1. CAÙC BIEÁN DAÏNG
THOÂNG THÖÔØNG
CUÛA MOÂ MIEÄNG
BS. Nguyeãn Thò Hoàng
Boâ moân Beänh hoïc mieäng
Khoa RHM- Ñaïi hoïc Y Döôïc Tp.HCM

2. MUÏC TIEÂU
1.Moâ taû ñöôïc nhöõng thay ñoåi veà giaûi phaãu
thöôøng gaëp ôû vuøng mieäng khoâng aûnh
höôûng chöùc naêng vaø khoâng caàn ñieàu trò.
2.Chaån ñoaùn ñöôïc caùc bieán daïng sinh lyù
thoâng thöôøng cuûa moâ mieäng vaø phaân bieät
ñöôïc vôùi tình traïng beänh lyù.

3. 1.Moâi: Khuyeát moâi baåm sinh
Congenital lip pits
- Bieán daïng sinh lyù baåm sinh, döôøng nhö di
truyeàn theo tính traïng troäi.
- Khuyeát meùp phoå bieán ôû ngöôøi tröôûng thaønh
(12-20% daân soá).

4. Khuyeát moâi (lip pits)
Khuyeát meùp: Khuyeát moâi:
Truõng nhoû ôû khoeù meùp. Gaàn ñöôøng giöõa,
roäng 1-2 mm, saâu 2-4 mm vermilion moâi treân/ döôùi,
ôû 1 hoaëc 2 beân
roäng1-3 mm,saâu 5-15 mm

5. 3. Nguyeân nhaân
Khuyeát moâi:
- Do söï loõm xuoáng cuûa nieâm maïc moâi phoâi thai vaø
sau ñoù sính lieàn vôùi moâ lieân keát beân döôùi.
- Hay veát tích coøn soùt laïi cuûa hai raõnh beân cuûa
moâi phoâi thai.
Hoäi chöùng
Van der Woude
Keøm khe hôû moâi / khe
hôû haøm eách, lieân quan
gen treân nhieãm saéc theå
1 (1q32-q41).

6. Khuyeát meùp:
Treân ñöôøng taän cuøng cuûa khe maët nguyeân thuûy
giöõa goø haøm treân vaø cung quai haøm.

7. Goø muõi giöõa
Goø muõi beân
Goø haøm treân
Maáu tieàn haøm
Cung quai haøm

8. Khuyeát moâi:
- ± tieát nhaày (neáu loã môû ra cuûa tuyeán nöôùc boït phuï),
± vieâm do tích tuï thöùc aên.
- Vi theå: nieâm maïc loõm xuoáng heïp, ñöôïc laùùt bôûi bieåu
moâ laùt taàng. Coù theå thoâng vôùi tuyeán nöôùc boït phuï.
- Khoâng caàn ñieàu trò. Ñoâi khi phaãu thuaät do thaåm myõ.

9. 2. Nieâm maïc maù:
Haït fordyce (fordyce granules)
1.Bieán daïng sinh lyù, thöôøng gaëp (> 80%).
2.Do tuyeán baõ ôû da bò laïc choã vuøi vaøo nm mieäng
trong luùc saùt nhaäp goø haøm treân & cung quai haøm.

10. Nieâm maïc maù: Haït fordyce
3.Laâm saøng:
- Thöôøng phaùt trieån luùc daây thì.
- Thöôøng n.maïc maù (hai beân, vuøng sau), moâi treân.
- Nhieàu saàn maøu vaøng
1-2 mm, raûi raùc/töøng maûng.
- Coù theå tieát chaát baõ.
- Khoâng gaây trieäu chöùng.

13. Nieâm maïc maù: Haït fordyce
4. Vi theå: tuyeán baõ
5. Khoâng caàn ñieàu trò.

14. 3. Löôõi: Löôõi to – Löôõi nhoû
Löôõi nhoû (microglossia):
- Baåm sinh, raát hieám.
- Coù theå phoái hôïp haøm nhoû, taät thieáu ngoùn.
- Coù theå khoù aên, khoù phaùt aâm.

15. 3. Löôõi: Löôõi to – Löôõi nhoû
Löôõi to:
(macroglossia)
- Kích thöôùc to.
- Bôø löôõi in daáu raêng.
- Coù theå xoâ leäch raêng.
- Thöôøng haù mieäng neân deã khoâ mieäng.

16. Löôõi to (macroglossia, large tongue)
Sinh lyù Beänh lyù
-Baåm sinh: Phì - Böôùu (böôùu maùu, böôùu baïch
ñaïi cô nöûa maët maïch, ung thö…)
ãhay toaøn thaân - Nhieãm truønglöôõi
- Thuï ñaéc: Maát - Beänh ngu ñaàn (Cretinism)
raêng haøm döôùi - Beänh to cöïc (Acromagely)
- Beänh phuø do ñieàu trò corticoid
- Beänh amyloidosis
-Hoäi chöùng Down
Ñieàu trò nguyeân nhaân.

17. Phì ñaïi nöûa maët
Hemifacial Hypertrophy

18. Löôõi to: böôùu maùu

19. Löôõi to: böôùu maùu

20. Löôõi to:
Böôùu maùu + Böôùu baïch maïch

21. Löôõi to: böôùu

22. Löôõi to: Hoäi chöùng Down

23. Löôõi to: Beänh to cöïc

24. 3. Löôõi:
Löôõi cheû – Löôõi dính
Löôõi cheû:
- Löôõi cheû hai/ba thuøy: dò taät baåm sinh, cheû khoâng
hoaøn toaøn (raõnh saâu giöõa löôõi) thöôøng gaëp hôn
löôõi cheû hoaøn toaøn .
- Do thieáu söï raùp dính hoaøn toaøn cuûa hai maàn
beân caáu taïo löôõi (tuaàn 4, 5)
- Ñieàu trò: veä sinh raêng mieäng kyõ.

25. Löôõi dính
Ankyloglossia
Tongue- tie
Maát söï cöû ñoäng cuûa löôõi do söï hieän dieän cuûa
moâ sôïi baùm dính baát thöôøng giöõa buïng löôõi
vaø saøn mieäng.
1,7-4,4% treû sô sinh, ôû beù trai gaáp 4 laàn beù gaùi,
vaø thöôøng gaëp caùc theå nheï.

26. Löôõi dính
- Hoaøn toaøn: hieám, trong hoäi chöùng khe hôû KC.
- Moät phaàn:
Dò taät baåm sinh Beänh lyù
Thaéng löôõi Vieâm xô hoùa sau chaán
ngaén, daøy, dính thöông, phaãu thuaät mieäng.
vaøo ñaàu löôõi.

27. Löôõi dính:
- Taät noùi chôùt.
- Thaéng löôõi ngaén, dính daàu löôõi.
- Khoâng le löôõi qua khoûi vermilion hay khoeù meùp.
- Coù theå truït nöôùu trong cuûa R 31,41 / khe hôû.

28. Löôõi dính:
Moâ beänh hoïc: nieâm maïc bình thöôøng hoaëc xô hoùa.
Khoâng caàn ñieàu trò neáu khoâng gaây trieäu chöùng
Phaãu thuaät ñieàu chænh vò trí thaéng löôõi neáu gaây xaùo
troân chöùc naêng.

29. 3. Löôõi: Löôõi nöùt neû (Fissured tongue)
2- 5% daân soá, nhaát laø ôû ngöôøi lôùn tuoåi.

30. Löôõi nöùt neû
Sinh lyù Beänh lyùtoaøn thaân/taïi choã
Baåm sinh - Thieáu vit B.
- Chaán thöông maïn tính.
- Khoâ mieäng
- Hoäi chöùng Melkerson-Rosenthal
(söng moâi, lieät maët, löôõi nöùt neû)

31. Löôõi nöùt neû (Fissured tongue)

32. Löôõi nöùt neû
- Coù theå tính tuï thöùc aên gaây ñoû vaø nhaïy caûm.

34. Phaân bieät löôõi cheû vôùi Löôõi nöùt neû ?

35. Löôõi nöùt neû + Löôõi baûn ñoà

36. Löôõi nöùt neû
- Thöôøng gaëp trong löôõi to, löôõi baûn ñoà
- Vi theå: veâm maïn tính khoâng ñaëc hieäu.
- Ñieàu trò: Chaûi löôõi.
Khoâng ñieàu trò tröø khi coù trieäu chöùng.
Ñieàu trò khoâ mieäng vaø loaïi boû thoùi quen löôõi.

37. 3. Löôõi: Teo caùc gai chæ
1. Vieâm löôõi giöõa hình thoi: beänh lyù (nhieãm naám
Candida) > dò taät baåm sinh.
2. Löôõi baûn ñoà: thöôøng laø bieán ñoåi sinh lyù, thöôøng
gaëp ôû treû em.
3. Löôõi truïi gai: beänh lyù (thieáu maùu, thieáu vit B...)

38. 3. Löôõi: Teo gai chæ
Vieâm löôõi giöõa hình thoi
Median Rhomboid Glossitis
Central papillary atrophy of the tongue
- 0,1% daân soá, nam hôn nöõ.
- Thöôøng khoâng trieäu chöùng.
- Coù töø luùc môùi sinh ra (neáu laø dò taät baåm sinh)
hay môùi phaùt (neáu laø nhieãm naám Candida).
Phaùt trieån chaäm.

39. Vieâm löôõi giöõa hình thoi
treân ñöôøng giöõa löng löôõi - tröôùc V löôõi.
hình thoi/ baàu duïc/ khoâng ñeàu
Maøu ñoû (maát gai chæ)

40. Daïng: teo/ maûng/hoøn
Beà maët nhaün / nöùt neû

41. 3. Löôõi: Teo gai chæ
Vieâm löôõi giöõa hình thoi
Beänh caên
Sinh lyù Beänh lyù
Toàn taïi cuû leû Nhieãm naám Candida
(tuberculum impar).
Yeáu toá thuaän lôïi:
-khoâng phaûi laø vieâm
- Khaùng sinh phoå roäng
- khoâ mieäng
- beänh tieåu ñöôøng
- suy giaûm mieãn dòch...

42. A
Hình thaønh löôõi
A. Tuaàn thöù 3
B. Tuaàn thöù 5
C. Tuaàn thöù 6
Hai gôø beân
Cuû leû (tuberculum impar)
B
C

43. Vieâm löôõi giöõa hình thoi
(nhieãm naám Candida)

44. Vieâm löôõi giöõa
hình thoi

45. “Kissing lesion”

46. Naám
Candida

47. Vieâm löôõi giöõa
hình thoi
- Taêng saûn bieåu moâ
khoâng ñeàu, caùc nhuù bì
daøi.
- Thaám nhaäp teá baøo
vieâm maïn.

48. Vieâm löôõi giöõa hình thoi hay Ung thö löôõi?

49. Vieâm löôõi giöõa hình thoi
Chaån ñoaùn:
- Deã do vò trí & daïng ñaëc tröng
- Soi vaø caáy naám
- Phaân bieät: ung thö löôõi
Ñieàu trò: Loaïi boû yeáu toá thuaän lôïi
vaø thuoác khaùng naám Candida taïi choã.

50. Toùm laïi
Vieâm löôõi giöõa hình thoi
1. Maûng ñoû daøi, khoâng trieäu chöùng cuûa
nieâm maïc bò teo (maát gai chæ)
2. treân beà maët löng löôõi
3. do nhieãm Candida

51. 3. Löôõi: Teo gai chæ
Löôõi baûn ñoà - Geographic tongue

52. Löôõi baûn ñoà
Geographic tongue
Benign migratory glossitis
Erythema migrans linguae
 2% daân soá, nöõ hôi > nam, ña soá ôû trung nieân.
 Ña soá khoâng trieäu chöùng.
 Thay ñoåi moãi ngaøy veà hình daïng vaø kích thöôùc.
Di cö töø vuøng naøy sang vuøng khaùc.
Bieán maát roài taùi phaùt khoâng roõ lyù do.

54. Löôõi baûn ñoà
3 daïng laâm saøng:
1/ Vuøng ñoû (troùc gai chæ).
2/ Vuøng ñoû (troùc gai chæ) coù vieàn traéng.
3/ Vuøng troøc gai chæ, coù daûi ñoû bao quanh,
coù hay khoâng coù vieàn traéng

59. Löôõi baûn ñoà + löôõi nöùt neû

60. Löôõi baûn ñoà
Vieâm maïn tính
coù söï troùc vaûy
Vuøng trung taâm: bieåu moâ moûng, maát keratin, thaám
nhaäp baïch caàu
Vuøng ngoaïi vi: daøy söøng& lôùp gai, nhuù bì daøi keát noái

61. Löôõi baûn ñoà
Chaån ñoaùn: laâm saøng
Ñieàu trò:
 Thöôøng khoâng caàn vì beänh töï giôùi haïn vaø khoâng
trieäu chöùng.
 Neáu ñau:
- Suùc mieäng nöôùc sodium bicarbonate.
- Thuoác khaùng vieâm (taïi choã).
- Traùnh thöùc aên cay noùng, kích thích.
- Khoâng neân chaûi löôõi

62. Toùm laïi:
Löôõi baûn ñoà
1. Nhieàu maûng ñoû khoâng ñeàu vieàn traéng.
2. Treân löng löôõi vaø bôø löôõi.
3. Thay ñoåi hình daïng moãi ngaøy. Taùi ñi taùi
laïi.

63. 3. Löôõi: Daøi gai chæ
Löôõi loâng (hairy tongue, coated tongue)
0,5% daân soá ngöôøi tröôûng thaønh

64. Löôõi loâng
Nguyeân nhaân: Do caùc yeáu toá taïi choã:
-Thuoác khaùng sinh phoå roäng
-Corticoid toaøn thaân
-Nöôùc suùc mieäng coù tính oxy hoùa nhö hydrogen
peroxide, carbamide peroxide, sodium perborate..
- Khoâ mieäng
- Xaï trò
-VSRM keùm
-> Roái loaïn taïp khuaån mieäng.
-> Taêng sinh naám Candida & vi khuaån sinh maøu.
-> Caùc gai chæ taêng tröôûng quaù möùc.

65. Löôõi loâng
Vò trí: 1/3 sau vaø 1/3 giöõa cuûa löng löôõi.
Caùc gai chæ daøi vaøi mm, daøy, beän laïi, löu giöõ vi
khuaån, vi naám, maûnh vuïn teá baøo, vaät laï..
Maøu sacé do vi khuaån sinh saéc &ø yeáu toá beân ngoaøi.
AÛnh höôûng thaåm myõ.
Thöôøng khoâng trieäu chöùng.

69. Löôõi loâng
 Gai chæ daøi vaø
daøy söøng roõ, tích
tuï caùc vi sinh vaät
treân beà maët
 Teá baøo vieâm ôû
moâ ñeäm

71. Löôõi loâng
Ñieàu trò:
 Loaïi boû nguyeân
nhaân.
 Chaûi löôõi saïch
(coù theå vôùi nöôùc
sodium
bicarbonate).
 Ñieàu trò nhieãm naám
neáu coù.

72. Löôõi loâng
1.Taêng tröôûng quaù möùc caùc gai chæ
(daøi baát thöôøng maø khoâng troùc ñi)
gioáng sôïi toùc, taïo thaønh lôùp loâng daøy.
2 . Treân löng löôõi.

73. Amiñan löôõi phì ñaïi
Lingual tonsils
Oral tonsils
Amiñan löôõi thuoäc voøng Waldeyer

74. Amiñan löôõi phì ñaïi

75. Amiñan löôõi phì ñaïi
- Thöôøng lieân quan nhieãm truøng ñöôøng hoâ haáp-
tieâu hoùa treân.
- Noát söng ñoû, ñau/ noùng raùt.
- Vi theå: caùc ñaùm moâ lympho6, trong ñoù coù caùc
trugn taâm maàm
- Neáu chæ 1 beân: chaån ñoaùn phaân bieät Ung thö -
- Ñieàu trò nguyeân nhaân gaây vieâm

76. 3. Löôõi: Phì ñaïi gai ñaøi
Gai ñaøi phì ñaïi
- Dò taät baåm sinh – khoâng caàn ñieàu trò

77. 3. Löôõi: Noát giaùp traïng löôõi

78. Noát giaùp traïng löôõi
Lingual thyroid nodule
- Hieám, nöõ = 4-7 laàn nam.
- Khoái söng 2-3 cm, meàm hôi tím/chaéc/ cöùng.
- Coù theå khoù nuoát, khoù noùi, khoù thôû, suy giaùp.
Beänh caên:
Do moâ tuyeán giaùp khoâng luøi hoaøn toaøn xuoáng coå.
Phình giaùp, nang giaùp, böôùu giaùp laøm noát naøy to.

79. OÁng giaùp löôõi
(caét qua loã tòt, baøo thai thaùng thöù naêm)

80. Noát giaùp traïng löôõi
Chaån ñoaùn:
- Laâm saøng
- Sieâu aâm vuøng coå
- Xaï hình tuyeán giaùp I 131
- Test chöùc naêng tuyeán giaùp
- CT/MRI
- SInh thieát moät phaàn neáu caàn

81. Noát giaùp traïng löôõi
Lingual thyroid nodule
 Ña soá tröôøng hôïp laø moâ tuyeán giaùp bình thöôøng.
 Hôn 50% (70%) caùc tröôøng hôïp noát giaùp traïng
löôõi laø moâ tuyeán giaùp duy nhaát.
 Theo doõi ñònh lyø neáu khoâng gaây trieäu chöùng. Phaãu
thuaät neáu gaây ngheõn naëng hoaëc laø böôùu.
-Thyroxin sau moå neáu khoâng coù tuyeán giaùp ôû coå.

82. Noát giaùp traïng löôõi
Toùm laïi:
Hoøn döôùi nieâm maïc cuûa moâ giaùp
treân döôøng giöõa cuûa ñaùp löôõi.

83. 4. NIEÂM MAÏC MIEÄNG:
NHIEÃM SAÉC MELANIN SINH LYÙ
Physiologic (racial) pigmentation
Ethnic pigmentation
- Nguyeân nhaân phoå bieán nhaát nhieãm saéc mieäng.
- Thöôøng ôû nhöõng ngöôøi coù da saäm maøu.

84. Nhieãm melanin sinh lyù

85. NHIEÃM SAÉC
MELANIN SINH LYÙ
- Taêng melanin ôû
lôùp teá baøo ñaùy.
- Khoâng taêng soá
teá baøo haéc toá.

86. NHIEÃM SAÉC MEÂLANIN SINH LYÙ
Chaån ñoaùn phaân bieät:
1.Nhieãm saéc meâlanin khoâng do chuûng toäc
- Nhieãm saéc melanin do vieâm chöùng
- Beänh noäi tieát: Addison
- Hoäi chöùng Peutz-Jeghers
- Neâvi saéc toá
- Meâlanoâm aùc

87. NHIEÃM SAÉC MEÂLANIN SINH LYÙ
Chaån ñoaùn phaân bieät:
2. Nhieãm saéc khoâng meâlanin
- Khoâng gaây beänh lyù: amalgam tatoo.
- Nhieãm saéc kim loaïi naëng (arsenic,
bismuth, platinum, chì, thuûy ngaân)
- Nhieãm saéc thuoác clhroquine,
cyclophosphamide, azidothymidine (AZT)..

89. Nhieãm melanin ôû ngöôøi huùt thuoác laù

90. Hoäi chöùng Addison
(suy voû thöôïng thaän)

91. Hoäi chöùng Peutz-Jeghers

92. NEÂVI (NEVUS)

93. MEÂLANOÂM AÙC

94. AMALGAM TATOO

95. ñöôøng bistmuth ôû nöôùu rôøi

96. 5. Saøn mieäng: Maïch tröông
Maïch tröông döôùi löôõi: Tónh maïch phoàng to, maøu
xanh, ngoaèn ngoeøo, gaëp ôû 2/3 soá ngöôøi > 60 tuoåi.

97. MAÏCH TRÖÔNG DÖÔÙI LÖÔÕI

100. Torus haøm treân (torus palatinus)
1.Laø bieán daïng sinh lyù cuûa beà maët xöông khaåu caùi.
2. Thöôøng xuaát hieän &ø phaùt trieån sau tuoåi 30,
sau nhieàu naêm thì ngöng phaùt trieån.

101. Torus haøm treân
3. Tæ leä: 9 - 66%, Myõ 20-35%.
VN: 75% (nam 63,6% & nữ 81%)
4. Caùc yeáu toá lieân quan:
Di truyeàn: nhaân chuûng, giôùi tính, gia ñình (70%).
Moâi tröôøng: 30%(cheá ñoä aên, taêng quaù möùclöïc nhai)
5. Ñieàu trò: khoâng caàn.Tröø khi quaù to gaây khoù chòu
hoặc khoù laép haøm giaû

106. Torus haøm döôùi (Torus mandibularis)
1.Laø bieán daïng sinh lyù beà maët trong XHD.
2.Thöôøng xuaát hieän & phaùt trieån sau tuoåi 30.
3.Tỉ lệ 5-40%.
Myõ: 6-12%. VN: 3,6% (nam 4,8% & Nữ 3%)

107. Torus haøm döôùi

110. Torus haøm döôùi (Torus mandibularis)
4. Di truyeàn (70%) + Moâi tröôøng (30%)
5. X quang: caûn quang chaäp leân raêng 3,4,5
6. Khoâng caàn điều trị .

111. ÑA LOÀI XÖÔNG ÔÛ XÖÔNG HAØM

112. ÑA LOÀI XÖÔNG
ÔÛ XÖÔNG HAØM
Exostoses
 Laø bieán daïng sinh lyù maët ngoaøi xöông haøm.
 Ít gaëp hôn torus. Thöôøng ôû ngöôøi tröôûng thaønh.
 Thöôøng maët ngoaøi xöông oå raêng HT vaø HD vuøng
raêng coái nhoû vaø raêng coái lôùn.
 Lieân quan: di truyeàn, löïc nhai quaù taûi.

114. Ñieàu trò: khoâng caàn,
tröø khi caàn laép haøm giaû.

115. LOÀI XÖÔNG (torus- exostoses)
ÔÛ XÖÔNG HAØM
Söï taêng tröôûng sinh lyù daïng hoøn
cuûa xöông voû ñaëc:
- Doïc theo phaàn sau cuûa ñöôøng giöõa khaåu caùi
cöùng: Torus haøm treân
- Maët trong xöông haøm döôùi vuøng raêng 3,4,5,
haàu nhö luoân hai beân: Torus haøm döôùi.
- Ôû maët ngoaøi xöông haøm treân vaø/ haøm döôùi:
ña loài xöông ôû xöông haøm.

116. Toùm laïi caùc bieán daïng sinh lyù vuøng mieäng:
1. Moâi: Khuyeát moâi, khuyeát meùp.
2. Nieâm maïc maù: Haït fordyce.
3. Löôõi: - Kích thöôùc: Löôõi to - Löôõi nhoû.
- Löôõi dính - Löôõi cheû - Löôõi nöùt neû.
- Gai chæ daøi: Löôõi loâng.
gai chæ teo: Vieâm löôõi giöõa hình thoi.
- Gai ñaøi phì ñaïi.
- Amiñan löôõi phì ñaïi.- Noát giaùp traïng löôõi
4. Saøn mieäng: Maïch tröông döôùi löôõi.
5. Nöôùu raêng (Nieâm maïc mieäng): Nhieãm saéc melanin
6. Xöông haøm: torus HT, torus HD, ña loài xöông.