Đau bụng chức năng ở trẻ em

1. Tiêu chuẩn chẩn đoán đau bụng chức năng ở trẻ em và thanh thiếu niên
Bs. Nhữ Thu Hà
Đau bụng mạn tính thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên. Đánh giá trẻ có đau bụng mạn đòi hỏi hiểu về bệnh
học của đau bụng, những nguyên nhân gây đau bụng thường gặp ở trẻ em và thanh thiếu niên và biểu hiện điển
hình.
Một số định nghĩa :
-Đau bụng mạn tính (Chronic abdominal pain): đau bụng gián đoạn hoặc dai dẳng ( có nguyên nhân thực thể hoặc
không), kéo dài ít nhất 2 tháng, đau bụng mạn tính bao gồm đau bụng tái diễn.
- Đau bụng tái diễn (Recurrent abdominal pain): có >=3 đợt đau bụng, đau ảnh hưởng tới hoạt động hàng ngày,
các đợt đau diễn ra >=3 tháng, không biết nguyên nhân thực thể .
-Rối loạn chức năng ( Functional disorders): trẻ có nhiều triệu chứng đa dạng nhưng không có dấu hiệu nhận biết
hoặc nghi ngờ về 1 tình trạng bệnh lí nào . Trong bảng phân loại quốc tế , RL đau bụng chức năng được phân loại
như đau bụng mạn nguyên phát ,1 thuật ngữ không đề cập đến nguyên nhân.
Tiêu chuẩn chung : những triệu chứng không được giải thích hoàn toàn bằng bệnh lý nội khoa sau khi đánh giá phù hợp
Khó tiêu chức năng (Functional dyspepsia)
Ngoài tiêu chuẩn chung , >=1 triệu chứng gây khó chịu dưới đây trong >=4 ngày/tháng, kéo dài >=2 tháng:
▪ Cảm giác no dai dẳng sau khi ăn
▪ Cảm thấy no sau khi ăn 1 lượng nhỏ thức ăn

2. ▪ Nóng rát hoặc đau thượng vị không liên quan tới nhu động ruột
Subtypes:
▪ Hội chứng khó chịu sau ăn (Postprandial distress syndrome): cảm giác no sớm hoặc dai dẳng ngăn cản việc hoàn thành bữa ăn.
▪ Hội chứng đau thượng vị (Epigastric pain syndrome): đau thượng vị khó chịu hoặc nóng rát không cải thiện sau đi cầu hoặc xì
hơi.
Hội chứng ruột kích thích (Irritable bowel syndrome)
Ngoài tiêu chuẩn chung, đau bụng >=4 ngày/tháng trong >=2 tháng có liên quan tới >=1 dấu hiệu dưới đây:
▪ Đau trong lúc đi cầu
▪ Thay đổi hình dạng phân
▪ Thay đổi tần suất : nhiều hơn hoặc ít hơn
• Trẻ có tần suất đi tiêu ít, đau bụng dai dẳng sau khi giải quyết tình trạng táo bón.
Đau bụng migraine (Abdominal migraine)
Đau bụng là triệu chứng nghiêm trọng và phiền toái nhất:
Ngoài những tiêu chuẩn chung, tất cả những dấu hiệu dưới đây
▪ Những đợt đau bụng nặng đột ngột tái diễn (lan tỏa, đường giữa, hoặc quanh rốn) kéo dài >=1h , >=2 đợt trong 6 tháng.
▪ Các đợt đau bụng cách nhau nhiều tháng or nhiều tuần
▪ Giữa những cơn đau trẻ hoạt động bình thường
▪ Triệu chứng và kiểu đau giống nhau ở mỗi bệnh nhân
▪ Đau thì liên quan tới >=2 dấu hiệu dưới đây :
• Chán ăn (Anorexia-loss of appetite especially when prolonged)

3. • Buồn nôn (Nausea)
• Nôn (Vomiting)
• Đau đầu (Headache)
• Nhạy cảm vs ánh sáng (Photophobia-painful sensitiveness to strong light)
• Nhợt nhạt (Pallor)
Đau bụng chức năng -không đặc hiệu khác (Functional abdominal pain - not otherwise specified (NOS))
Ngoài những tiêu chuẩn chung, tất cả những dấu hiệu dưới đây:
▪ Xảy ra >=4 lần/tháng trong >=2 tháng
▪ Liên tục hoặc gián đoạn, đau bụng không hoàn toàn liên quan tới những sự kiện sinh lý ( chu kì kinh nguyệt, khi ăn)
▪ Không thỏa tiêu chuẩn khó tiêu chức năng, hội chứng ruột kích thích hoặc đau bụng migraine
Táo bón chức năng (Functional constipation*)
Ngoài những tiêu chuẩn chung, >=2 dấu hiệu dưới đây, >=1 ngày/tuần trong >1 tháng và không thỏa tiêu chuẩn của hội chứng ruột kích
thích (irritable bowel syndrome)
▪ Trẻ >=4 tuổi : <=2 lần đại tiện/tuần
▪ >=1 lần són phân (fecal incontinece) /tuần
▪ Đau hoặc khó đi cầu
▪ Đường kính phân lớn
▪ Giữ phân có chủ đích hoặc tư thế giữ phân
▪ Khối phân lớn trong trực tràng

4. * Functional constipation is not categorized as a functional abdominal pain disorder in the Rome IV classification.
However, it is included in this table as a common cause of chronic abdominal pain in children.
Adapted from: Hyams JS, Di Lorenzo C, Saps M, et al. Childhood functional gastrointestinal disorders: Child/adolescent.
Gastroenterology 2016; 150:1456.
Graphic 71435 Version 5.0
Phân loại những rối loạn tiêu hóa chức năng (functional gastrointestinal disorders) : Trẻ em và thanh thiếu niên
H1. Những rối loạn nôn và buồn nôn chức năng
H1a. Hội chứng nôn chu kì
H1b. Nôn chức năng và buồn nôn chức năng

5. H1c. Hội chứng nhai lại (rumination syndrome)
H1d. Nuốt không khí (aerophagia)
H2. Những rối loạn đau bụng chức năng
H2a. Khó tiêu chức năng (functional dyspepsia)
H2b.Hội chứng ruột kích thích (IBS)
H2c. Đau bụng migraine
H2d. Đau bụng chức năng -chưa xác định
H3. Rối loạn đại tiện chức năng
H3a. Táo bón chức năng
H3b.Són phân không có chủ đích
Những tiêu chuẩn báo động (alarm) ở trẻ có đau bụng chức năng (13):

6.  cần đánh giá đau bụng có bệnh lý thực thể ?????
-Tiền sử gia đình có IBD (inflammatory bowel disease), celiac disease hoặc bệnh loét dạ dày.
-Đau dai dẳng( persistent) hạ sườn phải hoặc phần tư dưới phải (Right lower quadrant)
-Khó nuốt (Dysphagia)
-Nuốt đau (Odynophagia)

7. -Nôn dai dẳng (Persistent vomiting)
-Mất máu từ dạ dày ruột (Gastrointestinal blood loss)
-Tiêu chảy ban đêm ( Nocturnal diarrhea)
-Viêm khớp (Arthritis)
-Bệnh lý quanh trực tràng (Perirectal disease)
-Mất cân nặng (Involuntary weight loss)
-Đường tăng trưởng đi xuống (Deceleration of linear growth)
-Dậy thì muộn (Delayed puberty)
-Sốt không giải thích được (Unexplained fever)
Cần đánh giá lâm sàng, đặt những dấu hiệu cảnh báo trong bối cảnh bệnh sử và khám thực thể.
1. Khó tiêu chức năng (functional dyspepsia)
Phải bao gồm 1 hoặc nhiều triệu chứng khó chịu (bothersome symptoms) dưới đây , xảy ra ít nhất 4
ngày/tháng :
1. Đầy bụng sau ăn (Postprandial fullness)
2. Mau no (Early satiation)
3. Đau thượng vị hoặc nóng rát không liên quan đến đại tiện.
4. Sau đánh giá phù hợp, triệu chứng không thể giải thích đầy đủ bởi tình trạng bệnh lý khác.
Thỏa tiêu chuẩn kéo dài ít nhất 2 tháng trước chẩn đoán.
Trong FD, những subtypes dưới đây hiện nay đã đk chấp nhận:
1. Hội chứng khó chịu sau ăn (Postprandial distress syndrome)
Bao gồm đầy bụng sau ăn hoặc no sớm ngăn cản hoàn thành 1 bữa ăn . Những tiêu chuẩn hỗ trợ :
chướng bụng, nôn sau ăn hoặc ợ hơi nhiều ( belching).
2. Hội chứng đau thượng vị (Epigastric pain syndrome), bao gồm tất cả tiêu chẩn dưới đây :

8. Đau ảnh hướng tới hoạt động hàng ngày hoặc nóng rát vùng thượng vị. Đau không lan tỏa hoặc khu
trú tới vùng bụng khác hoặc ngực, và không giảm nhẹ sau đại tiện hoặc xì hơi. Tiêu chuẩn hỗ trợ có
thể bao gồm (a) kiểu đau nóng rát nhưng không đau sau xương ức và (b) đau thường do hoặc giảm
nhẹ sau ăn nhưng có thẻ xảy ra khi đói (fasting).
Điều trị :
-Những thức ăn làm triệu chứng nặng thêm ( caffeine, cay, chất béo) và NSAIDs nên tránh dùng.
-Yếu tố tâm lí góp phần làm nặng nên được giải quyết.
-Thuốc kháng H2 (histamine receptor antagonists) (ranitidine, famotidine, và cimetidine) và PPI
(proton pump inhibitors) có thể được đề nghị cho triệu chứng đau nổi trội.
-Điều trị liều thấp thuốc chống trầm cảm 3 vòng ( tricyclic antidepressant ) với amitriptylin và
imipramine thường được cân nhắc trong những cases khó.
-Buồn nôn, trướng bụng, no sớm rất khó đẻ điều trị , và prokinetics ( như cisapride và domperidone
có thể được đề nghị nếu sẵn có.
-Cyproheptadine an toàn và hiệu quả cho điều trị những triệu chứng khó tiêu ở trẻ em .
2. Hội chứng ruột kích thích (Irritable Bowel Syndrome)
Tiêu chuẩn chẩn đoán hội chứng ruột kích thích :
Phải bao gồm tất cả những tiêu chuẩn dưới đây :
1. Đau bụng ít nhất 4 ngày/tháng liên quan tới 1 hoặc nhiều tiêu chuẩn dưới đây
a. Liên quan tới tống xuất phân
b. Thay đổi tần xuất đi tiêu
c. Thay đổi hình dạng phân
2. Trẻ có táo bón , cơn đau không hết khi giải quyết táo bón .
3. Sau khi đánh giá phù hợp, những hội chứng không thể giải thích đầy đủ bằng bệnh lý khác.

9. Tiêu chuẩn thỏa mãn ít nhất 2 tháng trước khi chẩn đoán.
Hội chứng ruột kích thích ở trẻ em có thể được chia thành những subtypes giống người lớn phản ánh
kiểu phân: IBS kèm táo bòn, IBS kèm tiêu chảy, IBS kèm táo bón và tiêu chảy và IBS không xác định.
Điều trị (4):
- Men vi sinh (Probiotics)
- Dầu bạc hà (peppermint oil)
- Chế độ ăn giới hạn (elimination die) giảm ăn đường lên men oligosaccharides, disaccharides,
monosaccharides, và polyols
- Trị liệu hành vi ( Behavioral treatments)
3. Đau bụng (Abdominal Migraine):
Tiêu chuẩn chẩn đoán:
Phải bao gồm tất cả những sự kiện dưới đây xảy ra ít nhất 2 lần( tái diễn) :
1. Những đợt đau bụng kịch phát, cấp tính ở đường giữa, xung quanh rốn hoặc lan tỏa kéo dài >=1 h
(phải là triệu chứng nặng và khó chịu nhất)
2. Những đợt đau cách nhiều nhiều tuần-nhiều tháng
3. Cơn đau làm mất khả năng và tác động đến hoạt động bình thường
4. Kiểu đau và triệu chứng giống nhau ở các bệnh nhân
5. Cơn đau có liên quan tới >=2 dấu hiệu dưới đây
a. Chán ăn (Anorexia)
b. Buốn nôn (Nausea)
c. Nôn (Vomiting)
d. Đau đầu (Headache)
e. Nhạy cảm với ánh sáng (Photophobia)

10. f. Xanh xao (Pallor)
6. Sau khi đánh giá phù hợp, những triệu chứng không được giải thích đầy đủ bởi tình trạng bệnh lý
khác
Tiêu chuẩn thỏa ít nhất 6 tháng trước khi chẩn đoán.
Điều trị :
Kế hoạch điều trị dựa trên tần suất, mức độ nặng, tác động của đau bụng migraine lên cuộc sống hàng ngày của
trẻ và gia đình.
- Lợi ích dự phòng của przotifen uống (antiserotonin và antihistamine)
- Amitriptyline , propranolol và cyproheptadine ( điều trị dự phòng)
4. Đau bụng chức năng-chưa xác định (Functional Abdominal Pain-Not Otherwise Specified )
Tiêu chuẩn chẩn đoán đau bụng chức năng-NOS
Phải thỏa ít nhất 4 lần/tháng và bao gồm tất cả những tiêu chuẩn dưới đây:
1. Đau bụng liên tục hoặc từng đợt không chỉ xảy ra trong các hiện tượng sinh lý ( ăn,kinh nguyệt)
2. Không đủ tiêu chuẩn hội chứng ruột kích thích (IBS, khó tiêu chức năng hoặc đau bụng
migraine)
3. Sau khi đánh giá phù hợp, đau bụng không được giải thích đầy đủ bởi bệnh lý khác.
Thỏa tiêu chuẩn ít nhất 2 tháng trước khi chẩn đoán.
Điều trị : tất cả những phương pháp dưới đây hiệu quả chưa rõ ở trẻ em
-Thuốc chống co thắt : mebeverine
-amitriptyline
-citalopram (nhóm thuốc ức chế tái hấp thu chọn lọc serotonin (SSRI))
-Liệu pháp thôi miên (hypnotherapy)

11. -Liệu pháp hành vi