1. UGALKETA FUNTZIOA
LHko 6. mailan
Baliabide digitalak erabiliz
1

2. ESKEMA
• SARRERA
• HELBURUAK
• EBALUAZIO IRIZPIDEAK
• EDUKIAK
• OINARRIZKO GAITASUNEN GARAPENA
• METODOLOGIA
• DENBORALIZAZIOA
• EBALUAZIOA
2

3. UGALKETA FUNTZIOA
3

4. GORPUTZAREN GARAPENA
• Jaiotzen garenetik gure gorputzak hainbat aldaketa
pairatzen ditu, eta oro har, aldaketa horien ondorioz,
gizonezkoen eta emakumezkoen arteko
desberdintasunak nabarmentzen dira.
• BIZITZAREN ETAPAK:
– Haurtzaroa: jaiotzetik 12 urtera bitartean.
– Nerabezaroa: 12 urtetik 19ra bitartean.
– Helduaroa:
• Gaztaroa: 25 urte arteko aldia.
• Helduaroa: etapa luzeena; 60 urte ingururekin bukatzen da.
• Zahartzaroa: azken etapa.
4

5. • KARAKTERE SEXUALAK:
Gizonezko eta emakumezkoen gorputzak bereizten
dituzten ezaugarri fisikoak dira. Bitan sailkatzen dira:
– Karaktere sexual primarioak: ugalketa-aparatua
osatzen duten sexu-organoak dira, eta jaiotzetik
ditugu.
– Karaktere sexual sekundarioak: gure gorputzean
gertatzen diren aldaketak dira, eta gizonezkoen eta
emakumezkoen gorputzak kanpotik bereiztea
ahalbidetzen dute. Karaktere hauek ez dira ugalketa-
aparatuaren parte, berez, eta pubertaroa deritzon
nerabezaroko etapan garatu ohi dira.
5

6. 6

7. EMAKUMEZKOEN
UGALKETA
APARATUA
7

8. EMAKUMEZKOEN
UGALKETA
APARATUA
FALOPIOREN
OBULATEGIAK UMETOKIA BAGINA BULBA
TROMPAK
8

9. Umetokia Falopioren tronpa
Obulutegia
Umetokiaren lepoa
Bagina
9

10. • OBULUTEGIAK bi organo txiki dira. Horietan OBULUAK sortu eta ,
pubertarotik aurrera, heldu egiten dira.
• FALOPIOREN TRONPAK obulutegiak eta umetokia lotzen dituzten
hodiak dira.
• UMETOKIA organo hutsa eta gihartsua da. Haurdunaldian,
umetokian garatzen da izaki berria.
• BAGINA umetokia kanpoaldearekin lotzen duen hodi gihartsua da.
• BULBA kanpoaldeko organo bakarra da. EZPAIN TOLESTURA
batzuek osatzen dute, baginaren sarrera babestuz.
10

11. OBULUA
OBULUA edo GAMETO
FEMENINOA sexu-zelula
femeninoa da.
Forma biribila dute. NUKLEOA
ZITOPLASMA
Nukleoz eta zitoplasmaz
osatuta daude. OBULUA
Ez dira bere kabuz lekuz
aldatzeko gai.
11

12. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 28
14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
OBULU HELDUA
FALOPIO TRONPARA EZ
ERNALDU
HIL
OBULUA
BAGINATIK ATERA
12

13. MENSTRUAZIOA EDO HILEKOA
• Emakumezkoaren ugalketa-aparatuaren
heldutasuna adierazten du, hau da, emakumea
fisikoki prest dagoela haurrak izateko.
• Gutxi gorabehera hilean behin, obulu heldu bat
obulutegitik irten, eta umetokira iristen da.
Haurdunaldirik ez bada, obulua kanpora egozten
da, odolarekin eta uteroko azal zati txikiekin
batera.
13

14. GIZONEZKOEN
UGALKETA
APARATUA
14

15. GIZONEZKOEN
UGALKETA
APARATUA
HODI SEMEN
TESTIKULUAK PROSTATA ZAKILA URETRA
DEFERENTEAK BESIKULAK
15

16. MASKURIA
SEMEN
BESIKULA
PROSTATA
ZAKILA
HODI
DEFERENTEA
TESTIKULUA
URETRA
16

17. • TESTIKULUAK arrautza formako bi organo dira. Pubertaroan
espermatozoideak, sortzen hasten dira. Eskroto izeneko poltsa
batez babestuta daude.
• HODI DEFERENTEEK testikuluak eta uretra lotzen dute.
• SEMEN BESIKULAK PROSTATAREKIN batera semen jariakina
ekoizten duten bi gurin dira.
• ZAKILA kanpoko organo gihartsua da eta barruan URETRA du.
Zakilaren muturra glande du izena; glandea estaltzen duen azalari
prepuzio deritzo.
• URETRA semen jariakinen eta espermatozoideen arteko nahastura
kanporatzen dituen hodia da.
17

18. ESPERMATOZOIDEA
ESPERMATOZOIDEA edo
GAMETO MASKULINOA
sexu zelula maskulinoa da BURUA
Burua, lepoa eta flageloa ditu.
LEPOA
Nukleoak ia buru osoa hartzen
du, eta lepoak burua eta
FLAGELOA
flageloa lotzen ditu.
Flageloarengatik lekualdatu
eta obuluetara iristeko gai da.
18

19. GIZA UGALKETA
• Giza ugalketa sexuala da, ernaltzea gauzatzeko,
ezinbestekoa da bi sexu zelula elkartzea, bata
femeninoa eta bestea maskulinoa.
• Gizakiak bibiparoak gara, amaran sabeletik jaiotzen
gara.
• Gizakiak ugaztunak gara, amaren bularrek ekoizten
duten esneaz elikatzen garelako.
19

20. ERNALKETA
• Ernaltzea emakumezkoen gorputzaren barruan
gertatzen da, ia beti Falopioren tronpetan, eta sexu-
zelula maskulino bat, hau da, espermatozoide bat, eta
obulu bat elkartzean datza.
20

21. • Bi sexu zelulek bat egin dezaten, espermatozoideek
umetokian gora Falopioren tronpetaraino aurrera egiten
dute eta, han,espermatozoide bakarrak bat egiten du
obuluarekin. Biak elkartzean, obuluak substantzia bat
jariatzen du, hara iritsitako gainerako espermatozoideek
ernal ez dezaten.
21

22. ernaltzea
umetokia obulutegia Falopioren tronpak
obulua
22

23. • Obulu ernaldua, zigoto deritzona, zatitzen hasten da,
eta, Falopioren tronpen paretek bultzatuta, umetokirantz
jaisten da. Umetokira iritsitakoan, zigotoa umetokiaren
paretari itsasten zaio, eta haurdunaldia hasten da.
23

24. HAURDUNALDIA
• Gizakiaren haurdunaldiak bederatzi hilabete inguruko
iraupena du.
• Haurdunaldiaren lehenengo hiru hilabeteetan, izaki
berriari enbrioi deritzo. Organoak garatzen dira, baina
enbrioiak oraindik ez du giza itxurarik izaten.
24

25. • Haurdunaldiko kontrola izateko ekografiaren teknika
erabiltzen da. Ultrasoinuak bidaliz amaren umetokiko
irudia jasotzen da. Ohituta gabe dauden begientzat irudi
irakurketa zaila da baina ez ginekologoarentzat.
25

26. • Hirugarren hilabetetik aurrera, umeki deritzo. Umekiaren
organo guztiak erabat osatuta egoten dira, birikak izan
ezik.
• Astez aste, gero eta haur itxura handiagoa hartzen du.
26

27. 27

28. • Izaki berria gara dadin, haurdunaldian zehar
emakumezkoen gorputzak garrantzi handiko aldaketak
izaten ditu:
– Umetokian karena eta poltsa amniotikoa eratzen
dira.
– Karena eta izaki berria zilbor-hestearen bidez lotuta
daude, eta behar dituen mantenugaiak eta oxigenoa
ematen dizkio karenak umekiari.
– Poltsa amniotikoa likidoz beteta dago, eta umekia
inguratu eta tenperatura aldaketetatik eta balizko
kolpeetatik babesten ditu.
28

29. 29

30. • Sabelaldea handitu egiten da, karena, poltsa
amniotikoa eta umekia, gero eta handiagoa, barruan
gordetzeko.
• Haurdunaldiaren amaieran, bularrak esnea ekoizteko
prestatzen dira, haurra lehen hilabeteetan amaren
esneaz elika dadin.
30

31. ERDITZEA
• Erditzea umekia eta karena baginatik kanporatzean
datzan. Prozesu horrek hiru etapa ditu:
– Poltsa amniotikoa haustea umekia erabat garatuta
dagoenean. Une hori iritsitakoan, likido amniotikoa
baginan behera kanpora isurtzen da eta, horrekin
batera, bagina dilatatzen hasten da, umekiari bertatik
irteten uzteko.
31

32. – Umekia amaren gorputzetik kanporatzea
ahalbidetzen dute umetokiaren eta abdomeneko
muskuluen uzkurdurek.
– Umekia kanpoan denean, zilbor-hestea mozten da;
haurrari zilbor izeneko orbana geratzen zaio mozte
horren ondorioz.
– Erditzearen azken fasea zilbor-hestea, karena eta
poltsa amniotikoa kanporatzean datza.
32

33. 33

34. 34

35. 35

36. 36

37. 37

38. BIKIAK
• Haurdunaldi batean bi edo ume gehiago jaiotzen
direnean bikiak direla esaten da.
• Ernalketan gerta daiteke obulu bat baino gehiago
ernaldua suertatzea, honela sortutako anaiak erabat
desberdinak izaten dira.
• Benetako bikiak biki-monozigotikoak dira. Obulu bakar
batek bi izaki sortzen ditu, genetikoki bata bestearen
kopia izaten dira eta kanpo itxura antza handikoa
izaten da.
38

39. 39

40. 40

41. 41