2. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Προσδιορισµός Βασικών Στόχων
●
●
●
Είναι έρευνα ακαδηµαϊκού περιεχοµένου ή για έρευνα
αγοράς;
Ποιο είναι το κυρίως ερώτηµα;
Για ακαδηµαϊκού τύπου έρευνα θα πρέπει να εξετάσει
κανείς τη σχετική βιβλιογραφία (προηγούµενες έρευνες)
www.cears.edu.gr
2
3. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Μέθοδοι συλλογής δεδοµένων
Απογραφή
●
●
Όλος ο πληθυσµός, αξιόπιστα αποτελέσµατα
χρονοβόρο, υψηλό κόστος, επεξεργασία στοιχείων.
Απαιτεί χρόνο, χρήµα κι ανθρώπινο δυναµικό
www.cears.edu.gr
3
4. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Μέθοδοι συλλογής δεδοµένων
∆είγµα
●
Αντιπροσωπευτικό κι επαρκές υποσύνολο του
πληθυσµού
●
Ταχύτητα, οικονοµία, διοικητική ευκολία, αξιοπιστία
●
Βαθµός ακρίβειας;
www.cears.edu.gr
4
5. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Επιλογή δείγµατος (Sampling)
Καταλληλότητα δείγµατος
Προσδιορισµός σωστού υποσυνόλου πληθυσµού. Εξαρτάται
από το σκοπό έρευνας:
Π.χ. Έρευνα για γονιµότητα, συνήθως επιλογή δείγµατος
γυναικών
Έρευνα για συνταξιούχους: άτοµα ηλικίας 50+
www.cears.edu.gr
5
6. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Επιλογή δείγµατος (Sampling)
Ικανοποιητικό µέγεθος δείγµατος
Ελαχιστοποίηση δειγµατικού σφάλµατος – σχετίζεται µε το
µέγεθος του δείγµατος. Τ’αποτελέσµατα γίνονται πιο
αξιόπιστα κι ακριβή καθώς το µέγεθος του δείγµατος
µεγαλώνει
Το µέγεθος εξαρτάται ακόµη και από τον τρόπο διεξαγωγής
της έρευνας καθώς και από τον προϋπολογισµό της έρευνας
www.cears.edu.gr
6
8. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Πιθανοθεωρητικές Μέθοδοι δειγµατοληψίας
Απλή Τυχαία ∆ειγµατοληψία (Random Sampling)
Κάθε µονάδα του πληθυσµού έχει ίση κι ανεξάρτητη
πιθανότητα να περιλαµβάνεται στο δείγµα (π.χ. Με πίνακα
τυχαίων αριθµών)
Συστηµατική ∆ειγµατοληψία (Systematic Sampling)
www.cears.edu.gr
8
9. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Στρωµατοποιηµένη Τυχαία ∆ειγµατοληψία (Stratified
Random Sampling)
Όπου ο πληθυσµός χωρίζεται σε υπο-οµάδες µε βάση κάποιο
χαρακτηριστικό και σε κάθε οµάδα εφαρµόζω απλή τυχαία
δειγµατοληψία. Τέτοια χαρακτηριστικά είναι: Ηλικία, φύλο
εισόδηµα, γεωγραφική κατανοµή
Π.χ. Εάν από τους πρωταρχικούς στόχους της έρευνας είναι η
σύγκριση αστικού-αγροτικού πληθυσµού
Αυτός ο τύπος δειγµατοληψίας χρησιµοποιείται πολύ συχνά σε
κοινωνικο-οκονοµικές έρευνες. ∆ίνει τη δυνατότητα να γίνει
ξεχωριστή ανάλυση σε κάθε υποοµάδα
www.cears.edu.gr
9
10. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Οι κύριοι τρόποι διεξαγωγής έρευνας είναι:
●
Προσωπική Συνέντευξη (Personal Interview) όπου ο
ερευνητής κάνει τις ερωτήσεις και συµπληρώνει το
ερωτηµατολόγιο
●
Tηλεφωνική Συνέντευξη
●
Ταχυδρόµηση Ερωτηµατολογίου (Self-Administered
Questionnaires) όπου το ερωτηµατολόγιο συµπληρώνεται
από τον ερωτώµενο
www.cears.edu.gr
10
11. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ο τρόπος διεξαγωγής της έρευνας εξαρτάται από:
1. Τους στόχους της έρευνας
2. Την ικανότητα του πληθυσµού του δείγµατος να
συµπληρώνει ερωτηµατολόγια µόνος του π.χ. Εάν έρευνα
που απευθύνεται σε ηλικιωµένους ή άτοµα µειωµένων
νοητικών ικανοτήτων ή το θέµα είναι εξειδικευµένο τότε
καλύτερη µέθοδος η προσωπική συνέντευξη
3.Τον προϋπολογισµό της έρευνας
www.cears.edu.gr
11
12. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ανάλογα µε το τρόπο διεξαγωγής της έρευνας :
●
επιλέγουµε το µέγεθος του δείγµατος
π.χ Ποσοστό απαντήσεων µε ταχυδρόµηση
ερωτηµατολογίων µόνο 20%. Πρέπει να ληφθεί υπ’όψη
όταν υπολογίζεται ο αριθµός των ερωτηµατολογίων που θα
σταλθούν.
(δηλ. Στέλνω 5000 για να πάρω 1000 συµπληρωµένα)
www.cears.edu.gr
12
13. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
●
Επιλέγουµε το µέγεθος του ερωτηµατολογίου και τον
τύπο των ερωτήσεων
π.χ Μεγαλύτερο αριθµό ερωτήσεων για προσωπική
συνέντευξη, πιο πολύπλοκες ερωτήσεις όπου χρειάζονται
διευκρινήσεις
www.cears.edu.gr
13
15. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Μειονεκτήµατα:
●
●
Υψηλό κόστος (ενηµέρωση ερευνητών, έξοδα για
µετάβαση στο µέρος της συνέντευξης)
Μερικές φορές οι ερευνητές υποβάλλουν την «σωστή»
απάντηση (µη δειγµατικό σφάλµα – bias)
www.cears.edu.gr
15
19. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Μειονεκτήµατα:
●
●
Μεγάλο ποσοστό αποφυγής συµµετοχής στην έρευνα
(non-response rate)
Άτοµα µεγάλης ηλικίας, άτοµα χαµηλού µορφωτικού
επιπέδου ή µε πολλές ασχολίες τείνουν να µην
συµµετάσχουν (response bias)
www.cears.edu.gr
19
20. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Επιλογή του σωστού τρόπου έρευνας
●
Κρίσιµη απόφαση
●
∆εν υπάρχουν κανόνες
●
Απόφαση βασίζεται στην κρίση του διοργανωτή!
www.cears.edu.gr
20
21. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ερωτήµατα σε σχέση µε το δείγµα που µπορεί να
βοηθήσουν στην επιλογή:
Υπάρχει πλήρης κατάλογος του πληθυσµού απ’όπου θα
προκύψει το δείγµα; Είναι πρόσφατα τα στοιχεία;
●
Μητρώα πληθυσµού
●
Εκλογικός κατάλογος
●
Τηλεφωνικός κατάλογος
●
Κατάλογος διευθύνσεων
www.cears.edu.gr
21
22. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Μπορούν να βρεθούν από τους καταλόγους αυτούς όλα τα
άτοµα που χρειάζοµαι στο δείγµα µου;
●
●
●
Μήπως χρειάζοµαι άτοµα που δεν έχουν µόνιµη διεύθυνση,
π.χ. άστεγους, τσιγγάνους; Πώς θα βρεθούν αυτοί αν
χρησιµοποιήσω τηλεφωνικούς καταλόγους για την επιλογή
του δείγµατος;
Πώς θα προσεγγίσω άτοµα που είναι πολυάσχολα, που
λόγω εργασίας επιστρέφουν αργά στο σπίτι, ή που τείνουν
να µετακινούνται συχνά;
Αν δεν µπορέσω να προσεγγίσω τέτοια άτοµα θα είναι
µεροληπτικό το δείγµα µου;
www.cears.edu.gr
22
23. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Ποιο είναι το µορφωτικό επίπεδο του πληθυσµού;
Γνωρίζουν γραφή κι ανάγνωση;
Η χρήση της µεθόδου µε ταχυδρόµηση ερωτηµατολογίων
προϋποθέτει ότι οι ερωτώµενοι ξέρουν ανάγνωση και ότι θα
κατανοήσουν τις ερωτήσεις. Περιλαµβάνω τέτοιες οµάδες
στο δείγµα µου (π.χ. ηλικιωµένους, άτοµα µειωµένων
νοητικών δυνατοτήτων, τσιγγάνους κ.λ.π .);
Στην απογραφή του 2001, 8,2% του πληθυσµού ηλικίας 50+
δηλώνουν ότι δε γνωρίζουν γραφή κι ανάγνωση και άλλοι
15.9% εγκατέλειψαν χωρίς να τελειώσουν το ∆ηµοτικό.
www.cears.edu.gr
23
24. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Περιέχει ο πληθυσµός άτοµα ξενόγλωσσα;
Περιλαµβάνω στον πληθυσµό µου οµάδες που
χρησιµοποιούν γλωσσικό ιδίωµα ή µετανάστες των οποίων
η γνώση της Ελληνικής είναι περιορισµένη; Θα πρέπει το
ερωτηµατολόγιο να µεταφραστεί ή να περιλαµβάνω στους
ερευνητές άτοµα µε γνώσεις των συγκεκριµένων γλωσσών;
www.cears.edu.gr
24
25. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Θα θέλει ο πληθυσµός να συµµετάσχει στην έρευνα;
Περιλαµβάνει ο πληθυσµός οµάδες που θα προτιµούσαν
ν’αποφύγουν την συνέντευξη; Π.χ. Σε µία έρευνα για
µετανάστες, παράνοµοι µετανάστες θ’απέφευγαν να
βρεθούν. Ή σε µία έρευνα για κακοποιηµένες γυναίκες.
→Ποια γεωγραφική περιοχή θέλω να καλύψω;
Εάν θέλω να καλύψω ευρεία γεωγραφική περιοχή, µπορεί
αυτό να γίνει πιο εύκολα και µε µικρότερο κόστος µε
αποστολή ερωτηµατολογίων ή µέσω τηλεφωνικής
συνέντευξης
www.cears.edu.gr
25
26. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Ποια ακριβώς θα είναι η στατιστική µονάδα;
Εάν έχω ένα δείγµα νοικοκυριών ποιος θα είναι ο
ερωτώµενος; Όλα τ’άτοµα που µένουν εκεί ή θα επιλεγεί ένα
και µε τι κριτήρια;
www.cears.edu.gr
26
27. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ερωτήµατα σε σχέση µε το ερωτηµατολόγιο που µπορεί
να βοηθήσουν στην επιλογή:
→Θα χρειαστούν ερωτήσεις για τον καθορισµό των
κατάλληλων ερωτώµενων; (screening of respondents)
Πολλές φορές χρειάζονται ερωτήσεις για να καθοριστούν τα
άτοµα που είναι κατάλληλα για συνέντευξη
www.cears.edu.gr
27
28. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Π.χ. Εάν η επιλογή δείγµατος γίνει βάση νοικοκυριών αλλά η
έρευνα επικεντρώνεται σε συνταξιούχους τότε η
καταλληλότητα των ερωτώµενων κρίνεται βάση της ηλικίας
τους και της επαγγελµατικής τους δραστηριότητας
Εάν µας ενδιαφέρουν επίπεδα γονιµότητας και µόρφωση
γυναικών θα χρησιµοποιήσουµε ερωτήσεις σε σχέση µε το
φύλο και την ηλικία
Η χρήση τέτοιων ερωτήσεων συνίσταται κυρίως σε
προσωπικές ή τηλεφωνικές συνεντεύξεις
www.cears.edu.gr
28
29. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Θα είναι οι ερωτήσεις πολύπλοκες ή λεπτοµερείς;
Τότε πιθανώς θα χρειάζεται να γίνονται από έναν ερευνητή
που θα δίνει κι επεξηγήσεις
→Θα υπάρχουν ερωτήσεις προσωπικές ή ευαίσθητου
περιεχοµένου;
Τότε ίσως αποφυγή προσωπικής συνέντευξης να είναι
καλύτερη
www.cears.edu.gr
29
30. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Θα χρειαστεί ο ερωτώµενος να συµβουλευτεί προσωπικά του
αρχεία;
Τότε είναι καλύτερη η ταχυδροµική αποστολή των
ερωτηµατολογίων. ∆εν θέλει κανείς να έχει ερευνητές να
περιµένουν για την εύρεση αρχείων!
→Μπορεί ν’αποφευχθεί η τάση των ερωτώµενων να θέλουν να
φανούν ότι γνωρίζουν όλες τις απαντήσεις και ότι είναι
«επιτυχηµένοι»;
Αυτή η τάση είναι ιδιαίτερα έντονη σε προσωπικές συνεντεύξεις
www.cears.edu.gr
30
31. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Μπορεί ν’αποφευχθεί η έµµεση υποβολή απάντησης από
τον ερευνητή (interviewer bias); Αυτό συµβαίνει κυρίως στις
συνεντεύξεις όπου ο τρόπος που γίνεται η ερώτηση από τον
ερευνητή και οι προσωπικές απόψεις, επιδοκιµασία και
αποδοκιµασία µπορεί να υποβάλλουν και την απάντηση
→ Θα ξέρει ο ερωτώµενος για το συγκεκριµένο θέµα;
Εάν το θέµα είναι τα έξοδα του νοικοκυριού ποιος ασχολείται
µε τα ψώνια;
www.cears.edu.gr
31
32. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
→Τέλος, υπάρχουν θέµατα που εξαρτώνται από τον προϋπολογισµό
Κόστος, που είναι υψηλότερο για προσωπικές συνεντεύξεις λόγω
εκπαίδευσης των ερευνητών και εξόδων µετάβασης στον τόπο κατοι
κίας των ερωτώµενων
Χρόνος: Χρειάζεται κανείς τ’αποτελέσµατα της έρευνας άµεσα (π.χ. σε
µία εβδοµάδα ή για θέµατα πολιτικής, µέσα σε µια-δυο µέρες) Τότε η
λύση θα ήταν τηλεφωνική συνέντευξη.
Η προσωπική συνέντευξη παίρνει αρκετό χρόνο καθώς και η αποστολή
ερωτηµατολογίων ταχυδροµικά, όπου πρέπει να σταλεί και υπενθύµιση
www.cears.edu.gr
32
33. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Βήµατα κατασκευής ερωτηµατολογίου:
1. Να καθοριστούν οι ερωτήσεις που θα συµπεριληφθούν
2. Να σχεδιαστεί το ερωτηµατολόγιο και ν’αποφασιστεί η
σειρά των ερωτήσεων
3. Για κάθε ερώτηµα να επιλεγεί ο τύπος της ερώτησης και
το λεξιλόγιο που θα χρησιµοποιηθεί
www.cears.edu.gr
33
34. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ο αριθµός και ο τύπος των ερωτήσεων εξαρτάται κυρίως
από τον τρόπο συλλογής δεδοµένων.
Σε έρευνες που διεξάγονται µέσω ταχυδροµικών
ερωτηµατολογίων περιλαµβάνεται µία συνοδευτική επιστολή
που αναφέρει τους στόχους της έρευνας κι ενθαρρύνει τους
ερωτώµενους να συµµετάσχουν.
www.cears.edu.gr
34
35. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Καθορισµός των ερωτήσεων
Ο καθορισµός γίνεται βάση του θέµατος και των στόχων της
έρευνας
Π.χ. Επίπεδα γονιµότητας, επιθυµητή γονιµότητα και
κοινωνικοοικονοµικοί παράγοντες που τα καθορίζουν
Ερωτήσεις σχετικά µε:
●
Επιλογή των ερωτώµενων από κάθε νοικοκυριό (screening
questions –eligible respondents): Φύλο, ηλικία, αριθµός
παιδιών
www.cears.edu.gr
35
36. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
●
●
●
Ερωτήσεις σχετικά µε ∆ηµογραφικά χαρακτηριστικά των
ερωτώµενων: Οικογενειακή κατάσταση
Ερωτήσεις σχετικά µε επιθυµητά επίπεδα γονιµότητας: Θα
θέλατε να είχατε κι άλλα παιδιά; Πόσα παιδιά θα θέλατε να
είχατε επιπλέον αυτών που ήδη έχετε;
Ερωτήσεις σχετικά µε κοινωνικοοικονοµικό επίπεδο
ατόµων Εκπαιδευτικό επίπεδο, Επάγγελµα, Εκπαιδευτικό
επίπεδο και επάγγελµα συζύγου, ατοµικό εισόδηµα,
οικογενειακό εισόδηµα, είναι ιδιοκτήτες του σπιτιού που
µένουν, πόσα δωµάτια έχει το σπίτι, έχουν αυτοκίνητο
κ.λ.π.
www.cears.edu.gr
36
37. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
●
∆ιερευνητικές ερωτήσεις (απόψεις): Αν ήθελαν κι άλλα
παιδιά γιατί δεν έχουν; Είναι οι λόγοι οικονοµικοί, µήπως
σχετίζεται µε την εργασία της µητέρας, δεν υπάρχει
χρόνος, δεν συµβιβάζεται µε την καριέρα της µητέρας, τι
λέει ο σύντροφος, βοηθάει στις δουλειές του σπιτιού,
αφιερώνει χρόνο στα άλλα παιδιά, υπάρχουν
βρεφονηπιακοί σταθµοί στη δουλειά της µητέρας κλπ
www.cears.edu.gr
37
38. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Καθορισµός της σειράς των ερωτήσεων
●
●
●
Πρώτα ξεκινάει κανείς µε τις ερωτήσεις που βοηθούν
στην επιλογή του δείγµατος (screening)
Στη συνέχεια συνήθως έχουµε τα δηµογραφικά του
πληθυσµού
Για ταχυδροµικές συνεντεύξεις θα πρέπει οι ερωτήσεις
που προκαλούν το ενδιαφέρον του ερωτώµενου και οι
ερωτήσεις που είναι σηµαντικές για την έρευνα να είναι
στην αρχή του ερωτηµατολογίου διότι πολλές φορές τα
ερωτηµατολόγια επιστρέφονται µισοσυµπληρωµένα.
www.cears.edu.gr
38
39. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Θα πρέπει οι ερωτήσεις να είναι απλές, κατανοητές, τα
γράµµατα του ερωτηµατολογίου ευκολοδιάβαστα και µε
τη χρήση κατάλληλων τύπων να έχει σχεδιαστεί το
ερωτηµατολόγιο έτσι ώστε να είναι ευχάριστο στο µάτι
www.cears.edu.gr
39
40. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Τύπος των ερωτήσεων
Οι ερωτήσεις µπορεί να είναι: Ανοικτές ή κλειστές
Π.χ. Στοιχεία µετανάστευσης
ανοιχτή:
Ποιος /ποιοι είναι οι λόγοι εγκατάστασής σας στην
Ελλάδα;
www.cears.edu.gr
40
41. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
κλειστή:
●
εργασία
●
επαναπατρισµός ή παλιννόστηση
●
επανένωση της οικογένειας
●
αναζήτηση ασύλου
●
πρόσφυγας
●
άλλος λόγος (να γραφεί)
Οι κλειστές ερωτήσεις διευκολύνουν την κωδικοποίηση, την ταχύτερη
καταγραφή στον υπολογιστή και µε λιγότερα λάθη
www.cears.edu.gr
41
42. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Απλές ερωτήσεις ή πολλαπλές επιλογές
π.χ. Ποιο από τα παρακάτω είναι το αγαπηµένο σας χόµπι;
Ποια από τα παρακάτω είναι τα αγαπηµένα σας χόµπι;
Η απλή ερώτηση παράγει µία µεταβλητή ενώ η πολλαπλή
έχει ως αποτέλεσµα την κατασκευή τόσων µεταβλητών
(τύπου 0-1) όσες και οι κατηγορίες που υπάρχουν
www.cears.edu.gr
42
43. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ranked
π.χ. Ποια από τα παρακάτω είναι τα σηµαντικότερα χαρακτηριστικά
που θα λαµβάνατε υπ’όψιν για την επιλογή περιοχής µόνιµης
κατοικίας (βάλτε κατά σειρά προτεραιότητας)
καθαρός αέρας/µόλυνση της ατµόσφαιρας
ησυχία
εύκολη πρόσβαση/συχνή συγκοινωνία
Χαµηλή εγκληµατικότητα
Κάθε επιλογή µπορεί να κωδικοποιηθεί ως ξεχωριστή µεταβλητή
www.cears.edu.gr
43
44. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Rated Responses
Στις κοινωνικές επιστήµες πολύ συχνά χρησιµοποιούνται
ερωτήσεις του παρακάτω τύπου:
Πόσο σηµαντική είναι η εύκολη πρόσβαση σε µέσα µαζικής
µετακίνησης για την επιλογή περιοχή µόνιµης κατοικίας
(Πολύ σηµαντική (5) - Σηµαντική (4) - Αδιάφορη (3) Ασήµαντη (2) Εντελώς ασήµαντη (1))
Η απάντηση σε αυτού του τύπου τις µεταβλητές
κωδικοποιείται µε ένα αριθµό που κυµαίνεται από 1 έως 5
www.cears.edu.gr
44
45. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Λεξιλόγιο που χρησιµοποιείται στις ερωτήσεις
1. Οι ερωτήσεις πρέπει να είναι: Σύντοµες - Ξεκάθαρες Κατανοητές
Μην χρησιµοποιείτε: διπλές ερωτήσεις
Π.χ. Πιστεύετε ότι οι Έλληνες πρέπει να τρώνε λιγότερο και
ν’ασκούνται περισσότερο; (Ναι - Όχι)
www.cears.edu.gr
45
46. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
Ο ερωτώµενος µπορεί να θέλει ν’απαντήσει καταφατικά στο
ένα ερώτηµα κι αρνητικά στο άλλο
ερωτήσεις αρνητικού τύπου (µπορεί να προκαλέσουν
σύγχυση)
Π.χ. Είστε ενάντιοι στην απαγόρευση του καπνίσµατος σε
κλειστά µέρη; (Ναι – Όχι)
www.cears.edu.gr
46
47. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
2. Ζητάτε ακριβείς απαντήσεις
Η ερώτηση «Ηµεροµηνία Γέννησης» ∆ώστε Ηµέρα, Μήνα κι
Έτος είναι καλύτερη από την ερώτηση «Πόσο ετών είστε;»
15-34, 35-54, 55+
www.cears.edu.gr
47
48. Κατασκευή Ερωτηματολογίου
3. Αποφεύγετε ερωτήσεις που υποβάλλουν την απάντηση
Π.χ. Συµφωνείτε µε την πλειοψηφία των ανθρώπων ότι το
Εθνικό Σύστηµα Υγείας έχει πολλά προβλήµατα;
www.cears.edu.gr
48