ΕΚΘΕΣΗ, ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ, ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑ, ΠΩΣ ΓΡΑΦΩ ΕΚΘΕΣΗ, ΔΟΜΗ ΚΥΡΙΩΣ ΘΕΜΑΤΟΣ

1. Κυρίως θέμα
Πρόκειται για το τμήμα της έκθεσης στο οποίο αναπτύσσουμε την επιχειρηματολογία
μας για αυτά που μας ζητήθηκαν. Πρέπει να χαρακτηρίζεται από:
þ σαφήνεια,
þ λογική οργάνωση,
þ πληρότητα περιεχομένου,
þ αλληλουχία νοημάτων
þ και καταλληλόλητα ύφους (ανάλογα με το επικοινωνιακό πλαίσιο).
Η ορθή κατανόηση του θέματος είναι η το «κλειδί» που θα μας οδηγήσει στην
επιτυχή σύνθεση ενός κειμένου. Προϋπόθεση για να το καταφέρουμε αυτό είναι η
προσεκτική διερεύνηση των δεδομένων και των ζητουμένων που μας δίνονται.
Δεδομένο – Ζητούμενο
Θέμα
Α. Δεδομένο
Έννοια ή φαινόμενο γενικά αποδεκτά, που δεν επιδέχονται
αμφισβήτηση, αλλά παρουσιάζονται ως αντικειμενική
πραγματικότητα.
Β. Ζητούμενο
Άμεση ή έμμεση διατύπωση ερωτημάτων στο που απαιτούν
ανάπτυξη και επιχειρηματολογία.
Α. Δεδομένο:
Κάθε θέμα εντάσσεται σε μια ευρύτερη θεματική ενότητα. Δηλαδή, το θέμα
αναφέρεται σε μία κεντρική έννοια, π.χ. παιδεία, η οποία προσδιορίζει το ευρύτερο
πλαίσιο που θα κινηθούμε.
Συνήθως, όμως, υπάρχουν και δευτερεύουσες έννοιες που περιορίζουν το πλαίσιο της
κεντρικής έννοιας, π.χ. η καλλιέργεια της ευρωπαϊκής συνείδησης μέσω της παιδείας.
Αυτές οι έννοιες καθορίζουν την οπτική γωνία μέσα από την οποία θα εξετάσουμε την
κεντρική έννοια .
Β. Ζητούμενο: Συνήθως είναι δύο (σπανίως ένα ή τρία) και πρέπει να αναπτύσσονται
– στο μέτρο του δυνατού – ισομερώς. Το κείμενο που θα παραγάγουμε πρέπει να
χαρακτηρίζεται από επαρκή και τεκμηριωμένη απάντηση στα ζητούμενα.

2. • Στις πανελλαδικές εξετάσεις οι κεντρικές έννοιες/θέματα διακρίνονται σε τρεις
κατηγορίες:
i. Κεντρική έννοια: πρόβλημα. Π.χ. Η διαρκώς αυξανόμενη καταναλωτική
τάση στους νέους.
ii. Κεντρική έννοια: αξία / αρετή. Π.χ. Η Δημοκρατία.
iii. Κεντρική έννοια: ουδέτερη έννοια. Π.χ. Η Τεχνολογία.
Επικοινωνιακό πλαίσιο
Η κατανόηση του επικοινωνιακού πλαισίου κρίνεται απαραίτητη ώστε να
κατανοήσουμε:
• Το κειμενικό είδος που μας ζητείται.
• Την επικοινωνιακή περίσταση, δηλαδή τα χαρακτηριστικά του πομπού (π.χ.
ομιλητής σε σχολική εκδήλωση) και του δέκτη (π.χ. Βουλή των εφήβων) –
παράγοντες που καθορίζουν τις υφολογικές μας επιλογές.
Συγκέντρωση υλικού / Τομείς εύρεσης επιχειρηματολογίας
Το υλικό που χρησιμοποιούμε για την ανάπτυξη ενός θέματος αντλείται από τους
τομείς που προσδιορίζουν: α) την προσωπικότητα του ατόμου, β) την κοινωνία.
Με αυτό το σκεπτικό μπορούμε να διακρίνουμε τους εξής τομείς :
1. Πνευματικός τομέας
Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: ανάπτυξη / έλλειψη κριτικής
ικανότητας, παιδεία – εκπαίδευση – μόρφωση / αυτομόρφωση, πνευματικοί
ταγοί, εποικοδομητικός διάλογος για γόνιμο προβληματισμό κ.ά.
2. Πολιτιστικός τομέας
Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: σεβασμός και αναδημιουργική
προσέγγιση πολιτιστικής κληρονομιάς (παράδοση), τέχνη, αθλητικό
ιδεώδες, γνήσια ψυχαγωγία (π.χ. θέατρο), θρησκεία κ.ά.
3. Πολιτικός τομέας
Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: αξιοκρατία, πολιτικοί θεσμοί, εθνική
συνείδηση, Δημοκρατία, διεθνείς σχέσεις κ.ά.
4. Οικονομικός τομέας
Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: τεχνολογία – βελτίωση της ποιότητας
των αγαθών, βιοτικό επίπεδο, εργασιακές σχέσεις – συνθήκες εργασίας,
επαγγελματικός προσανατολισμός, ανταγωνιστικότητα – έργα υποδομής
κ.ά.
5. Οικολογικός τομέας

3. Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: εξάντληση φυσικών πόρων –
υπερεκμετάλλευση, καταναλωτισμός, έλλειψη σεβασμού του ανθρώπου
κ.ά.
6. Ψυχικός τομέας
Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: ευγένεια, σεβασμός, ψυχικές
δυνάμεις (π.χ. αισιοδοξία, αποφασιστικότητα), ψυχική υγεία, οκνηρία κ.ά
7. Ηθικός τομέας
Ενδεικτικό υλικό επιχειρηματολογίας: καλλιέργεια ηθικών αρετών,
ελαττώματα και αδυναμίες του ατόμου, κοινωνική συνείδηση κ.ά.
Επιχειρηματολογία με βάση το είδος του ζητουμένου
Α. Διαπιστώσεις: Αν μας ζητηθεί να κάνουμε διαπιστώσεις για ένα φαινόμενο
ευρύτερης έννοιας (π.χ. ρατσισμός, κρίση ανθρωπισμού κ.ο.κ.) ή περιορισμένης
έννοιας (π.χ. η γλωσσική κρίση στους νέους κ.ο.κ.) , τότε αντλούμε την
επιχειρηματολογία μας :
• Από τις κοινωνικές σχέσεις, τις παραδόσεις, τον αθλητισμό, από τους φορείς
κοινωνικοποίησης, από το επάγγελμα / επαγγελματικές επιλογές, την πολιτική, τη
δημόσια διοίκηση, τη φύση, την επιστήμη, την τέχνη, τον ελεύθερο χρόνο κ.ά.
• Προς επίρρωση των θέσεων μας μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε: παραδείγματα,
στατιστικά στοιχεία, ιστορικά και συγχρονικά γεγονότα, αυθεντίες, οργανώσεις,
συμπεριφορές, επικρατούσες αντιλήψεις κ.ά.
ΠΡΟΣΟΧΗ: η χρήση των τεκμηρίων πρέπει να γίνεται με σύνεση. Μπορούμε να
χρησιμοποιούμε ένα παράδειγμα που να σχετίζεται άμεσα με το θέμα και να μην
επιδέχεται αμφισβήτηση. Ομοίως, μπορούμε να χρησιμοποιούμε ένα γεγονός
κοινώς αποδεκτό.
Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει πως υπάρχει κάποιος κανόνας που απαγορεύει την
ευρεία χρήση τεκμηρίων. Όμως, αυτό αποτελεί ένδειξη ότι δεν έχουμε αρκετά
επιχειρήματα για να υποστηρίξουμε την άποψή μας, γεγονός που προσμετράται
αρνητικά στη βαθμολόγηση.
Β. Αίτια: Αν πρέπει να εντοπίσουμε τα αίτια ενός φαινομένου / ενός προβλήματος,
τότε πράττουμε ως εξής:
• Διακρίνουμε σε ποιο είδος ανήκουν:
Ενεργητικά αίτια: είναι
αυτά που ωθούν το άτομο
Παθητικά αίτια: είναι αυτά που εμποδίζουν το
άτομο να λειτουργήσει με θετικό τρόπο ή δεν
το αποτρέπουν από το να λειτουργήσει με

4. προς μία θετική ή αρνητική
συμπεριφορά.
αρνητικό τρόπο (παραβατική ή ανήθικη
συμπεριφορά.
Σε αυτήν την κατηγορία
εντάσσουμε:
α) τα Μ.Μ.Ε. ,
β) τα οικονομικά συμφέροντα,
γ) τις ιδεολογίες,
δ) τα ψυχολογικά αίτια,
ε) τα ιδιαίτερα
χαρακτηριστικά των εφήβων.
Σε αυτήν την κατηγορία εντάσσουμε:
α) την ελλιπή παιδεία,
β) την οικογένεια,
γ) το εκπαιδευτικό σύστημα,
δ) τους πνευματικούς ανθρώπους,
ε) την απουσία ηθικών αξιών,
στ) την πολιτεία / το κράτος,
ζ) την ανάπτυξη της τεχνολογίας και των
επιστημών
η) κοινωνικά αίτια (π.χ. κοινωνικός κομφορμισμός,
μαζοποίηση – ομοιογενοποίηση)
• Ακολούθως, μπορούμε να έχουμε στο μυαλό μας τους παρακάτω τομείς για να
συγκεντρώσουμε το υλικό που θα χρησιμοποιήσουμε στο κείμενο.
Αίτια
1. Πνευματικός τομέας
i. Έλλειψη μόρφωσης, γνώσης, καλλιέργειας, κριτικής ικανότητας, σφαιρικής
μόρφωσης
ii. Έλλειψη ανθρωπιστικής παιδείας
2. Ψυχικός κόσμος του ατόμου
i. Έμφυτα στοιχεία (ένστικτα, τάσεις, προδιαθέσεις, καταβολές)
ii. Ψυχικές δυνάμεις, ικανότητες (ύπαρξη ή έλλειψη)
iii. Ψυχική κατάσταση, διάθεση
iv. Παθολογικά (ασθένειες)
v. Ελαττώματα, προτερήματα
3. Κοινωνικός τομέας
i. Οικογενειακή ζωή.
ii. Κοινωνικές σχέσεις, επικοινωνία με τον συνάνθρωπο, συναναστροφές
iii. Διάφορα κοινωνικά προβλήματα (π.χ. αστυφιλία, αποξένωση, ανεργία)
iv. Ανταγωνισμός, διακρίσεις, αδιαφορία για τους άλλους.
v. Χάσμα γενεών

5. 4. Ηθικός τομέας
i. Ηθικές αρχές που διέπουν τον άνθρωπο
ii. Έντονη αμφισβήτηση και παραγνώριση βασικών αξιών
iii. Ηθική κρίση
iv. Αμοραλισμός (άρνηση αξιών)
5. Πολιτικός - Διεθνής τομέας
i. Έλλειψη πολιτικής συνείδησης, συμμετοχής στα κοινά
ii. Ιδεολογικός φανατισμός, προπαγάνδα, συνθηματολογία, δημαγωγία, λαϊκισμός
iii. Φιλοδοξίες, προσωπικά συμφέροντα
iv. Η Διεθνής κατάσταση (προβλήματα, σχέσεις μεταξύ των κρατών, μεταξύ τους
επιδράσεις, διεθνής πολιτική) à έλλειψη συνεργασίας
6. Υλικός – οικονομικός
i. Ανέχεια, φτώχεια, αθλιότητα
ii. Απληστία, πλεονεξία, επιθυμία για εύκολο πλουτισμό
iii. Καταναλωτισμός, υλικός ευδαιμονισμός
iv. Οικονομική κρίση
v. Ο τεχνολογικός χαρακτήρας της εποχής μας, δυσαρμονική ανάπτυξη à
ωφελιμιστική νοοτροπία.
7. Φυσικό περιβάλλον
i. Φυσικός πλούτος (ύπαρξη ή όχι)
ii. Κλιματολογικές συνθήκες
iii. Επιδράσεις του στην ψυχοσύνθεση του ατόμου
Ενδεικτικές λέξεις – φράσεις που βοηθούν στη διάρθρωση των αιτιών:
• Τα αρνητικά αυτά συμπτώματα οφείλονται σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα…,
σε καταστάσεις…
• Εφόσον…, αφού…, δεδομένου ότι…, εξαιτίας…
• Τις αιτίες του προβλήματος θα πρέπει να τις αναζητήσουμε στους τομείς (του
πολιτισμού…), οι λόγοι ύπαρξης ανάγονται στο χώρο…/ εντοπίζονται στο…
• Σπουδαίος ο ρόλος του … στο φαινόμενο που εξετάζουμε / εξαιρετικής σημασίας
είναι ο ρόλος της…
• Οι παράγοντες που συμβάλλουν στη διαιώνιση του προβλήματος….
• Για την επικράτηση / ενίσχυση / ύπαρξη του φαινομένου ενοχοποιείται …/
θεωρείται υπεύθυνος / υπαίτιος…, συνυπεύθυνος…
• Η συνύπαρξη των παραπάνω παραγόντων σε συνδυασμό με …συνδράμει / οδηγεί
/ συντρέχει
• Σχέση αιτίας – αποτελέσματος παρατηρείται μεταξύ… και του υπό εξέταση
προβλήματος κ.α.

6. Γ. Συνέπειες: Οι συνέπειες διακρίνονται στα ακόλουθα είδη: α) Θετικές συνέπειες, β)
Αρνητικές συνέπειες, γ) Ουδέτερες συνέπειες.
Αν πρέπει να εντοπίσουμε τις συνέπειες / ωφέλειες / αξία ενός φαινομένου, τότε η
αναζήτησή μας στρέφεται στους εξής τομείς:
Επιπτώσεις – επιδράσεις /Ωφέλειες – βλάβες / Σημασία – αξία
1. Πνευματικός και ψυχικός κόσμος του ατόμου
i. Καλλιέργεια λογικής, κριτικής ικανότητας, γόνιμη αμφιβολία
ii. Σφαιρική ενημέρωση, μόρφωση, ευρυμάθεια
iii. Ενίσχυση ψυχικών αρετών, ψυχική υγεία
iv. Ανωτερότητα εσωτερικού κόσμου, καλλιέργεια ψυχικών αρετών
(αποφασιστικότητα, επιμονή κ.ά.)
v. Δημιουργικότητα.
2. Κοινωνικός χώρος
i. Κοινωνικές σχέσεις, ενδυνάμωση κοινωνικής συνείδησης, δικαιοσύνη,
σεβασμός δικαιωμάτων, υγιής κοινωνικοποίηση, αποξένωση, αλληλεγγύη,
αριβισμός,
ii. Κοινωνικά αγαθά (συνεργασία, αλληλεγγύη, ενότητα, ελευθερία,
δικαιοσύνη, ισότητα)
iii. Σχέση του φαινομένου (έννοιας) με τα κοινωνικά προβλήματα.
3. Υλικός – οικονομικός – επαγγελματικός - οικολογικός χώρος
i. Επάγγελμα, εργασία, οικονομικές δραστηριότητες, επαγγελματική
αλλοτρίωση
ii. Υλικά αγαθά (δημιουργία, απόκτηση, απόλαυση)
iii. Εμπόριο, βιομηχανία, ναυτιλία…
iv. Τεχνολογία και Επιστήμη à ανάπτυξη και πρόοδος προς όφελος του
ανθρώπου
v. Οικονομική κρίση, καταναλωτισμός, διαφήμιση.
4. Πνευματικός χώρος
i. Παιδεία, μόρφωση, καλλιέργεια
ii. Επιστήμη (ανάπτυξη, εφαρμογή, διάδοση)
iii. Τέχνες, γράμματα.
5. Ηθικός χώρος
i. Ηθική ανάπτυξη του ανθρώπου, πίστη σε υψηλές αξίες
ii. Σωστή συμπεριφορά, ποιοτική βελτίωση, σεβασμός του συνανθρώπου,
επικράτηση του συλλογικού καλού
iii. Καλλιέργεια ηθικών αρετών, πίστη σε ιδανικά.
6. Πολιτικός χώρος – Διεθνής χώρος – Εθνικός χώρος

7. i. Αποκρυστάλλωση πολιτικής συνείδησης, συμμετοχή στα κοινά à κοινωνία
των πολιτών,
ii. Πολιτεύματα, Λαϊκισμός, Μεσσιανισμός, Δημοκρατία
iii. Αντιμετώπιση γραφειοκρατίας, αξιοκρατία
iv. Διακρατικές σχέσεις (συνεργασία, αλληλεγγύη, ειρήνη – πόλεμος)
v. Διαφύλαξη πολιτιστικής ταυτότητας, δημογραφικό πρόβλημα,
πατριωτισμός, ενίσχυση εθνικής συνείδησης, αποφυγή προγονολατρίας,
ειρηνική συνύπαρξη λαών, Διεθνισμός, παγκόσμιοι οργανισμοί, προάσπιση
ανθρώπινων δικαιωμάτων.
7. Πολιτιστικός τομέας
i. Εκλέπτυνση του αισθητικού κριτηρίου μέσω των Τεχνών, αντίσταση στην
εμπορευματοποίηση/στράτευση της τέχνης,
ii. Ανθρωποπλαστικός χαρακτήρας του πολιτισμού, γλωσσική καλλιέργεια,
αθλητική ιδέα.
iii. Πολιτιστικός συγκρητισμός (ανάμειξη στοιχείων διαφορετικής προέλευσης)
Ενδεικτικές λέξεις που βοηθούν στη διάρθρωση των νοημάτων:
• Όχι μόνο η ατομική / προσωπική πρόοδος / ευδοκίμηση / ευδαιμονία, αλλά και η
συλλογική ανέλιξη / πρόοδος…
• Αποτέλεσμα / απόρροια / συνέπεια / επακόλουθο / συνεπακόλουθο της ύπαρξης
/ της παρουσίας του φαινομένου … είναι …
• Το φαινόμενο αυτό συνεπάγεται…, από το φαινόμενο αυτό απορρέει…
• Σε μεγάλη έκταση / σε μεγάλο βαθμό / σε πολλά πεδία της ζωής διαπιστώνονται
τα αποτελέσματα…
• Αξιοσημείωτη είναι η επιρροή…/ άξια λόγου…
• Σημαντική πρόοδος / ανέλιξη μπορεί να επέλθει τόσο στον ατομικό όσο και στον
κοινωνικό…
Δ. Τρόποι Αντιμετώπισης / Πραγμάτωσης :
Όταν μας ζητείται να αναφερθούμε σε «μέτρα, προτάσεις, τρόπους αντιμετώπισης,
τρόπους πραγμάτωσης», τότε , επί της ουσίας, ψάχνουμε τρόπους αναίρεσης των
αιτιών. Συγκεκριμένα, η αναζήτησή μας πρέπει να επικεντρωθεί:
• Στο άτομο: παιδεία, αυτομόρφωση, σφαιρική ενημέρωση, ηθική και πίστη σε
ιδανικά, εποικοδομητικός διάλογος, ποικίλα ενδιαφέροντα, πνεύμα αμφιβολίας –
πνευματική εγρήγορση, αυτογνωσία, επαναπροσδιορισμός του ατόμου κτλ.
• Στους φορείς αγωγής:
þ Πολιτεία / Κράτος: οικονομική ανάπτυξη, αξιοκρατία, επανιεράρχηση αξιών,
ενίσχυση δημοκρατικών θεσμών κτλ.

8. þ Οικογένεια: προβολή υγιών προτύπων, μεταλαμπάδευση αξιών, πνευματικό
υπόβαθρο, ανεκτικότητα κτλ.
þ Σχολείο: ο ρόλος του δασκάλου, διάλογος, ανθρωπιστική παιδεία,
διαπολιτισμικότητα, ανεκτικότητα κτλ.
þ Μ.Μ.Ε. : συνειδητοποίηση του κοινωνικού, πολιτικού και πνευματικού ρόλου,
ελεύθερη έκφραση, αποκάλυψη της αλήθειας, τήρηση δεοντολογίας
(δημοσιογραφικής, διαφημιστικής), έλεγχος της εξουσίας κτλ.
Ε. Η Αξία / Η συμβολή ενός Φαινομένου:
Όταν μας ζητείται να αναφερθούμε στην αξία ή στη συμβολή ενός φαινομένου, τότε η
αναζήτησή μας στρέφεται στις θετικές παραμέτρους του φαινομένου (οφέλη) (για την
επιχειρηματολογία μας χρησιμοποιούμε τον πίνακα από το τμήμα Γ. Συνέπειες).
ΣΤ. Υπόσταση ενός προβλήματος:
Τέλος, όταν πρέπει να διαπιστώσουμε την υπόσταση ενός προβλήματος,
αναφερόμαστε στα αίτια του, αλλά και, εν συντομία, στις συνέπειές του (αίτιο –
αποτέλεσμα).

9. Η δομή του κυρίου θέματος
þ Στόχος μας είναι η πλήρης, ει δυνατόν, κάλυψη των ζητουμένων.
þ Απαραίτητη είναι η χρήση σχεδιαγράμματος, ώστε να μπορέσουμε να
συγγράψουμε ένα κείμενο με αλληλουχία νοημάτων.
þ Ο αριθμός των παραγράφων: δεν υπάρχει ένας προκαθορισμένος αριθμός
παραγράφων ανά ζητούμενο. Πρέπει πάντα να θυμόμαστε ότι η παράγραφος
αποτελεί ένα σύστημα περιόδων που εξηγεί, αναπτύσσει ή υποστηρίζει ένα θέμα.
Γι’ αυτόν το λόγο, το ολοκληρωμένο νόημα μιας παραγράφου δεν πρέπει να
«θυσιάζεται» στο «βωμό» της επίτευξης ενός συγκεκριμένου αριθμού
παραγράφων.
Παρόλ΄ αυτά, είναι χρήσιμο να έχουμε στο μυαλό μας το εξής: είναι προτιμητέο να
αφιερώνουμε σε κάθε ζητούμενο 2-3 παραγράφους, με απώτερο στόχο να είναι
ισομερώς αναπτυγμένα.
þ Η δομή των παραγράφων: πρόκειται για την «καρδιά» του γραπτού μας, καθώς η
ορθώς δομημένη παράγραφος χαρακτηρίζεται από αλληλουχία νοημάτων,
συνοχή, πληρότητα και σαφήνεια ως προς τον σκοπό, ο οποίος δηλώνεται στη
θεματική περίοδο.
Παράδειγμα 1ο
Πανελλήνιες 2014:
Σε άρθρο σας, που θα δημοσιευτεί σε τοπική εφημερίδα, να αναφερθείτε σε
φαινόμενα που αποδεικνύουν το έλλειμμα ανθρωπιάς στην εποχή μας, αλλά και σε
δραστηριότητες, ατομικές και συλλογικές, που αποσκοπούν στον περιορισμό αυτού
του ελλείμματος (500-600 λέξεις).
Δομή κυρίως θέματος:
Α) Το πρώτο ζητούμενο απαιτεί από εμάς να διαπιστώσουμε (άρα να αποδείξουμε) το
έλλειμμα ανθρωπιάς στην εποχή μας. Επιλέγουμε να αναφερθούμε στα εξής: α)
παραβίαση των δικαιωμάτων των παιδιών και των ευαίσθητων κοινωνικών ομάδων,
β) τις ρατσιστικές προκαταλήψεις και δράσεις, γ) τους πολέμους και τα βίαια
καθεστώτα που στερούν την ελευθερία, δ) την επικράτηση του ατομικισμού, της
χρησιμοθηρίας, του υλισμού, την αδιαφορία για τον συνάνθρωπο και, τέλος, ε) την
απουσία κράτους πρόνοιας. Έπειτα, προχωρούμε στην παραγραφοποίηση των ιδεών
μας με τον ακόλουθο τρόπο, προσπαθώντας να επιτύχουμε την αλληλουχία των ιδεών
μας:
ü 1η
παράγραφος: Αναφερόμαστε στην παραβίαση των δικαιωμάτων και τα
φαινόμενα ρατσισμού (α ,β)
ü 2η
παράγραφος: Αναφερόμαστε στους πολέμους και την βία (γ)
ü 3η
παράγραφος: Αναφερόμαστε στις ατομικές, κοινωνικές και πολιτειακές
παθογένειες (δ,ε).

10. Σημείωση: η πρώτη και η δεύτερη παράγραφος μπορούν να αποτελέσουν μία ενιαία
παράγραφο.
Β) Στο δεύτερο ζητούμενο πρέπει να καταγράψουμε προτάσεις για να αναχαιτίσουμε
το φαινόμενο σε ατομικό και συλλογικό φαινόμενο. Σε αυτήν την περίπτωση, θα
χρησιμοποιήσουμε μία παράγραφο για την ατομική δράση, ενώ για τη συλλογική
δράση θα χρειαστούμε δύο παραγράφους, καθώς θα πρέπει να αναφερθούμε στην
πολιτεία, το σχολείο, τους πνευματικούς ανθρώπους, τα Μ.Μ.Ε. και τους διεθνείς
οργανισμούς.
Παραδειγματικά:
• Στην πρώτη παράγραφο (ατομική δράση) μπορούμε να αναφερθούμε στα εξής: α)
στη συμπόνια για τον συνάνθρωπο και στην ενεργό συμμετοχή σε πράξεις
εθελοντισμού, β) ιδιαίτερη μέριμνα για την προστασία των παιδιών (π.χ.
υιοθεσία), γ) καλλιέργεια αλτρουιστικού πνεύματος.
• Στη δεύτερη παράγραφο (συλλογική δράση) μπορούμε να αναφερθούμε στα εξής:
α) λήψη μέτρων από το κράτος για τη στήριξη των αδύναμων κοινωνικών
στρωμάτων και την προστασία των ευπαθών ομάδων (π.χ. επιδόματα,
ιατροφαρμακευτική περίθαλψη), β) προώθηση ανθρωπιστικής παιδείας από το
σχολείο με στόχο την καλλιέργεια αξιών (π.χ. ανιδιοτέλεια),
• Στην τρίτη παράγραφο (συλλογική δράση) μπορούμε να αναφερθούμε στα εξής:
α) αφύπνιση της κοινής γνώμης από τα Μ.Μ.Ε. και τους πνευματικούς ταγούς,
αποκαλύπτοντας και στιγματίζοντας τα φαινόμενα απανθρωπιάς, β) ανάληψη
έμπρακτης δράσης από διεθνείς οργανισμούς (π.χ. ΟΗΕ) ώστε να συμβάλλουν στη
βελτίωση συνθηκών διαβίωσης
Παράδειγμα 2ο
þ Στο παρακάτω σχήμα αποδίδεται σχηματικά η δομή ενός ζητουμένου. Το
ζητούμενο είναι οι συνέπειες του καταναλωτισμού. Συγκεκριμένα:
• Αφού έχουμε συγκεντρώσει το υλικό που μας χρειάζεται, προσπαθούμε να το
ταξινομήσουμε σε παραγράφους.
• Η ταξινόμηση, βέβαια, δεν γίνεται με τυχαίο τρόπο, αλλά με μία συγκεκριμένη
λογική διεργασία. Παραδείγματος χάριν, όταν ταξινομούμε τις επιπτώσεις ενός
φαινομένου (εδώ του καταναλωτισμού) μπορούμε να ομαδοποιήσουμε το υλικό
μας με βάση τις επιπτώσεις α) στο άτομο, β) στην κοινωνία και γ) στο φυσικό
περιβάλλον.
þ Δεν πρέπει να ξεχνάμε τη (συνετή) χρήση διαρθρωτικών λέξεων για την ομαλή
σύνδεση των νοημάτων σε ολόκληρο το κείμενο που θα παραγάγουμε.

11. Ζητούμενο: οι επιπτώσεις ενός φαινομένου (π.χ. Καταναλωτισμός)
1η
παράγραφος
Θεματική Περίοδος : κεντρική έννοια της παραγράφου είναι οι συνέπειες
στο άτομο.
Λεπτομέρειες / Σχόλια : Υποστήριξη της θεματικής περιόδου με
επιχειρήματα και τεκμήρια.
Περίοδος Κατακλείδα : Επιθυμητή, αλλά όχι αναγκαία. Μπορεί να
λειτουργήσει ως μετάβαση – «γέφυρα» για την επόμενη παράγραφο.
2η
παράγραφος
Θεματική Περίοδος : κεντρική έννοια της παραγράφου είναι οι συνέπειες
στην κοινωνία. Δεν είναι απαραίτητη με την κλασική της μορφή, καθώς
μπορεί να διαδραματίσει παράλληλα τον ρόλο θεματικής – μεταβατικής
περιόδου.
Παράδειγμα: Βέβαια, οι συνέπειες της υπερκατανάλωσης είναι
ευδιάκριτες και στο κοινωνικό σύνολο από τη στιγμή που η ευμάρεια, η
αφθονία υλικών αγαθών, συνιστά το παραδείσιο και απατηλό όνειρο της
πλειονότητας των ανθρώπων.
Λεπτομέρειες / Σχόλια : Υποστήριξη της θεματικής περιόδου με
επιχειρήματα και τεκμήρια
Περίοδος Κατακλείδα : Επιθυμητή, αλλά όχι αναγκαία. Μπορεί να
λειτουργήσει ως μετάβαση – «γέφυρα» για την επόμενη παράγραφο.
3η
παράγραφος
Θεματική Περίοδος : κεντρική έννοια της παραγράφου είναι οι συνέπειες
στο φυσικό περιβάλλον. Δεν είναι απαραίτητη με την κλασική της μορφή,
καθώς μπορεί να διαδραματίσει παράλληλα τον ρόλο θεματικής –
μεταβατικής περιόδου.
Λεπτομέρειες / Κατακλείδα : Υποστήριξη της θεματικής περιόδου με
επιχειρήματα και τεκμήρια.
Περίοδος Κατακλείδα : Επιθυμητή, αλλά όχι αναγκαία