
τη μοναξιά του ή να προσφέρει ένα χαμόγελο, ένα γλυκό λόγο
κ.λ.π.
 Σε φύλλο εργασίας καλούνται να συμπληρώσουν το αλφάβητο της
προσφοράς. Δίνεται το αλφάβητο και για κάθε γράμμα γράφουν
κάτι που ξεκινά από αυτό το γράμμα και μπορεί να προσφερθεί ή
να μοιραστεί. Πρόκειται για κάτι που μπορούν να προσφέρουν ή
θα ήθελαν κάποιος άλλος να το προσφέρει στους ίδιους.
 Ανακοινώνονται ορισμένα από τα αποτελέσματα των εργασιών και
συζητούνται. Εξάγονται κάποια συμπεράσματα, που σχετίζονται
με την καθημερινή τους αλληλεπίδραση. Για παράδειγμα, ότι
υπάρχει πληθώρα επιλογών, όταν έχεις διάθεση να μοιραστείς με
τους άλλους και ότι οι επιλογές αυτές δεν εξυπακούουν πάντα
υλικά αντικείμενα.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

17. 17
ΜΟΙΡΑΣΜΑ – Έκτη συνάντηση
Το αλφάβητο της προσφοράς
Για κάθε γράμμα μπορείς να βρεις διάφορες λέξεις, που ξεκινούν
με αυτό και υποδηλώνουν τι θα μπορούσες να προσφέρεις ή να
μοιραστείς με κάποιον, καθώς και τι θα ήθελες να σου
προσφέρουν ή να μοιραστούν κάποιοι άλλοι μαζί σου.
Α: ________________________________________________
Β: ________________________________________________
Γ: ________________________________________________
Δ: ________________________________________________
Ε: ________________________________________________
Ζ: ________________________________________________
Η: ________________________________________________
Θ: ________________________________________________
Ι: ________________________________________________
Κ: ________________________________________________
Λ: ________________________________________________
Μ: ________________________________________________
Ν: ________________________________________________
Ξ: ________________________________________________
Ο: ________________________________________________
Π: ________________________________________________
Ρ: _________________________________________________
Σ: ________________________________________________
Τ: ________________________________________________
Υ: ________________________________________________
Φ: ________________________________________________
Χ: ________________________________________________
Ψ: ________________________________________________
Ω: ________________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω…
_____________________________________________
_____________________________________________
___________________

18. 18
Μοίρασμα – Έβδομη συνάντηση
Πρόσωπα γεμάτα χαρά...
Στόχοι:
 Να παρατηρήσουν τις εκφράσεις του προσώπου, όπως
σχηματίζονται ανάλογα με τη συναισθηματική κατάσταση του
ατόμου.
 Να συμπεράνουν ότι η προσφορά δημιουργεί τις ίδιες περίπου
εκφράσεις και σε αυτόν που προσφέρει και σε αυτόν που παίρνει.
Διαδικασία:
 Τα παιδιά παρατηρούν εικόνες με εκφράσεις προσώπου, που
αντιστοιχούν σε ποικίλες συναισθηματικές καταστάσεις.
 Στην πορεία βλέπουν μιαν εικόνα, που απεικονίζει ένα παιδί, που
προσφέρει κάτι σε μια γυναίκα, αλλά τα χαρακτηριστικά του
προσώπου τους δε διακρίνονται.
 Συζητούν λίγο για την εικόνα και προσπαθούν να σχεδιάσουν τα
χαρακτηριστικά των δύο προσώπων αποδίδοντας το πώς νιώθουν
την ώρα της προσφοράς.
 Συγκρίνουν τα δύο πρόσωπα μεταξύ τους, καθώς και αυτά που
σχεδίασαν με εκείνα των συμμαθητών τους.
 Με τις συγκρίσεις καταλήγουν σε συμπεράσματα, όπως ότι τα δύο
πρόσωπα φαίνεται να έχουν περίπου την ίδια έκφραση, εφ’ όσον
τα συναισθήματα σε περίπτωση προσφοράς είναι και από τις δύο
πλευρές θετικά κ.λ.π.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

19. 19
ΜΟΙΡΑΣΜΑ – Έβδομη συνάντηση
Πρόσωπα γεμάτα χαρά...
Παρατήρησε τα πιο κάτω πρόσωπα και κύκλωσε εκείνα που
πιστεύεις ότι δείχνουν έκφραση ατόμου, που προσφέρει ή
μοιράζεται κάτι με κάποιον συνάνθρωπό του.

20. 20
Στην πιο κάτω εικόνα τα χαρακτηριστικά των προσώπων δε
διακρίνονται. Μπορείς να φανταστείς πώς είναι και να τα
σχεδιάσεις; Προσπάθησε να αποδώσεις τη συναισθηματική τους
κατάσταση.
Τι παρατηρείς και τι συμπεραίνεις;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

21. 21
Μοίρασμα – Όγδοη συνάντηση
Ας κάνουμε μιαν έρευνα
Στόχοι:
 Να δουν τα παιδιά την έννοια του μοιράσματος από μιαν άλλη οπτική γωνία∙
του μοιράσματος συναισθημάτων.
 Να πραγματοποιήσουν μικροέρευνα σχετικά με το πόσο εκφράζουν
συναισθήματα στο πλαίσιο της σχολικής τους ζωής.
 Να αναλογιστούν ποιες προϋποθέσεις πρέπει να δημιουργήσουν για να
υπάρχει άνεση έκφρασης συναισθημάτων.
Διαδικασία:
 Καλούνται τα παιδιά να αναλογιστούν το χρόνο της μέρας, που έχουν
διανύσει μέχρι την ώρα της συνάντησης και να πραγματοποιήσουν μια
μικροέρευνα για τις συνδιαλλαγές, που είχαν. Από τις ευκαιρίες, που είχαν να
μιλήσουν με κάποιον συμμαθητή τους, πόσες φορές αναφέρθηκαν απλώς σε
εξωτερικά γεγονότα και πόσες φορές εξέφρασαν τα συναισθήματά τους.
 Τα δεδομένα συγκεντρώνονται σε πίνακα και ποσοτικοποιούνται. Αναμένεται
η αναφορά σε απλά γεγονότα να υπερτερεί έναντι της έκφρασης
συναισθημάτων.
 Γίνεται μια προσπάθεια εκ μέρους των παιδιών να ερμηνευθεί το αποτέλεσμα
της διερεύνησής τους. Κάποιες υποβοηθητικές ερωτήσεις είναι:
- Γιατί πιστεύετε ότι παρατηρείται αυτό το φαινόμενο;
- Τι σας αποτρέπει από την εκδήλωση συναισθημάτων;
- Υπάρχει ανάγκη να εκδηλωθούν κάποια συναισθήματα στο πλαίσιο
της σχολικής σας ζωής;
- Θα θέλατε να μιλάτε πιο πολύ για τον εσωτερικό σας κόσμο; Γιατί;
- Τι θα σας βοηθούσε από τη στάση των συμμαθητών σας στο να
εκφραστείτε συναισθηματικά πιο άνετα;
- Εσείς προσφέρετε αυτήν την άνεση στους άλλους;
- Ονομάστε συναισθήματα, που εύκολα θα μοιραζόσασταν με άλλους
και συναισθήματα, που θα είχατε ενδοιασμούς να εκφράσετε.
- Γιατί ορισμένα συναισθήματα θεωρείτε ευκολότερο να τα μοιραστείτε,
ενώ άλλα όχι (αν συμβαίνει κάτι τέτοιο);
- Πώς σχολιάζετε την ιδέα να υπάρχει ορισμένος χρόνος από τα
μαθήματά σας, οπότε όλη η τάξη μαζί να μοιράζετε συναισθήματα;
 Αφού τα παιδιά κάνουν τους προσωπικούς τους συλλογισμούς για τα πιο
πάνω θέματα, στην ολομέλεια της τάξης γίνεται μια συζήτηση και
μοιράζονται απόψεις. Ανακεφαλαιώνονται οι στόχοι της συνάντησης και
ενθαρρύνονται τα παιδιά να μοιράζονται και τα συναισθήματά τους.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

22. 22
ΜΟΙΡΑΣΜΑ – Όγδοη συνάντηση
Ας κάνουμε μιαν έρευνα
Σκέψου με ποιους μίλησες σήμερα και τι είπες. Μοιράστηκες μαζί
τους κάποια απλά γεγονότα ή και κάποια συναισθήματα;
Συμπλήρωσε τον πίνακα και συγκέντρωσε τα αποτελέσματά σου με
τα αποτελέσματα των συμμαθητών σου στον πίνακα της τάξης.
Όνομα: Γεγονότα Συναισθήματα
Γιατί πιστεύεις ότι παρατηρείται αυτό το φαινόμενο;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Τι σε αποτρέπει από την εκδήλωση των συναισθημάτων σου;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

23. 23
Νιώθεις την ανάγκη να εκδηλώσεις κάποια συναισθήματα στο
πλαίσιο της σχολικής σου ζωής;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελες να μιλάς πιο πολύ για το πώς νιώθεις; Γιατί;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Τι θα σε βοηθούσε από τη στάση των συμμαθητών σου στο να
εκφραστείς συναισθηματικά πιο άνετα;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Εσύ προσφέρεις αυτήν την άνεση στους άλλους;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Ονόμασε συναισθήματα, που εύκολα θα μοιραζόσουν με άλλους και
συναισθήματα, που θα είχες ενδοιασμούς να εκφράσεις.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Γιατί ορισμένα συναισθήματα θεωρείς ευκολότερο να τα
μοιραστείς, ενώ άλλα όχι (αν συμβαίνει κάτι τέτοιο);
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Πώς σχολιάζεις την ιδέα να υπάρχει ορισμένος χρόνος από τα
μαθήματά σας, οπότε όλη η τάξη μαζί να μοιράζετε συναισθήματα;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

24. 24
Μοίρασμα – Ένατη συνάντηση – Μοιραζόμαστε...
συναισθήματα
Στόχοι:
 Να συνηθίσουν να μοιράζονται συναισθήματα με συμμαθητές
τους.
 Να εκφραστούν σχετικά με την εμπειρία του να μοιράζεσαι το
συναισθηματικό σου κόσμο.
Διαδικασία:
 Επανέρχεται η συζήτηση στο θέμα του μοιράσματος
συναισθημάτων.
 Τα παιδιά χωρίζονται σε ζευγάρια και παροτρύνονται να μιλήσουν
για τα συναισθήματά τους εκείνη την ημέρα ή τις τελευταίες μέρες.
Πριν ξεκινήσει η συνομιλία μεταξύ των ζευγαριών παρουσιάζονται
και σχολιάζονται κάποιες δεξιότητες, που βοηθούν στην
προσπάθεια να εκφραστούν κάποια συναισθήματα, τόσο από
μέρους αυτού που εκφράζεται, όσο και από μέρους αυτού που
είναι ο αποδέκτης στη συζήτηση. Αναλαμβάνουν εναλλάξ το ρόλο
του διευκολυντή στην έκφραση συναισθημάτων και του εκφραστή
των συναισθημάτων.
 Ακολούθως, αφού συλλογιστούν την εμπειρία, που είχαν, γράφουν
γι’ αυτή. Για παράδειγμα, γράφουν αν δυσκολεύτηκαν να
εκφραστούν, αν τους διευκόλυνε ο συνομιλητής τους, αν τους
βοήθησε η συζήτηση να κατανοήσουν τι ακριβώς ένιωθαν, αν τους
ευχαρίστησε η συνομιλία και ό,τι άλλο θέλουν.
 Ανακοινώνονται οι σκέψεις των παιδιών και γίνεται
ανακεφαλαίωση για τη συνάντηση.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

25. 25
ΜΟΙΡΑΣΜΑ – Ένατη συνάντηση
Μοιραζόμαστε... συναισθήματα
Διάλεξε ένα συμμαθητή σου και μοιραστείτε τα συναισθήματά σας.
Βοήθησέ τον να σου μιλήσει και μίλησέ του κι εσύ.
Μετά γράψε τις σκέψεις σου για τη συνομιλία που είχες.
(Δυσκολεύτηκες να εκφραστείς, σε διευκόλυνε ο συνομιλητής σου,
σε βοήθησε η συζήτηση να κατανοήσεις τι ακριβώς ένιωθες, σε
ευχαρίστησε η συνομιλία και ό,τι άλλο θέλεις.)
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
___________________________________________
___________________________________________
___________________________________________

26. 26
Μοίρασμα – Δέκατη συνάντηση – Το ζεστό και γλυκό
παραμύθι των ζεγλυκών
Στόχοι:
 Να συνειδητοποιήσουν ότι όσο περισσότερα δίνουν, τόσο
περισσότερα παίρνουν.
 Να πάρουν το μήνυμα για τη χαρά της προσφοράς μέσα από ένα
παραμύθι.
 Να εκτιμήσουν την αξία της χωρίς όρους προσφοράς και του
μοιράσματος χωρίς ενδοιασμούς.
Διαδικασία:
 Τα παιδιά διαβάζουν από το φύλλο εργασίας τους «Το ζεστό και
γλυκό παραμύθι των ζεγλυκών » (Steiner, C. (1992). Le conte
chaud et doux des chaudouloux. Paris: InterEditions.)
 Αποδίδουν με δικά τους λόγια το περιεχόμενο και απαντούν την
ερώτηση, με την οποία τελειώνει το παραμύθι. «Τι θα γίνει στο
μέλλον;»
 Στη συνέχεια, βγάζουν κάποια συμπεράσματα για τη δική τους
καθημερινή ζωή.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

27. 27
ΜΟΙΡΑΣΜΑ – Δέκατη συνάντηση
Το ζεστό και γλυκό παραμύθι των ζεγλυκών
Σε μια μακρινή χώρα οι άνθρωποι ζουν ευτυχισμένοι.
Κουβαλούν κρεμασμένο στη ζώνη τους ένα σακουλάκι με μικρές,
απαλές φούσκες, που τις λένε ζεγλυκά, επειδή ζεσταίνουν και
γλυκαίνουν τους ανθρώπους. Κάθε φορά που κάποιος έχει ανάγκη
από ένα ζεγλυκό, το ζητά. Ο άλλος βάζει το χέρι στο σακούλι και
του το προσφέρει.
Τα ζεγλυκά είναι ανεξάντλητα. Όμως αυτό δε συμφέρει την
κακιά μάγισσα, που δεν μπορεί να πουλήσει ούτε τα φίλτρα της,
ούτε τα χάπια της! Αποφασίζει να δημιουργήσει έλλειψη,
σφυρίζοντας στο αυτί ενός χωρικού ότι τα ζεγλυκά, πιθανόν,
κάποια στιγμή να εκλείψουν. «Αν η γυναίκα σου δίνει τα ζεγλυκά
της στον καθένα, δε θα μείνει τίποτα για σένα». Η ζήλια, η
αμφιβολία, η υποψία κάνουν την εμφάνισή τους... Ο σύζυγος
αρχίζει να προσέχει τη γυναίκα του, η οποία ελέγχει τα παιδιά
της... Πολύ γρήγορα κολλάει όλο το χωριό. Οι άνθρωποι διστάζουν
να ανταλλάξουν ζεγλυκά. Η έλλειψή τους τούς κάνει όλο και πιο
θλιμμένους, όλο και πιο σκυθρωπούς, αρρωσταίνουν, μαραίνονται
και πεθαίνουν. Η μάγισσα δεν προλαβαίνει να πουλάει τα φίλτρα
της, αλλά τίποτα δε γίνεται. Επειδή δε θέλει να χάσει όλη την
πελατεία της προς όφελος του νεκροταφείου, επινοεί ένα κόλπο.
Προσφέρει στους χωρικούς σακουλάκια κρυο-δαγκωνιές. Είναι
μικρές φούσκες, που μοιάζουν κάπως με τα ζεγλυκά, αλλά όταν τα
παίρνει κανείς, αισθάνεται παγωνιά και πονάει. Οι άνθρωποι
αρχίζουν να ανταλλάζουν κρυο-δαγκωνιές... Δεν πεθαίνουν πια,
αλλά καταναλώνουν πολλά χάπια και φίλτρα της μάγισσας.
Τότε εμφανίζεται η Ζουλί Ντουντού. Είναι μια όμορφη,
εγκάρδια γυναίκα, που ξέρει να μιλά στα παιδιά και η οποία δεν

28. 28
έχει ακούσει ποτέ για την έλλειψη των ζεγλυκών. Δίνει ελεύθερα
σε όλους, κάτω από τα έκπληκτα βλέμματα των χωρικών.
Χαμογελά πολύ, τα παιδιά αισθάνονται όμορφα μαζί της κι εκείνη
τα γεμίζει χάδια και φιλιά. Τα παιδιά τη λατρεύουν. Και αρχίζουν
να ανταλλάζουν ζεγλυκά δωρεάν, εύκολα, για την ευχαρίστησή
τους. Βλέποντας αυτό οι ενήλικες, γεμάτοι δυσπιστία, αρχίζουν να
φτιάχνουν κανόνες για να ρυθμίσουν τις συναλλαγές των
ζεγλυκών... Τι θα γίνει στο μέλλον;
Μπορείς να αφήσεις τη φαντασία σου να ταξιδέψει στη χώρα με τα
ζεγλυκά και να δεις τι γίνεται στο μέλλον.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

29. 29
Ποια συμπεράσματα βγάζεις για τη δική σου καθημερινή ζωή από
την ιστορία, που διάβασες;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________
____________________________________________

30. 30
Μοίρασμα - Ενδέκατη συνάντηση – Μια αλλόκοτη
εξίσωση· δίνω = παίρνω
Στόχοι:
 Να κατανοήσουν ότι η προσφορά έχει θετικό αποτέλεσμα, όχι
μόνο σε αυτόν που παίρνει, αλλά και σε αυτόν που δίνει.
Διαδικασία:
 Επαναφέρεται στη συζήτηση η χαρά της προσφοράς. Τα παιδιά
αναφέρουν από τις εμπειρίες τους περιπτώσεις, που ήταν
αποδέκτες κάποιας προσφοράς και περιπτώσεις, που προέβηκαν οι
ίδιοι σε μιαν προσφορά. Αναφέρουν τα συναισθήματα, που τους
προκάλεσαν και οι δύο καταστάσεις. Προκύπτει το συμπέρασμα
ότι σε αμφότερες τις περιπτώσεις τα συναισθήματα, που
δημιουργούνται, είναι θετικά.
 Διαβάζονται στα παιδιά σχετικές ιστορίες. Δύο καλές επιλογές
είναι: α) «Κουράγιο, κοτούλα» του Bob Hartman και β) «Ένα
όμορφο πάρε-δώσε» του Brian Sibley, τα οποία κυκλοφορούν στην
ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Αποστολική Διακονία.
 Συζητούνται οι ιστορίες.
 Τα παιδιά καλούνται να γράψουν μια δική τους ιστορία με τίτλο:
«Μια αλλόκοτη εξίσωση∙ δίνω = παίρνω».
 Όσα παιδιά θέλουν δίνεται η ευκαιρία να παρουσιάσουν τη
δουλειά τους στους συμμαθητές τους με έναν τρόπο της επιλογής
τους, όπως ανάγνωση, διήγηση, εικονογράφηση, δραματοποίηση,
κουκλοθέατρο, θέατρο με φιγούρες κ.λ.π.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας
 Παραμύθια (αναφέρονται στη διαδικασία)

31. 31
ΜΟΙΡΑΣΜΑ – Ενδέκατη συνάντηση
Μια αλλόκοτη εξίσωση∙
δίνω = παίρνω
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

32. 32
Βοήθεια – Δωδέκατη συνάντηση – Η Μαρίνα και τα
γενέθλια της Αυγής
Στόχοι:
 Να κρίνουν την εκδήλωση αλτρουιστικής συμπεριφοράς και
συγκεκριμένα την παροχή βοήθειας μέσα από ένα ηθικό δίλημμα.
Διαδικασία:
 Τα παιδιά διαβάζουν μιαν ιστορία βασισμένη σε μιαν από τις
ιστορίες με ηθικά διλήμματα, που χρησιμοποίησε η Eisenberg στις
έρευνές της.
 Καλούνται να αντιδράσουν σε αυτήν την ιστορία και να
προβάλουν τη δική τους γνώμη για την κατάσταση και για τον
τρόπο με τον οποίο πρέπει να τη χειριστεί η ηρωίδα της ιστορίας.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

33. 33
ΒΟΗΘΕΙΑ – Δωδέκατη συνάντηση
Η Μαρίνα και τα γενέθλια της Αυγής
Μια μέρα ένα κορίτσι, που το έλεγαν Μαρίνα, πήγαινε στα
γενέθλια της φίλης της, της Αυγής. Καθώς περπατούσε, είδε στο
δρόμο ένα άλλο κορίτσι, που είχε πέσει κάτω και είχε χτυπήσει
στο πόδι. Το πληγωμένο κοριτσάκι παρακάλεσε τη Μαρίνα να πάει
στο σπίτι της να ειδοποιήσει τους γονείς της για να την πάνε στο
γιατρό. Αν, όμως, η Μαρίνα έτρεχε να φέρει τους γονείς του
κοριτσιού, θα αργούσε να πάει στα γενέθλια και θα έχανε την
τούρτα, το παγωτό και τα παιχνίδια. Τι έπρεπε να κάνει η Μαρίνα;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

34. 34
Βοήθεια – Δέκατη τρίτη συνάντηση –
Το παιδί και το ψάρι
Στόχοι:
 Να ευαισθητοποιηθούν στο θέμα της βοήθειας ατόμων, που έχουν
κάποια ανάγκη.
 Να συνειδητοποιήσουν ότι αξίζει να θυσιάζεις ορισμένα πράγματα
για να δώσεις βοήθεια.
Διαδικασία:
 Παρουσιάζεται στα παιδιά το παραμύθι «Το παιδί και το ψάρι» του
Γιώργη Κρόκου από τις Εκδόσεις «Νέοι Ακρίτες».
 Τα παιδιά σχολιάζουν λίγο το περιεχόμενό του και προβάλλουν τις
απόψεις τους.
 Ακολούθως, επιχειρούν να γράψουν μιαν ιστορία πέρα από το
επίπεδο του παραμυθιού, στο πλαίσιο της καθημερινής ζωής, που
θα μπορούσε να αντιστοιχεί στο νόημα του παραμυθιού. Τους
δίνεται, επίσης, η επιλογή να ζωγραφίσουν κάτι από το παραμύθι
και από την καθημερινή ζωή και να βάλουν στο σχέδιό τους
λεζάντες και συννεφάκια με λόγια.
 Γίνεται παρουσίαση μέρους των εργασιών των παιδιών.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας
 Παραμύθι «Το παιδί και το ψάρι»

35. 35
ΒΟΗΘΕΙΑ – Δέκατη τρίτη συνάντηση
Το παιδί και το ψάρι
Θα μπορούσε να συμβεί στην καθημερινή ζωή κάτι ανάλογο με το
παραμύθι που παρακολούθησες; Να γράψεις μιαν τέτοια υποθετική
ή και πραγματική ιστορία.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
________________________________________

36. 36
ΒΟΗΘΕΙΑ – Δέκατη τρίτη συνάντηση
Το παιδί και το ψάρι
Να ζωγραφίσεις κάτι από το παραμύθι και κάτι ανάλογο από την
καθημερινή σου ζωή. Μπορείς να βάλεις διάλογους σε συννεφάκια
ή λεζάντες στο σχέδιό σου.
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
________________________________________

37. 37
Βοήθεια – Δέκατη τέταρτη συνάντηση –
Ποιους και πώς να βοηθήσουμε
Στόχοι:
 Να αναγνωρίσουν ότι όλοι οι άνθρωποι χρειάζονται τη βοήθεια
των συνανθρώπων τους.
 Να είναι σε θέση να βρίσκουν τρόπους με τους οποίους μπορούν
να προσφέρουν μια βοήθεια, που θα δώσει ευχαρίστηση στους
άλλους.
Διαδικασία:
 Τα παιδιά συζητούν τον προβληματισμό αν υπάρχει κάποιος που
μπορεί να ζει χωρίς την παραμικρή βοήθεια από τους γύρω του.
 Αν καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι όλοι θέλουν βοήθεια για μιαν
καλύτερη ζωή, τότε ποιες ομάδες ανθρώπων θα μπορούσαν οι ίδιοι
να βοηθήσουν. Οι εισηγήσεις τους για τις ομάδες, που μπορούν να
βοηθήσουν, γράφονται στον πίνακα, π.χ. συμμαθητές, γονείς,
αδέλφια, δάσκαλοι, συγγενείς, γείτονες, ηλικιωμένοι, φτωχοί,
άγνωστοι.
 Στην ομάδα τους διαλέγουν για ποιες ομάδες ανθρώπων θα ήθελαν
να εισηγηθούν τρόπους για βοήθεια και τους καταγράφουν.
 Ανακοινώνονται οι ιδέες των παιδιών και επιλέγονται ορισμένες
για να υλοποιηθούν, είτε από ομάδες παιδιών, είτε ατομικά.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

38. 38
ΒΟΗΘΕΙΑ – Δέκατη τέταρτη συνάντηση
Ποιους και πώς να βοηθήσουμε...
Ποιους ανθρώπους θα μπορούσατε να βοηθήσετε και με ποιους
τρόπους;
_________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

39. 39
_________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

40. 40
Βοήθεια – Δέκατη πέμπτη συνάντηση –
Ας απλώσουμε χέρι βοηθείας...
Στόχοι:
 Να μάθουν να αντιλαμβάνονται τις ανάγκες των άλλων.
 Να δείξουν ενδιαφέρον στο να επινοούν τρόπους βοήθειας για
συγκεκριμένες καταστάσεις.
Διαδικασία:
 Τα παιδιά καθοδηγούνται να εμπλακούν σε μια διαδικασία
παροχής βοήθειας σε άτομο, που έχει μιαν ανάγκη, την οποία
μπορούν οι ίδιοι να ικανοποιήσουν σε κάποιον βαθμό. Επιλέγουν
ένα άτομο από το σχολείο τους ή έξω από αυτό και αναλαμβάνουν
την ευθύνη να το βοηθήσουν ως προς την ανάγκη, που έχει.
 Στην τάξη συζητούν τις επιλογές τους και τις ανησυχίες τους.
 Στο τέλος της διαδικασίας παρουσιάζουν την περίπτωσή τους και
μοιράζονται τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους, τις
προσπάθειές τους, τα αποτελέσματά τους και παίρνουν
ανατροφοδότηση από τους συμμαθητές και τη δασκάλα τους.
 Παίρνουν ιδέες και από τους άλλους και εισηγούνται και οι ίδιοι τι
άλλο μπορούν να κάνουν.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

41. 41
ΒΟΗΘΕΙΑ – Δέκατη πέμπτη συνάντηση
Ας απλώσουμε χέρι βοηθείας...
Στο περιβάλλον σου υπάρχουν πολλά άτομα που χρειάζονται
βοήθεια. Επέλεξε ένα που νομίζεις ότι μπορείς να βοηθήσεις και
κάνε ό,τι μπορείς γι’ αυτό. Αξιοποίησε το χρόνο των διακοπών σου
με τρόπο που να βοηθήσεις κάποιον συνάνθρωπό σου, αλλά και να
βοηθηθείς κι εσύ να νιώσεις το χαρούμενο μήνυμα της αγάπης του
νεογέννητου Χριστού.
Δώσε ένα ψευδώνυμο στο άτομο που διάλεξες για να μπορείς να
μιλήσεις γι’ αυτό, χωρίς να το εκθέσεις:
_______________________________________________
Ποια ανάγκη παρουσιάζει, την οποία θα προσπαθήσεις να
ικανοποιήσεις;
_______________________________________________
_______________________________________________
Τι μπορείς να κάνεις γι’ αυτό το άτομο;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Τι θέλεις να κάνεις;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

42. 42
Περίγραψε την εμπειρία σου στην προσπάθεια να βοηθήσεις αυτό
το άτομο.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Ποια συναισθήματα προκάλεσε η όλη διαδικασία, τόσο στον εαυτό
σου, όσο και στο άτομο, που προσπάθησες να βοηθήσεις;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

43. 43
Βοήθεια - Δέκατη έκτη συνάντηση – Η παράσταση αρχίζει...
Α΄ μέρος:
Στόχοι:
 Να αξιολογηθεί η εμπειρία βοήθειας, που είχαν κατά τη διάρκεια των
διακοπών των Χριστουγέννων.
 Να μοιραστούν την εμπειρία τους και τα συναισθήματά τους με τους
συμμαθητές τους.
Διαδικασία:
 Ονομάζω τους τέσσερις τοίχους της τάξης ως εξής: «ναι», «όχι», «δεν ξέρω»,
«θέλω να πω κάτι» και αντιπροσωπεύουν τέσσερις διαφορετικές απόψεις.
Τοποθετώ καρτέλες με τις ονομασίες στους τοίχους.
 Ρωτώ μια σειρά ερωτήσεων και ζητώ από τα παιδιά να πάνε στον τοίχο, που
αντιπροσωπεύει τη δική τους γνώμη. Οι ερωτήσεις είναι:
- Σου άρεσε η εμπειρία βοήθειας, που είχες;
- Σε έκανε να μάθεις κάτι;
- Θα την επαναλάβεις;
- Νομίζεις ότι χρειάζεται να έχεις τέτοιες εμπειρίες;
 Δίνεται η ευκαιρία στα παιδιά, που διάλεξαν τον τοίχο «θέλω να πω κάτι», να
μιλήσουν.
Υλικά:
 Καρτέλες με τις απαντήσεις «ναι», «όχι», «δεν ξέρω», «θέλω να πω κάτι»
Β΄ μέρος:
Στόχοι:
 Να αναγνωρίζουν περιστάσεις, που χρήζουν βοήθειας.
 Να επινοούν τρόπους για παροχή βοήθειας.
 Να μεταδίδουν και σε άλλους τα μηνύματα, που παίρνουν από το Πρόγραμμα.
Διαδικασία:
 Δίνονται στα παιδιά κούκλες κουκλοθέατρου και παροτρύνονται να
ετοιμάσουν ένα σενάριο για κουκλοθέατρο για μικρά παιδιά, που να έχει ως
στόχο να τα διδάξει να βοηθούν. Για να δημιουργηθεί μια βασική ιδέα για το
σενάριο, η δασκάλα ξεκινά μιαν ιστορία ως εξής: «Η Ραφαέλα και ο Άνθιμος
είναι δύο αδελφάκια και ένα απόγευμα πήγαν περίπατο με το σκυλάκι τους.
Καθώς προχωρούσαν κάτι είδε και έτρεξε να φύγει. Δεν επέστρεψε και τα δύο
παιδιά πανικοβλήθηκαν.» Καθώς κάθονται όλοι σε κύκλο, κτυπά στον ώμο το
διπλανό παιδί και αυτό συνεχίζει την ιστορία, όπως θέλει. Μέχρι να μιλήσει
και το τελευταίο παιδί η ιστορία πρέπει να ολοκληρωθεί. Γίνεται και
μαγνητοφώνηση της δραστηριότητας για να βοηθήσει μετά στη συγγραφή του
διαλόγου για το κουκλοθέατρο.
 Ετοιμάζεται η παράσταση από τις ομάδες και όποια ψηφιστεί καλύτερη από
τα ίδια τα παιδιά παρουσιάζεται στην πρώτη τάξη του σχολείου.
Υλικά:
 Κασετόφωνο-κασέτα
 Κούκλες κουκλοθέατρου-κουκλοθέατρο και φύλλο εργασίας

44. 44
ΒΟΗΘΕΙΑ – Δέκατη έκτη συνάντηση
Η παράσταση αρχίζει...
Διαλέξετε κούκλες και γίνετε σεναριογράφοι. Δώστε το μήνυμα
στα μικρά παιδιά να βοηθούν. Μόλις είστε έτοιμοι δεν έχετε παρά
να δώσετε παράσταση για τα παιδιά της πρώτης τάξης του
σχολείου σας. Σίγουρα θα σας απολαύσουν.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

45. 45
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

46. 46
Παρηγοριά – Δέκατη έβδομη συνάντηση –
Ας παρηγορήσουμε το λύκο
Στόχοι:
 Να μπορούν να περιγράφουν μιαν κατάσταση από την προοπτική
του άλλου και να καταλαβαίνουν τη θέση του.
 Να αναπτύξουν δεξιότητες ενσυναίσθησης.
Διαδικασία:
 Γίνεται λόγος για το παραμύθι της Κοκκινοσκουφίτσας. Τα παιδιά
καλούνται να σκεφτούν την ιστορία από την πλευρά του λύκου. Αν
ο λύκος εξέθετε τα γεγονότα, θα ήταν άραγε τα ίδια;
 Τα παιδιά καλούνται να πουν την ιστορία με το στόμα του λύκου
και όπως αυτός την είδε.
 Στη συνέχεια, η εκπαιδευτικός τούς διαβάζει την ιστορία.
Χρησιμοποιεί και την κούκλα του λύκου μέσα από το
κουκλοθέατρο.
 Συζητούν το θέμα του να μπορεί κάποιος να μπει στη θέση του
άλλου και να τον νιώσει.
 Τα παιδιά, που καταφέρνουν να «νιώσουν το λύκο»,
δραματοποιούν με τη χρήση του κουκλοθέατρου τρόπους με τους
οποίους μπορούν να τον παρηγορήσουν.
Υλικό:
 Η ιστορία της Κοκκινοσκουφίτσας μέσα από τα μάτια του λύκου
 Κούκλες - κουκλοθέατρο

47. 47
Παρηγοριά – Δέκατη όγδοη συνάντηση –
Πώς να παρηγορήσουμε...
Στόχοι:
 Να είναι σε θέση να ανατρέχουν σε ένα ρεπερτόριο τρόπων που
μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παρηγορήσουν έναν
άνθρωπο.
 Να μάθουν να διαφοροποιούν τον τρόπο παρηγοριάς, ανάλογα με
το ποιο είναι το πρόσωπο, που τη χρειάζεται.
Διαδικασία:
 Συζητούνται διάφοροι τρόποι με τους οποίους μπορεί κάποιος να
παρηγορήσει κάποιον που υποφέρει. Αναγνωρίζεται το γεγονός ότι
κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και ότι πρέπει να λαμβάνονται
πολλοί παράγοντες υπόψη για να επιλεγεί ο καταλληλότερος
τρόπος.
 Τα παιδιά καλούνται να κάνουν μια λίστα με ενέργειες, που
μπορούν να απαλύνουν τον πόνο κάποιου που υποφέρει για
κάποιον λόγο. Τονίζεται ότι η παρηγοριά δεν εκδηλώνεται μόνο με
λόγια.
 Τίθεται ο προβληματισμός αν οι τρόποι παρηγοριάς, που
πρότειναν, μπορούν να έχουν εφαρμογή ανεξάρτητα από το
πρόσωπο, που έχει ανάγκη από παρηγοριά. Προκύπτει το
συμπέρασμα ότι κάποιες παρηγορητικές ενέργειες ταιριάζουν σε
πολλές περιπτώσεις, αλλά κάθε περίπτωση πρέπει να
αντιμετωπίζεται με βάση τις ιδιαιτερότητές της.
 Τα παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με την υπόθεση ότι κάποιος τούς
πλησιάζει λυπημένος και έχει ανάγκη από παρηγοριά. Καλούνται
να προτείνουν τρόπους να τον παρηγορήσουν ανάλογα με το ποιο
είναι το πρόσωπο αυτό.
 Γίνεται συζήτηση με τα παιδιά όλης της τάξης και ανταλλάζονται
ιδέες.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

48. 48
Παρηγοριά – Δέκατη όγδοη συνάντηση
Πώς να παρηγορήσουμε...
Κάνε μια λίστα με όσους πιο πολλούς τρόπους μπορείς να
σκεφτείς, οι οποίοι μπορούν να αποτελέσουν επιλογές, όταν
κάποιος χρειάζεται να τον παρηγορήσεις.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Τα πιο κάτω πρόσωπα σε πλησιάζουν λυπημένα. Είναι φανερό ότι
έχουν ανάγκη να παρηγορηθούν. Πώς θα διαφοροποιήσεις τον
τρόπο που θα τους παρηγορήσεις;
Μητέρα
_______________________________________________
_______________________________________________
Πατέρας
_______________________________________________
_______________________________________________

49. 49
Βρέφος-αδελφάκι
_______________________________________________
_______________________________________________
Γιαγιά
_______________________________________________
_______________________________________________
Δασκάλα
_______________________________________________
_______________________________________________
Συμμαθητής
_______________________________________________
_______________________________________________
Συμμαθήτρια
_______________________________________________
_______________________________________________
Ξάδελφος
_______________________________________________
_______________________________________________
Άγνωστος
_______________________________________________
_______________________________________________
Παιδί με ειδικές ανάγκες
_______________________________________________
_______________________________________________
Άλλο πρόσωπο (σημείωσε ποιο)
______________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

50. 50
Παρηγοριά – Δέκατη ένατη συνάντηση – Ας μπούμε στη θέση του
άλλου
Στόχοι:
 Να αναπτύξουν δεξιότητες ενσυναίσθησης.
Διαδικασία:
 Τίθεται το ερώτημα του τι θα θεωρούσε ο καθένας παρηγορητικό,
αν βρισκόταν σε μια συγκεκριμένη δύσκολη κατάσταση, π.χ. αν
πέθαινε το αγαπημένο του κατοικίδιο, με το οποίο ως τώρα
μεγάλωναν μαζί. Τα παιδιά αναφέρουν τις σκέψεις τους ελεύθερα.
 Καθοδηγούνται να συνειδητοποιήσουν ότι κάθε παιδί έχει
διαφορετική αντίληψη για το τι είναι παρηγορητικό στη δική του
περίπτωση. Ρωτούνται, για παράδειγμα, πώς θα ένιωθαν στην
περίπτωση που κάποιος τους συμπεριφερόταν με έναν τρόπο που
κάποιο άλλο παιδί θεωρεί ανακουφιστικό. Με τέτοιου είδους
ερωτήσεις οδηγούνται τα παιδιά στο συμπέρασμα ότι κάθε
άνθρωπος έχει διαφορετικές ανάγκες για την αντιμετώπισή του σε
δύσκολες στιγμές.
 Η συζήτηση συνεχίζεται με το ερώτημα τι πρέπει να κάνω για
κάποιον που χρειάζεται παρηγοριά. Προκύπτει το συμπέρασμα ότι
θα πρέπει να μπω στη θέση του άλλου, να προσπαθήσω να
καταλάβω πώς βιώνει την κατάσταση και τι θα τον έκανε να
νιώσει καλύτερα.
 Χωρίζονται σε ζευγάρια και κάνουν μιαν άσκηση για να ελέγξουν
τις ενσυναισθητικές τους δεξιότητες. Σε φύλλο εργασίας έχουν μια
σειρά από δύσκολες καταστάσεις και υποθέτουν ότι τις περνά το
παιδί με το οποίο συνεργάζονται σε αυτήν τη συνάντηση. Γράφουν
τι πιστεύουν ότι το παιδί αυτό θεωρεί παρηγορητικό για τη
συγκεκριμένη κατάσταση. Μετά ανταλλάζουν τα φύλλα εργασίας
τους και σημειώνουν για το άλλο παιδί πόσο καλά τα πήγε στο να
προβλέψει τις ανάγκες του ίδιου.
 Κάθε ζευγάρι ανακοινώνει πόσο καλά τα πήγε στο να μπει ο
καθένας στη θέση του άλλου και να υποθέσει σωστά τι θα
χρειαζόταν ο άλλος σε δεδομένες καταστάσεις.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

51. 51
ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ – Δέκατη ένατη συνάντηση
Ας μπούμε στη θέση του άλλου...
Χωριστείτε σε ζευγάρια και ξεκινάτε. Έχετε μια σειρά από
δύσκολες καταστάσεις και υποθέτετε ότι τις περνά το παιδί με το
οποίο συνεργάζεστε σε αυτήν τη συνάντηση. Γράφετε τι πιστεύετε
ότι το παιδί αυτό θα θεωρούσε παρηγορητικό για τη συγκεκριμένη
κατάσταση. Μετά ανταλλάζετε τα φύλλα εργασίας σας και
σημειώνετε για το άλλο παιδί πόσο καλά τα πήγε στο να προβλέψει
τις ανάγκες σας.
Έχει πεθάνει το αγαπημένο του/της σκυλάκι.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Έχει αρρωστήσει η μητέρα του/της βαριά.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Δεν παίζει κανείς μαζί του/της το διάλειμμα.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________

52. 52
Απέτυχε στο διαγώνισμα των Μαθηματικών.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Πέθανε η γιαγιά του/της.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Μετακόμισε σε άλλη πόλη ο/η καλύτερός/ή του/της φίλος/η.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Έχασε το πορτοφόλι του/της.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

53. 53
Παρηγοριά – Εικοστή συνάντηση – Παρηγόρησέ με...
Στόχοι:
 Να μπορούν να αντιδρούν σε περιπτώσεις, που κάποιος χρειάζεται
να παρηγορηθεί.
Διαδικασία:
 Τα παιδιά χωρίζονται σε ζευγάρια και τυχαία παίρνουν μιαν
καρτέλα, στην οποία αναγράφεται μια περίσταση, που απαιτεί ένα
άτομο να παρηγορηθεί από ένα άλλο.
 Δίνουν ρόλους και ετοιμάζουν μια δραματοποίηση.
 Στο φύλλο εργασίας, αν θέλουν, γράφουν το διάλογο, που
εκτυλίσσεται ανάμεσα στα δύο πρόσωπα, τον μαγνητοφωνούν ή
παίρνουν, απλώς, σημειώσεις.
 Μερικά από τα ζευγάρια παρουσιάζουν τη δραματοποίηση, που
ετοίμασαν στην ολομέλεια της τάξης. Τα υπόλοιπα παιδιά
σχολιάζουν και προτείνουν τι θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά,
ώστε το έργο της παρηγοριάς να ήταν πιο αποτελεσματικό.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας
 Καρτέλες, που γράφουν:
- Κάποιος δεν έχει φίλους.
- Κάποιος απέτυχε σε ένα διαγώνισμα.
- Κάποιος έχει ένα αγαπημένο πρόσωπο βαριά άρρωστο.
- Κάποιου πέθανε η γιαγιά του.
- Κάποιος νιώθει άσχημα, γιατί τον κοροϊδεύουν.
- Κάποιου θα χωρίσουν οι γονείς του.

54. 54
ΠΑΡΗΓΟΡΙΑ – Εικοστή συνάντηση
Παρηγόρησέ με...
Πιο κάτω μπορείτε να γράψετε το διάλογο, στον οποίο βασίζεται η
δραματοποίησή σας για την περίσταση, που διαλέξατε να
παραστήσετε.
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________

55. 55
Συνεργασία – Εικοστή πρώτη συνάντηση –
Εικονογραφούμε ένα παραμύθι στον υπολογιστή
Στόχοι:
 Να εντοπίζουν δεξιότητες, που καθιστούν τη συνεργασία
αποτελεσματική.
Διαδικασία:
 Γίνεται γενική συζήτηση για τις δεξιότητες, που απαιτείται να
επιδεικνύονται στις ομάδες, που επιδιώκουν να έχουν συλλογικά
αποτελέσματα.
 Παίρνουν ένα φύλλο εργασίας, στο οποίο περιγράφεται η
κατάσταση που επικρατούσε σε τρεις ομάδες, που συνεργάζονταν,
όπως την περιέγραψε ένας εξωτερικός παρατηρητής. Καλούνται να
εντοπίσουν τους λόγους, που συνετέλεσαν στο να αποδώσει η
συνεργασία τους και να τους σχολιάσουν.
 Ανακοινώνουν τα αποτελέσματα της εργασίας τους και συζητούν
κατά πόσο τις δεξιότητες, που περιέγραψαν, τις καλλιεργούν στην
ομάδα τους και αν μπορούν με κάποιον τρόπο να τις ενισχύσουν.
Υλικό:
 Φύλλο εργασίας

56. 56
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ – Εικοστή πρώτη συνάντηση
Εικονογραφούμε ένα παραμύθι στον υπολογιστή
Τα παιδιά της τάξης χωρίστηκαν σε τρεις ομάδες των τριών
παιδιών και ανέλαβαν να εικονογραφήσουν ένα παραμύθι στον
ηλεκτρονικό υπολογιστή. Το αποτέλεσμα ήταν πραγματικά
υπέροχο. Πιο κάτω, φαίνεται ένα μέρος από ό,τι σημείωσε
κάποιος παρατηρητής για κάθε ομάδα.
Α’ ομάδα:
Β’ ομάδα:
Γ’ ομάδα:
Η Μαρία ανέλαβε να διαλέγει το φόντο κάθε σελίδας, ο Μαρίνος
βάζει τις φιγούρες και ο Μάριος, που έχει ταχύτητα στην
πληκτρολόγηση, γράφει το κείμενο, που αντιστοιχεί σε κάθε
σελίδα.
Η Σοφία διατυπώνει τη σκέψη της και όλα τα παιδιά την ακούν,
διαφωνούν μαζί της, γι αυτό μόλις ολοκληρώσει τη σκέψη της,
παίρνουν με τη σειρά το λόγο για να εκφράσουν τη δική τους
γνώμη. Η Σοφία πείθεται ότι η γνώμη των άλλων είναι καλύτερη
και προχωρούν να την εφαρμόσουν.
Η Μαργαρίτα δυσκολεύεται πολύ στο μάθημα της Γλώσσας,
αλλά έχει καταπληκτικό ταλέντο στην Τέχνη. Προτείνει πολύ
καλές ιδέες στην επιλογή των συνδυασμών των χρωμάτων για
τις εικόνες του παραμυθιού και τα άλλα παιδιά τής δίνουν την
ευκαιρία να ασχοληθεί εκτεταμένα με αυτό.

57. 57
Από τα πιο πάνω αποσπάσματα ποιοι φαίνονται να είναι οι λόγοι,
που οδήγησαν κάθε ομάδα στην επιτυχία; Συζητήστε το ερώτημα
στην ομάδα σας και γράψτε τις σκέψεις σας.
Α’ ομάδα:
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Β’ ομάδα:
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Γ’ ομάδα:
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Στη δική σας ομάδα καλλιεργείτε αυτές τις δεξιότητες; Πώς
μπορείτε να τις ενισχύσετε; Θέλετε να τις ενισχύσετε; Γιατί;
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
_______________________________________________
Θα ήθελα να σημειώσω...
_____________________________________________
_____________________________________________
_____________________________________________