ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ Μάιος - Ιούνιος 2018 - Συντονιστικό Γραφείο Γιοχάνεσμπουργκ

1. Συντονιστικό Γραφείο
Εκπαίδευσης Ν. Αφρικής
Ενημερωτικό
δελτίο/Newsletter
Μάιος-Ιούνιος 2018
-Επιμέλεια φυλλαδίου: Γεώργιος Βλάχος, Συντονιστής Εκπαίδευσης
-Διαμόρφωση φυλλαδίου: Νικόλαος Κομματάς, εκπαιδευτικός ΠΕ70.
Email επικοινωνίας: gsvlachos@gmail.com και nkommatas@yahoo.gr

2. 1
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
2018 : ΕΤΟΣ ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΣΗΤΕΙΑΣ...................................... 2
Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: «Η παρουσία της ελληνικής τέχνης στην Ακαδημία Καλών
Τεχνών Κινσάσας/Κονγκό».................................................................................................... 5
Η χρήση της δραστηριοκεντρικής μεθόδου στη διδασκαλία λεξιλογίου και γραμματικής12
ΣΧΟΛΗ ΣΑΧΕΤΙ: Ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας του Ποντιακού Ελληνισμού.................... 16
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΆΛΩΣΗΣ ΤΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ - 29 Μαΐου 1453.. 18
ΟΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ ΣΤΗ ΣΧΟΛΗ ΣΑΧΕΤΙ ΤΟ 2018........... 23
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ- CAPE TOWN 2018............................................................... 25
Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΉ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ ............................................. 26
ΜΑΘΑΙΝΩ ΝΑ ΠΡΟΣΦΕΡΩ ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΣΤΟ ΣΥΝΑΘΡΩΠΟ ΜΟΥ............................. 31
Συμμετοχή του ΤΕΓ Μπλουμφοντέιν στην 13η Πανελλήνια Μαθητιάδα Αμφίπολης........ 33
ΕΟΡΤΗ ΛΗΞΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΗΡΙΑ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΚΙΝΣΑΣΑΣ ........................... 37
Ο Υφυπουργός Εξωτερικών κύριος Τέρενς Κουίκ στην Ελληνική Κοιν. Λουμπουμπάσι.... 39
«ΜΥΘΟΙ ΖΩΩΝ»: ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ 2017-2018 ΑΠΟ ΤΟ ΔΗΜΟΤΙΚΌ ΣΧΟΛΕΊΟ
ΛΟΥΜΠΟΥΜΠΑΣΙ ΚΟΝΓΚΟ.................................................................................................. 42
ΤΕΛΕΤΗ ΑΠΟΦΟΙΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΧΟΛΕΙΩΝ ΣΤΗΝ ΑΙΘΙΟΠΙΑ.............................. 47
"Απολυτήριο Δ΄ δημοτικού"................................................................................................ 48

3. 2
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
2018 : ΕΤΟΣ ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΥ ΚΟΡΝΑΡΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΗΣ
ΣΗΤΕΙΑΣ
(Γράφει η εκπαιδευτικός Βικτωρία Γερασιμίδου, Γυμνάσιο - Λύκειο
Λουμπουμπάσι, Κονγκό)
Το 2018 ορίστηκε ως Ευρωπαϊκό έτος Πολιτιστικής Κληρονομιάς και όλη η
Ευρώπη, τιμά την ταυτότητα και την κληρονομιά της. Τον Ιανουάριο του 2017 σε
συνεδρίασή του, ο Δημοτικός Οργανισμός Κοινωνικοπολιτιστικής Ανάπτυξης Σητείας
αποφάσισε ομόφωνα να ανακηρυχθεί το 2018 ως πολιτιστικό έτος Βιτσέντζου
Κορνάρου καθώς η Σητεία είναι η γεννέτειρα του μεγάλου ποιητή. Ο Βιτσέντζος
Κορνάρος είναι το ισχυρό πολιτιστικό κεφάλαιο της Σητείας. Ένας από τους
μεγαλύτερους ποιητές όλων των εποχών, ο ποιητής του Ερωτοκρίτου που δηλώνει ο
ίδιος στον επίλογο του έργου του
ότι γεννήθηκε και έγραψε στη
Σητεία...
Μετά την Άλωση της
Πόλης πολλοί Έλληνες
καταφεύγουν στη Δύση
(ελληνισμός Διασποράς). Από τις
ελληνικές περιοχές άλλες
υποδουλώνονται στους Τούρκους
(Τουρκοκρατούμενος ελληνισμός)
κι άλλες στους Φράγκους Ενετούς
(Λατινοκρατούμενος ελληνισμός).
Η συνεισφορά του ελληνισμού της
Διασποράς και του
Τουρκοκρατούμενου είναι
περιορισμένη. Το ανανεωτικό
πνεύμα της Αναγέννησης θα
επηρεάσει τις περιοχές του
λατινοκρατούμενου ελληνισμού
και κυρίως την Κρήτη, όπου μετά
από μια πρώιμη περίοδο (15-16ου
αιώνα), η κρητική λογοτεχνία θα
φτάσει στην ακμή της (τέλη 16ου
αιώνα).
Στις περιοχές του
λατινοκρατούμενου ελληνισμού η λογοτεχνική παραγωγή συνεχίστηκε χωρίς
ουσιαστικά να επηρεαστεί από την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης. Οι
σημαντικότερες από αυτές τις περιοχές είναι τα Δωδεκάνησα, η Κύπρος και η Κρήτη.
Στην Κρήτη ήδη από τον 15ο αιώνα έχουμε ενδείξεις που φανερώνουν ότι υπήρξε
ανώτερη παιδεία. Την πολιτιστική αυτή ανάπτυξη ενισχύει η βενετσιάνικη κατοχή, που
είχε ως συνέπεια τη διείσδυση του πολιτισμού της δυτικής Αναγέννησης. Υπάρχει,
επομένως, υποδομή, το κατάλληλο δηλαδή ποιητικό έδαφος, που δίνει τη δυνατότητα
στους ποιητές του 17ου αιώνα να αφομοιώνουν δημιουργικά τις ξένες (ιταλικές
κυρίως) επιδράσεις. Οι ποιητές που δέσποσαν κατά την περίοδο ακμής της κρητικής

4. 3
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
λογοτεχνίας (τέλη 16ου αιώνα -1669) είναι: Ο Γεώργιος Χορτάτσης κι ο Β. Κορνάρος.
Ο πρώτος θεωρείται ο εισηγητής του θεάτρου στην Κρήτη ενώ ο δεύτερος με τον
Ερωτόκριτο οδηγεί την κρητική λογοτεχνία στην πιο κορυφαία στιγμή της. Ο Β.
Κορνάρος βασίστηκε σε ένα συνηθισμένο μυθιστόρημα της εποχής κι έγραψε ένα
πραγματικό αριστούργημα. Η αφομοιωτική και δημιουργική ικανότητα των ποιητών
της Κρήτης φτάνει με τον Ερωτόκριτο στην κορύφωση της.
Η ζωή του....
Μεγάλωσε σε πατρογονικό φέουδο της οικογένειας του στη Σητεία. Ο
Βιτσέντζος ήταν ο μικρότερος γιος του Ιακώβου Κορνάρου. Γεννήθηκε στις 26
Μαρτίου 1553, στο χωριό Τραπεζόντα Σητείας, πατρογονικό φέουδο της οικογένειας
του. Έμεινε στην περιοχή της Σητείας, κυρίως στα χωριά Τραπεζόντα και
Πισκοκέφαλο, ως το 1587-1590, δηλαδή ως τα 35 χρόνια του περίπου ‘ζώντας τη ζωή
του φεουδάρχη γαιοκτήμονα, μέσα σε έναν πολυπρόσωπο κόσμο υπηρετών και
δουλοπαροίκων που ήταν όλοι
τους Ελληνορθόδοξοι.
Παντρεύτηκε πριν το
1590 και εγκαταστάθηκε στο
Χάνδακα κοντά στον αδελφό
του Ανδρέα που ήταν ο ιδρυτής
της Ακαδημίας των
Stravaganti, ενός συλλόγου
λογίων με αξιόλογη φιλολογική
και λογοτεχνική
δραστηριότητα στα χρόνια της
κρητικής λογοτεχνίας. Εκεί
παντρεύεται τη Μαριέττα
Zeno, συμμετέχει ενεργά στη
δημόσια ζωή του Χάνδακα, ενώ
κατά τη διάρκεια της φοβερής
πανούκλας των ετών 1591-
1593 ανέλαβε καθήκοντα
υγειονομικού επόπτη στην
πόλη και το διαμέρισμα του
Χάνδακα.
Ο Βιτσέντζος μετά τη
μόνιμη εγκατάσταση του στο
Χάνδακα επισκέπτεται τακτικά
και ως το θάνατο του την
ιδιαίτερη πατρίδα του, τη
Σητεία. Πέθανε στο Χάνδακα μετά τις 12 Αυγούστου 1613 και πριν από τις 24
Απριλίου 1614 και θάφτηκε στο μοναστήρι του Αγίου Φραγκίσκου το οποίο βρισκόταν
στη θέση του σημερινού Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου.

5. 4
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Το έργο του....
Θεωρούμενο ένα από τα αριστουργήματα της ελληνικής λογοτεχνίας, ο
Ερωτόκριτος ανήκει στην κατηγορία των επικών ποιημάτων, γράφτηκε από τον
Κορνάρο και αποτελείται από 10.000 στίχους σε πέντε μέρη. Το όνομά του το έχει
πάρει από τον Ερωτόκριτο, το κύριο πρόσωπο του έργου, το οποίο υποδηλώνει αυτόν
που έχει βασανιστεί από τον έρωτα. Στους πολυάριθμους στίχους του εξιστορούνται οι
φάσεις που πέρασε η αγάπη δυο νέων του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας, ώσπου να
καταλήξει στο αίσιο τέλος της, το γάμο. Μέσα σε αυτή την ιστορία συμπλέκονται ‘των
αρμάτω οι ταραχές’ και ‘τση φιλιάς η χάρη’, για να προβληθούν και τα άλλα
γνωρίσματα του ιπποτικού πνεύματος, η αξία της παλικαριάς και της φιλίας.
Η πρώτη έντυπη έκδοση του Ερωτόκριτου έγινε το 1713 στη Βενετία, ένα
αντίγραφο της οποίας σώζεται στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, ενώ στο Βρετανικό
Μουσείο σώζεται ένα χειρόγραφο του 1710. Η έκδοση του 1713 ανατυπώθηκε το 1737
και ένα αντίτυπο υπάρχει σήμερα στην Εθνική Βιβλιοθήκη, στην Αθήνα. Η πρώτη
ολοκληρωμένη και σωστή έκδοση, η οποία βασίστηκε στις αρχικές της Βενετίας, έγινε
στο Ηράκλειο της Κρήτης το 1915.
Η γλώσσα του Ερωτόκριτου είναι το ιδίωμα της ανατολικής Κρήτης, το οποίο
θεωρείται ιδιαίτερο και ικανό να εκφράσει ζωηρά τόσο ιδέες όσο και συναισθήματα.
Η διάδοση του μετά την πρώτη έκδοση του το 1713 υπήρξε τεράστια, σε όλες τις
περιοχές όπου ζούσε τότε ο ελληνισμός. Μάλιστα το έπος έγινε κανονικό ‘λαϊκό
ανάγνωσμα’. Στίχοι του εμφανίστηκαν στη λαϊκή ερωτική ποίηση για πολλά χρόνια
έκτοτε, ενώ τα δρώμενα έδωσαν αφορμή για θεατρικές παραστάσεις. Ήταν τέτοια η
δημοτικότητα που γνώρισε ο Ερωτόκριτος ώστε ο ίδιος ο Αδαμάντιος Κοραής
χαρακτήρισε στις αρχές του 19ου αιώνα πλέον, τον Κορνάρο ως τον ‘ Όμηρο της
λαϊκής φιλολογίας’.
https://www.youtube.com/watch?v=UwDomxyoFgU&t=176s
https://www.youtube.com/watch?v=vEb_4tiS9bM
https://www.youtube.com/watch?v=iag6ox2qqRA

6. 5
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Εκπαιδευτικό Πρόγραμμα: «Η παρουσία της ελληνικής τέχνης
στην Ακαδημία Καλών Τεχνών Κινσάσας/Κονγκό»
(Υλοποίηση από τους μαθητές των Ελληνικών Εκπαιδευτηρίων Κοινότητας
Κινσάσας, συμμετείχαν όλοι οι εκπαιδευτικοί, υπεύθυνος εκπ. προγρ. Δρ. Δημήτριος
Κουτάντος)
Πώς φτάσαμε στην τριλογία των εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την τέχνη
Με τους μαθητές μας διανύσαμε μια μεγάλη διαδρομή δύων ετών για να
φτάσαμε στην ολοκλήρωση της τριλογίας των εκπαιδευτικών μας προγραμμάτων για
την τέχνη. Ενώ η αρχική ιδέα αφορούσε ένα εκπαιδευτικό πρόγραμμα, κατά την
υλοποίησή του, λόγω του μεγάλου όγκου των εργασιών αλλά και του συνεχούς
ενδιαφέροντος προς νέες κατευθύνσεις (grounded approach), χρειάστηκε η
αναδιοργάνωση και ο χωρισμός των δράσεων σε επιμέρους σχέδια εργασίας.
Προσπαθήσαμε για το καλύτερο δυνατόν, διαθέτοντας περισσότερες από δυο χιλιάδες
ώρες εργασίας, έρευνας, επιτόπου παρατήρησης, συνεντεύξεων με καλλιτέχνες, για το
σχεδιασμό και την υλοποίηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, αλλά και για τη
συγγραφή των τριών πονημάτων. Μια μεγάλη προσπάθεια φτάνει στο τέλος της με
τη χαρά της δημιουργίας για όλους μας, μαθητές, εκπαιδευτικούς και όλους τους
άμεσα και έμμεσα ενδιαφερόμενους.
Το πρώτο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα για την τέχνη και τον πολιτισμό
είχε τίτλο: «Ιστορίας της Τέχνης για Παιδιά» (σσ. 284). Αφορούσε στην ιστορία της
τέχνης της ανθρωπότητας από την προϊστορική περίοδο έως σήμερα, 40.000 χρόνια
ιστορίας και δημιουργίας, από τις προϊστορικές βραχογραφίες έως τη σύγχρονη
αφηρημένη τέχνη, με ιδιαίτερη έμφαση στον ελληνικό πολιτισμό, τις επιρροές που
δέχτηκε από τους άλλους πολιτισμούς αλλά και τις επιδράσεις που άσκησε σε όλο τον
γνωστό σύγχρονο κόσμο, από το δυτικό πολιτισμό μέχρι την Άπω Ανατολή του Βούδα
και το Νέο Κόσμο. Τα τέσσερα πέμπτα αυτής της μελέτης αφορούν στους ελληνικούς
πολιτισμούς. Οι μαθητές μας συμμετείχαν σε μια ιστορική οπτικοακουστική
περιήγηση, σχεδίασαν 95 έργα τέχνης και έγραψαν τις παρατηρήσεις και τις απόψεις
τους γι’ αυτά. Επίσης μελέτησαν άλλους πολιτισμούς, τον Κινέζικο, τον Ιαπωνικό, τον
Ινδικό, την Τέχνη του Ισλάμ, τους προ-Κολομβιανούς πολιτισμούς, και επιχειρήσαμε
μια εισαγωγή στον Αφρικάνικό πολιτισμό.
Το δεύτερο και το τρίτο εκπαιδευτικό μας πρόγραμμα αφορούσαν άμεσα
στην τέχνη της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό. Συγκεκριμένα, το δεύτερο
πρόγραμμα είχε τίτλο: «Η Τέχνη 52 Εθνοτικών Ομάδων της Λαϊκής Δημοκρατίας
του Κονγκό: Εθνογραφία, Μάσκες και Ειδώλια» & «Μουσειακή Αγωγή: το Εθνικό
Μουσείο της Κινσάσας & το Μουσείο Ακρόπολης» (σσ. 274). Ήταν μια εθνολογική
και ανθρωπολογική μελέτη για τις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες και την τέχνη τους,
την κατασκευή και τη χρήση-λειτουργία-συμβολισμό της Μάσκας και των Ειδωλίων
που αντανακλούν τις 450 διαφορετικές εθνοτικές ομάδες του Κονγκό. Οι μαθητές μας
γνώρισαν την ποικιλομορφία των πολιτισμών του Κονγκό, χώρα στην οποία ζουν και
μαθαίνουν, ήρθαν σε επαφή με την οργάνωση και υλοποίηση ενός σχεδίου εργασίας,
ζωγράφισαν και σχεδίασαν με ποικίλα υλικά, έκαναν γλυπτική με πηλό έχοντας ως
μοντέλα αυθεντικά κονγκολέζικα ειδώλια. Μετά τα βιωματικά εργαστήρια,
ακολούθησε μια βιωματική επίσκεψη στο «Εθνικό Μουσείο του Κονγκό». Το
πρόγραμμα για τη Μουσειακή Αγωγή ολοκληρώθηκε με τη συνεργασία μας με το

7. 6
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Τμήμα Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων του Μουσείου Ακρόπολης, τη μελέτη των
μνημείων του ιερού Βράχου της Ακρόπολης και του Μουσείου Ακρόπολης.
Το τρίτο εκπαιδευτικό πρόγραμμα της τριλογίας για την τέχνη και τον
πολιτισμό, έχει τίτλο: «Χώροι Πολιτισμού και Καλλιτέχνες στη Λαϊκή Δημοκρατία
του Κονγκό Σήμερα» & «Η Παρουσία της Ελληνικής Τέχνης στην Ακαδημία Καλών
Τεχνών Κινσάσας» (σσ. 274). Αφορούσε στις εικαστικές (visual) και στις επιτελεστικές
(performing) τέχνες, δηλαδή στην παραδοσιακή και στη σύγχρονη κονγκολέζικη
γλυπτική, ζωγραφική, αγγειοπλαστική, χορό, performance και μουσική.
Ολοκληρώθηκε με μια επίσκεψη στην «Ακαδημία Καλών Τεχνών Κινσάσας», στην
οποία αναζητήσαμε και την παρουσία της ελληνικής τέχνης.
Για τα προγράμματα, προκαταρκτικά, επισκεφτήκαμε πολλούς χώρους
πολιτισμού του Κονγκό, από τις λαϊκές αγορές τέχνης μέχρι τα πανεπιστήμια, τα
ινστιτούτα τέχνης και τα μουσεία, όπως, το «Εθνικό Μουσείο» (Musée Νational-
IMNC), το «Εθνικό Μουσείο της Κινσάσας» (Musée National de Kinshasa), την «Αγορά
των Κλεφτών» (Marché des Voleurs), το χώρο τέχνης «ΒΟΒΟΤΟ», το «Εθνικό
Ινστιτούτο Τεχνών του Κονγκό» (National Institute of Arts), την «Ακαδημία Καλών
Τεχνών Κινσάσας» (Académie des beaux-arts de Kinshasa) και το «Ινστιτούτο Καλών
Τεχνών Κινσάσας» (Institut des Beaux-Arts de Kinshasa), με τους 1000 μικρούς
μαθητές/καλλιτέχνες. Επίσης συνομιλήσαμε και βιντεοσκοπήσαμε δεκάδες
καλλιτέχνες και ανθρώπους που ασχολούνται με την τέχνη, τρεις παραδοσιακούς
αντικέρ, τον κ. Didier Bosuku, τον κ. Bienvnu Mikobi Buloki και τον κ. Ndinga Charle.
Συνομιλήσαμε μαζί τους και καταγράψαμε σε διαδοχικές φάσεις τον τρόπο με τον
οποίο εργάζονται ο γλύπτης και καθηγητής στην «Ακαδημία Καλών Τεχνών
Κινσάσας», κ. Victor Mangindula, ο γλύπτης και Διευθυντής του «Ινστιτούτου Καλών
Τεχνών Κινσάσας» (Institut des Beaux-Arts de Kinshasa) κ. Beya Tshidi, ο ζωγράφος
Willy Baruti, ο καθηγητής χορού κ. Leon Futa και ο καθηγητής μουσικής κ. Junior
Ngamisata στο «Εθνικό Ινστιτούτο Τεχνών», ο γλύπτης κ. Edikova Lenda στο χώρο
τέχνης ΒΟΒΟΤΟ, ο κεραμίστας κ. Teddy στο εργαστήριό του κ.ά. Ευχαριστούμε όλους
τους συμμετέχοντες, όπως και την Ελληνική Κοινότητα Κινσάσας για τη βοήθειά τους.
Η τέχνη και τα έργα τέχνης επι-κοινωνούν ζωτική σημασία και αποκαλύπτουν
σημαντικές όψεις της κουλτούρας μέσα στην οποία δημιουργούνται. Πλησιάζοντας και
μελετώντας την τέχνη οι μαθητές μπορούν να δημιουργήσουν, να αισθανθούν, να
σκεφτούν. Οι επιμέρους στόχοι του τρίτου εκπαιδευτικού προγράμματος ήταν:
να κατανοήσουν βασικές έννοιες για την αφρικανική τέχνη, την πνευματική
συμβολική λειτουργία της, ιδιαίτερα με τις Μάσκες, τα Ειδώλια και την
Τελετουργία, και τον τρόπο με τον οποίο η παραδοσιακή εθνοτική τέχνη
επηρεάζει τις τέχνες της χώρας σήμερα,
να έρθουν σε επαφή με βιωματικές επισκέψεις με τις τέχνες στη ΛΔΚ,
να μελετήσουν τις εικαστικές (visual) και τις επιτελεστικές (performing)
τέχνες στην Αφρική: Γλυπτική, Ξυλογλυπτική, Ζωγραφική, Μουσική, Χορό,
Μουσική κ.ά.,
να αναζητήσουν την παρουσία της Ελληνικής Τέχνης στην Ακαδημία Καλών
Τεχνών,

8. 7
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
σε συνεργασία με τους εργαζόμενους στην Κοινότητα να κατασκευάσουν
κάποια αφρικάνικα μουσικά όργανα, π.χ. ένα ξυλόφωνο και
σείστρα/κουδουνίστρες,
να εκφράσουν τις ατομικές τους απόψεις ώστε να καλλιεργήσουν την
προσωπική γνωστική, συναισθηματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξή τους,
να εργαστούν ομαδικά ώστε να μάθουν να συν-δημιουργούν με τους
συμμαθητές τους,
να μάθουν πώς γίνεται μια έρευνα για την τέχνη (σχεδιασμός και υλοποίηση
έρευνας, ασφαλή χρήση του διαδικτύου, επιτόπου παρατήρηση),
να έρθουν σε επαφή με δρώντα πρόσωπα, όπως είναι οι καλλιτέχνες και οι
επιστήμονες μέσα και έξω από το σχολείο, και να προετοιμάσουν μια
συνάντηση με τα δρώντα πρόσωπα και να αλληλοεπιδράσουν μαζί τους, είτε
δομημένα με έτοιμες ερωτήσεις είτε ελεύθερα, να βιώσουν χώρους και να
αποκτήσουν εικόνες-μνήμες που θα γίνουν προσωπικά νοήματα/βιώματα,
να μάθουν να γράφουν καλύτερα δομημένα κείμενα, π.χ. ένα περιγραφικό ή
αφηγηματικό κείμενο, μέσα στο χώρο-χρόνο, με πρόσωπα/πρωταγωνιστές,
που βρίσκονται σε δράση/αντί-δράση, και να εκφράσουν τις απόψεις τους,
να εκφραστούν αισθητικά, να λάβουν μέρος στην δημιουργία
οπτικοακουστικών κειμένων με κινηματογραφική μορφή κατά τη διάρκεια
των βιωματικών επισκέψεων στους χώρους της τέχνης.
Η παρουσία της ελληνικής τέχνης στην Ακαδημία Καλών Τεχνών Κινσάσας
Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε έναν
πολιτισμό; Πώς η ελληνική κλασική σκέψη
επηρέασε και επηρεάζει ακόμη και σήμερα τον
κόσμο; Αυτό που μας ενδιέφερε ήταν να
ερευνήσουμε, να μάθουμε, να ανακαλύψουμε
το μυστικό! Μετά από δύο χρόνια έρευνας και
εισαγωγικών εργασιών, η επίσκεψή μας στην
Ακαδημία Καλών Τεχνών Κινσάσας μας το
αποκάλυψε. Εκεί δυο γλύπτες/καθηγητές μας
ανέλυσαν την μαθηματική, ανατομική και
καλλιτεχνική κλίμακα, τον επονομαζόμενο
Κανόνα, του αρχαίου Έλληνα γλύπτη
Πολύκλειτου. Για πολλούς μελετητές η επίδραση
του Κανόνα υπήρξε μεγαλύτερη και από το
μνημείο της Ακρόπολης. Γιατί αν η Ακρόπολη
αποτελεί το ολοκληρωμένο έργο ενός ανώτερου
τεχνολογικά πολιτισμού, ο κανόνας του Πολυκλείτου, αποτελεί το κλειδί /το μυστικό της
ελληνικής σκέψης και τέχνης. Πολλά δείγματα αυτής της κλίμακας βρίσκονται σε όλα τα
μεγάλα μουσεία του κόσμου. Ακόμη, ως η επιτομή της ελληνικής κλασικής σκέψης, σήμερα,
εξακολουθεί να επηρεάζει τον κόσμο, την Κινσάσα και το Κονγκό.

9. 8
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Ποιος ήταν όμως ο Πολύκλειτος και ο Κανόνας του; Κατάγονταν από το Άργος. Δεν
σώζονται πρωτότυπα έργα του, ωστόσο έχουμε την υπογραφή του σε βάσεις αγαλμάτων. Ο
γλύπτης, σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς, είχε γράψει μια πραγματεία/βιβλίο για
την ορθή απόδοση των αναλογιών του ανθρωπίνου σώματος, αντιμετωπίζοντας την ως
σύνθεση επιμέρους τμημάτων. Ένα από τα καλύτερα αντίγραφα του διάσημου έργου του
Πολυκλείτου, ο Δορυφόρος, εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Νεάπολης, το οποίο
χρονολογείται γύρω στο 440 π.Χ.
Ο Δορυφόρος αναπαριστά μια γυμνή ανδρική μορφή με δόρυ, που
κοντοστέκεται στηρίζοντας το όπλο στον αριστερό του ώμο. Το αντίγραφο αποτελεί
πρότυπο απόδοσης της μορφής και της ισορροπίας κινήσεων. Ο νεαρός άνδρας
στηρίζεται στο δεξί πόδι και έχει χαλαρό το αριστερό, που πατάει στα δάκτυλα.
Λυγισμένο είναι και το αριστερό χέρι, που κρατάει το δόρυ, ενώ το δεξί κρέμεται
παράλληλα με το σώμα. Ο δεξιός ώμος είναι χαμηλωμένος, ενώ ο αριστερός βρίσκεται
ψηλότερα. Το κεφάλι με τους επίπεδους βοστρύχους είναι ελαφρά προς τα δεξιά. Το
σώμα είναι τετράγωνο και μυώδες με πλατείς ώμους. Στόχος του γλύπτη ήταν να
αποδώσει αρμονικά τις αναλογίες του ανδρικού σώματος. Πρώτη φορά η γλυπτική
κατακτά σε τέτοιο βαθμό τη χαλαρότητα και την ισορροπία της μορφής. Η σύνθεση
στηρίζεται στην ισορροπία των αντιθέσεων: το δεξί χαλαρό χέρι βρίσκεται πάνω από
το πόδι που στηρίζει τη μορφή, ενώ το αριστερό χέρι που στηρίζει το δόρυ βρίσκεται
πάνω από το χαλαρό πόδι. Έτσι η μυϊκή δραστηριότητα κατανέμεται και στις δυο
πλευρές σε μια χιαστί κίνηση. Η απόδοση των μυών, μαρτυρεί την πλήρη κατανόηση

10. 9
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
της ανατομίας του σώματος. Θεωρήθηκε τέλεια από τους συγχρόνους και τους
μεταγενέστερους γλύπτες, οι οποίοι θεωρούσαν το έργο αυτό ως πρότυπο.
Στην εικόνα αριστερά, ο «Δορυφόρος» ή «Κανών» του Πολυκλείτου με αναλογία
κεφάλι-σώμα 1-7. Στην εικόνα δεξιά οι αναλογίες του Λύσιππου, κεφάλι-σώμα 1-8

11. 10
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Ο γλύπτης και Διευθυντής του «Ινστιτούτου Καλών Τεχνών Κινσάσας»
(Institut des Beaux-Arts de Kinshasa) κ. Beya Tshidi, μας ξενάγησε στο
καλλιτεχνικό σχολείο της Ακαδημίας και μας έκανε μια λεπτομερή παρουσίαση 40’
λεπτών για τον Κανόνα του Πολυκλείτου με την αναλογία 1/7 (βλ. την παραπάνω εικόνα),
και την παρουσία της ελληνικής τέχνης στην Ακαδημία.
Μέρος αυτών των οπτικοακουστικών καταγραφών μαζί με άλλες εργασίες των
μαθητών μας θα παρουσιαστούν στην καλοκαιρινή γιορτή του σχολείου μας στην
Ελληνική Κοινότητα Κινσάσας τον Ιούνιο.
Οι «Πολεμιστές του Ριάτσε» είναι δύο μοναδικά έργα αρχαίας ελληνικής τέχνης,
μπρούντζινα αγάλματα (5ου αιώνα π.Χ.) στο Εθνικό Μουσείο της Μεγάλης Ελλάδας
στο Ρέτζιο Ντι Καλάμπρια. Είναι ένα από τα πολλά παραδείγματα που αποδίδονται
στην σχολή του Πολυκλείτου

12. 11
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Ο
γλύπτης και καθηγητής στην «Ακαδημία Καλών Τεχνών Κινσάσας», κ. Victor
Mangindula, μας παρουσίασε στα τμήματα γλυπτικής και ζωγραφικής τον κανόνα
του Πολυκλείτου.

13. 12
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Η χρήση της δραστηριοκεντρικής μεθόδου στη διδασκαλία
λεξιλογίου και γραμματικής
(Της Καραγιάννη Στέλλας, νηπιαγωγός της Σχολής Σαχέτι)
Ενότητα: Τα μέρη του σπιτιού
Τάξη: Γ’ (ενδιάμεσο επίπεδο)
Αριθμός μαθητών: 22
Διάρκεια: 5 διδακτικές ώρες
Εισαγωγή
Τα θεμελιώδη στοιχεία της διδακτικής διαδικασίας είναι το θεωρητικό της
υπόβαθρο, η μέθοδος και η τεχνική. Οι θεωρητικές προσεγγίσεις, που αφορούν στη
διδακτική της ξένης γλώσσας, δεν προέρχονται μόνο από το επιστημονικό πεδίο της
γλωσσολογίας, αλλά εξαιτίας του γεγονότος ότι η διδασκαλία αποτελεί μια πολυσύνθετη
πράξη, δέχεται επιρροές από τα επιστημονικά πεδία των επιστημών της αγωγής, την
ψυχογλωσσολογία και την κοινωνιογλωσσολογία. Επομένως, ο εκπαιδευτικός μπορεί να
οργανώσει τη διδασκαλία του παίρνοντας στοιχεία από περισσότερες από μία θεωρητικές
προσεγγίσεις ανάλογα με τις ανάγκες της τάξης του και με βάση αυτά να επιλέξει την
κατάλληλη διδακτική μέθοδο. Η θεωρητική προσέγγιση δεν ταυτίζεται με την μέθοδο. Η
μέθοδος αναφέρεται «στο γενικό σχέδιο διδασκαλίας και στον τρόπο με τον οποίο
παρουσιάζεται το διδακτικό υλικό» (Τσαούση, 2014). Πιο συγκεκριμένα, «η μέθοδος
αποτελεί το κανάλι που οδηγεί από τη θεωρία στο διδακτικό σχεδιασμό»
(Ματθαιουδάκη,2013 ). Είναι, δηλαδή, το σύνολο των αποφάσεων που θα πάρει ο
εκπαιδευτικός για το περιεχόμενο της διδασκαλίας, τον τύπο των δραστηριοτήτων, τα μέσα
που θα χρησιμοποιήσει, το ρόλο τον δικό του και των μαθητών του, καθώς, επίσης, και το
είδος αξιολόγησης. Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, ο εκπαιδευτικός οδηγείται σε ένα σωστό
σχεδιασμό της διδακτικής πράξης (ο.π. σ. 2).
Και τέλος έχουμε την τεχνική, η οποία αναφέρεται στην υλοποίηση όλων όσων έχουν
αποφασιστεί στο πλαίσιο της επιλογής της μεθόδου. Για παράδειγμα, τα εποπτικά μέσα, οι
τύποι διάδρασης και οι στρατηγικές που χρησιμοποιεί ο εκπαιδευτικός κατά τη διάρκεια της
εκπαιδευτικής πράξης (οπτικό υλικό, παιχνίδι ρόλων) αποτελούν τεχνικές της διδασκαλίας.
Στο παρόν άρθρο, θα παρουσιαστεί μια διδακτική πρόταση, η οποία υλοποιήθηκε
στο πλαίσιο της δραστηριοκεντρικής μεθόδου στη σχολή ΣΑΧΕΤΙ. Πρώτα θα γίνει μια
συνοπτική παρουσίαση των βασικών αρχών της και θα ακολουθήσει μια παρουσίαση των
σταδίων που απαρτίζουν τη δραστηριοκεντρική μέθοδο, παράλληλα με τη διδασκαλία του
λεξιλογίου και της γραμματικής στο πλαίσιο της ενότητας «Τα μέρη του σπιτιού».
Δραστηριοκεντρική μέθοδος
Οι βασικές αρχές της δραστηριοκεντρικής μεθόδου προέρχονται από την επικοινωνιακή
προσέγγιση. Η δραστηριοκεντρική μέθοδος, βασιζόμενη στην αντίληψη ότι η μάθηση είναι

14. 13
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
αποτέλεσμα εσωτερικών διεργασιών παρά εξωτερικών παραγόντων όπως είναι η
διδασκαλία, διαρθρώνεται στις ακόλουθες βασικές αρχές:
 Έμφαση στη διαδικασία
 Έμφαση στην επικοινωνία
 Μάθηση της γλώσσας μέσω σκόπιμης επικοινωνίας
 Σχεδιασμός δραστηριοτήτων που παρέχουν κίνητρα στους μαθητές για ενεργό
συμμετοχή στη μάθηση (σχηματισμός ομάδων, επίλυση προβλημάτων, χρήση της
γλώσσας στην κατάλληλη κοινωνική περίσταση)(Τσαούση, 2014)
Τα στάδια που ακολουθούνται κατά την εφαρμογή της δραστηριοκεντρικής μεθόδου
είναι τα παρακάτω: (Όπως ήδη αναφέρθηκε, παράλληλα με την παρουσίαση των σταδίων
πραγματοποιείται και η παρουσίαση της διδασκαλίας με θέμα «Τα μέρη του σπιτιού» που
υλοποιήθηκε στη σχολή ΣΑΧΕΤΙ).
Της παρουσίασης των σταδίων διδασκαλίας προηγείται η αναφορά των στόχων της
συγκεκριμένης διδακτικής πρότασης:
 Να μάθουν, να κατανοούν και να χρησιμοποιούν το λεξιλόγιο που αναφέρεται στα
μέρη του σπιτιού
 Να διδαχθούν το γραμματικό φαινόμενο που αφορά στο σχηματισμό του
πληθυντικού αριθμού των ουδέτερων ουσιαστικών με καταλήξεις –ο και –ι

15. 14
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
1ο Στάδιο
Προδραστηριότητα
Στο πρώτο στάδιο έγινε παρουσίαση του θέματος και των στόχων της συγκεκριμένης
διδασκαλίας στα παιδιά. Πληροφόρησα τα παιδιά ότι θα διδαχθούν λεξιλόγιο σχετικό με τα
μέρη του σπιτιού και τον πληθυντικό αριθμό των ουδέτερων ουσιαστικών με κατάληξη –ο
και –ι. Είχα ζωγραφίσει σε μεγάλο χαρτόνι το σκελετό ενός σπιτιού. Ζήτησα από τα παιδιά να
με βοηθήσουν να σχεδιάσουμε μαζί το εσωτερικό του σπιτιού (δωμάτια του σπιτιού και
αντικείμενα που υπάρχουν μέσα σε αυτά). Μ’ αυτό τον τρόπο πέτυχα ενεργοποίηση της ήδη
υπάρχουσας γνώσης ώστε να τη συνδέσω με την καινούρια. Κατόπιν χώρισα τα παιδιά σε 4
ομάδες. Κάθε ομάδα ανέλαβε να καταγράψει τα αντικείμενα που υπάρχουν στο δωμάτιο του
σπιτιού για το οποίο τέθηκε υπεύθυνη.
2ο Στάδιο
Κύκλος δραστηριοτήτων
1. Διεκπεραιωτική δραστηριότητα
Οι μαθητές χωρισμένοι σε ομάδες έχουν την ευκαιρία να εργαστούν πάνω στο θέμα.
Τα παιδιά κάνουν καταλόγους με αντικείμενα ή έπιπλα. Ο εκπαιδευτικός βοηθά να
βελτιώσουν την έκφρασή τους ή τα λάθη τους.
2. Σχεδιασμός
Τα παιδιά σχεδιάζουν τον τρόπο που θα παρουσιάσουν το αποτέλεσμα της εργασίας
τους. Στο σημείο αυτό, κατηύθυνα τα παιδιά να μην παρουσιάσουν μόνο έναν
κατάλογο με λέξεις αλλά να χρησιμοποιούν την πρόθεση «μέσα» και το ρήμα
«είναι».
Π.χ. Μέσα στο σαλόνι είναι ένα τραπέζι.
Στο σημείο αυτό διόρθωνα επίσης τη χρήση του πληθυντικού των ουδέτερων σε –ο
και –ι ή επισήμαινα το σωστό σχηματισμό του.
Π.χ. ποτήρι-ποτήρια/δωμάτιο-δωμάτια
3. Αναφορά
Εδώ η κάθε ομάδα παρουσιάζει ξεχωριστά το αποτέλεσμα της εργασίας της. Τα
παιδιά προσπαθούν να πετύχουν τον επικοινωνιακό τους στόχο αλλά και να
βελτιώσουν τον τρόπο που χρησιμοποιούν τη γλώσσα.
Τα παιδιά παρουσίασαν το τι υπάρχει σε κάθε δωμάτιο και αποφασίσαμε να το
σχεδιάσουμε. Στο σημείο αυτό, δόθηκε στα παιδιά η ευκαιρία να χρησιμοποιήσουν
το λεξιλόγιο αλλά και λέξεις σχετικές με το γραμματικό φαινόμενο.
3ο Στάδιο
Γλωσσική ανάλυση και εξάσκηση
Τα παιδιά είχαν ήδη χρησιμοποιήσει αρκετό από το λεξιλόγιο. Στη συνέχεια διαβάσαμε το
κείμενο και τα παιδιά πρόσθεσαν καινούριες λέξεις σ’ αυτές που ήδη γνώριζαν. Συζητήσαμε

16. 15
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
το νόημα των λέξεων και αποφασίσαμε ότι είμαστε πια έτοιμοι να σχεδιάσουμε αλλά και να
γράψουμε τα αντικείμενα και τα έπιπλα που υπάρχουν σε κάθε δωμάτιο.
Αφού τα παιδιά τελείωσαν με τον σχεδιασμό των αντικειμένων που υπάρχουν στα δωμάτια
του σπιτιού, τους ζητήσαμε να τα περιγράψουν (παραγωγή προφορικού λόγου).
Φτιάξαμε στον πίνακα έναν κατάλογο των ουδέτερων με καταλήξεις –ο και –ι. Τα παιδιά
έψαξαν και βρήκαν τα συγκεκριμένα ουσιαστικά στο κείμενο αλλά και στην ζωγραφιά με το
σπίτι (4 πιάτα στο τραπέζι, 4 ποτήρια στο τραπέζι).
«Σ’ αυτό το σημείο, οι μαθητές είναι έτοιμοι, αφού επεξεργάστηκαν και χρησιμοποίησαν τις
συγκεκριμένες δομές για επικοινωνιακούς σκοπούς, να ασχοληθούν με την ανάλυσή τους»
(Ματθαιουδάκη, σ. 36). Τέλος, παρουσίασα στα παιδιά το γραμματικό φαινόμενο, το οποίο,
όμως, ήδη γνώριζαν, γιατί το είχαν χρησιμοποιήσει πολλές φορές. Μ’ αυτό τον τρόπο, τα
παιδιά έβγαλαν τον κανόνα μόνα τους.
Αξιολόγηση
 Η αξιολόγηση διέτρεχε όλα τα στάδια της διδασκαλίας (ελέγχθηκε η προϋπάρχουσα
γνώση, χρησιμοποιήθηκε το ρήμα «είναι», προθέσεις τόπου)
 Η τελική αξιολόγηση αφορά το σχεδίασμα των αντικειμένων που υπάρχουν σε κάθε
δωμάτιο και την γραφή της ονομασίας τους από τα παιδιά
 Καλλιεργήθηκαν δεξιότητες γραπτού και προφορικού λόγου
 Έμαθαν να χρησιμοποιούν το λεξιλόγιο μέσα από μια κοινωνική περίσταση
 Διδάχθηκαν το γραμματικό φαινόμενο με βιωματικό τρόπο
Πολλά από τα παιδιά ζωγράφισαν το δωμάτιό τους ή το αγαπημένο τους δωμάτιο, το έφεραν
στο σχολείο και το παρουσίασαν στην υπόλοιπη τάξη περιγράφοντάς το.
Το κλείσιμο της συγκεκριμένης ενότητας παρακολούθησε η διευθύντρια της σχολής ΣΑΧΕΤΙ,
κ. Τόνια Παπάζογλου. Την ευχαριστούμε ιδιαίτερα που μας τίμησε με την παρουσία της.

17. 16
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
ΣΧΟΛΗ ΣΑΧΕΤΙ: Ημέρα μνήμης της Γενοκτονίας του
Ποντιακού Ελληνισμού
(Γράφει ο εκπαιδευτικός του Ελληνικού Τμήματος Άξιος Δημοσθένης)
Έντονη ήταν η συγκίνηση
σήμερα σε όλους τους
παρευρισκόμενους στο
μεγάλο προαύλιο της
Σχολής ΣΑΧΕΤΙ, όπου και
πραγματοποιήθηκε η
λαμπρή γιορτή μνήμης
της Γενοκτονίας του
Ποντιακού Eλληνισμού
(1914-1923).
Μια ιδέα της Διευθύντριας
του Δημοτικού της
Σχολής, της κ. Σοφίας
Ζαχαρίου, η οποία
υλοποιείται για δεύτερη συνεχή χρονιά. Να σημειώσουμε ότι οι εκπαιδευτικοί του
Ελληνικού Τμήματος βοήθησαν καθοριστικά και ουσιαστικά στην οργάνωση και
πραγματοποίηση της εκδήλωσης. Στην εκδήλωση πέραν του συνόλου των μαθητών και
των εκπαιδευτικών της Σχολής, παρευρέθηκαν: ο Πρέσβης της Ελλάδας στη Ν. Αφρική
κ. Κουβαριτάκης Ελευθέριος, η σύζυγος του Γενικού Πρόξενου της Ελλάδας στο
Γιοχάννεσμπουργκ κ. Μαριλένα Γρίβα, ο Πρόξενος της Κύπρου κ. Μιχάλης
Στυλιανού, ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων Ν. Αφρικής κ.
Γιάννης Φιλίππου, ο Πρόεδρος του Δ.Σ του ΣΑΧΕΤΙ κ. Ανδρέας Στεφάνου, ο
Διευθυντής της Σχολής κ. W. Taylor, ο Συντονιστής Εκπαίδευσης κ. Γ. Βλάχος, η
Διευθύντρια του Δημοτικού του ΣΑΧΕΤΙ κ. Σοφία Ζαχαρίου, εκπρόσωποι συλλόγων
και Σωματείων.
Η εκδήλωση άνοιξε
με επιμνημόσυνη
δέηση από τους
ιερείς της Σχολής
ΣΑΧΕΤΙ πάτερ
Πέτρο και Παύλο.
Αμέσως μετά ο
Πρέσβης κ.
Κουβαριτάκης
πήρε τον λόγο
κάνοντας μια
σύντομη αναφορά
στην ιστορική
πραγματικότητα
της Γενοκτονίας
του Ποντιακού Ελληνισμού. Στη συνέχεια τον πανηγυρικό της ημέρας εκφώνησε ο
εκπαιδευτικός του Γυμνασίου-Λυκείου του ΣΑΧΕΤΙ κ. Β. Κοκονάς.
Τη σκυτάλη των εκδηλώσεων αμέσως μετά πήραν ομάδες μαθητών του
Δημοτικού και του Γυμνασίου-Λυκείου οι οποίες παρουσίασαν: Δραματοποίηση
της Γενοκτονίας των Ποντίων, Ποντιακούς χορούς καθώς και Ποντιακά τραγούδια. Να

18. 17
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
σημειώσουμε ότι αίσθηση προκάλεσε η χορωδία των μαθητών της Τετάρτης τάξης του
Δημοτικού με την Καθηγήτρια της Μουσικής κ. Θεανώ Φυγκιώρη, τραγουδώντας
άψογα το Ποντιακό τραγούδι ‘’Να έμνε έναν πετούμενον’’.

19. 18
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΗΣ ΆΛΩΣΗΣ ΤΗΣ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗΣ - 29 Μαΐου 1453.
(Γράφει ο Συντονιστής Εκπαίδευσης, Δρ. Γεώργιος Βλάχος)
Τα αίτια της Άλωσης
Η άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Οθωμανούς στις 29 Μαΐου 1453,
είναι ένα πολύ σημαντικό ιστορικό γεγονός με παγκόσμιες πολιτικές και οικονομικές
προεκτάσεις. Ένα γεγονός τέτοιας σημασίας, δεν προκαλείται μόνο από συμπτωματικά
συμβάντα και βραχυχρόνιες αφορμές. Η πτώση του Βυζαντίου έχει χρονικά τις ρίζες
της ήδη στις αρχές του 12ου αιώνα μ. Χ. Ωστόσο, από το 1204 και μετά, την Άλωσή
της από τους σταυροφόρους, ἡ Πόλη δεν μπόρεσε να αναλάβει την πρώτη της δύναμη
και αίγλη και όλα έδειχναν πώς βάδιζε στην τελική πτώση. Το φραγκικό πλήγμα
εναντίον της ήταν τόσο δυνατό, που από το 13ο αιώνα και μετά ἡ Κωνσταντινούπολη
ήταν «μια πόλη καταδικασμένη να χαθεί».
Η 4η
Σταυροφορία
του 1204,
απογύμνωσε
την
πρωτεύουσα
του κράτους
από τον
πλούτο και την
οικονομική
ισχύ της, και
ρήμαξε τους
κατοίκους. Οι
δυόμισι
αιώνες που πέρασαν, απλώς τη συντήρησαν από τον αφανισμό. Η καταστροφή της από
τους Σταυροφόρους τη στέρησε από τη δυνατότητα να αντιδράσει και να σταθεί
απέναντι στον επόμενο κίνδυνο που εμφανίστηκε, στους Οθωμανούς.
Ἡ Άλωση ήταν εξάλλου η κατάληξη μιας μακροχρόνιας αποσύνθεσης της
στρατιωτικής δύναμης. Οι διεισδύσεις, μισθοφόρων στο στρατό και αλλοφύλων στο
διοικητικό μηχανισμό του είχαν προκαλέσει την εθνολογική του αλλοίωση. Επιπλέον,
τα δύο ισχυρότερα κράτη που είχαν προκύψει από την συντριβή του Βυζαντίου το
1204, το Δεσποτάτο της Ηπείρου, και η Αυτοκρατορία της Νίκαιας του Θεόδωρου
Λάσκαρη, εξήντλησαν τις δυνάμεις τους σε ένα συνεχή πόλεμο μεταξύ τους. Άλλες
Βυζαντινές πόλεις και νησιά του Αιγαίου είχαν καταληφθεί από τους Ενετούς, τους
Λατίνους και τις ληστρικές συμμορίες και είχαν αυτονομηθεί σαν ξεχωριστές πόλεις-
κράτη. Έτσι, από το 13ο αιώνα ὁ Ελληνισμός είχε διασπαστεί και διαμοιραστεί, στο
μεγαλύτερο μέρος του, σε ξένους δυνάστες εξ αιτίας της πολιτικής και οικονομικής
παρακμής.
Οι εμφύλιοι πόλεμοι (1321-1328, 1341-1355), και η εσωτερική αναρχία είχαν
επιφέρει τη δημογραφική του συρρίκνωση. Λόγω σπάταλης οικονομικής διαχείρισης
τα έξοδα του κράτους αυξήθηκαν σημαντικά και αυτό ανάγκασε τους αυτοκράτορες
να δημοπρατούν τελωνειακές διευκολύνσεις και προνόμια στους εμπόρους της
Βενετίας της Γένοβας και της Φλωρεντίας για τα εμπορεύματα που διακινούσαν μέσω
της Κωνσταντινούπολης. Αυτό ανακούφιζε προσωρινά την οικονομική κατάσταση,

20. 19
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
αλλά συρρίκνωνε μακροπρόθεσμα το ετήσιο εισόδημα του Βυζαντινού κράτους, ενώ
ταυτόχρονα εξόντωνε τους Βυζαντινούς εμπόρους συγκεντρώνοντας το εμπόριο στα
χέρια των Ενετών που ήταν πιο ανταγωνιστικοί χάρις στα προνόμια αυτά. Άλλα
σοβαρά λάθη στην οικονομική πολιτική των αυτοκρατόρων, ήταν η συνεχής αύξηση
της μεγάλης ιδιοκτησίας σε βάρος των μικρών, που πιέζονταν από τη δυσβάστακτη
φορολογία, την καταχρηστική επέκταση του θεσμού των «δυνατών» που ήταν
απόστρατοι αξιωματικοί που είχαν καταστεί μεγάλοι γαιοκτήμονες από την
οικειοποίηση εκτεταμένων κρατικών κτημάτων τις λεγόμενες «πρόνοιες»
και η υπερβολική, πολλές φορές, αύξηση των μοναστηριακών κτημάτων
δημιούργησαν μια οικονομική ολιγαρχία σε βάρος των μικροκαλλιεργητών της γης, με
απόληξη την οικονομική κρίση. Το εμπόριο όπως επισημάνθηκε είχε περιέλθει στα
χέρια των δυτικών κα οι δυνατότητες για οικονομική ανάκαμψη περιορίστηκαν
σημαντικά.
Ο14ος αιώνας, ο προηγούμενος αιώνας από αυτόν της Άλωσης, ήταν ο
χειρότερος αιώνας της ανθρώπινης ιστορίας από κάθε άποψη. Κατά τον 14ο αι., ο
παγκόσμιος
πληθυσμός
μειώθηκε κατά
30%, κυρίως από
τη Βουβωνική
Πανώλη. Η
ασθένεια αυτή,
αφού σάρωσε
την Ασία,
χτύπησε την
Ευρώπη προς το
τέλος του 1347.
Η εξουθενωμένη
αυτοκρατορία
από τους
Φράγκους και από τους Οθωμανούς, δεν είχε δυνάμεις να αντέξει όσο άλλες περιοχές.
Αμέσως μετά από τη Βουβωνική Πανώλη (τον Μαύρο θάνατο) όπως τον ονόμαζαν,
ήρθε ο μεγάλος σεισμός του 14ου αι. που γκρέμισε την πόλη και την έκανε ερείπια. Ο
14ος αι. ήταν ο αιώνας με τους χειρότερους σεισμούς της ιστορίας. Και η
Κωνσταντινούπολη δεν έμεινε έξω από τη συμφορά. Αλλά δεν είχε πλέον και δυνάμεις
να αντιμετωπίσει αυτές τις καταστροφές. Έτσι, ο 15ος αι. ο αιώνας της Άλωσης, βρήκε
την Κωνσταντινούπολη φτωχή, χτυπημένη και ελάχιστη. Τα εδάφη της ήταν
ανύπαρκτα και οι Οθωμανοί την χτυπούσαν συνεχώς και ανελέητα.
Υπήρχαν όμως και τα πνευματικά αίτια της πτώσης. Οι θρησκευτικές,
κοινωνικὲς κα ιδεολογικὲς αντιθέσεις προκάλεσαν βαθειά σύγχυση, που λειτούργησε
διαλυτικά στο σώμα της αυτοκρατορίας. Ιδιαίτερα οι δυτικὲς επιρροές κα οι συνεχείς
υποχωρήσεις των πολιτικών στις δυτικὲς (παπικὲς) απαιτήσεις, γιο την αναμενόμενη
στρατιωτική βοήθεια, οδήγησαν στην πνευματική αλλοίωση του Βυζαντίου, με άμεσο
κίνδυνο απώλειας της πνευματικής κα πολιτιστικής ταυτότητάς του. Γιατί, αν το
Βυζάντιο έπαυε να διατηρεί την πνευματική και πολιτισμική ιδιαιτερότητα του, ακόμη
και αν δεν έπεφτε στα χέρια των Τούρκων, θα καταλυόταν εσωτερικά, μεταβαλλόμενο
σε πνευματικό προτεκτοράτο της Φραγκιάς. Ἡ πtώση - κατά τους ανθενωτικούς - ήρθε
ως σωτηρία, διότι κράτησε κατά την άποψη τους την πνευματική και πολιτιστική
καθαρότητα του Γένους, το οποίο στη δουλεία, παρά τις ταλαιπωρίες του, μπόρεσε να
ανασυνταχτεί και να επιβιώσει.

21. 20
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Συνέπειες από την Άλωση
Για τους Τούρκους
Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης η Ορθόδοξη Βυζαντινή
Αυτοκρατορία έπαψε πια να υφίσταται και στη θέση της ιδρύθηκε και αναπτύχθηκε
η Οθωμανική Αυτοκρατορία, της οποίας η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από
την Αδριανούπολη στην Κωνσταντινούπολη που ονομάστηκε από τους
Τούρκους Ισταμπούλ και παρέμεινε έδρα της ως την οριστική κατάλυσή της το 1922.
Με αυτή νομιμοποιήθηκε ἡ νίκη των Τούρκων πάνω στην Ελληνική αυτοκρατορία, η
οποία με το πάρσιμο της Πόλης έγινε και τυπικά Οθωμανική, αφού οι Οθωμανοί έγιναν
επί πλέον κληρονόμοι των στρατηγικών και πλούσιων εδαφών της Αυτοκρατορίας που
χάρις στην στρατιωτική τους δύναμη και υπεροχή κυριάρχησαν στα Βαλκάνια και στην
Μικρά Ασία για τα επόμενα 200 χρόνια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η Άλωση να έχει
ανάλογη σημασία και για τους Οθωμανούς, σαν κοσμοϊστορικό γεγονός αφού τους
διευκόλυνε το 1456 να αποσπάσουν από τους Φράγκους την Αθήνα και λίγο
αργότερα όλες τις υπόλοιπες ελληνικές περιοχές, όπως και την Πελοπόννησο ενώ το
1461, η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας περιήλθε και αυτή στην εξουσία των
Οθωμανών. Την ίδια χρονιά επίσης καταλήφθηκαν και τα τελευταία υπολείμματα
του Δεσποτάτου της Ηπείρου.
Το σπουδαιότερο όμως είναι, ότι το άλλοτε βάρβαρο τουρκικό φύλο των
Οθωμανών μέσα σε σύντομο χρόνο μπόρεσε να συγκροτηθεί σε μια πανίσχυρη
παντοκρατορία να αναπτυχθεί διοικητικά, πολιτικά και οικονομικά και να ενταχθεί στο
σύστημα των Ευρωπαϊκών κρατών και να γίνει ο φόβος και ο τρόμος της Δύσης.
Για τους Έλληνες και τη Δύση.
Μέσα στην πορεία της Ευρωπαϊκής ιστορίας, όλων των προηγούμενων αιώνων,
εκατοντάδες πόλεις και περιοχές άλλαξαν άπειρες φορές ηγεμόνες, κατακτήθηκαν,
καταστράφηκαν, ανοικοδομήθηκαν, γνώρισαν περιόδους δόξας, παρακμής, ελπίδας
και απογοήτευσης. Καμιά όμως από όλες αυτές τις ιστορικές στιγμές δεν είχε τις
ευρύτερες κοσμογονικές επιπτώσεις για την ιστορία της ανθρωπότητας που είχε η
κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους, στις 29 Μαΐου του 1453. Η
άλωση της Πόλης δεν ήταν, απλά και μόνο, μία ακόμα γραμμή στην Παγκόσμια
ιστορία αλλά το ουσιαστικό και τυπικό τέλος ενός πολιτισμού δώδεκα αιώνων που,
μπορεί μεν σε μεγάλο βαθμό να αυτοκαταστράφηκε από τα δικά του λάθη, έχασε όμως,
με την κατάκτησή του από τους Οθωμανούς, τη δυνατότητα της συμμετοχής και της
ενεργούς συμβολής του στην Αναγεννησιακή προσπάθεια και πορεία των Ευρωπαϊκών
κρατών .
Οι συνέπειες της Άλωσης ήταν μεγάλες και οδυνηρές και αν για τους άλλους
λαούς είναι απλώς σημαντική ή όχι ιστορική στιγμή, για μας τους Έλληνες είναι
στοιχείο ζωής, είναι ασίγαστος εθνικός και λαϊκός καημός που συντρόφεψε τον
Ελληνικό λαό και συντήρησε στην ψυχή του θρύλους και παραδόσεις. Για το Γένος
ολόκληρο η πτώση της Βασιλεύουσας και η διάλυση της Βυζαντινής αυτοκρατορίας
είχε τεράστια σημασία ειδικά για την κατοπινή του πορεία, γιατί σήμανε το πέρασμα
μας στην ατελείωτη νύχτα της σκλαβιάς, του καταναγκασμού της απαξίωσης και του
εξευτελισμού, για μια περίοδο μακράς δοκιμασίας με μειωμένες οικονομικά και
πολιτικά τις δυνάμεις για 400 χρόνια περίπου. Στο διάστημα αυτό που λίγο έλειψε να

22. 21
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
εξοντωθεί φυλετικά και πνευματικά το γένος μας, αν οι ψυχικές και πνευματικές του
δυνάμεις δεν ήταν ακμαίες, και δεν είχε την εμμονή του στην Ορθόδοξη παράδοση και
μέσω αυτής και στην ελληνικότητα, είναι αμφίβολο αν θα μπορούσε να ξεπεράσει τις
συνέπειες της πτώσης όπως συνέβη με άλλους λαούς στην ιστορία.
Η Άλωση τραυμάτισε αρχικά την περηφάνια των Ελλήνων που θρήνησαν τη
μεγάλη συμφορά σε όλους τους τόνους. Ωστόσο, σύντομα άρχισε να διαμορφώνεται η
ελπίδα της Ανάστασης
του Γένους. Το πνεύμα
του Βυζαντίου
μεταφέρθηκε από τους
λογίους στη Δύση. Εκεί
μεταλαμπαδεύουν τη
σοφία τους ο Εμμανουήλ
Χρυσολωράς, ο Μιχαήλ
Χωνιάτης, μερικοί από
τους μεγάλους Έλληνες
λόγιους που ξεκίνησαν
την ελληνική διδασκαλία στη Δύση. Έτσι, η Αναγέννηση της αρχαιότητας, που
ξεκίνησε στην Κωνσταντινούπολη την εποχή των Παλαιολόγων και ανακόπηκε από τις
τούρκικες κατακτήσεις, συνεχίστηκε τώρα στις μεγάλες πόλεις της Δύσης, από τους
εκεί εγκατεστημένους Έλληνες, οι οποίοι αποτέλεσαν τους προδρόμους της
ευρωπαϊκής αναγέννησης. Χάρη στους λογίους οι Δυτικοί αντελήφθησαν τον
πραγματικό βαθμό της καταστροφής που επήλθε με την πτώση της
Κωνσταντινούπολης.
Η πνευματική παράδοση του Βυζαντίου δεν έσβησε με την Άλωση της Πόλης
και την υποταγή της αυτοκρατορίας. Η επίδρασή της παρέμεινε αισθητή στα
ευρωπαϊκά κράτη, ενώ συνετέλεσε στη διατήρηση της πνευματικής ταυτότητας των
Βαλκανικών λαών. Κληρονόμος των πνευματικών παραδόσεων και των πολιτικών
ιδεών του Βυζαντίου φιλοδόξησε, μετά την Άλωση, να γίνει η Ρωσία. Η Μόσχα
θεωρήθηκε ως Τρίτη Ρώμη, ιδίως από τότε που ο τσάρος Ιβάν Γ, ο θεμελιωτής της
ενότητας των ρωσικών χωρών, νυμφεύτηκε την ανιψιά του τελευταίου βυζαντινού
αυτοκράτορα, υιοθέτησε το δικέφαλο αετό στα λάβαρά του και εισήγαγε στη Μόσχα
το βυζαντινό τελετουργικό. Η Δυτική Ευρώπη εξάλλου, στα χρόνια του Ανθρωπισμού
και της Αναγέννησης, βρήκε στο Βυζάντιο την πηγή, από την οποία γεύθηκε τους
καρπούς του αρχαίου πνεύματος.
Η συνεισφορά του Βυζαντίου στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό ήταν
πολύ σημαντική. Η αυτοκρατορία διέσωσε τον ευρωπαϊκό πολιτισμό από την απειλή
των αραβικών κατακτήσεων κατά τον 7ο και 8ο αιώνα. Ανέπτυξε μια μεγάλη και
πρωτότυπη τέχνη που επηρέασε Ανατολή και Δύση. Εκτός του Ορθόδοξου σλαβικού
κόσμου, χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη
και η οθωμανική αρχιτεκτονική. Το Βυζάντιο διαφύλαξε, καλλιέργησε και μετέδωσε
στην Ευρώπη την κλασική κληρονομιά, στην οποία ανήκει και η ρωμαϊκή νομική
παράδοση. Ανέπτυξε νέα γραμματειακά είδη (όπως τη χρονογραφία και τη λειτουργική
ποίηση )και τις θετικές επιστήμες (όπως αστρονομία και μαθηματικά) και τελειοποίησε
την οργάνωση των κρατικών υπηρεσιών από την οποία επηρεάστηκαν το Χαλιφάτο,
τα μεσαιωνικά βαλκανικά κράτη, η Ρωσία και το Οθωμανικό κράτος. Συνέβαλε επίσης
στη διαμόρφωση της θρησκευτικής μουσικής, του μοναστισμού, των ουμανιστικών ή
ανθρωπιστικών σπουδών και άλλων εκφάνσεων του πολιτισμού στη Δυτική Ευρώπη.

23. 22
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Μετά την πτώση παρουσιάστηκε μια εθνική συνένωση του Ελληνισμού, που
οδήγησε στη δημιουργία εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας. Είναι φανερό, πως οι
Έλληνες, αμέσως μετά την Άλωση, αντιλήφθηκαν τον κίνδυνο αλλοίωσης της
φυλετικής φυσιογνωμίας τους από τους Τούρκους και βρήκαν τρόπους να ενωθούν
μεταξύ τους, αφήνοντας πίσω τις διαφορές του παρελθόντος. Έτσι, όταν ήρθε το
πλήρωμα του
χρόνου, το 1821
σύσσωμο το Έθνος,
μπόρεσε και
αποτίναξε τον
τούρκικο ζυγό. Οι
συνέπειες της
Άλωσης έγιναν
αισθητές και στον
υπόλοιπο κόσμο. Η
Δύση έχασε το
προπύργιο της
Ανατολής, που
τόσους αιώνες
αναχαίτιζε με
επιτυχία τις εχθρικές διαθέσεις των βάρβαρων φυλών. Επίσης, αποτέλεσε το χρονικό
ορόσημο που χωρίζει 2 μεγάλες ιστορικές εποχές, την μεσαιωνική και τη νεότερη.
Η Άλωση από τη σειρά National Geographic
https://www.youtube.com/watch?v=qKLx7s-yek4
https://www.youtube.com/watch?v=RGNvMgl9zlg
/www.youtube.com/watch?v=MrKNCR34d_0
https://www.youtube.com/watch?v=zE_HZQyT_3c
https://www.youtube.com/watch?v=-oGwE67IeM8

24. 23
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
ΟΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ ΣΤΗ
ΣΧΟΛΗ ΣΑΧΕΤΙ ΤΟ 2018
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΠΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗΣ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ-ΣΧΟΛΗ ΣΑΧΕΤΙ 2018
(Γράφει: Γράφει ο εκπαιδευτικός του Ελληνικού Τμήματος, Άξιος Δημοσθένης)
Με απόλυτη επιτυχία
ολοκληρώθηκαν και φέτος οι
εξετάσεις για τα Πιστοποιητικά
Ελληνομάθειας στο εξεταστικό
κέντρο της Σχολής ΣΑΧΕΤΙ.
Όπως γνωρίζουμε το ΣΑΧΕΤΙ
από το 2001 είναι εξεταστικό
κέντρο για τις Εξετάσεις
Πιστοποίησης Ελληνομάθειας
στη Ν. Αφρική και τις γειτονικές
χώρες. Προσφέρει δε σε όλους
τους υποψήφιους δωρεάν εργαστήρια προετοιμασίας.
Οι εξετάσεις πραγματοποιήθηκαν το τριήμερο 15-16 και 17 Μαΐου 2018 και σ’ αυτές
πήραν μέρος 56 υποψήφιοι σε όλα τα επίπεδα, παιδιά και ενήλικες Ελληνικής
καταγωγής από την Ν. Αφρική.
Τις εξετάσεις όπως κάθε χρόνο τις ετοίμασε και
τις διενήργησε το Ελληνικό Τμήμα της Σχολής
ΣΑΧΕΤΙ, η Διεύθυνση και οι εκπαιδευτικοί του
Τμήματος, δίνοντας τον καλύτερο εαυτό τους
τόσο στην οργάνωση και στην προετοιμασία,
όσο και στην διενέργεια των εξετάσεων. Με την
εμπειρία τους οι εξεταστές και αξιολογητές
Έλληνες εκπαιδευτικοί του Τμήματος, κάτω από
την καθοδήγηση της Διεύθυνσης, κατάφεραν όχι μόνο να εξασφαλίσουν το αδιάβλητο
των εξετάσεων, αλλά και να αποβάλλουν το άγχος των υποψηφίων.
Σε δηλώσεις της αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εξετάσεων, η Διευθύντρια
του Ελληνικού Τμήματος κ. Αντωνία Παπάζογλου η οποία φέρει και την ευθύνη των

25. 24
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
εξετάσεων, τόνισε την ιδιαίτερη σημασία και αξία, τα Ελληνόπουλα της Ομογένειας
να προετοιμάζονται κατάλληλα και να αποκτούν τα Πιστοποιητικά Ελληνομάθειας
όλων των βαθμίδων. Σημείωσε δε ότι η κατοχή αυτών των Πιστοποιητικών, όχι μόνο
τα κάνει να αισθάνονται υπερήφανα που γνωρίζουν την Ελληνική Γλώσσα σε υψηλό
επίπεδο, αλλά παράλληλα είναι ένα και ένα σημαντικό εφόδιο για την υπόλοιπη
σταδιοδρομία τους.
Τέλος, η Διεύθυνση καθώς και οι εκπαιδευτικοί του Ελληνικού Τμήματος
εύχονται σε όλους τους υποψηφίους που συμμετείχαν στις εξετάσεις, καλά
απότελεσματα!!!

26. 25
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΟΜΑΘΕΙΑΣ- CAPE TOWN 2018
(Γράφει η εκπαιδευτικός και υπεύθυνη των
εξετάσεων, κα Αριάδνη Παραλή)
Με μεγάλη χαρά
ανακοινώνουμε
ότι το Κέντρο
Ελληνικής
Γλώσσας του
Κεηπ Τάουν "
Κοσμάς Αιτωλός"
λειτούργησε
δεύτερη χρονιά
ως επίσημο
εξεταστικό
Κέντρο για τη
διεξαγωγή των
εξετάσεων
Ελληνομάθειας.
Φέτος είχαμε τη συμμετοχή 7 μαθητών και 3 διαφορετικά επίπεδα:Β1(5
μαθητές),Α1(1 μαθήτρια) & Α1 για παιδιά(1 μαθήτρια).
Ευχόμαστε καλά αποτελέσματα στα παιδιά μας, να απόλαυσαν αυτό το ταξίδι
γνώσης και να συνεχίσουνε του χρόνου με ανώτερα πτυχία όπως και να μεγαλώνει
κάθε χρόνο ο αριθμός των υποψηφίων.

27. 26
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
Η ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΉ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΦΡΙΚΗ
Στο συγκεκριμένο άρθρο γίνεται αναφορά στην διαχρονική παρουσία των Ελλήνων στην
Αφρική, η οποία αρχικά εστιάζεται στις χώρες της Αιγύπτου, της Αιθιοπίας και του Σουδάν.
(Γράφει ο Συντονιστής Εκπαίδευσης, Δρ. Γεώργιος Βλάχος)
Παρουσία Ελλήνων στην Αφρική μαρτυρείται από την αρχαιότητα με τις
ελληνικές αποικίες που είχαν δημιουργηθεί τον 7ο αιώνα π.Χ. στην περιοχή της
σημερινής Λιβύης. Ο Ηρόδοτος, που είχε επισκεφθεί την Αίγυπτο στα μέσα του 5ου
π.Χ. αιώνα, έγραφε ότι «οι Έλληνες ήταν οι πρώτοι ξένοι που έζησαν στην Αίγυπτο».
Αργότερα στην ελληνιστική εποχή, όταν η βορειοανατολική Αφρική ενσωματώθηκε
στον μεσογειακό κόσμο, οι Έλληνες ναυτικοί έβρισκαν απάνεμα λιμάνια στην Ερυθρά
Θάλασσα, δημιουργώντας εμπορικούς σταθμούς για την εξυπηρέτηση του εμπορίου
που είχαν αναπτύξει με την Ινδία. Σύμφωνα με τον ανώνυμο ελληνόγλωσσο συγγραφέα
του «Περίπλου της Ερυθράς Θάλασσας» οι Έλληνες έμποροι ταξίδευαν τον 1ο αιώνα
μ.Χ. ως την Ζανζιβάρη. Χαρακτηριστικό της επίδρασης του ελληνισμού στην Αφρική
ήταν και το γεγονός ότι οι Αξουμίτες βασιλείς της Αβησσυνίας που είχαν σχέσεις με
το Βυζάντιο χρησιμοποιούσαν την ελληνική γλώσσα για την αλληλογραφία τους.
Όμως, οι επαφές αυτές της Αφρικής με την Ευρώπη διακόπηκαν όταν μετά τον 7ο
αιώνα μ.Χ.
επικράτησε το Ισλάμ
στη βόρεια και
ανατολική Αφρική.
Πέρασαν
πάνω από οκτώ
αιώνες για να
ξαναεμφανιστούν εκεί
οι Ευρωπαίοι, κυρίως
με τους Ισπανούς και
Πορτογάλους
θαλασσοπόρους που
το 1488 με τον
Βαρθολομαίο Ντιάζ
ξεπέρασαν το
ακρωτήριο της Καλής
Ελπίδας. Σύμφωνα με
όλες τις ενδείξεις,
ανάμεσα στους Ευρωπαίους που εγκαταστάθηκαν εκείνη την περίοδο στις ακτές της
δυτικής Αφρικής ήταν και μερικοί Έλληνες, όπως περιγράφει ένας Άγγλος ταξιδιώτης
το 1582, μετά την επίσκεψή του στη Σιέρα Λεόνε συνάντησε μεταξύ των άλλων
εμπόρων και έναν γηραιό Έλληνα. Στην Αιθιοπία το 1759, ο Άγγλος εξερευνητής
Τζέιμς Μπρους που επισκέφθηκε τη χώρα συνάντησε μερικούς Έλληνες. Την ίδια
εποχή εντοπίστηκαν Έλληνες στην Αίγυπτο και στο Σουδάν. Από την αρχή της
εγκατάστασής τους στην Αφρική, οι Έλληνες μετανάστες ασχολήθηκαν κυρίως με το
εμπόριο και γρήγορα στα αστικά κέντρα όπου εγκαταστάθηκαν οργάνωσαν
κοινότητες, έκτισαν σχολεία και εκκλησίες. Εκτός απ’ το εμπόριο, οι Έλληνες

28. 27
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
ανέπτυξαν δραστηριότητα και σε άλλους τομείς, όπως στις μεταφορές, στις οικοδομές,
στη ναυτιλία, στην αλιεία, στην παραγωγή ποτών και αναψυκτικών κ.α.
Μάλιστα σε ορισμένες χώρες της αφρικανικής ηπείρου, οι ελληνικές παροικίες
ήταν πολυπληθείς, διαδραματίζοντας σημαντικό ρόλο στην οικονομία. Έτσι, και παρά
τα προβλήματα που αντιμετώπιζαν, οι Έλληνες της Αφρικής συσπειρώθηκαν στις
κοινότητές τους πολύ περισσότερο από ό,τι στις άλλες ηπείρους. Αυτή τη συσπείρωση
του ελληνισμού της Αφρικής στις κοινότητες εξηγεί ίσως ο παράγοντας της
ανασφάλειας, μετά τις εθνικιστικές εκρήξεις που σημειώθηκαν σε όλες σχεδόν τις
αφρικανικές χώρες, ύστερα από το τέλος της αποικιοκρατίας.
1. ΑΙΓΥΠΤΟΣ
Η εγκατάσταση Ελλήνων στην Αίγυπτο, πριν από τον 19ο αιώνα, ήταν μεμονωμένη.
Όμως, η άσχημη οικονομική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα τις πρώτες δεκαετίες
του 19ου αιώνα έκανε μεγάλο αριθμό Ελλήνων να εγκατασταθούν στην Αίγυπτο. Στην
επιλογή τους αυτή, φαίνεται ότι βοήθησαν και τα ευεργετικά μέτρα που είχε λάβει ο επί μία
τεσσαρακονταετία διοικητής της Αιγύπτου, Μωχάμετ Άλι, προσπαθώντας να ενθαρρύνει την
εγκατάσταση ξένων εμπόρων. Υπάρχει και μία άλλη παράμετρος που εξηγεί την ελληνική
μετανάστευση στην Αίγυπτο. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ευθ. Σουλογιάννη, μετά την πτώση
του Μεσολογγίου και την κατοχή της Πελοποννήσου από αιγυπτιακά στρατεύματα, περίπου
12.000 γυναικόπαιδα, αλλά και αρκετοί άνδρες, πουλήθηκαν σε παζάρια της Αιγύπτου και
της Μέσης Ανατολής. «Οι δούλοι
αυτοί, είτε εξαφανίστηκαν, είτε
αποτέλεσαν τον πυρήνα για την
ανάπτυξη των ελληνικών παροικιών
της Αιγύπτου τον 19ο αιώνα».
Την περίοδο 1830-1881, οπότε
σημειώθηκε το πρώτο κύμα μαζικής
μετανάστευσης Ελλήνων στην
Αίγυπτο, άρχισε και η οργάνωση του
ελληνισμού της Αιγύπτου σε
συλλόγους και κοινότητες. Γρήγορα
δημιουργήθηκαν σχολεία, εκκλησίες
και νοσοκομεία. Εκεί όπου διέπρεψαν οι Έλληνες στην Αίγυπτο ήταν οι τομείς του εμπορίου,
της γεωργίας, της βιομηχανίας και των τραπεζών. Έμειναν στην ιστορία αρκετές ελληνικές
οικογένειες που διέπρεψαν στην Αίγυπτο, όπως των αδελφών Τοσίτσα, Μπενάκη,
Στουρνάρα, Ζιζίνια, Αβέρωφ, Τσανακλή, Ντ. Αναστάση, Καζούλη, Ζερβουδάκη κ.ά. Με
προσπάθειες της οικογένειας Τοσίτσα, που είχε την επιστασία των εμπορικών σχέσεων
μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου, λειτούργησε το πρώτο ελληνικό προξενείο στην Αλεξάνδρεια
και στη συνέχεια στο Κάιρο, στο Πορτ-Σάιντ, τη Μανσούρα κ.α.
Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, το 80% της αιγυπτιακής οικονομικής ζωής
κινούνταν από Έλληνες, οι οποίοι ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με τη βιομηχανία του βάμβακος,
όπως οι Ράλλης, Βασιλόπουλος, Μπενάκης, Κάρταλης, Ζεμπίνης, Ροδοκανάκης, Πελαβάκης
κ.ά. Το ίδιο συνέβη στη βαμβακοκαλλιέργεια, στην αμπελουργία, στην παραγωγή και

29. 28
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
εμπορία καπνού, στη βιομηχανία οινοπνευματωδών κ.α. Τέλος, πρέπει να αναφερθεί ότι η
πρώτη Τράπεζα στην Αίγυπτο ήταν αυτή που δημιούργησε η οικογένεια Συνοδινού με την
επωνυμία «Αγγλο-Αιγυπτιακή Τράπεζα», ενώ από Έλληνες δημιουργήθηκαν και η «Τράπεζα
της Αλεξανδρείας» καθώς και η «Γενική Τράπεζα της Αλεξάνδρειας».
Είναι γνωστή, εξάλλου, η πνευματική ακμαιότητα του ελληνισμού της Αιγύπτου εκείνη
την περίοδο, η σημαντική πνευματική και καλλιτεχνική δημιουργία. Πολλά θέατρα και
κινηματογράφοι ήταν ελληνικά, ενώ το 1860 εκδόθηκε και το πρώτο περιοδικό έντυπο στα
ελληνικά, για να ακολουθήσουν αμέσως μετά πολλά περιοδικά, όπως τα «Γράμματα» και η
«Νέα Ζωή». Η πνευματική ζωή των Αιγυπτιωτών Ελλήνων, καταύγαζε και τη μητροπολιτική
Ελλάδα, με κορυφαίο τον Κωνσταντίνο Καβάφη, ενώ υπήρξαν και πολλοί άλλοι
διανοούμενοι, όπως ο πεζογράφος Νίκος Νικολαίδης, ο Στρατής Τσίρκας, ο Τίμος Μαλάνος,
ο Πέτρος Μάγνης, η Μαρία Ιορδανίδου. Επίσης, καλλιτεχνικοί δημιουργοί, όπως οι ζωγράφοι
Κ. Παρθένης και Δ. Λίτσας, οι γλύπτες Α. Λαζαρίδης και Θ. Θωμόπουλος και στον χώρο της
μουσικής οι Τζίνα Μπαχάουερ, ο Μάνος Λοίζος και ο Γιάννης Χρήστου.
Η παρακμή της ισχυρής μέχρι τότε παρουσίας του ελληνισμού της Αιγύπτου ήρθε με
την επανάσταση του 1952, όταν η κυβέρνηση Νάσερ εθνικοποίησε τη βιομηχανία βάμβακος,
γεγονός που οδήγησε πρώτους τους μεγάλους Έλληνες επιχειρηματίες να εγκαταλείψουν την
Αίγυπτο. Η επέκταση των εθνικοποιήσεων και σε άλλους κλάδους της οικονομίας, αλλά και
η έκρυθμη κατάσταση που δημιουργήθηκε σε ολόκληρο τον αραβικό κόσμο, μετά την ίδρυση
του κράτους του Ισραήλ, κορύφωσε τη φυγή του αιγυπτιακού ελληνισμού. Στο διάστημα
1957-1962, το 70% των Αιγυπτιωτών Ελλήνων, εγκατέλειψαν τη χώρα. Από αυτούς, αρκετοί
κατευθύνθηκαν κυρίως προς την Ελλάδα και προς τη Νότια Αφρική, αλλά και προς άλλες
χώρες της Αφρικής. Παρέμειναν τότε περίπου 25.000 άτομα, για να συρρικνωθεί πολύ
περισσότερο το νούμερο αυτό αργότερα.
Ωστόσο, οι αξιόλογες
προσπάθειες που
καταβάλλονται τα τελευταία
χρόνια, έχουν οδηγήσει σε
αναθέρμανση των
ελληνοαιγυπτιακών σχέσεων
και σε ελπιδοφόρα διεύρυνση
του ελληνικού στοιχείου με
αισιόδοξα μηνύματα για το
μέλλον. Θα πρέπει να τονιστεί
ότι η Ελληνική Κοινότητα
Καϊρου είναι ένα ζωντανό
κύτταρο που δρα μέσα στην
Αίγυπτο, την καρδιά του αραβικού κόσμου, που πέρασε δόξες αλλά και δυσκολίες. Σήμερα
όμως συνεχίζει την πλούσια φιλανθρωπική, πολιτιστική, πνευματική και κοινωνική της
δράση διατηρώντας εκκλησίες, σχολείο, νοσοκομείο, γηροκομείο, ατενίζοντας παράλληλα με
αισιοδοξία το μέλλον.

30. 29
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
2.ΑΙΘΙΟΠΙΑ
Το πρώτο κύμα μαζικής μετανάστευσης προς την Αιθιοπία πραγματοποιήθηκε
γύρω στο 1880. Συγκεκριμένα στην πόλη Μασάουα το 1887, υπήρχαν 100 περίπου
Έλληνες που συγκροτούσαν τη μεγαλύτερη ομάδα ξένων. Άλλοι Έλληνες
εγκαταστάθηκαν στο Τζιμπουτί και από εκεί επέκτειναν τη δράση τους και στην παλιά
πόλη του Χαράρ. Στα τέλη του 19ου αιώνα απ’ τους 200 ξένους που ζούσαν στο Χαράρ
οι 60 ήταν Έλληνες. Μεταξύ αυτών ήταν και οι ιατροί Ιάκωβος Ζερβός και Κ. Κοσμάς,
ενώ το μοναδικό ξενοδοχείο της πόλης ανήκε στο Σαμιώτη Σ. Πλακιώτη.
Οι Έλληνες είχαν
αναλάβει την εξαγωγή
του εξαιρετικής ποιότητας
καφέ που παράγει η
περιοχή του Χαράρ. Μια
από τις μεγαλύτερες
εξαγωγικές επιχειρήσεις
καφέ ήταν αυτή που
έστησαν οι Κεφαλλονίτες
αδελφοί Λιβιεράτου, οι
οποίοι ξεκίνησαν ως
έμποροι σιτηρών στη
Ρουμανία, μεταφέρθηκαν αργότερα στην Αίγυπτο, πήγαν στην Υεμένη για να φτάσουν
στην Αιθιοπία και να δημιουργήσουν στη συνέχεια υποκαταστήματα σ’ όλα τα μεγάλα
λιμάνια της Ερυθράς Θάλασσας, στη Μασσαλία και στη Νέα Υόρκη. Οι ελληνικοί
εμπορικοί οίκοι, όπως του Κάλου, του Λιβιεράτου, του Ευθυμιάτου, του
Ασημακόπουλου, του Γεωργακά κ.α., μεσολαβούσαν στις αγγλικές τράπεζες ως
εγγυητές υπέρ του αιθιοπικού κράτους.
Αρκετοί Έλληνες ξεχώρισαν στον επιχειρηματικό, επιστημονικό και πολιτιστικό
τομέα. Εκδότης της πρώτης εφημερίδας που κυκλοφόρησε στην Αιθιοπία ήταν ο
Κεφαλονίτης Ανδρέας Καββαδίας ενώ Έλληνες μηχανικοί, εργολάβοι και κτίστες
ανήγειραν τις πρώτες μεγάλες οικοδομές από πέτρα και τούβλο. Ήταν αυτοί επίσης,
από τους πρώτους που άνοιξαν εργοστάσια ποτοποιϊας, σαπουνοποιϊας, ελαιόμυλους,
αλευρόμυλους, υφαντουργεία και άλλα. Όταν το 1936 οι Ιταλοί μπήκαν στην Αντίς
Αμπέμπα, το 90% των καταστημάτων στο κέντρο της πόλης ανήκαν σε Έλληνες.
Ελληνικές κοινότητες και σχολεία ιδρύθηκαν εκτός απ’ την Αντίς Αμπέμπα
και σε άλλες πόλεις, όπως στην Ντίρε Ντάουα και στο Ντέμπι Ντόλο στην οποία είχε
δημιουργηθεί μια κοινότητα μιγάδων, γόνων Ελλήνων και Κυπρίων που έφθασαν εκεί
μέσω Σουδάν χωρίς γυναίκες. Η επανάσταση που ανέτρεψε το Χαϊλέ Σελασιέ το 1974
έθεσε τέλος και στην ευημερία της ελληνικής παροικίας. Οι περισσότεροι Έλληνες
επαναπατρίστηκαν, καθώς έχασαν τις περιουσίες που διέθεταν εκεί λόγω
εθνικοποιήσεων, χωρίς να λάβουν καμία αποζημίωση. Σήμερα, απομένουν λίγα άτομα,
από τα οποία τα περισσότερα ζουν στην πρωτεύουσα Αντίς Αμπέμπα.
3.ΣΟΥΔΑΝ
Η ελληνική παροικία του Σουδάν ανάγεται στην εποχή της αιγυπτιακής κατοχής (1821-
1885), με την εγκατάσταση των πρώτων Ελλήνων στην περιοχή του Χαρτούμ, για να αυξηθεί

31. 30
Ενημερωτικό δελτίο – Μάιος/Ιούνιος 2018
στα τέλη του 19ου αιώνα και να φτάσει τα 800 άτομα, που κυρίως ζούσαν στις όμορες πόλεις
Χαρτούμ και Οντουρμάν. Μόνο στο Χαρτούμ αναφέρεται ότι ζούσαν ήδη πάνω από 153
Έλληνες. Τα επόμενα χρόνια μεγάλος αριθμός Ελλήνων εμπόρων, γιατρών, μηχανικών,
τεχνιτών κατέφθασε στη χώρα, με συνέπεια το 1902 να δημιουργηθεί η πρώτη ελληνική
κοινότητα στο Χαρτούμ, όπου ιδρύθηκε το 1905 ελληνικό δημοτικό σχολείο, ενώ το 1908
ολοκληρώθηκε η ανέγερση του ελληνορθόδοξου
ιερού ναού του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.
Ελληνικές κοινότητες εκτός από το Χαρτούμ
ιδρύθηκαν στις πόλεις Πορτ Σουδάν, Ουάντ Μεντάνι,
Ελ Ομπέϊτ, Γκεντάρεφ, Ουάου, Τζούμπας κ.α. Με
πρωτοβουλία των κοινοτήτων δημιουργήθηκαν
πολλοί σύλλογοι καθώς και η Ελληνική Λέσχη το 1904,
ο Σκοπευτικός Σύλλογος το 1907 και ο Ελληνικός
Γυμναστικός Σύλλογος το 1908. Η ελληνική παροικία
συνέχισε να αυξάνεται για να γίνει στη συνέχεια η
μεγαλύτερη κοινότητα αλλοδαπών στο Σουδάν.
Μάλιστα, όταν το 1956 το Σουδάν έγινε ανεξάρτητο
κράτος, ζούσαν σ’ αυτή τη χώρα περίπου 6.000
Έλληνες, απ’ τους οποίους οι 1.000 Κύπριοι. Η
ελληνική παρουσία ήταν ιδιαίτερα έντονη στην πρωτεύουσα Χαρτούμ, όπου όλα τα
εστιατόρια, καφενεία, ξενοδοχεία, κινηματογράφοι και τα περισσότερα εμπορικά
καταστήματα ήταν ελληνικά.
Στην περίοδο του μεσοπολέμου η μία από τις τρεις εφημερίδες που κυκλοφορούσαν
στο Σουδάν ήταν η ελληνική «Σουδανικός Κήρυξ» που ιδρύθηκε το 1910. Το 1992 είχαν
απομείνει στο Σουδάν περίπου 500 Έλληνες, ενώ σήμερα παραμένουν λιγοστοί.
Συνεχίζεται…..