Завхан аймаг Тосонцэнгэл сум ЕБ-ын лаборатори 1 дүгээр сургууль

1. ЗАВХАН АЙМГИЙН ТОСОНЦЭНГЭЛ СУМЫН Л.ЦЭНДИЙН НЭРЭМЖИТ ҮНДЭСНИЙ
ЛАБОРАТОРИ СУРГУУЛЬ
Илтгэлийн сэдэв: Үнэлгээний аргаар хүүхэд нэг
бүрийг хөгжүүлэх боломж
Илтгэл бичсэн: Газарзүйн багш С.Оюунчимэг
Физикийн багш Г.Оюундэлгэр
Мэдээлэл зүйн багш Г.Оюунгэрэл

2. 1
ХУРААНГУЙ
ЕБС-ийн суралцагчдын үнэлгээнд мэдлэг чадварын ололт, дутагдалыг
тодорхойлоод зогсохгүй оролцоо, дадал хэвшил, төлөвшлийг иж бүрнээр нь үнэлэх
шаардлага тулгарсан. Үүнтэй уялдан бид мэдлэг чадварын ахиц амжилт 60%, дадал
хэвшил 30%, оролцоог 10% -тайгаар үнэлж дүгнэх шийдэлд хүрэв.
ТҮЛХҮҮР ҮГ: төлөвшил, мэдлэг чадварын ахиц, амжилт, авьяас хөгжүүлэх, эрүүлмэнд,
сэтгэлханамж, үнэлгээ
ҮНДЭСЛЭЛ
1. 2013-2014 оны хичээлийн жилээс боловсролын шинэчлэл хийгдэж багшийн
ажлыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлт гарсан. Суралцагчийн төлөвшил, мэдлэг
чадварын ахиц, авьяасыг нээн хөгжүүлсэн байдал, эрүүл мэнд, боловсролын
үйлчилгээний сэтгэл ханамж.
2. Сэтгэл зүйчдийн судалж тогтоосноор хүн болгонд мэддэг, чаддаг болон хийж
бүтээсэн зүйлээ бусдаар үнэлүүлэх, урмын үг сонсох хэрэгцээ угаас байдаг.
Манай Монголчууд эртнээс “Урмыг нь хугалахаар, ууцыг нь хугал”, “Бурмаар
тэтгэснээс урмаар тэтгэ” гэх мэтчилэн сургаж ирсэн нь үнэлгээнд ихээхэн ач
холбогдол өгч байсны жишээ болно. 1
3. “Ерөнхий боловсролын сургуулийн суралцагчийн болон боловсролын чанарын
үнэлгээний журам”-д Үнэлгээний хэлбэр, зохион байгуулалын 3.10-т заасныдагуу
Улирлын үнэлгээг тооцохдоо ирц 10%, явцын үнэлгээ 60% , улирлын шалгалтын
үнэлгээ 30 хүртэл хувь гэж тооцон, эдгээрийн нийлбэр дүнгээр гаргана. 2
СУДАЛГААНИЙ ШИНЭЛЭГ ТАЛ
Ээлжит хичээл бүр дээр явцын үнэлгээг үнэлж туршсан.
СУДАЛГААНЫ АРГА
Ярилцлага, ажиглалт, харьцуулалтын арга
СУДАЛГААНЫ ОБЪЕКТ
Үндэсний лаборатори сургуулийн 6-11-р ангиуд хамрагдсан.
• 1
Үнэлгээний орчин үеийн чиг хандлага ШУТИС-ийн профессор Л.Тамир
• 2
Боловсролын шинэчлэгдсэн дүрэм, журам

3. 2
АГУУЛГА
• Судалгааны үндсэн асуулга:
Судалгааны зорилго, зорилт
• Судалгааны өнөөгийн байдал
Гол асуудлын судлагдсан байдал
• Тулгамдаж буй асуудал
Санал болгох арга зүй
Судалгааны ирээдүйн үр ашиг
СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛГО
• Ээлжит хичээл бүрийн үнэлгээ нь хүүхдийн хөгжилд хэрхэн нөлөөлж байгааг
судлахыг зорьсон.
СУДАЛГААНЫ ЗОРИЛТ
• Үнэлгээтэй холбоотой эх зохиол, ном бүтээлийг судлах
• Багшийн үйл ажиллагааны төлөвлөлтийг судлах
• Үнэлгээний тохиромжтой арга, хэлбэрийг дэвшүүлэн тавих
ГОЛ АСУУДЛЫН СУДЛАГДСАН БАЙДАЛ
• Үнэлгээний талаарх судалгааг магистр болон докторын дипломын ажлаар маш
их судалсан байна.
• 97-р сургуулийн физикийн багш Мөнгөннавч
• Үнэлгээний онолын үндэслэл сэдвээр Б.Тунгалаг
• Үнэлгээний орчин үеийн чиг хандлага ШУТИС-ийн профессор Л.Тамир
СУДАЛГААГ ЯВУУЛАХАД ШААРДАГДАХ ЗҮЙЛС
• Үнэлгээний арга боловсруулах
• Туршиж үзэх , хэрэгжүүлэх

4. 3
НЭГ: ОНОЛ
Ээлжит хичээлийн( хөтөлбөр)төлөвлөгөө
Хичээлийн сэдэв:.........................
Хичээлийн хэлбэр: Ээлжит хичээл нь сургалтын үе шатаас хамаарч
Үйлийн баримжааг ялган таних
Үйлийн баримжааг эзэмшихүй
Үйлийн баримжааг үнэлж хөгжүүлэх хичээлийн аль нь болохыг тодорхойлно.
Зохион байгуулах хэлбэрээрээ
Шинэ мэдлэг бүтээх хичээл
Давтлага хичээл
Аялал хичээл
Төсөлт хичээл
Кино хичээл
Цахим хичээл
Хэлэлцүүлэг хичээл
Хяналтын хичээл
Туршилт хичээлийн аль нь болохыг тодорхойлж бичнэ.
Ээлжит хичээлийн бүтэц:
1.Хичээлийн сэдэв, 2.Зорилго, 3.Зорилт, 4.Агуулга, 5.Арга зүй, 6.Хэрэглэгдэхүүн,
7.Үнэлгээ. 8.Хичээлийн үйл явцын төлөвлөлт гэсэн бүтэцтэйгээр нэгж хичээлийн
хөтөлбөртөө суурилан боловсруулна.
Ээлжит хичээлболовсруулахад хичээлийн үйлявцынтөлөвлөлт ( багшсурагчийн үйл
ажиллагаа) тодорхой хийнэ. Багшийн үйл ажиллагаа нь тухайн хичээлийг удирдан
явуулахад зохион байгуулах үйлүүд байх ба үйл бүр нь арга аргачилалтай байна. Ер нь
багшийн үйл ажиллагаа нь хичээлийн явцад багш ямар үүрэгтэйг тодорхойлж өгдөг.
Харин сурагчийн үйл нь юуг яаж хийж болох хувилбарууд байдаг. Багш хүүхдэд хийлгэх
гэж буй дасгал даалгаварыг заавал өөрөө хийж, бодож турших хэрэгтэй. Тухайлбал
асуулт бэлтгэсэн бол үүнд өөрөө эхлээд хариулж үзэх, хүүхдүүд хэрхэн хариулах
хувилбаруудыг ч бодож үзэх шаардлагатай.
Хичээлийн үйл явцын төлөвлөлт
Сэргээн санах үе шатанд сэдэлжүүлэх, хүүхдийн өмнөх төсөөлөл дээр ажиллах
Утгасанааг ойлгох үешатанд ажиглах, эргэцүүлэх,унших судлах, турших, гэх зэргээр
шинэ мэдлэг бүтээх
Бататгал хэрэглэх үе шатанд асуудал дэвшүүлэх утга санааг хэрхэн ойлгосоноо
батлах, засаж залруулах, үнэлгээ хийх чиглэлийн үйлүүд байна. Сурагчдыг
сэдэлжүүлэх нь хичээлийн үе шат бүрт байна гэдгийг анхаарах (сонирхолтой

5. 4
хэрэглэгдэхүүн, дасгал ажил, сэтгэлзүйн дасгал, хичээлийн агуулгыг тусгасан тоглоом
г.м)
Хичээлийн үйл явцыг хичээлийн элемент бүтцээр авч үзнэ. Хичээлийн хэлбэрээс
шалтгаалан элементүүд өөр өөр байна.
Тухайлбал: зохион байгуулалт, гэрийн даалгавар шалгах... гм. Үүнийг хүснэгтээр
харуулбал:
Хичээлийн
үе шат
Хичээлийн элемент Хугацаа
Багшийн
үйл
ажиллагаа
Сурагчийн
үйл
ажиллагаа
-Анги зохион байгуулалт
Сэргээн
санах үе
шат
-Гэрийн даалгавар дээр
ажиллах
-Өмнөх төсөөллийг илрүүлэх
үйл
-Өмнөх мэдлэгийг сэргээх
Утга санааг
ойлгох үе
шат
(мэдлэг
бүтээх)
-Сэдэлжүүлэлт
-Шинэ мэдлэг бүтээх
-Дадлага ажил
/дасгал, даалгавар/
Бататгах
хэрэглэх үе
шат
-Бие даан хийх ажил
-Үнэлгээ
-Дүгнэлт
-Гэрийн даалгавар өгөх
(хичээлийн аль ч үе шатанд өгч
болно)
Жич: Аль ч хөтөлбөр боловсруулахад сургалтын орчинг хэрхэн бүрдүүлэх талаар бодож
боловсруулах хэрэгтэй юм.
Сэтгэл зүйн орчин: харилцан ойлголцол, хүүхэдтэй ажиллах арга барил, туслах,
урамшуулах, идэвхжүүлэх, сэтгэл зүйн дасгал тоглоом
Үйлийн орчин: Хүүхдийн оролцоог дэмжих, хамтын үйл ажиллагааг өрнүүлэх, мөн
хүүхдийн сэтгэх төсөөлөх гээд оюуны үйлүүдийг хийх нөхцөл боломжийг бүрдүүлэх
Хөтөлбөрийн шалгуур:
Хөтөлбөрийн бүтэц, зарчмыг баримталсан байх
Хичээлийн зорилго зорилтыг оновчтой тодорхойлсон эсэх
Хичээлийн агуулгын хүрээнд мэдлэг, ур ухааны тогтолцоог зөв оновчтой гаргасан
байдал
Мэдлэг бүтээх арга технологийг боловсруулсан байдал
Хичээлийн арга оновчтой бөгөөд сургалтыг үр дүнтэй зохион байгуулах нөхцөл болж
чадсан эсэх

6. 5
Хэрэглэгдэхүүнийг стандарт шаардлагын дагуу боловсруулсан байдал
Үнэлгээний арга зүйг оновчтой тодорхойлсон байдал(шалгуур, үзүүлэлт)
ҮНЭЛГЭЭ
Үнэлгээ нь боловсролын хөтөлбөр, сургууль ба суралцагчдын өсөлт хөгжлийн
үйл явц, үр ашигтай сургалт явуулах нөхцөл, дотоод, гадаад хүчин зүйлсийг
сургалтын шаардлагын үүднээс шинжлэн үзэж, төлөвлөлтийг шалгаж, дүгнэх зарим
арга зүй, арга барилын тогтолцоо мөн. 3
Үнэлгээ чухам яагаад хэрэгтэй вэ?
1. Төлөвлөхөд туслахын тулд – Хөтөлбөр сайжирч суралцагч хөгжинө.
2. Шийдвэр гаргахад туслахын тулд - Суралцагч өөрийн ахиц, дэвшил, түвшингөө
танин мэднэ.
Үнэлгээний зорилго нь суралцагчийн эзэмшсэн мэдлэг, чадварын ахиц,
амжилтыг үнэлж, түүнд үндэслэн сургалтын чанарыг сайжруулахад оршино.
3 Мэдээлэл зүй II багшийн ном
Үнэлгээ
Түвшин тогтоох
(мэдлэг
чадварын
түвшин)
Оношлох
(асуудал,
бэрхшээлийн
учир шалтгааны
илрүүлэх)
Явцын
(сурагчдын
ахиц, амжилт)
Эцсийн
(хөтөлбөр,
багшийн үйл
ажиллагааг)

7. 6
Үнэлгээнд гарч буй өөрчлөлтүүд
Орчин үед сургалтын үзэл онол өөрчлөгдөж, суралцагч төвтэй болж эхэлснээр
дараах өөрчлөлтүүд аажмаар гарч байна. Үүнд:
1. Үнэлгээг зөвхөн багш гаргах биш, түүнд суралцагчид оролцдог (суралцагчийн
өөрийн үнэлгээ, хөндлөнгийн үнэлгээ, багшийн үнэлгээ) хамтын шинжтэй болж
байна.
2. Суралцагчийн зөвхөн цээжилсэн мэдлэгийг хянаж дүгнэдэг байснаасаа
татгалзаж, суралцагчийн эзэмшсэн мэдлэг, чадвар, төлөвшил зэргийг иж бүрэн
байдлаар хянаж үнэлэх хэрэгтэй боллоо
3. Суралцагчийн авсан оноо, үнэлгээ нь өөрчлөгддөггүй, хэвээр байна гэсэн
ойлголт өөрчлөгдөж, суралцагч өөрөө хичээл зүтгэл гаргавал үнэлгээг ахиулж
болдог, өөрөөр хэлбэл үнэлгээ нь хөдөлгөөнтэй, уян хатан зүйл болж эхэлсэн4
• 4
Үнэлгээний орчин үеийн чиг хандлага ШУТИС-ийн профессор Л.Тамир

8. 7
ХОЁР:СУДАЛГАА
СУРАГЧДЫН МЭДЛЭГ ЧАДВАР, ДАДАЛ ХЭВШЛИЙГ ДҮГНЭХ ЗААВАР
Анги бүрийн хүүхдийн нэрийн ард нь компьютерийн дугаарыг бичсэн:
• Ирц -10 оноо
Улаан өнгөөр : ирсэн
Хар өнгөөр: тасалсан, хожимдсон
Цэнхэр өнгөөр :өвчтэй, чөлөөтэй
• Оролцоо, дадал хэвшил, гэрийн даалгавар-60 оноо
Оролцоо – ээлжит хичээлбүрээр багшийн бэлтгэсэн даалгаврын гүйцэтгэл/40 оноо/
Улаан өнгөөр: даалгаврыг бүрэн гүйцэтгэсэн
Хар өнгөөр: даалгаврыг гүйцэтгээгүй
Цэнхэр: өнгөөр даалгаврыг дутуу гүйцэтгэсэн
• Дадал хэвшилд: /5 оноо/
2013-2014 оны 3 ба 4 улиралд компьютерийн гар маузыг байранд нь эмх цэгцтэй
байрлуулах, сандалыг ширээний доогуур хийх, нүдний дасгал хийх
Мэдээлэл зүйн кабинетын нэг компьютер дээр анги бүрээс 1 сурагч суух бөгөөд дээд
тал нь 17 сурагч тухайн компьютер дээр ажилладаг. Ийм учраас энэ 2014-2015 оны
хичээлийн жилээс:
 Сурагч бүр ээлжит хичээл бүрээр гүйцэтгэх даалгаврыг Documents хавтасанд
өөрийн сурдаг анги, нэрээр хавтас нээж даалгаврыг хадгалж сурах дадал
хэвшилтэй болно гэх мэт ...
• Гэрийн даалгаврын гүйцэтгэлийг : /15 оноо/
Улаан өнгөөр: даалгаврыг бүрэн гүйцэтгэсэн
Хар өнгөөр: даалгаврыг гүйцэтгээгүй
Цэнхэр өнгөөр: даалгаврыг дутуу гүйцэтгэсэн
• Мэдээлэл зүйн кабенитад хуваарийн дагуу цэвэрлэгээ хийх /5 оноо/
Сурагчдыг цэвэр орчинг бүрдүүлжхичээллэх
• Сэдвийн шалгалт -30 оноо /Нэгж хичээл/ гэж дүгнэсэн.

9. 8
Зураг 1: 3 улирлын үнэлгээний хүснэгт
Зураг 2: 4 улирлын үнэлгээний хүснэгт

10. 9
Зураг3: Үнэлгээний хүснэгтийг тооцох томъёо
ирц
3
Ирц
4
оролцоо
/явцын
үнэлгээ/
3
оролцоо
/явцын
үнэлгээ/
4
гэрийн
даалгавар
3
гэрийн
даалгавар
4
дадал
хэвшил
3
дадал
хэвшил
4
Үнэлгээ
3
Үнэлгээ
4
Сургагч 1 10 10 30 40 15 15 4.3 5 59.3 70
Сургагч 2 10 10 30 40 13 15 4.3 5 57.3 70
Сургагч 3 8.7 7.5 20 20 11 11 4.3 3.7 44 42.2
Сургагч 4 10 10 30 40 13 15 5 5 58 70
Сургагч 5 10 8.7 25 37 15 14 5 4.6 55 64.3
Сургагч 6 10 10 35 40 15 14 4.3 5 64.3 69
Сургагч 7 5 5 20 20 13 7.5 4.3 2.5 42.3 35
Сургагч 8 10 10 30 40 13 8.25 5 4.6 58 62.9
Сургагч 9 7.5 5 15 20 11 9.3 3.7 1.8 37.2 39.8
Сургагч 10 7.5 8.7 20 30 11 13 4.4 4.6 42.9 56.3
Сургагч 11 10 10 35 37.5 13 12 4.3 5 62.3 64.5
Зураг 4: Зураг 1, Зураг 2-ийг томъёонд оруулж сурагч бүрийг харьцуулсан үнэлгээ

11. 10
Зураг 5: Зураг 4-ийн 3 улирлын үнэлгээ ба 4 улирлын үнэлгээний харьцуулалт
Зураг 6: Ахлах ангиудын 3 ба 4-р улиралын сурлагын амжилт, чанар
59.3
57.3
44
58
55
64.3
42.3
58
37.2
42.9
62.3
70 70
42.2
70
64.3
69
35
62.85
39.8
56.3
64.5
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11
Үнэлгээний өөрчлөлт
Үнэлгээ3 Үнэлгээ 4
20
35
40
35
30
20
40
50
60
65
60 58 60 60
45
39
48
42
50
56 54
100 100 100 100 100 100 100
11 а 11б 11в 11г 10б 10в 10г
чанар1 чанар2 амжилт1 амжилт2

12. 11
Зураг 7: Дунд ангиудын 3 ба 4-р улиралын сурлагын амжилт, чанар
9б 9в 9г 8а 8б 8г 7а 6а 6б
60
52
60
45
50
60 62
65
52
100 100 100 100 100 100 100 100 100
20 18
21
15
23
30 32 30 28
72
65
74
94
59
74
87
83
50
амжилт1 амжилт2 чанар1 чанар2

13. 12
СУРАГЧДЫН ҮНЭЛГЭЭНД ӨГСӨН ДҮГНЭЛТ

14. 13
Сурагчидтай үнэлгээний талаар ярилцлага хийхэд “Юун дээрээ үнэлгээ алдаж
байгаагаа мэдэж, түүнийгээ засаж чадаж байсан” гэж хариулсан.
БАГШИД ГАРСАН ӨӨРЧЛӨЛТ
• Сурагчдыг дээрх үзүүлэлтүүдээр 2013-2014 оны хичээлийн жилд дүгнэхэд 3-р
улиралд сурагчийн үнэлгээ сул гарч байсан бол 4-р улирлаас тухайн сурагчийн
үнэлгээ ахиж байсан. Нөгөөтэйгүүр хүүхэд зөв дадал хэвшилд суралцаж, өөрөө
өөртөө болон бусаддаа зөв шаардлага тавьж , багш миний хувьд ээлжит хичээл
дээр чиглүүлэх үүрэг гүйцэтгэх болсон.
• Энэ үнэлгээний аргачлал нь сурагчдын мэдлэг чадвар, ахиц амжилт, дадал
хэвшилийг үнэлэхээс гадна багш өөрийнхөө үйл ажиллагааг үнэлж дүгнэх нэг
үзүүлэлт болж чадсан.

15. 14
ҮНЭЛГЭЭГ ХЭРХЭН САЙЖРУУЛСАН
• Сурагчдын хичээлд оролцох чадвар сайжирсан учир сурагч нэг бүрийг хөгжсөн
гэсэн үнэлгээг нэмж оруулсан.
• Хөгжсөн үнэлгээ нь: Ээлжит хичээл дээр даалгаврыг гүйцэтгээд нэмэлт
даалгавар авч гүйцэтгэсэн сурагчийг хөгжсөн гэсэн үнэлгээнд дүгнэнэ. 5 удаа
хөгжсөн гэсэнүнэлгээ авбалсурагч улирлын дүнгээр90 гарч байвалгүйцэтгэлээр
нь 100 гэсэн үнэлгээ гаргана.
ДҮГНЭЛТ
• Багшийн үйл ажиллагааны төлөвлөлтөнд тусгагддаг үндсэн 5 үзүүлэлтийг энэ
үнэлгээгээр бүрэн шийдвэрлэж чадсан. Жишээ нь
Төлөвшлийн дадал хэвшилд: Сурагчид сандлаа ширээн доогуур хийж, мауз болон
гарыг тэгшилж эмх цэгцтэй байрлуулдаг.
Оролцоо: Хичээл 100%-ийн ирцтэй цагтаа эхэлдэг.
Ахиц, амжилт: Сурагчдын бие даан мэдлэг бүтээх чадвар эрс сайжирсан.
Эрүүл мэнд: Нүдний дасгал хийж сурсан. Анги танхим цэвэрхэн, цэвэр орчинд
хичээллэдэг болж байна.

16. 15
Авьяасыг хөгжүүлэх: Нэмэлт даалгавар гүйцэтгэдэг. Мөн багаар ажиллаж бүтээл
гаргахдаа бусад мэдээллийн эх сурвалжуудыг ашиглаж, мэдээлэл цуглуулж,
боловсруулж дүгнэлт гаргах чадвартай болсон.
Боловсролын үйлчилгээний сэтгэл ханамж: Үнэлгээний аргачлалын талаараа
судалгаа авахад сурагчид сэтгэл хангалуун байсан.
Сайжруулах санал: Оролцоон дээр даалгаврын гүйцэтгэлийг нарийвчлан тооцох
тэмдэглэгээ гаргах нь чухал юм гэж үзлээ.
Teacher.sur.mn- - -
байршуулсан.
НОМ ЗҮЙ
• Боловсрол судлал сэтгүүл УБ, 2011он 10 сар
• Судалгааны арга зүй Д.Түмэндэмбэрэл УБ, 2010 он
• Сурган хүмүүжүүлэх зүйн үндэс” Ш.Ичинхорлоо УБ, 2006 он
• “Физикийн боловсролын стандарт УБ, 2003 он
• Мэдээлэл зүй II багшийн ном УБ, 2014 он
• Боловсролын шинэчлэгдсэн дүрэм, журам
• Багшийн ажлыг үнэлж, дүгнэх журам
Интернэтийн мэдээлэл
• http://en.wikipedia.org/wiki/Child_development
• http://www.howkidsdevelop.com/developSkills.html#dev
• http://uranchimeg.com/Education/?p=5819
• http://rer.sagurup.com/content/53/1/117.full.pdf

17. 16
ХАВСРАЛТ

18. 17
ХИЧЭЭЛИЙН СЭДЭВ: Температур
ХҮЛЭЭГДЭЖ БУЙ ҮР ДҮН:
- Температур, термометрийн тухай ойлголтыг гүнзгийрүүлэн мэдэх
- Термометрээр температурыг зөв хэмжиж, утгыг унших
- Дулааны мэдрэмжээрээ температурыг тодорхойлох
АГУУЛГА: Биеийн халуун хүйтнийг илэрхийлдэг физик хэмжигдэхүүнийг температур
гэнэ. Температурыг хэмждэг багажийг термометр гэнэ. Температурын Цельс, Кельвин,
Фарангейтийн хуваарь байдаг.
САМБАР ТӨЛӨВЛӨЛТ:
Өдөртөө +80
С , дулаан (халуун)
Шөнөдөө -50
С , хүйтэн (сэрүүн)
Халууны шил
Сэдэв:
Багийн ажлын
хуудас
Дэлгэцээр слайд
харуулна.
АРГА ЗҮЙ: Таамаглал дэвшүүлж түүнийгээ туршилт хийн бататган баяжуулах
ТУРШИЛТЫНХЭРЭГЛЭГДЭХҮҮН: термометр хүүхдийн тоогоор, халуун, бүлээн, хүйтэн
устай сав, ажлын хуудас
ХИЧЭЭЛИЙН ТӨЛӨВЛӨЛТ:
ҮЕ ШАТ
ХУГАЦАА
БАГШИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА СУРАГЧИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГАА
АНХААРАХ
ЗҮЙЛ
ЭХЛЭЛ
8мин
Сэдэлжүүлэлт:
Багш сурагчдад дараах
асуултыг тавьж хариултыг
сурагчдын дунд хэлэлцүүлнэ.
Асуулт:
- Өнөөдрийн цаг агаарын
мэдээг харсан уу? Хэд
байсан бэ? Хэрэв
Сурагчид хичээлд бэлтгээд
багшийн асуултанд хариулж
харилцан ярилцана.
Боломжит хариултууд:
- Өнөөдрийн цаг агаарыг
мэдээгээр өдөртөө . . . шөнөдөө
. . ., бороотой, цастай,

19. 18
сурагчидаас цаг агаарын
талаар мэдэхгүй байвал багш
цаг агаарыг хэлж
хэлэлцүүлэгийг хөтөлнө.
- Өдөртөө +80
С, Шөнөдөө –
50
С гэдэг нь юу гэсэн үг вэ?
- Одоо ангид ямар байна вэ?
Чи яагаад тэгж бодож байна
вэ?
Үүнийг нарийн мэдэж болох
уу?
- Биеийн ямар эрхтэнээр
мэдэрч болох вэ?
Сурагчдын хариултаас
самбарт бичих шаардлагатай
мэдээллийг багш самбарын
зүү дээд хэсэгт бичнэ.
Бид өнөөдрийн хичээлээр
юуны тухай үзэх гэж байх шиг
байна? Гэсэн асуултын
хариултаа хичээлийн сэдвийг
гаргаж самбарт бичнэ.
Хичээлийн зорилгыг
танилцуулж слайдаар
термотертэй ажиллах осол
аюулгүйн зааварчлага өгнө.
- Хүүхэд бүрт ажлын хуудас
тараан Туршилт1 зааврыг
уншуулна.
- Термометр тараан өгч
туршилт 1-ийг хийлгэнэ.
салхитай, дулаахан, хүйтэн
байна гэсэн.
- Өдөртөө +80
С гэдэг нь
дулаахан, шөнөдөө -50
С гэдэг
нь хүйтэн.
- Анги дулаахан байна.
Арьсаараа мэдэрнэ. Халаалт
өгсөн байгаа. Би их халууцаж
байна.
- Болно. Халууны шилээр,
температур хэмжигч багажаар,
термометрээр хэмнэ.
Биеийн халуун хүйтэн, халууны
шил, термометийн . . . тухай
үзэх гэж байна.
- Багшийн бэлтгэсэн сайлдыг
анхааралтай харж
термометртэй ажиллахдаа юуг
анхаарахыг мэдэжавна.
Термометртэй
ажиллах
зааварчлага
өгнө.
ӨРНӨЛ
30мин
Туршилт 1-г хийлгэж дүгнэлт
гаргуулна. Багш сурагчдад
хугацааг харж өгнө. Сурагчид
зөвхөн термометрийн заалтыг
харж утгыг ажлын хуудас
дээр тэмдэглэжавна.
Эндээс дүгнэлт гаргуулна.
Биеийн температурыг
хэмжихдээ термометрийн
заалт тогтворжтол хүлээх
хэрэгтэйг бататгана.
Туршилт 2 ба туршилт 3-ын
зааврыг уншуулна. Туршилт
2-ыг хийж Термометр
ашиглан савтай усны
температурыг хэмжиж ажлын
хуудсаа бөглөнө.
Дүгнэлтийг “Биеийн
температураас их байгаа
биеийг халуун, бага байгаа
биеийг хүйтэн, ойролцоо
- Сурагчид багштай хамтран
туршилт 1-ийг хийж хүнэгтийг
бөглөж графикийн цаасан дээр
хугацаанаас температур хэрхэн
хамаарч байгааг зураад
түүнээс дүгнэлт гаргана.
Дүгнэлт: Хэсэг хугацааны
дараа температур ижил болж
байна.
Туршилт 2-ыг зааврын дагуу
хийж өөрт мэдрэгдэн
мэдрэмжээ ярилцан хүснэгтийг
бөглөж дүгнэлт гаргана.
Дүгнэлт: Гараар биеийн
температурыг нарийн хэмжиж
болохгүй ч мэдрэмж ямар
чухал болохыг ойлгоно.
Туршилт 3-г хийж халуун,
хүйтэн, бүлээн усны
Туршилт 1-ийг
гүйцэтгэхдээ 2
ба 3 сурагч
хамтран хийнэ.
Туршилт 2,
Туршилт 3-ыг
бүх сурагчид
хийнэ.
Сурагчдыг
туршилт
гүйцэтгэж
дуусахад гарын
нь арчуулна.

20. 19
байгаа биеийг бүлээн байна
гэж ярьдаг юм байна” гэсэн
талруу хийлгэнэ.
температурыг хэмжиж
хүснэгтийг бөглөнө.
Сурагч бүр термометрийн
заалтыг хүснэгтэнд бөглөж
дундаж утгыг гаргана.
ТӨГСГӨЛ
2мин
Өнөөдрийн хичээлээр юу
мэдэж авсаныг яриулна.
Өнөөдрийн хичээлээр юу
мэдэж авсанаа ярина.
Гэрийндаалгаварт: Сурах бичгийн 37-р хуудсан дээр байгаа “Шингэнт термометр хийх”
туршилтыг өгнө.
СУРАГЧИЙН АЖЛЫН ХУУДАС
Туршилт 1: Миний биеийн температур
Хэрэглэгдэх зүйлс: Термометр
Гүйцэтгэх: - Термометрийн үзүүрийг гарынхаа алганы хонхорт атгаад 10секунд тутамд
термометрийн заалтыг тэмдэглэж авна.
- Хэмжилтийн үр дүнгээ хүснэгтэнд бичээрэй.
- Температур – хугацааны диаграмм зур.
Температур хугацаанаас хэрхэн хамаарч өөрчлөгдөж
байна вэ?
Туршилт 2: Дулааны мэдрэмжээрээ температурыг тодорхойлж чадах уу?
Гүйцэтгэх дараалал:
1. Зурагт үзүүлсний дагуу 1 ба 2-р саванд хоёр гараа зэрэг дүрээд 30секунд орчим
байлгана.
2. 3-р саванд хоёр гараа зэрэг дүр.
3. 3-р саванд гараа дүрэхэд ямар мэдрэмж мэдрэгдсэн бэ?
1-р савтай ус
2-р савтай
ус
3-р савтай ус
1-р саванд дүрэгдсэн
гар
2-р саванд дүрэгдсэн
гар
Хугацаа, сек
Температур, 0
С
1 2 3 Дундаж
0
10
20
30
40
50
60
70

21. 20
Туршилт 3: Савтай усны температурыг хэмжих
Гүйцэтгэх дараалал:
- Багийн бүх гишүүд гурван хуваагдаж 1-р хэсэг 1-р савтай усны температурыг, 2-
р хэсэг 2-р савтай усны температурыг, үлдсэн нь 3-р савтай усны температурыг
тус тус хэмжиж хүснэгтийг бөглөнө.
1-р савтай усны
температур
2-р савтай усны
температур
3-р савтай усны
температур
1 2 3 Дундаж 1 2 3 Дундаж 1 2 3 Дундаж
3-р савтай ус
Хугацаа,
сек
Температур,
0
С
0
10
20
30
40
50
60
70

22. 21
1-р
савтай
ус
2-р
савтай
ус
1-р саванд
дүрэгдсэн
гар
2-р саванд
дүрэгдсэн
гар
1-р савтай усны
температур
2-р савтай
усны
температур
3-р савтай
усны
температур

23. 22
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Сэдэв: Зураг боловсруулалт
Хамрах хүрээ:Пэйнт програмын дунд шатны мэдлэгтэй 7-р ангийн суралцагчид
Зорилго:
- Paint програмыг ашиглан зураг болон текст зурж, засварлаж сурах
Зорилт
• Цонхны төлөв
• Хэрэгсэлүүрүүдийн үүрэг
• File цэс, түүний командуудын үүрэг
• Edit цэс, түүний командуудын үүрэг
• Image цэс, түүний командуудын үүрэг
• Color, Help цэс
Мэдлэг
- Пэйнт программ дээр зураг болон текст засварладаг болох
Чадвар
- Компьютер ашиглан зураг зурах бичвэр бэлтгэх нь мэдээллийн технологийн
хэрэглээ болохыг ойлгож, мэдээллийн технологийг ашиглаж сурах .
Хэрэглээ
- Paint програмыг ашиглан зураг зураж гар хулганатай ажиллаж сурна.
Цагийн төлөвлөлт:
Судлах
анги
Дэд сэдэв Үйлийн нэр
Лекц Дадлага Бүгд цаг
7-р
анги
Пэйнт програмын бүтэц, зохион байгуулалт + 1
File, Edit цэсний командуудын үүрэг + + 2 цаг
Хэрэглүүрийн тайлбар + + 2 цаг
Дасгал + 1 цаг
Image цэсний командууд + + 2 цаг
Colors, help цэсний командууд + + 2 цаг
Дасгал + 1 цаг
Сэдвийн шалгалт + 1 цаг
Нийт цаг 12 цаг
7.Сургалтын орчин:
Материаллаг Үйл ажиллагааны Сэтгэл зүйн
 Стандарт
 Нэгж хичээл
хөтөлбөр
 Үзүүлэн
 Сорилын хувилбар
 Техник хэрэгсэл
 Сурагчдын
бүтээлийн сан
 Багаар ба хосоор
ажиллах
бүрэлдэхүүн
 Багшийн чиглүүлэх
 Ажиллах дасгал,
даалгаврын сан
 Багш сурагчдын
хамтын ажиллагаа
 Багш сурагчийн
харилцааны сайн орчин
 Сурах сургах эрмэлзэл
 Техникийн бүрэн бүтэн
байдал
 Лаборатори болон
ангийн эрүүлахуйн
шаардлага
Хэрэглэгдэхүүн:
Мэдээлэл зүйн кабинет
Журнал
Нэгж хичээлийн хөтөлбөр
Арга зүй:

24. 23
Дасгал ажиллуулах арга
 Сурагчдаар дасгал ажиллуулж үнэлгээ өгнө.Хичээл заасны дараа бататгаж
сурагчдад дасгал өгөн ажиллуулах.Энэ хичээлд хэр идэвхитэй оролцсон ,хэр
сайн ойлгосон эсэхийг шалгах болно.
Хамтран ярилцах арга:
 Суралцагчид багшийн болон сурагчийн ярианаас хэрэгтэй зүйлээ мэдэж
авна.Хичээл ерөнхийдөө багшийн бэлдэжирсэн хичээлийг сайн хамтран сайн
ойлгож авах
Практик үйлдлийн арга:
 Компьютер дээр сурагчдаар онолын мэдлэгийг баталгаажуулан хийлгэх.
Бүлэг сэдэв үнэлгээний арга
 Сайн үнэлгээ алив ажлыг сайжруулахад чиглэгддэг.
Үнэлгээ:
- Явцын болон практик үйл ажиллагааг даалгаврын гүйцэтгэлээр үнэлнэ.
/Үнэлгээний хүснэгт/

25. 24
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Хичээл-1
Сэдэв: Пэйнт програмын бүтэц, зохион байгуулалт
Зорилт:
 Paint програмыг ямар үүрэгтэйг мэдэх
 Paint програмыг судлах
Арга зүй:
- Хамтран ярилцах арга, үнэлгээний хүснэгт
Хэрэглэгдэхүүн:
- Сурах бичиг, прожектор, багшийн бэлтгэсэн слайд, компьютер
Агуулга
Уг програмыг ашиглан Windows програмын орчинд төрөл бүрийн зураг зурж, засварлаж
болно. Мөн өөрийн баримтандаа зураг оруулж, Windows програмын дэлгэц дээр
байрлуулж, татаж авсан фото зургуудаа үзэж болно.
Хичээлийн явц: /1 цаг/
Үе шат Сурагчийн үйл ажиллагаа Багшийн үйл ажиллагаа
Анхаарах
зүйл
Зохион
байгуулах
2 минут
- Багштай мэндлэж хичээлийн
бэлтгэлээ хангах
- Сурагчид багштай
мэндлэн сурах бичиг
болон дэвтэрээ
гаргана.
Сэдэлжүүлэх
Асуудал
Шийдвэрлэх
5 минут
- Сурагчийн зурсан зургийг
үзүүлнэ.
- Үүнийг компьютер дээр зурж
болох талаар асууна.
- Үүний дүнд өнөөдрийн
хичээлийн сэдэв гарч ирнэ.
- Зорилтоо дэвтэрт нь
тэмдэглүүлнэ.
- Зурсан зургийг
харснаар өнөөдрийн
хичээлийн сэдвээ
гаргаж ирнэ.
- Хичээлийн сэдэв
зорилтоо тэмдэглэх
Шинэ мэдлэг
бүтээх
10 минут
- Пэйнт програмын бүтэц болон
зохион байгуулалтын талаар
мэдлэг эзэмшүүлнэ.
- Шаардлагатай
зарим онолын
мэдлэгийг дэвтэртээ
тэмдэглэх

26. 25
Сурагчдын бие
даасан бүтээлч
үйл ажиллагаа
10 минут
- Байшин зурна. - Даалгаврыг
дэвтэрт бичиж
тэмдэглэх
Дүгнэлт
5 минут Өнөөдрийн хичээлээс юу ойлгосноо дүгнэн ярилцах
Гэрийн
даалгавар
1 минут
- Үзсэн хичээлээ бататгаж ирэх - Дэвтэртээ тэмдэглэх
Үнэлгээ: Сурагчдыг даалгавраар үнэлнэ. /5 мин/
Дадал хэвшил: Нүдний дасгал /2 мин/
Даалгавар: Байшин зурах
Үнэлгээ:
 Загвар зургийг дүрс ашиглаж зурсан байдал
 Дүрсийг өгөгдсөн өнгөөр будсан байдал
Бор өнгө
Хар өнгө
Хөх өнгө
Шар өнгө
Хар өнгө
Ногоон өнгө

27. 26
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Хичээл-2
Сэдэв: File, Edit цэсний командуудын үүрэг
Зорилт
- Файлаа хадгалах болон нээх, шинэ хуудас нээж сурна
Арга зүй: Дасгал ажиллуулах арга, үнэлгээний хүснэгт
Хэрэглэгдэхүүн:Сурах бичиг, багшийн бэлтгэсэн слайд, компьютер, прожектор бусад
хэрэглэгдэхүүн.
Агуулга:
Хичээлийн явц: /2 цаг/
Үе шат Сурагчийн үйл ажиллагаа Багшийн үйл ажиллагаа Анхаарах зүйл
Зохион
байгуулах
2’
- Багштай мэндлэж
хичээлийн бэлтгэлийг
хангах
- Сурагчдид тус тусын
компьютерээ асааж
хичээлдээ бэлтгэнэ.

28. 27
Сэдэлжүүлэх
Асуудал
шийдвэрлэх
7’
- Өмнөх мэдлэгээ сэргээж
ярилцах
- Гэрийн даалгаврыг шалгаж
сурагчдаас асуулт асууна.
- Өнөөдрийн хичээлийн
талаарх төсөөлөл болгож
өмнө үзсэн
програмуудынхаа
цэсүүдийг асууна.
- Өмнөх хичээлээс дутуу
орхигдсон ойлголтуудыг
нэмж тайлбарлах
- Гэрийн даалгавраа
шалгуулах
- Хичээлийн сэдэв зорилтоо
танилцуулах
- Жишээ нь.
Хэрхэн
хадгалах
Удирдла
гын товч
гэх мэт
Шинэ мэдлэг
бүтээх
26’
- File, Edit цэсний
командуудыг эзэмшүүлнэ.
- Дэвтэртээ тэмдэглэж авч
багшаас асуух зүйл байвал
асуух
- Шинэ команд цэсээ
тайлбарлан бичиж авна.
-
Сурагчдын бие
даасан бүтээлч
үйл ажиллагаа
25’
- “Хавар” гэсэн сэдэвтэй
зураг зураад 89 гэсэн
файлын өргөтгөлтэй
хадгалаад шинэ хуудас
нээж үзүүлнэ.
- Дасгалыг компьютер
ашиглан програмаар
боловсруулна.
Дүгнэлт
5’
Өнөөдрийн хичээлээс юу ойлгосноо дүгнэн ярилцах
Гэрийн
даалгавар
1’
- Цэс, командуудаа
цээжлэх, тогтоох
- Тэмдэглэж авах
Үнэлгээ: Сурагчдыг дасгал даалгавараар үнэлнэ. /10 мин/
Дадал хэвшил: Нүдний дасгал /4 мин/
Зорилт: Paint програмын хэрэглүүдийн үүргийг тогтоох
Арга зүй: Дасгал ажиллуулах арга, үнэлгээний хүснэгт
Хэрэглэгдэхүүн: Сурах бичиг, багшийн бэлтгэсэн слайд, бусад хэрэглэгдэхүүн.
Агуулга:

29. 28
Хичээлийн явц: /Хугацаа 2 цаг/
Үе шат Сурагчийн үйл ажиллагаа Багшийн үйл ажиллагаа Анхаарах зүйл
Зохион
байгуулах
2’
- Багштай мэндлэж хичээлийн
бэлтгэлээ хангах
- Сурагчид компьютерээ
асааж хичээлд бэлэн
болгох
Хамтарч хийж
байгаа байдлыг
ажиглах
Хичээлд
идэвхитэй
оролцсон
сурагчдыг үнэлэх
Дасгал: Өмнөх
хичээл дээр
хийсэн дасгал
дээр нэмж
ажиллана.
Үнэлгээ:
Сурагчдыг
жишиг
даалгавараар
үнэлнэ. 15 мин,
Сэдэлжүүлэх
Асуудал
шийдвэрлэх
7’
- Өмнөх мэдлэгээ сэргээж
ярилцах
- Өнөөдрийн хичээлийн талаарх
төсөөлөл болгож өнгө болон
багаж хэрэгслийн асууна.
- Өмнөх хичээлээс дутуу
орхигдсон ойлголтуудыг
нэмж тайлбарлах
- Хичээлийн сэдэв
зорилтоо дэвтэртээ
бичих
Шинэ мэдлэг
бүтээх
24’
- Текстийн фонд болон хэрхэн
хэлбэржүүлэх
- Өнгө болон багаж хэрэгсэлийг
хэрхэн ашигладаг талаар мэдлэг
эзэмшинэ.
- Дэвтэртээ тэмдэглэх
Сурагчдын бие
даасан бүтээлч
үйл ажиллагаа
24’
- Өнхрүүш үлгэрийн тухай зураг
зурж мөн үлгэрийг бичиж
хэлбэржүүл.
- Дасгалыг компьютер
ашиглан програмаар
боловсруулна.
Дүгнэлт
5’
Өнөөдрийн хичээлээс юу ойлгосноо дүгнэн ярилцах
Гэрийн
даалгава
1’
- Өнөөдрийн үзсэн хичээлээ
уншиж бататгаж ирэх
- Цэс командуудаа цээжлэх,
тайлбарлаж сурах.
Дэвтэртээ тэмдэглэх
Дадал хэвшил: Нүдний дасгал хийх / 2мин/

30. 29
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Хичээл-4
Сэдэв:Дасгал
Зорилт: Өмнөх мэдлэгээ бататгах
Арга зүй: Практик үйлдлийн арга, үнэлгээний хүснэгт
Хэрэглэгдэхүүн: Сурах бичиг, тараах материал бусад хэрэглэгдэхүүн.
Үнэлгээ: /10 минут/
- Сурагчдыг стандарт бус үнэлгээг дасгал даалгавараар үнэлнэ.
Дасгал: /28 минут/
Paint програмын цонхны зүүн захад Tool Box буюу зургийн хэрэгслүүд, доод хэсэгт
Color Box буюу будгийн хэрэгслүүд байрлана.
Зурсан зургаа Windows програмын Desktop буюу дэлгэц дээр байрлуулах дараах
дарааллаар гүйцэтгэнэ.
1. Цэцэг зурах
2. Зургаа хадгалах
3. File цэснээс хэрвээ Set as Background /Tiled/ командаар зургийг дэлгэц дүүртэл
давтаж байрлуулна. Set as Background /Centered/ команд сонговол дэлгэцийн
төвд байрлуулдаг.
Дадал хэвшил: Нүдний дасгал хийх / 2мин/

31. 30
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Хичээл-5
Сэдэв: Image цэсний командууд
Зорилт:
- Зураг засварлах, үнэлгээний хүснэгт
Арга зүй: Дасгал ажиллуулах арга
Хэрэглэгдэхүүн: Сурах бичиг, багшийн бэлтгэсэн слайд, бусад хэрэглэгдэхүүн.
Агуулга:
Хичээлийн явц:/2 цаг/
Үе шат Сурагчийн үйл ажиллагаа Багшийн үйл ажиллагаа
Анхаарах
зүйл
Зохион
байгуулах
2’
- Багштай мэндлэж
компьютерээ асаа
- Сурагчдид компьютерээ
асааж хичээлийн
бэлтгэлээ хангах

32. 31
Сэдэлжүүлэх
Асуудал
шийдвэрлэх
5’
- Өмнөх мэдлэгээ сэргээж
ярилцах
- Өнөөдрийн хичээлийн
талаарх төсөөлөл болох
зургийг эвлүүлж үзүүлэх
- Өмнөх хичээлээс дутуу
орхигдсон ойлголтуудыг
нэмж тайлбарлах
- Хичээлийн сэдэв
зорилтоо танилцуулах
Шинэ мэдлэг
бүтээх
19’
- Image цэсийг ашиглан
зураг засварлах мэдлэг
эзэмшинэ.
- дэвтэртээ тэмдэглэжавах
Сурагчдын бие
даасан бүтээлч
үйл ажиллагаа
35’
- Компьютерийн үндсэн
зургийг дуудан эвлүүлгэ
хий.
- Дэвтэрт бичиж
тэмдэглүүлэх
Дүгнэлт
9’
- Өнөөдрийн хичээлээс юу
ойлгосноо дүгнэн ярилцах
- Дутуу ойлгосон зүйлээ
лавлаж асуух
Гэрийн
даалгава
1’
- Өнөөдрийн хичээлээ
бататгаж ирэх
Үнэлгээ: Сурагчдыг үнэлгээг дасгал даалгавараар үнэлнэ. /7 мин/
Дадал хэвшил: /2 мин/
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Хичээл-7
Сэдэв:Дасгал
Зорилт: Өмнөх мэдлэгээ бататгах
Арга зүй: Практик үйлдлийн арга, үнэлгээний хүснэгт
Хэрэглэгдэхүүн: Компьютер
Үнэлгээ: /7 минут/
- Сурагчдыг стандарт бус үнэлгээг дасгал даалгавараар үнэлнэ.
Дасгал: /31 минут/
1. Шатрын хөлөг зур.
Тавигдах шаардлага:
1. Өнгө
2. Текст
3. Дүрс
4. Загвар
Жишээ нь:

33. 32
Дадал хэвшил:2 мин
ХЯНАСАН
СУРГАЛТЫН МЕНЕЖЕР Ц.ОТГОНЖАРГАЛ
Хичээл-8
Сэдэв:Дасгал
Зорилт: Өмнөх мэдлэгээ бататгах
Арга зүй: Бүлэг сэдвийн үнэлгээний арга
Үнэлгээ: /7 минут/
Дасгал :/31 минут/
Дадал хэвшил: 2 мин

34. 33
Дүгнэх журам: 35 оноо
1. Загвар зургийг дуурайж зурсан байдал 10 оноо
2. Өнгөний сонголт 10 оноо
3. Текст бичсэн байдал 10 оноо
4. Файлын хадгалалт 5 оноо
Оноо Хувь Үсгэн
үнэлгээ
35 100 A
34 97.1429 A
33 94.2857 A
32 91.4286 A
31 88.5714 B
30 85.7143 B
29 82.8571 B
28 80 B
27 77.1429 C
26 74.2857 C
25 71.4286 C
24 68.5714 D
23 65.7143 D
22 62.8571 D
21 60 D