akılcı bitkisel ilaç kullanımı rational phytotherapy

2. Prof. Dr. Hüsniye KAYALAR
E.Ü. Eczacılık Fakültesi Dekan v.
Farmakognozi Ana Bilim Dalı
husniyekayalar@gmail.com
AKILCI BİTKİSEL İLAÇ KULLANIMI

3.  Bireysel ve toplumsal düzeyde
hastalıkların önlenmesi ve
hastalıklarla mücadelede önemi
olan teknoloji ürünü*
 Fizyolojik sistemleri ve patolojik
durumları alanın yararına değiştirmek
için kullanılan veya kullanılması öngörülen
madde ya da ürün (DSÖ)
*Passmore PR vd., Asia Pac. J. Public Health, 1994; 7(4): 236-241

4. HEKİM
ECZACI
ARKADAŞ-
KOMŞU
TV-
INTERNET
GAZETE
DERGİ
KİTAP

5. İLAÇLAR;
 Doğru zamanda
 Gereken nitelikte
 Gerektiği kadar
 Gerektiği biçimde
 Hastalığın ve hastanın durumuna göre
AKILCI ve DOĞRU KULLANILMALIDIR

7. ECZACI
*Hastaları doğru ve etkin
ilaç kullanımına
YÖNLENDİRMELİ
**AKILCI İLAÇ
KULLANIMI
KONULARINDA
BİLİNÇLENDİRMELİDİR

8. Çünkü, eczane ilaçlarınızı aldığınız yerdir.
Bitkisel ve diğer doğal içerikli
sağlık ürünleri de
İLAÇTIR
*Kanada Eczacılar Birliği

9. FARMAKOGNOZİ FİTOTERAPİ
AROMATERAPİ HOMEOPATİ
GELENEKSEL
TEDAVİ
YÖNTEMLERİ
DOĞAL
ÜRÜNLER

13. Bitkilerle Tedavi
Ampirik Devre Bilimsel Devre

15. Geleneksel Fitoterapi Rasyonel Fitoterapi

16. FİTOTERAPİ

19. Fitoterapi:
Tıbbi bitkilerin tedavi edici değere sahip taze veya
kurutulmuş kısımlarının (drog) ya da bunlardan
hazırlanan bitkisel çaylar, çeşitli ekstreler ve
tentürler gibi bitkisel kaynaklı tek ve saf etken
maddelerin dışında kalan bazı galenik şekillerin
(damla, draje, kapsül, şurup, tablet ve çay), hekim
ve eczacının işbirliği ve denetimi altında ve
bilimsel olarak kanıtlanmış etkileri doğrultusunda
çeşitli hastalıkların tedavisinde kullanılması ile
ilgilenen bir tıp bilim dalıdır.

20. Kullanılacak Olan Bitki
*Doğru bitki
*Doğru zamanda toplama
*Tedavi edici değere sahip kısmının (drog)
belirlenmesi
*Kurutma saklama şartları
*Ekstraksiyon yöntemleri ve analizler

21. * Yapraklar, bitki çiçek açmaya başladığı zaman
toplanır.
* Çiçekler, tamamen açılmadan evvel veya tomurcuk
halinde iken toplanır.
* Kökler, bitkinin toprak üstündeki kısımları
kuruduktan sonra toplanır.
* Kabuklar, bitki yapraklarını döktükten sonra
toplanmalıdır.
* Meyveler, olgunlaştıktan sonra toplanır.

22. Fitoterapide Kullanılan Ürünler
-Toz edilmiş bitkisel drog
-Bitkisel çaylar
-Tentür ve ekstreler
-Bitki usareleri
-Uçucu ve sabit yağlar
-Reçine ve zamk
-Fitofarmasötikler

23. • * Drogların kullanılmasında en yaygın usuller:
“İnfüzyon” (demleme), dekoksiyon ve soğukta
maserasyon yöntemleridir.
• * Çiçek ve ince yaprak taşıyan droglar, infüz-
yon yöntemiyle hazırlanmalıdır.
• * İnfüzyonlar, her defasında taze olarak
hazırlanmalıdır.
• * Kök, kabuk, sert meyve ve tohum drogları,
“Dekoksiyon” (kaynatma) yöntemiyle
hazırlanmalıdır.

25. • Günde 3 kere 1 fincan çay:
• öğünler: kahvaltıdan önce, akşamüstü ve
yatmadan önce
• özel durumlar:
• Laksatif ve uyku destekleyiciler/gece
• Mide çayı/öğünlerde ve ihtiyaç oldukça
• Ihlamur, mürver çiçeği/sıcak olarak
yatarken
• Diüretik çay/kahvaltı; 1 litre
• İştah artırıcılar/ yemeklerden 30 dk. önce
• Karaciğer ve safra çayları/ yemeklerden 30
dk. önce

26. Bebeklerde Çay Kullanımı
• 10 gün-6 ay: % 4 den fazla karbonhidrat
içermemelidir
• 4 ay- < : diş çıkarma döneminde karbonhidrat
içermemelidir
• Glisin içeriği: % 25 den az olmalıdır

27. Bitkisel İlaçlar
• Sıvı preparatlar
• -tentürler, gliseritler
• -şurup
• -tıbbi yağlar
• -bitki öz suları
• Katı preparatlar
• -granül
• -tablet
• -kapsül
• -lozenj

28. Bitkilerle tedavi:
-öksürük, baş ağrısı,bulantı, hazımsızlık, ciltte
kaşıntı gibi çok sık rastlanan akut problemler
örn:
Ekinezya, meyankökü, adaçayı, papatya
Taze adaçayı: antiseptik, böcek sokmasında deri
yapraklarla ovulur
-hafif depresyon, artrit ve varikoz gibi kronik
problemler
-hastalıkların önlenmesi (Ginkgo, antioksidan aktiviteli
bitkiler)
-immün sistem (Ginseng, Biberiye)

29. Bitkilerle tedavi güvenli midir?
-gıda takviyesi ve gıda olarak tüketimi
-geleneksel olarak tıbbi amaçla kullanımı
-tecrübe
-bilimsel araştırmalar
Beslenme: sarımsak, limon, yulaf, soya hem gıda hem de
tedavi amaçlı kullanılır
Bilgi: Ayurveda, Çin tıbbı, batı tıbbı
Tecrübe: ilaç veriliş şekli ve zamanı, sıklığı

30. Bilimsel Araştırma
-bitki kimyası, içeriği, etkileri
-bitki, kısımları, etkisi, kullanımı,
güvenirliği
-işleme: ekstraksiyon ve ilaç
şekilleri
-klinik testler
Bitkiler nasıl etki eder?
Terapötik etkili aktif bileşenler
Ihlamur: uçucu yağ, müsilaj flavonoit ve fenolik bileşikle

31. Fenolik bileşikler: antioksidan, antiseptik (Salisilik asit;
Söğüt kabuğu)
Uçucu yağlar: stimulan, sedatif antienflamatuvar,
insektisit (tea tree oil)
Flavonoitler: sarı pigment maddeleri,antioksidan, dolaşım
düzenleyici, östrojenik
( Rutin, citrus türleri)
Tanenler: astrenjan, boyar madde, deri tabaklama,
antioksidan ve antienflamatuvar (kateşinler; Hamamelidis
virginiana)

32. Kumarinler: kanı akışkan yapan, antispazmodik (aesculin;
at kestanesi)
Saponinler: hormona benzer yapılar, hormonal ve
antienflamatuvar (dioscin; Dioscorea villosa)
Antrakinonlar: laksatif, boyar madde (sennozitler;
Cassia sp.)
Kardiyak glikozitler: Kalbe etkili, toksik (dgitoksin,
digital glikozitleri)
Polisakkaritler: demülsan, mukozada yumuşatıcı, immün
sistem güçlendirici (müsilaj, beta glukanlar; hatmi,
saccharomyces sp.)

33. Acı maddeler: iştaha, sindirime etkili
(amarogentin; jansiyan kökü)
Alkaloitler: atropin, morfin, kafein vb. (opium,
çay yaprağı, kahve çekirdekleri)
En sık kullanılan OTC Bitkisel ilaçları
Garlic
Echinaceae,
Saw palmetto
Gingko,
Cranberry
Soya
Ginseng
Black cohosh,
St. john's wort (Hypericum perfortaum),
Milk thistle (Silybum marianum)

34. Bitkisel İlaçlar
Uygulama alanları
• Santral Sinir Sistemi
• Kardiyovasküler Sistem
• Solunum Sistemi
• Gastrointestinal Sistem
• Üriner Sistem
• Deri
• Jinekoloji
• Romatoid ve İnflamatuvar Hastalıklar
• İmmün Sistem

35. Bitkisel Kaynaklı İlaçların Etkilerine Göre
Sınıflandırılması
-Hafif Etkili Fitoterapötikler
-Orta Etkili Fitoterapötikler
-Kuvvetli Etkili Fitoterapötikler

36. Melissa officinalis
(Oğulotu) Hypericum perforatum
(Sarı kantaron)
Valerianae officinalis
(Kediotu)
Crataegus monogyna
(Alıç)
Convallaria majalis
(İnci çiçeği)
Digitalis purpurea

37. Sinir Sistemi Hastalıklarında Kullanılan
Tıbbi Droglar
sinirsel uyku bozukluğu, depresyon, anksiyete
*Valerianae Radix (Kediotu kökü)
*Herba Hyperici (Binbirdelikotu)
*Strobuli Lupuli (Şerbetçiotu, Bira çiçeği)
*Melissae Folium (Oğulotu, Limon nanesi)
*Passiflorae Herba (Çarkıfelek): Hipnotik sedatif
*Kava-Kava Rhizoma (Kava-kava rizomu)
Escholtzia californiae Herbae (Kaliforniya afyonu)

38.  -sss stimulanı
 -yatıştırıcı
 -morfin, kokakin, atropin
 KOMİSYON E
 -Ginkgo biloba: hafıza yoksunluğu
 -Binbirdelik otu: hafif orta etkili depresyon
 Kawa: anksiyolitik
 Şerbetçiotu: anksiyete, düzensiz uyku
huzursuzluk
 Lavanta: huzursuzluk, uykuya dalmada güçlük
 Kediotu: sinirsel uyku bozukluğu

39.  Ginkgo preparatları cerrahi girişimden 36 saat
önce kesilmelidir
 Trazodone/Alzheimer/ koma
 Aspirin, warfarin: kanama riski artar
 Hormon reseptörü pozitif meme kanseri/
östrojenik etki

40.  SJW (St. John's Wort)
 Hypericum perforatum
 Antidepresan
 Komisyon E
 anksiyete, sinirsel bozukluk, depresyon
 ETKİLEŞİM
 CYP3 A4, sitokrom P
 Siklosporin; immün baskılayıcı ilaçlar
 Antikoagülanlar, virostatik ilaçlar
 Oral kontraseptifler

41.  Kava
 Anksiyolitik
 Yüksek dozları: Karaciğer ve böbrek
hasarı
 Ciltte kaşıntı saç dökülmesi, iştah
azalması, kilo kaybı

42. Sinirsel Uyku Bozuklukları
Valeriana çayı: 2 çay kaşığı kediotu kökü ¼ lt kaynar suya
ilave edilir . 10 dk demlendirirlir. Süzülür. 1 fincan yatmadan
önce içilir.
Radix Valerianae 30k
Strobuli Lupuli 20 k
Flos Chamomilla 20k
Folium Menthae 10k
Hazırlanışı: 2 tatlı kaşığı çay karışımı, kaynar suya ilave
edilir. 10 dk demlendirirlir. Süzülür. İhtiyaç halinde gece
boyunca 2-5 fincan içilir.
Valeriana officinalis

43. Yaşlı kişiler için uyku çayı
Herba Hyperici 20 k
Strobuli Lupuli 20 k
Valerianae radix 10 k
Sinirsel mide şikayetleri, iştahsızlık,
hazımsızlık
Lupuli Strobuli çayı: 2 tatlı kaşığı drog
¼ lt kaynar suya ilave edilir . 10 dk
demlendirirlir. Süzülür. 2 fincan ihtiyaç
durumunda içilir.
İştahsızlık için :
Strobuli Lupuli 20 g
Chamomilla flos 20 g
Melissae folium 20 g
Humulus lupulus

44. Premenstrüel Sendrom ve Menstrüasyon Dönemi
Sinirlilik Hali
Melissae Folium 30 g
Chamomillae flos 30 g
Carvi Fructus 10 g
2 çay kaşığı drog karışımı ¼ lt kaynar suya ilave edilir . 5-
10 dk demlendirirlir. Süzülür. İhtiyaç halinde günde 3-5
fincan içilir.
Melissa officinalis

45. *Bitkisel sedatif droglar hipnotikler, anksiyolitikler,
antidepresanlar ve vertigoda kullanılan ilaçlar ile analjezik
ve antiepileptiklerin etkilerini artırabilirler.
Antihistaminiklerle birlikte kullanılırlarsa uyku halini
potansiyalize ederler.
*Hypericum doku reddine neden olur, hafif serotonin
sendromu görülür. İlaçlarla etkileşimi vardır.
*Kava-kava rizomu: Cilt üzerinde sarı lekere sebep olur.
Statin grubu ilaçlarla ciddi karaciğer hasarına neden olur.
Antiparkinson ilaçların etkisini inhibe eder.
Melissa folium: Antikoagülanların etkisini artırır.

46. KARDİYOVASKÜLER SİSTEM
 Alıç (Hawthorn; Crataegus sp.): Kalp yetmezliği koroner
yetmezlik, pozitif inotrop
 Sarımsak (Garlic): ateroskleroz
 Ginkgo biloba: periferal tıkanıklık
 At Kestanesi (Horsechest nut): kronik venöz yetmezlik
 Myokardial yetmezlik: Digital glikozitleri, terapötik doz
aralığı dar

47. Kalp ve Damar Yetmezliği
Crataegus monogyna (Alıç Çiçekleri)
Hawthorn
Kalp kaslarını güçlendirir, kalp atışını düzenler ve
tansiyonu düşürür.
900 mg ekstre/gün en az 6 hafta kullanılmalı
1 çay kaşığı çiçek ve yaprak karışımı günde 3 kez çay
olarak tüketilir.

48.  Hipotansiyon (100- 60 mmHg)
 Ergot alkaloitleri, kafein içeren droglar
 Uçucu yağlar
 Komisyon E
 Dolaşım ve fonksiyonel problemler için:
 Rosmarinus officinalis ve Lavandula officinalis uçucu
yağları
 Nasal mukozadan inhalasyon
 Kesme şeker üstünde 1-4 damla
Hipertansiyon (160-95 mmHg)
Rezerpin (Rauwolfia serpentina)
Viscum album
Olea europea
Rhododendron yaprakları

49.  Ateroskleroz
 Sarımsak: vazodilatör ve lipit düşürücü
 Kan basıncını düşürücü, plak oluşumunu inhibe edici,
kan şekerini düşürücü, fibrinolitik, kardiyoprotektif,
antioksidan, H.pyloriye karşı protektif, GİS
tümörlere protektif metal zehirlenmelerine karşı
antidot
 Kolesterol sentezi inhibisyonu
 2400-3700 mg taze sarımsak/gün (900 mg sarımsak
tozu/ 4 g taze diş sarımsak)
 Ginkgo biloba: periferal arteriel tıkanıklık
 Lipit ve kolesterol düşürücü, ateroskleroz
profilaksisinde: Soya, guar zamkı, yulaf , red yeast
rice (Oryza sativa /Monascus purpereus)

50. SOLUNUM SİSTEMİ
Üst solunum yolu enfeksiyonları
(burun, paranazal sinüsler, farinks, larinks)
Mekanik destek
Alt pasajlar: trake ve bronşlar
enfeksiyon sıklığı
Solunum sisteminde % 66
Üriner sistem %19
GİS % 7
Kutanöz tabaka %6
Jinekolojik bölgeler %3

51.  Tilia platyphyllos (ıhlamur)
 Astrenjan tanen, müsilaj, aromatik maddeler
 Diaforetik
 Filipendula ulmaria (Spirea ulmaria; keçi sakalı)
 Tanen, flavonoitler, salisilaldehit, metilsalisilat
 Uçucu yağlar : haricen gargara, nazal merhem,
lozenj, inhalasyon preparatları, banyo preparatları
 Müsilaj içeren droglar: Hatmi kökü, izlanda likeni,
sığır kuyruğu, ebegümeci, sinirli ot (öksürük kesici ve
boğazı rahatlatıcı)
 Saponin içeren droglar: ekspektoran;mukolitik; zehirli
sarmaşık, çuha çiçeği, senega kökü, çöven türleri

52. Solunum Sistemi Fitoterapötikleri
Soğuk Algınlığı
Mürver Çiçeği 30 g Mürver çiçeği 30 g
Ihlamur çiçeği 30 g Kekik 20 g
Kuşburnu 20 g Kuşburnu 5 g
Meyankökü 5 g
Ebegümeci çiçekleri 5 g
Yalancı iğde,Frenk Üzümü, Kuşburnu

53. Öksürük Çayları
Althae radix
Liquritiae radix
Violae radix
Anisi fructus
Verbasci flos
Echinaceae pallida radix
Nonspesifik immün stimülan
Pelargonium sidoides
Umca®
Güçlü antienflamatuvar
Echinaceae pallida
Pelargonium sidoides

54. Sinüzit
Sinupret® 5
Kuzu kulağı, çuha çiçekleri, mürverçiçekleri, mine çiçeği,
jansiyan kökü
Alerjik rinit
Petasites hybridus (kel otu, veba otu)
Ephedra türleri:
bronkodilatör
öksürük dindirici
ekspektoran etkisi yok

55. SİNDİRİM SİSTEMİ
 İştah azlığı, fonksiyonel dispepsi, irrite barsak
sendromu, ülser, akut diyare, kabızlık, kronik karaciğer
hastalıkları, anoreksia
 Acı tonik maddeler
 Karminatif
 Kolagog
Anoreksia
 Quassia tentürü, Jansiyan kökü, pelin otu, kırmızı
kantaron, turunç kabuğu, kınakına kabuğu, şerbetçi otu

56. Kolagog etkili droglar:
Enginar yaprağı
Boldo yaprağı
Şahtere otu
Karahindiba
Kırlangıçotu
Zerdeçal
Karminatif Droglar
Kimyon
Rezene
Anason
Bulantı, kusma: zencefil (2-4 g drog dispetik şikayetler ve
taşıt tutması)
Sindirim kolaylaştırıcı enzimler: lipaz, amilaz, proteaz
Bromelain, papain

57. Sindirim Sisteminde Etkili Tıbbi Bitkilerden Hazırlanan
Çay Karışımları
*Strese bağlı kronik gastrit
Chamomilla flos 10 g
Melissae folium 10 g
*Gaz şikayetlerinde
Chamomilla flos 50 g
Carvi fructus (rezene) 30 g
Menthae folium 20 g
2 tatlı kaşığı drog karışımı üzerine 250 ml kaynar su
konup 5 dakika ağzı kapalı demlendirilir. Günde 3 kez 1
fincan sıcak olarak içilir.

58. Karaciğer ve Safra Sistemi Hastalıkları
Menthae piperitae (Nane)
Artemisia absinthium(Pelinotu)
*Silybum marianum (Meryemana dikeni)
Curcuma domestica (Zerdeçal)
Chelidonium majus (Kırlangıçotu)
*Cynara scolymus (Enginar)
Beta vulgaris (Pancar)
*Fumaria officinalis (Şahdere otu)
Achillea millefolium (Civanperçemi)
Raphanus sativus (Turp)
Taraxacum officinale (Karahindiba)

59. Nane yaprakları 50 k
Oğulotu yaprakları 20 k
Rezene tohumu 20 k
Barut ağacı kabuğu 10 k
*Silybum marianum
Milk Thistle Fruits
LEGALON®
3-5 g meyve cezveye konur 150 ml su ilave edilir. 5 dk
kaynatılıp bekletilir ve süzülür. (3x1/ gün)
Silybum marianum

60. Cynara Scolymus (Enginar)
Arthichoke Leaf
Sinarin
100 mg standardize ekstre (3x1/gün)
Cynara scolymus

61. Üriner Sistem Hastalıklarında Kullanılan Tıbbi Droglar
*Sistit
Arctostaphylos uvae-ursi folium (Ayıüzümü yaprağı)
Hernia glabra herba (kasık otu)
*Böbrek ve idrar yolunda taş
Rubia tinctorum radix (kök boya)
Sabal serulata semen (Palmiye türü)
Arctostaphylos uvae-ursi
Sabal serulata semen

62. ISIRGAN
Prostat için
Urticae radix : 1 tatlı kaşığı drog 1 fincan soğuk suya
konur kaynayıncaya kadar ısıtılır 10 dk ağzı kapalı
olarak demlendiirlir. Günde 3-5 fincan içilir .
Urticae herba folium: 2 tatlı kaşığı ısırgan yaprağı ve otu
¼ lt kaynatılmış suya konur 15-20 dk demlendirilir, süzülüp
günde 3-5 kez 1 fincan içilir.
Tahriş olmuş mesane, prostat adenomu miksiyon
şikayetlerinde
Cucurbita peponis semen (balkabağı tohumu, pumpkin)
Rx Media Pharma
Super Saw Palmetto Plus (Nefa): günde 3 kez 1 kapsül

63. İdrar yolları antiseptiği, Emenagog, Spazmolitik
Maydonoz
Petroseliunum crispum radix
Petroselinum crispum fructus
1 çay kaşığı (2 g) meyve veya kök 1 çay fincanı kaynar
suya ilave edilir 10-15 dk bekletilip süzülür.
Aşırı dozlarda abortiftir. Mesane barsak ve uterusda
kasılmayı artırır. Uzun süre aşırı dozda kullanımında
barsak kanalında kanamalar, anüri, böbrek ve
karaciğerde hasar meydana gelebilir.

64. Jinekolojik Hastalıklar
 Menstrüel bozuklık, PMS, dismenore, menopozal
şikayetler
 Cimicifuga racemosa: PMS, dismenore, menopozal
şikayetler
 Vitex agnus castus (hayıt-Chasteberry): menstrüel
kanamada anormal frekans, kuruluk, PMS
 Potentilla anserina: hafif dismenora şikayetleri
 Fitoöstrojenler (örn. soya)

65. Cilt, travma, romatizma ve ağrı
 Matricaria chamomillae flos: cilt ve muklozada
enflamasyon, genital hastalıklarda banyo ve duş
preparatları
 Hamamelidis folium et cortex: hafif deri yaralanmaları,
hemoroit, varikoz damarlar
 Evening primrose oil: atopik egzema
 Oleum Hyperici

66.  Calendula flos: yara, ülser
 Oleum Hyperici: yara
 Symphyti herba: yara, çürük
 Bromelain: postoperatif ve travmatik şişme
 Capsicum: artrit, romatik şikayetler, ağrılarda lokal ağrı
kesici
 Baş ağrısı:
 Topikal nane yağı
 Migren: Tanecetum parthenium (parthenolide)

67. Obesite
Alıç çiçeği 10 g
Anason veya rezene meyvası 10 g
Meyankökü 10 g
Mısır püskülü 10 g
1 çay kaşığı drog karışımı 150 ml kaynamış suda
10 dk demlenmeye bırakılır (3-4 fincan/gün)

68. BİTKİLERLE İLK YARDIM
Krem, merhem
Aloe, Hamamelis, Echinaceae, Myrrh
Dezenfeksiyon
Yanıklar
Aloe, lavanta yağı

69. MUTFAKTA TEDAVİ
Arpa-limon: üriner sistem
Zeytinyağı: yumuşatıcı
zencefil: bulantı hazımsızlık
Karanfil; diş ağrısı
bal: topikal olarak küçük yara ve yanıklarda
lahana lapası : ağrılı eklem hastalıkları
acı biber: tonik
Tarçın: ağız, boğaz enfeksiyonu ve sindirim bozukluğu
Yaban mersini: sistit, gastrointestinal sistem

70. BİTKİSEL İLAÇLAR VE LABORATUVAR TESTLERİ
BİTKİLER ENDİKASYONLARI
LABORATUVAR TESTLER
ÜZERİNDE ETKİLERİ
Plantago psyllium
Black psyllium
Tohumları
Konstipasyona karşı
Kanda şeker değerlerinin
sonuçlarını düşürür.
Fucus vesiculosis
(Bladderwrack)
Tüm bitki
Artrit, tiroit
hastalıkları,obezite
Tiroidi stimüle eden
hormon düzeyini arttırırlar.
Rhamnus
cathartici
Laksatif
İdrar testlerinde yanılmaya
neden olur.
İdrarda renklenmeye neden
olur.

71. Thea sinensis
Green tea
yaprakları
Mide bozuklukları
Diyare
Başağrısı
Kanama süresini uzatır.
Serum ürat ve bazı
kanser testlerinin pozitif
sonuçlar vererek hataya
sebep olur.
Juniper
oxycedrus
Ardıç meyvaları
Diüretik
İdrarı renklendirir.
İdrar testlerinde
hataya yol açar.
Ilex
paraguariensis
Mate yaprakları
Sinirsel depresyon
Başağrısı
Obezite
Romatizma ağrıları
Kanda ürikasit ve
kreatinin yanlış değer
vermesine neden olur.
Nöroblastom ve
feokromositom olarak
bilinen kanser testlerinde
yanlış sonuç verir.
Leonurus cardiaca
Sinirsel kardiyak
Tiroid testlerindeki

72. Güvenli ve etkili Fitoterapi için:
*Bitkiler kuru ve saf olmalı
*Kapalı kaplarda güneşte uzakta saklanmış olmalı
*Fitoterapi ürünleri mutlaka ECZANELERDEN temin
edilmeli
*Ürünlerin etiketinde bitkiye ait kimlik kartı olmalı
(kullanılan bitki adı, etkili bileşikleri, üretim yeri, üretim
ve son kullanma tarihi)

73. *Kullanım süre ve dozuna dikkat edilmeli
*Bitki-ilaç etkileşimleri ve toksik etkileri olabileceği
unutulmamalıdır.
*Diyabet, yüksek tansiyon, kanser ve kalp hastalıklarında
bitkisel tedaviyi ancak normal tedaviye yardımcı amaçla
hekim onayından sonra kullanılmalıdır.
*SAĞLIK BAKANLIĞINDAN RUHSAT ALMIŞ ÜRÜNLER
SATIN ALINMALIDIR.

74. TÜRKİYE’DE FİTOTERAPİNİN GELİŞMESİ ve Modern TIPTA
YERİNİ ALMASI İÇİN YAPILMASI GEREKENLER
-Tıbbi değere sahip bitkilerin kültüre alınması teşvik
edilmelidir.
-Tıbbi bitkilerden standardize ekstreler elde edilmeli ve
dış pazara sunulmalıdır.
-Türkiye’de fitoterapinin geliştirilmesi için projeler
sağlanmalı, yerli ilaç sanayi bu konuda teşvik edilip
desteklenmelidir.

75. KANUN
ECZACILAR VE ECZANELER HAKKINDA KANUN
İLE
UYUŞTURUCU MADDELERİN MURAKABESİ
HAKKINDA KANUNDA DEĞİŞİKLİK
YAPILMASINA DAİR KANUN
Kanun No. 6308
Kabul Tarihi: 17/5/2012

76. MADDE 6 – 6197 sayılı Kanunun 28 inci maddesi aşağıdaki
şekilde değiştirilmiştir.
“MADDE 28 - Beşerî ilaçlar, Sağlık Bakanlığından ruhsatlı
geleneksel bitkisel tıbbi ürünler; Sağlık Bakanlığının iznine tabi
olan homeopatik tıbbi ürünler, enteral beslenme ürünleri dâhil
özel tıbbi amaçlı diyet gıdalar ve özel tıbbi amaçlı bebek mamaları
münhasıran eczanede satılır.
İlgili bakanlıktan izin, ruhsat veya fiyat alınarak üretilen veya
ithal edilen gıda takviyeleri, eczacılık ve ziraatta kullanılan ilaç,
kimyevi madde ve diğer sağlık ürünleri, veteriner biyolojik ürünler
hariç veteriner tıbbi ürünleri, kozmetik ürünler, kapsamı Sağlık
Bakanlığınca belirlenen tıbbi malzemeler, anne sütü ve beslenme
yetersizliğinde kullanılan çocuk mamaları ile erişkinlerin
metabolizma bozukluklarında kullanılan tüm destekleyici ürünler
ve Türk Eczacıları Birliği tarafından çıkarılan bilimsel yayınlar
eczanelerde satılabilir.”

78. Amaç
Adım
3
Başlık
Adım
2
Başlık
Adım
1
Başlık Aromaterapi
Tıbbi Çaylar
EkstraksiyonFİTOTERA
Pİ
UYGULAMALA

79. Nutrasötik Gıda
Takviyesi

86. TÜRKİYE’DE ECZANELERDE
BULUNAN
BİTKİSEL PREPARATLAR

93. Bitkisel ürün kullanımı konusunda
“doğaldır, zararsızdır”
yaklaşımları doğru değildir

95.  AİK,
 • belirlenen doğru ilacın,
 • doğru miktarda,
 • doğru uygulama yoluyla,
 • doğru zamanlamayla,
 • yeterli bilgilendirme yapılarak ve
 • maliyet uygunluğu da dikkate alınarak
kullanılması ilkelerinin bütünüdür.

96.  Başkalarının tavsiyesiyle ilaç kullanmayın.
 Siz de başkalarına ilaç tavsiye etmeyin.
 Tedavi, doktor tarafından kişiye özel olarak
düzenlenir. Dolayısıyla yakınlarınıza,
çevrenizdekilere ilaç önermeyin, onların
önerileri doğrultusunda ilaç kullanmayın.
 ????????????

97.  İlaç israfından kaçının.
 Bu tutum, hem kendinize hem de içinde
yaşadığınız topluma karşı
sorumluluğunuzdur

98.  İlacı zehir olmaktan çıkaran onun akılcı
kullanımıdır.
 İlaç, bilinçsizce kullanılarak sağlığı tehdit
etmesi için değil, bilinçli kullanılarak
sağlığa katkı sunması için üretilir ve
kullanılır.
 İlaç, eczanede doktor reçetesiyle satılan
ve eczacı tarafından sunulan bir üründür

99.  Doktorun bilgisi dışında ilaç kullanmayın,
eczane dışı yerlerden ilaç /tıbbi ürün satın
almayın.
 Bitkisel ürün/gıda takviyelerinin ilaç
olmadığını bilmeliyiz. (!! ??)??
 Bitkisel ürün/gıda takviyesi ürün gibi “ilaca
alternatifmiş” gibi pazarlanan ürünlerin
bilinçsiz, kontrolsüz kullanımından şiddetle
kaçının.
 Bunları kullanmanız halinde, bu sırada bir
nedenle ilaç kullanmanız gerektiğinde ise
hekiminizi bu konudan mutlaka haberdar
ÇELİŞKİ????

101. Türkiye’de eczacılarımız fitoterapi konusunda
bilgi ve tecrübeye sahip
Tek Sağlık Mensubudur

102. Konsantrasyon güçlüğü, Hafıza zayıflığı,
Yüksek kolesterol, Kalp damar problemlerinin
önlenmesi

103. LDL kolesterolü düşürmede hafif etkili
İzoflavon kaynağı: menopozda sıcak
basması şikayetlerinde azalma
Meme kanseri ???
Mide –barsak şikayetleri (bulantı,
şişkinlik, kabız) gibi allerjik reaksiyonlar

104. Royal Jelly (Arı sütü),
Ginseng ve kafein içerir.
Arı sütü vitamin, mineral ve
proteinlerce zengin

107.  GINSENG kapsül, vücudun yorgunluğunu
gidermeye yardımcı olmak amacıyla
kullanılır.
 KULLANILMAMASI GEREKEN
DURUMLAR Preparatın içerdiği bitkisel
etken maddeye herhangi birine aşırı
duyarlılığı olanlarda kullanılmamalıdır***

108.  Alkol
 Kortikosteroitler
 Digoksin
 Hipoglisemik ilaçlar
 MAO inhibitörleri
 Sedatif
 Oral kontraseptifler
 Warfarin, INR
Yan etkiler: Uykusuzluk, başağrısı, sinirsel
gerginlik, kusma

109. Serebral performans bozuklukları
(unutkanlık, dikkat ve konsantrasyon bozukluklarında)

110. Dolaşım düzenleyici
•Baş ağrısı
•Kulak çınlaması
•Depresyon
•Zayıf hafıza

111.  Asetaminofen, ergotamin, kafein
 Antikonvülzanlar
 Aspirin, warfarin
 Tiazid
 İnsülin
 Valerian
 Siklosporin
 Antiepileptikler
 Teofilin
 Doksorubicin, cisplatin
Baş ağrısı, uyuşukluk, bulantı, kusma,
diyare ve dermal hassasiyet
Ameliyattan en az 1
hafta önce kullanımı
kesilmelidir
Konvülzif bozukluk ve
beklenmeyen kanamalar

112. Boyun, omuz, bel ve vücudun diğer
yerlerindeki kas ve eklem
ağrılarında, artrit, eklem
burkulmaları

113. Dahilen
 MAOI, hipertansif kriz
 Teofilin
 Barbitüratlar
 trombolitik, antiplatelet
 Heparin
 Antikoagülanlar
Öksürük krizi
Gİ irritasyon
Diyare
Ülser
Dermatit

116.  Hiperkolesterolemi
 Koroner Kalp hastalıkları
 Artrit
 İnsülin direnci
 Metabolik sendrom
 Sjogren sendromu
 Kolon, meme, prostat kanseri

117.  Minör etkiler
Bronşit
Öksürük
Konstipasyon
IBS ve Divertikülit
Keten Tohumu/ Flaxseed/
Linseed
İlaçların
absorbsiyonu
geciktirebilir
INR
İshal

119.  Digoksin
 Tiazid
 Kardiyak toksisite
 Elektrolit dengesizliği
 Kinidin
 Meyankökü
 Kortikosteroitler
 Hipokalemi
 İlaçların absorbsiyonu(-)
 5-10 gün

120.  Uzun süreli kullanımda
Gİ şikayetler
Elektrolit bozukluğu
Albuminüri
Hematüri
İntestinal mukozada pigmentasyon
İntestinal tıkanıklık, akut enflamatuvar barsak
hastalıkları, apandisit

121. *Yara, yanık, güneş
yanıkları
Emoliyen
**Konstipasyon
Minör
Ülser, psöriazis, genital
herpes, radyasyona bağlı
dermatit, tip II diyabet,
IBS

122.  Digoksin
 Tiazid
 Kardiyak toksisite
 Elektrolit dengesizliği
 Hipokalemi
 Tiroktoksikoz, diyabet, kalp hastalıkları
hipoglisemi!!
 2 haftadan daha uzun süre
kullanılmamlıdır

124.  HiPOKALEMİ
 Antihipertansif
 Digoksin
 Thiazid
 Diüretikler
 Pseudoaldosteronizm
 Hipertansiyon, ödem
* Licorice hamilelerde,
karaciğer ve böbrek
rahatsızlığı olanlarda
kullanılmamalıdır.

125. Menstrüel ritim anomalileri,
premenstrüel sendrom, mastodini.

126.  Östrojen ve progesteron sensitif
tümörlerde kontroendike
 Yan etkiler: Bulantı, kusma, baş ağrısı,
menstrüel bozukluklar, akne, kaşıntı
 Etkileşim
 dopamin antagonistleri
 Oral kontraseptifler

127. Sancılı adet dönemlerinin rahatlatılmasında,
Adet öncesi ortaya çıkan sıkıntıları
Menopoz döneminde ortaya çıkan sıcak
basması, terleme, uyku sorunları, asabiyet
ve ruhsal sıkıntıları gidermede

128.  Gastroenterit
 Bulantı
 Kusma
 Karaciğer
 Başağrısı, vertigo, görmede bulanıklık
 Yüksek dozlarında hipotansiyon

129. Tansiyonu düşürmede
Kalp damar rahatsızlıklarına karşı koruyucu

130. Warfarin, aspirin
INR
Hipoglisemik ilaçlar
Bulantı
mide ağrısı
nefes ve deride koku
Uyuşukluk, sersemlik
Kontakt dermatit
Ameliyattan 10 gün
önce kullanımı
bırakılmalıdır

131. Bağışıklık sistemini güçlendirme
Soğuk algınlığı, üşütme ve diğer solunum
yolları rahatsızlıklarını önlemek

132.  8 haftadan uzun süre kullanılmamalıdır
 Kortikosteroitler
 Siklosporin
 Metoteraksat
 Ketokonazol
 Kafein
 Warfarin, INR
 Hipo veya hiperglisemi
 *akut enfeksiyonlarda 2 hafta
 Asteracee (Compositae), allerji
 Güçsüzlük, uyuşukluk, baş ağrısı ve Gİ
şikayetler

133. Taşıt tutmasına bağlı baş dönmesi, bulantı,
kusma gibi belirtiler ile gebelik bulantı-
kusması (hiperemezis gravidarum) belirtilerinin
önlenmesinde
Her bir kapsül 250 mg
Rhizoma Zingiberis
(zencefil rizomu)

134.  Hipoglisemik ilaçlar
 Antihipertansif ilaçlar
 Kalp glikozitleri
 Warfarin, INR
 Gastrik ülser, safra taşı, 6 yaştan
küçük cocuklar kontrendike
 Ameliyattan 1 hafta önce

135. Karaciğer ve Safra Kesesi
Sindirim Sistemi
•Detoks
Günde 2-3 kapsül, yemeklerle
birlikte alınması tavsiye edilir.
Safra kesesi problem!!!

136. İştah eksikliği
Dispepsi
Karaciğer ve safra
stimülanı
Minör: İBS,
hiperkolesterolemi,

137.  Asteraceae
 Safra kanalı ve barsak tıkanıklıkları

138. Migren tipi başağrılarında
tedaviyi destekleyici

139.  Asteraceae
 Tannik asit / Demir absorbsiyonu
 Warfarin, INR
 Steroitler ve NSAİ
 İlaç kullanımı aniden kesildiğinde:
 baş ağrısı, dudak ve dilde şişme
 Allerjik dermatit
 YEMEKLERLE VEYA YEMEKTEN SONRA
 EN AZ 4-6 HAFTA KULLANILMALIDIR
;

140. Ayı üzümü olarak bilinen Uva-
Ursi bitki ekstresi içerdiği
arbutin ile antimikrobiyal etkinlik
gösterir
prostat sorunlarına karşı
koruyucu
Benign prostat hiperplazisi
(Evre I - II) olan
olgulardaki idrar yapma
zorluğunda endikedir

141.  Saw Palmetto
 Finasterid
 Androjenik ajanlar
 Antikoagülanlar ile kontrendike
 Hafif Gİ şikayetler

142. 250 mg Ganoderma lucidum ekstresi (%30
polisakkarit-%3 triterpen)
250 mg Cordyceps sinensis ekstresi

143. Her bir kapsül 10 mg beta-glukan içerir.
Beta-glukan
Saccharomyches cerevisiae
bağışıklık sistemini güçlendirme

144. Alfa lipoik asit
Krom
Tarçın
Kan Şekerini
HİPOGLİSEMİ
NEFROTOKSİK İlaçlar ile; böbrek
yetmezliği, rabdomyolizis

145. Hipoglisemik ilaçlar
Lityum
Antihipertansif ilaçlar

146. Papatya, rezene, anason,
oğulotu, biberiye, Stevia

147. Açlık krizlerinde
Zayıflama rejimlerinde
Levotiroksin
Hipertiroidzm
Hipoglisemik ilaçlar
antikoagülanlar
SSS stimulanı
kontrendike
Uzun süreli
kullanılmamalıdır

148. Sedatifler/ sedasyon
Kumarin, Warfarin, INR
MAOI, SSRI
Serotonin sendromu
;
;
Huzursuzluk, endişe
Ruhsal sıkıntı,
gerginlik, uykusuzluk

149. SEDATİF
ANKSİYOLİTİK

150. Çarkıfelek
Alıç
Kediotu
Sedatifler/ sedasyon
Başağrısı, gastrik şikayetler
;

151.  Gastrit X betain, guar zamkı, demir, zerdeçal
 Diyare X keten tohumu, Çitosan
 Enflamatuvar ve anatomik bozukluklar X Aloe, keten
tohumu, ravent rizomu
 Barsak tıkanıklığı X Aloe, keten tohumu, demir,
ravent rizomu

152.  Psikiyatrik bozuklular X Ginseng,
Guarana (Paulinia cupana), Kava, Mate çayı,
Melatonin, Sarı kantaron, Kediotu,
Yohimbe
 Nöbet/ Epilepsi krizi X Evening primrose
yağı, boraj yağı, ginkgo

153.  Böbrek rahatsızlıkları X Aloe, guarana,
at kestanesi, at kuyruğu, meyan kökü,
ravent rizomu, yohimbe
 Benign prostat hipertrofisi X yohimbe

154.  Meme kanseri X alfalafa, kara yılan kökü,
hayıt, kırmızı yonca, soya
 Jinekolojik bozukluklar X alfa alfa, alfalafa,
kara yılan kökü, hayıt, kırmızı yonca, soya
 Prostat kanseri X hayıt, keten tohumu, saw
palmetto
 Lösemi X Ekinezya

155.  Karaciğer hastalıkları X Kava, meyan kökü,
ravent rizomu, köpek balığı kırdağı
 Safra kanalı tıkanıklıkarı X karahindiba,
zerdeçal, kolagog/koleretik ilaçlar

156.  Kardiyak bozukluklar X Aloe, guarana, mate
çayı, turunç
 Hipertansiyon X ginseng, meyankökü, turunç,
mate çayı
*Tsai HH vd., The Int J. Clinical Practice, 2012, 66
(11), 1056-1078

157. Kanamada artış Sarımsak
Ginkgo
Ginseng
Kardiyovasküler
bozukluk
Efedra
Anestezik ilaçların
etkisinde artış
Kava
Valerian
İlaçların metabolize
edilmesinde artış
Sarı kantaron (St.
John’s wort)

158. INR INR KANAMA
Cranberry
Papatya
Çin Melek Otu
Balık Yağı
Sarımsak
Zencefil
Ginkgo
At kestanesi
Kırmızı Yonca
Zerdeçal
E Vitamini
Koenzim Q10
Ginseng
Yeşil Çay
Sarı Kantaron
Aspirin
Balık Yağı
Sarımsak
Zencefil
Ginkgo
Ginseng
NSAID

159. NIH: National Center For Complementary and Integrative Health
Medline Plus, www.nlm.nih.gov/.../druginformation.html
WHO MONOGRAPHS
E.Ü. Eczacılık Fakültesi Farmakognozi Ana Bilim Dalı Fitoterapi ve
Eczanede Hazırlanabilecek Bitkisel Ürünler Kurs Notları
Süzgeç S vd., Marmara Pharmaceutical Journal, 2012, 16, 164-180
PDR for Herbal Medicines
KAYNAKLAR

161. PROF. DR. TURHAN BAYTOP
(1920-2002)

162. PROF. DR. Necmettin ZEYBEK
(1926-2008)

163.  “İlacınız gıdanız, gıdanız ilacınız olsun”
Hippocrates
(460-377 BC)

169. Prof.Dr. Hüsniye KAYALAR