Мод үрээр тарих арга

1. МОД ТАРЬЯ
МОД ТАНЬД ЦЭВЭР АГААР, ЦЭНГЭГ УС, ШИМТ
ХӨРС БЭЛЭГЛЭНЭ
Бэлтгэсэн: ХАА-н магистр Б.Норовсүрэн
Цахим хаяг: www.goymodblogspot.com
Цахим шуудан: ecomngl@gmail.com
Утас: 89500250

2. ЦӨЛЖИЛТ ?
 Хөрс үржил шимээ алдаж, ургамалан бүрхэвч хомсдох үйл явц
юм.
 Монгол орны цөлжилтийн хурд жилд 7.2км
Бидэнд цөлжилтийг сааруулах
боломж бий юу?

3. Цөлжилтийн үндсэн шалтгаан
 Монгол орон газар зүйн байршил, уур амьсгалын нөхцөл, газар нутгийн
гадаргын хэв шинж, экологийн тогтолцооны хувьд цөлжилтийн аюулд өртөх
нэн эмзэг, чийг дутмаг, хуурай бүс нутагт хамрагддагийн улмаас ган
цөлжилтөнд нэрвэгдсээр ирсэн.
 Дэлхийн уур амьсгалын өөрчлөлтийн улмаас сүүлийн 60 жилд Монгол орны
агаарын жилийн дундаж температур 1.56 хэмээр нэмэгдэж, ган гачиг, шороон
шуургатай өдрийн тоо 3-4 дахин өссөн.
 Байгалийн хүчин зүйлээс гадна хүний үйл ажиллагаа цөлжилтийг хурдасгахад
ихээхэн нэрмээс болж малын тоо толгой бэлчээрийн даацаас хэтрэн ,
бэлчээрийн маллагааны уламжлал алдагдсан, бэлчээрийн усан хангамж
муудан, талхлагдал ихсэж, бэлчээрийн ургамлын ургац хэд дахин буурч 40
сая гаруй толгой мал сүргийн тодорхой хэсэг тэжээлээр хомсдож, малын тоо
толгой, ашиг шим буурахад нөлөөлж байна.
 Мөн хариуцлагагүй уул уурхайн үр нөлөөгөөр хэдэн мянган га газар нутаг,
хөрс эвдэн сүйтгэгдэж, хэзээ ч дахин нөхөн сэргэх боломжгүйгээр хаягдан
хоцорчээ.
 Монгол орны нутаг дэвсгэрийн 8 орчим хувийг эзэлдэг ойн талбайн 40 хувь нь
хүний зохисгүй үйл ажиллагаа,хортон шавьж, түймэрт нэрвэгдсэнээс
одоогийн байдлаар 6.7 хувь орчим ойтой болоод байгаагийн 70 гаруй хувь нь
хөгширч доройтож буй ой юм
 Цөлийн бүсийн элсний үндсэн ургамал болох заган ойг их хэмжээгээр
ашигласнаас 125.0 мянган га газрын заг, харгана бүрэн устжээ.
 Өнгөрсөн оны усны тооллогоор гол 551, нуур 483, булаг 1587 нэмж ширгэсэн
байна.

4. Цөлжилтийг сааруулах боломж
 Улс орны хэмжээний бодлогын төвшинд
хэрэгжүүлэх олон арга хэмжээ байгаа хэдий
болов ч хамгийн их хүчтэй нөлөөлж чадах
нөхцөл бол тухайн сум, орон нутгийн иргэдийн
оролцоо нэн чухал голлох үүрэгтэй.

5. Мод тарьснаар
 Мод ургамал нь агаарын чийгшлийг 4-7% ихэсгэж нарны хэт төөнөлтийг 10-15 хувь
бууруулдаг.
 Ой мод зуны улиралд орчныхоо шороо тоосны 50%, өвлийн улиралд 37%-ийг өөртөө
шингээж агаарын чийгийг 15-20% ихэсгэдэг, цэцэгжүүлэх, зүлэгжүүлэх ажил нь хөрсний
бүтцийг сайжруулж, агаарыг цэвэршүүлж, техникийн дуу чимээг намжаадаг.
 Нэг га навчит ой 3 кг, шүлмүүст ой 5-10 кг, арцан ой 30 кг фитонцид /өвчин үүсгэгч нянгын
эсрэг үйлчилгээтэй бодис/ ялгаруулдаг. Модны навч нүүрсхүчлийн хийг шингээж
ангижирсан хүчилтөрөгчийг ялгаруулдаг. 1га ойн талбай 1 цагийн дотор ойролцоогоор 8
кг буюу 200 хүний ялгаруулсан нүүрсхүчлийн хийг шингээнэ.
 20 настай 1 га нарсан ойн төгөл өдөр бүр 9350 кг нүүрсхүчлийн хийг шингээж 7250 кг
хүчилтөрөгчийг ялгаруулна. Хүчилтөрөгчийг агаарт хамгийн их нийлүүлдэг нь улиас,
улиангар бөгөөд 1га гацууран ойтой харьцуулахад 40 дахин их хүчилтөрөгчийн агаарт
үйлдвэрлэнэ.
 Ганцхан ширхэг мод жилд 120 гаруй кг нүүрстөрөгчийг шингээн авч, 104 кг хүчилтөрөгч
үйлдвэрлэдэг хэмээдэг. Энэ бол дөрвөн хүнтэй нэг ам бүлийг бүтэн жил амьсгалахад
хангалттай цэвэр агаар юм.
 Навчит модны титэм дуу шуугианы 26%-ийг шингээж, 74%-ийг ойлгож сарниулна. Байшин
барилгын дэргэдүүр шигүү тарьсан мод, сөөг гудамжны дуу шуугианыг 8-11 дицибеллээр
бууруулна. Явган хүний зам ба автомашины замын хооронд тарьсан мод, сөөг авто
тээврийн дуу чимээг 10-20 дицибелл багасгадаг.
 Мод ургамал тарьж суулгаснаар орчин тойрны чийг тунадасны 75 хувь нь хөрсөнд
тооцоолжээ. шингэж, агаарын чийгшилтийг 4-7 хувь ихэсгэж нарны хэт төөнөлтийг 10-15
дахин бууруулдаг. Ялангуяа навчит мод техникийн болон бусад дуу чимээг замхруулж,
тоос шороог 21-76 хувь хүртэл өөртөө барьдаг.
 Мөн дэлхийн цаг уур дулаарч ургамлан бүрхэвч багасан элсний нүүдэл идэвхижин, хөрс
салхины элэгдэл эвдрэлд орсон өнөө үед модлог ургамлыг хамгаалалтын зурваст
тарьснаар хөрсөө салхины элэгдлээс хамгаалаад зогсохгүй тэнд ургамал ургахад
тохиромжтой бичил орчин үүсгэдэг өндөр ач холбогдолтой гэх мэт тоочоод баршгүй олон
эерэг нөлөөтэй юм.

6. Мод гэж юу вэ?

7. Мод тарих зорилго

8. Ойжуулалт

9. Хамгаалалтын зурвас

10. Амьд хашлага

11. Цэцэрлэгжүүлэлт-гоёл чимэглэлд

12. Жимсний аж ахуй

13. Үржүүлэг, худалдаа

14. Тарьц, суулгац ургуулах арга
Юу тарих вэ?

15. Яаж тарих вэ?
40х40см шуудуунд ургамал
хооронд 15-20см

16. 3 настайд 50х50см нүхэнд ургамал хооронд 2.5-4м

17. Товч заавар
 Нүх, шуудуу бэлтгэнэ
 Хөрс найруулна: 50:30:20 хар шороо, элс, бууц
 Нүх, шуудуугаа мод тарихын өмнөх өдөр ханатал
услана
 Нүхний ёроолд үржил шим бүхий хөрс дэвсэнэ
 Тарьц, суулгацын үндсийг гэмтээлгүй жигд тараана
(бортогтой бол шороотой нь хамт хийнэ)
 Үндэсний хүзүүнээс дээш 4н хуруу далд ортол
шороогоор зөөлөн чигжиж, нягтуулан хөрс, үндсийг
барьцалдуулж өгнө
 Нүх, шуудууны ирмэгээс 10см доор усалгааны нүх,
хонхор үлдээсэн байна.
 Нэг нүхийг 30-40л усаар ханатал услана.
 Усалгааг өглөө оройн сэрүүнд хийх нь тохиромжтой

18. Усалгааны ерөнхий хуваарь
№ Усалгааны хугацаа
1 4 дүгээр сарын 20-ноос 5
дугаар сарын 1
10 хоногт 1
удаа
2 5 дугаар сарын 1-нээс 6
дугаар сарын 1
7 хоногт 1
удаа
3 6 дугаар сарын 15-наас
8 дугаар сарын 15
3-5 хоногт 1
удаа
4 8 дугаар сарын 15-наас
9 дүгээр сарын 15
10-15 хоногт
1 удаа
5 Газар хөлдөхөөс өмнө 2-
3 долоо хоногийн өмнө
Цэнэг
усалгаа

19. Модлог ургамлыг үрээр
үржүүлэх
 Үрийн тайван байдал
Үр боловсорсоны дараа тодорхой хугацаанд тайван байдалд
орох,
 Үр ариутгах
Химийн төрөл бүрийн хордуулагч бодис ашиглан үрээ ариутгах
явц,
 Үр эртжүүлэх /стратификаци/
Үрийг тайван байдлаас нь гаргахын тулд зориудаар тарилтанд
бэлтгэх арга,
 Үр чийглэх
Үрийг хөөтөл нь чийглэх
 Үр цаслах
Савласан үрээ уутанд жигд тараан цасан дор хийх (1м цас, 50см
сүрлээр хучина)
 Үр элслэх
Мод, сөөгний үрийг элстэй үелүүлэн хийж, температурын
тодорхой нөхцөлд тогтоосон хугацаанд байлгахыг хэлнэ. (¼ үр,
элс)

20. Монгол оронд 140 гаруй төрөл, зүйлийн модлог ургамал
бүртгэгдсэн. Улаанбаатарт дараах навчит моднууд үрээр
хялбар үржинэ

23. Модлог ургамлын үр тарилтанд бэлтгэх
хугацаа
№ Ургамлын
нэр
Усанд дэвтээх
хугацаа, хоног
Цаслах, элслэх
хугацаа, хоног
Үрийг
тарилтанд
бэлтгэх арга
1 Монос 2-3 60-90 Цаслах, элслэх
2 Голт бор 1 30 Цаслах, элслэх
3 Агч 2 30 Цаслах, элслэх
4 Бүйлс 2 45 Цаслах, элслэх
5 Гүйлс 2 45 Цаслах, элслэх
6 Хайлас - Шууд -
7 Шар хуайс 1 30 Цаслах, элслэх
8 Чацаргана 1 30 Цаслах, элслэх

24. Өрхийн тарилтанд дэвшилтэт технологи
бортого ашиглан тарих нь
 Бортогонд тарилт хийх нь дараах давуу
талтай:
 Үр болгон өөрийн бичил орчинд ургана
 Цаг уурын нөхцөл байдлаас хараат бус
 Үндэсний систем хөгжил сайтай гэмтэлгүй
 Зуны тарилт хийх боломжтой
 Зөөж тээвэрлэх, шилжүүлэхэд
тохиромжтой хорогдолгүй
 Амьсгалдаг бортого (эко бортого)
хөрсөндөө задарна

26. Эко бортогонд тарилт хийх арга

28. Таньд амжилт хүсье.