9. Literatuurstudie:
Ontwikkelingen in de vaarroute
• Zeer dynamisch gebied tussen 8 april 1992
Boomkensdiep, Schuitengat en Vliestroom
• Eb- en vloedscharen: drempels, zeker
cyclisch gedrag
• Vanaf 1988 scheiden Vliestroom en
Boomkensdiep/Schuitengat
• 1991: doorgraving Schuitengat-
Boomkensdiep
• Oktober 1992: doorgraving Vliestroom -
Schuitengat
• Geul blijft niet liggen en loopt snel vol:
zuidelijke verplaatsing van > 10 m/week
door golven (storm) en te gering debiet
• Eind 1996: overschakeling naar de Slenk 5 februari 1993
Rijkswaterstaat
9 17 november 2009
30. Randvoorwaarden
baggerbeheer Waddenzee
• RWS: verantwoordelijk voor bereikbaarheid, binnen randvoorwaarden
• Derde Nota PKB-Waddenzee:
– De waterstaatswerken (vaargeulonderhoud) zijn beperkt in omvang,
volgen de natuurlijke morfologische ontwikkelingen en uitsluitend indien
bereikbaarheid of veiligheid in geding zijn……
– De bereikbaarheid van havens en eilanden wordt gewaarborgd middels
streefdieptes/normering voor de vaargeulen, geënt op situatie 2006.
• In praktijk: geulen die van nature beste voldoen aan afmetingen:
– minste effecten op de natuur
– minste baggerinspanning (kosten)
• Vaartijd/-afstand is geen criterium in PKB-Waddenzee
Rijkswaterstaat
30 17 november 2009
34. Alternatief 2 (smalste deel)
Hoeveelheden
Baggeren bij geometrie 2004
B = 135 m
D = 5,5 – 1,5 = 4 m
L = 930 m
Aanleg baggervolume (2004) = 500.000 m3
2004
Jaarlijks onderhoud = 70% = 350.000 m3
Schatting voor geometrie 2010:
B = 135 m
D = 5,5 – 1,0 = 4,5 m
L = 750 m
Aanleg baggervolume (2004) = 455.000 m3
Jaarlijks onderhoud = 70% = 320.000 m3
Rijkswaterstaat
34 17 november 2009
35. De alternatieven vergeleken
Gevolgen baggerhoeveelheden:
• Slenk: aanleg was 0,75 Mm3 onderhoud ca. 0,24 Mm3/jr
• Alternatief 1: aanleg 1,6 Mm3 onderhoud ca. 1,1 Mm3/jr
• Alternatief 2: aanleg 0,45 Mm3 onderhoud ca. 0,32 Mm3/jr
Grote onzekerheid over onderhoud en bevaarbaarheid bij alternatieven:
Ingreep in gebied met historie van sterke aanzanding (literatuur)
Tegennatuurlijke ingreep reactie: wil terug naar evenwichtprofiel
Gebied met onvoorspelbaar gedrag door invloed van stormen
Daardoor bereikbaarheid niet goed te garanderen
Mogelijk ook lastig manoeuvreerbaar bij zeegang en dwarsstroom
Rijkswaterstaat
35 17 november 2009
36. De alternatieven vergeleken
Natuur en Milieu, globaal (niet onderzocht):
• Tegennatuurlijke ingreep: aantasting habitattypen (platen, banken)
• Alternatieven op voorhand ingrijpender dan huidige situatie.
• Milieuwinst door kortere vaarroute, maar verlies door grotere
baggerinspanning (brandstof en CO2)
Rijkswaterstaat
36 17 november 2009
37. De alternatieven vergeleken
ALTERNATIEVE ROUTES VOORALSNOG GEEN ROBUUST ALTERNATIEF:
– voorziene baggerinspanning te groot
– bereikbaarheid niet te garanderen
– in strijd met PKB-Waddenzee
MAAR: WAT DOET DE TOEKOMST?
kijken naar grote schaal & leren van historie
Rijkswaterstaat
37 17 november 2009
38. Historische Ontwikkelingen Grote tijd- / ruimteschaal
• 1796 - 1985
• Gebied in breder morfologisch perspectief
• Leren van het verleden
• Wat kunnen we in toekomst verwachten?
Rijkswaterstaat
38 17 november 2009
39. Vliestroom vrijwel tegen Vlieland
Oriëntatie Vliestroom Noord-Zuid
Rijkswaterstaat
39 Schuitengat verbonden met Vliestroom
17 november 2009
40. Noordvaarder nog los
Boomsgat raakt in verdrukking
Rijkswaterstaat
40 Ligging Vliestroom westelijk
17 november 2009
41. Boomsgat verzandt
Noordvaarder verheelt
Vliestroom: sterke N-Z ligging,
Rijkswaterstaat
Ebdelta ver in zee november 2009
41 17
42. Noordvaarder aangeland
Zeegat (Boomkensdiep) roteert oostwaarts
Slenk ontstaat uit vloedschaar
Vlieland bouwt uit
Rijkswaterstaat
42 17 november 2009
44. • Strandhaak Vlieland verdwijnt
• Richel groeit noordwaards
• Vliesloot weer naar noord
• Vliestroom roteert tegen klok en
Rijkswaterstaat verder oostwaarts
gaat
44 17 november 2009
45. Bouw Afsluitdijk in volle gang
Versnelde kloksgewijze rotatie ebdelta
Strandhaak Vlieland verdwenen
Vliestroom roteert tegen klok
Rijkswaterstaat
45 17 november 2009
46. • Boomkensdiep wordt naar eiland gedrukt
• drempelvorming bij Schuitengat
• Slenk in omvang toegenomen (bevaarbaar)
46
• RichelRijkswaterstaat
bouwt verder uit 17 november 2009
47. • Boomkensdiep verplaatst verder
• Verdere drempelvorming Schuitengat
Rijkswaterstaat
47 • Omvang Slenk neemt iets af
17 november 2009
48. 1972
• Via ‘Broekegat’ van Schuitengat naar Vliestroom
• Richel duwt Vliestroom verder oostwaarts
Rijkswaterstaat
• Boomkensdiep steeds verder afgeknepen 2009
48 17 november
49. 1982 - 1985
• Oriëntatie Vliestroom meer ri Stortemelk
Rijkswaterstaat
49
• Boomkensdiep raakt verder afgesloten vannovember 2009
17
Vliestroom
50. Historische Ontwikkelingen:
resumerend
1800-1912:
• Schuitengat altijd verbonden met Vliestroom
• 1853: Noordvaarder komt tegen Terschelling (Boomsgat verdwijnt)
• 1866: Slenk ontstaat (vloedschaar)
• 1800 - 1898: Strandhaak Vlieland bouwt uit tot voorbij Richel,
Vliestroom van west naar oost
• 1912: smal zeegat met Boomkensdiep als hoofdgeul
Rijkswaterstaat
50 17 november 2009
51. Historische Ontwikkelingen Grote tijd- / ruimteschaal
1926-1985
• Bouw Afsluitdijk: grotere debieten, nwe verdeling/oriëntatie debieten
• Strandhaak Vlieland verdwijnt permanent
• Richel bouwt uit: Vliestroom verder oostwaarts
• oriëntatie Vliestroom van N-Z naar NW-ZO
• Stortemelk neemt functie over van Boomkensdiep
• Boomkensdiep verlegt snel naar eiland, in 1988 afgesloten van
Vliestroom
• sterke drempelvorming tussen Schuitengat en
Vliestroom/Boomkensdiep (‘geul via Broekegat’)
Rijkswaterstaat
51 17 november 2009
52. Recentere ontwikkelingen Grote tijd- / ruimteschaal
Op basis van materiaal sinds 1992:
• Vaklodingen 1992, 1998, 2004
• Overzichtslodingen 1992-2006
• Luchtfoto's, o.a. 2009 en 2010
Rijkswaterstaat
52 17 november 2009
53. 1992
• Schuitengat/Boomkensdiep van Vliestroom afgesnoerd
• Geul gebaggerd
• Boomkensdiep en Schuitengat: eb-/vloedscharen
Rijkswaterstaat
53 17 november 2009
54. 1998
• Boomkensdiep raakt ingesnoerd door banken
• ophoging banken (Engelschhoek, Jacobsruggen)
• Slenk gebaggerd
17 november 2009
55. 2004
• Versnelde ophoging banken (Engelschhoek,
Jacobsruggen)
• Boomkensdiep en Schuitengat verhelen
• Boomkensdiep verkleint verder
55
• Vliestroom licht oostwaarts
Rijkswaterstaat
17 november 2009
56. 2010 (concept)
• Boomkensdiep sterk verkleind!
• Uitbochting Schuitengat-Boomkensdiep maximaal
• Boomkensdiep en Schuitengat nog verheelt
• Maar: nieuwe ebgeul nabij Noordvaarder
Rijkswaterstaat
56 • Vliestroom licht oostwaarts 17 november 2009
57. Verschil 2010 - 2004
Verschil 2010 - 2004
Nieuwe data! eerste indrukken:
• Hoge sedimentatie in ebdelta (Boomkensdiep in het nauw)
• Relatief veel sedimentatie in Schuitengat en Boomkensdiep
• Ook in Oosterom relatief veel sedimentatie
• Noord Meep juist erosie en verlegging noordwaarts!
Rijkswaterstaat
57 • Uitbochting Vliestroom 17 november 2009
58. Ontwikkelingen sinds 1992
Tijdspanne 1992 – 2010:
Grootschalige ontwikkelingen Zeegat en buitendelta:
• Schuitengat/Boomkensdiep raakt volledig van Vliestroom afgesnoerd (uniek!)
• Tersch. Gronden, Engelschhoek (en ook Jacobsruggen): hoger en snel ZO-waarts
• Boomkensdiep raakt ingesnoerd in ebdelta (tijdelijke erosie paal 6!) en verkleint!
• Vliestroom mirgreert nog steeds licht oostwaarts: 4 - 10 m/jaar
Middelgrote schaal
• Tussen Schuitengat en Boomkensdiep: complexe eb- /vloedscharen
• Boomkensdiep en Schuitengat verhelen in 2004 en bochten uit (ca. 27 m/jaar)
• Nieuwe ebschaar van Schuitengat bij Noordvaarder: nieuwe route?
Consequenties voor baggeren:
• 1991: Gebaggerde verbinding met Boomkensdiep houdt geen stand
• 1992: Schuitengat naar Vliestroom doorgebaggerd, houdt geen stand (snelle verzanding
door golfgedreven zandtransport (storm)
• 1996-2010: baggeren vaargeul door Slenk (stabiel)
Opmerkelijk:
• Er lijkt sprake van structurele sedimentatie in geulen van komgebied Terschelling
• Komgebied van de Noord Meep vertoont juist erosie en verlegging noordwaarts
Rijkswaterstaat
58 17 november 2009
59. Opname 1 juni 2009
Rijkswaterstaat
59 17 november 2009
60. Opname 1 juni 2009
Rijkswaterstaat
60 17 november 2009
65. Conclusies/aanbevelingen
Verwachte morfologische ontwikkelingen:
Korte termijn (5 jaar):
• geen natuurlijke ontwikkeling voor alternatieve vaargeul Schuitengat-Vliestroom
• Kans op nieuwe verbinding Schuitengat-Boomkensdiep via nieuwe ebschaar (binnenbocht)
• Daardoor waarschijnlijk verzanding buitenbocht
• Zeer veel zand aanwezig (Engelschhoek)
Langere termijn (> 10 jaar), op basis van allerlaatste gegevens (zeer pril!!):
• Verdere verzanding Boomkensdiep (gezien verleden en huidige enorme tempo), daardoor:
– òf doorbraak Schuitengat-Vliestroom
– òf (verdere) verzanding Schuitengat??? en dominantere Meep???
– Afhankelijk van golven en getij (debieten)
Aanbevolen:
1. Onderzoek consequenties van ontwikkelingen
– modelstudie: analyse waterbeweging bij verschillende bodems
– Onderzoek naar ontwikkeling van gehele kombergingsgebied onder Terschelling
– Hoe groot zijn de risico’s? hoe beheersen?
2. Blijf monitoren (lodingen, luchtfoto’s)
Rijkswaterstaat
65 17 november 2009
66. Conclusies/aanbevelingen
Consequenties voor alternatieven:
• Forse tegennatuurlijke ingreep
• Door ligging in hoog dynamisch gebied: onvoorspelbaar onderhoud, bereikbaarheid
niet te garanderen.
• Effecten op natuur waarschijnlijk negatiever dan in de huidige situatie (ivm
tegennatuurlijke karakter).
• Aanleg van nieuwe vaargeul waar geen geul is = in strijd met PKB-Waddenzee
Samengevat:
• Alternatieve vaargeul wordt nu nog niet realistisch geacht
• Naderonderzoek nodig naar ontwikkelingen buitendelta – kom van Terschelling
• RWS blijft ontwikkelingen nauwlettend volgen, geleid door:
– Bereikbaarheid belangrijke pijler (kostenefficiënt)
– Binnen de natuurwet en juridische wet
Rijkswaterstaat
66 17 november 2009