2. İçerik..
Beslenmeyi, besinleri,besin ögelerini
tanıma ve besin yoncası
 Yeni doğan ve süt çocuğu beslenmesi (0-1
yaş)
 Okul öncesi dönem çocuklarda beslenme

◦ 1-3 yaş / toddler dönemi
◦ 3-6 yaş/ okul öncesi dönemi

3. Beslenme; büyüme, yaşamın sürdürülmesi ve
sağlığın korunması için besinlerin
kullanılmasıdır.
20. yy’ın başından beri bir bilim dalı olarak gelişmiştir.
+besin ögelerinin türleri, miktarları özellikleri,vücut
çalışmasında ki işlevlerini
+besinlerinin bileşimini, fiziksel ve kimyasal özelliklerini
+(üretiminden tüketimine kadar) uygulanan işlemlerin
besin kalitesine etkilerini
+ değişik/özel durumdaki birey ve gruplara uygun
beslenme planları yapılmasını inceler

4. Besin;yenilebilen bitki ve hayvan dokuları tümü
Besin ögesi;besinlerin bileşimindeki işlevsel
kimyasallar
Proteinler
 Yağlar
 Karbonhidratlar
 Vitaminler
 Mineraller
 Su

%18
%18
%0,7
%4,3
%59

5. Protein, çok sayıda ve çeşitli amino asitlerin
birleşmesinden oluşur.

8’i elzem 20 amino asit vardır. (löysin, lizin, izolöysin, valin,
metionin, fenilalanin, treonin, triptofan, “histidin”,”arginin”)
Proteinler neden gerekli?
+Yıpranmış vücut hücrelerinin onarılması
+Yeni doku yapımı (bebek, çocuk, adölesan, gebe)
+Enzimlerin yapısında
+Hormonların yapısında
düzenleyici
+Antikorların yapısında
Protein kaynakları nelerdir?
Hayvansal kaynaklı besinler ( et, kümes hayvanları, balık,
yumurta, süt, peynir, yoğurt) , kurubaklagiller, yağlı
tohumlar, tahıl ürünleri, sebzeler

6. Yağ; yağ asitlerinden meydana gelirler.
1.lipid 2.lipoprotein 3. kolesterol(SADECE HAYVANSAL)
Bazı yağ asitleri vücudumuzda sentezlenemezler,
bunlara elzem yağ asitleri denir.bunlar:
 ω -3 (balık, semizotu, ceviz, badem)
 ω -6 (ayçiçekyağı, mısırözü yağı)
 ω -9 (zeytinyağı, fındık)

Yağlar neden gereklidir?
+başlıca enerji deposu
+yağda eriyen vitamin alımı ve deposu (A,D,E,K)
+mideyi yavaş terk eder( doygunluk)
+ısı kaybını önler (subkutan)

7. Karbonhidrat
nişasta, glikoz, fruktoz, glikojen, laktoz..
Başlıca enerji kaynağımız (%55-60)
 2’ye ayrılır. Kompleks(POSA)– basit
 Beyin dokusu için tek enerji kaynağı
 Antiketojeniktir(kanın asiditesinde artış: ketozis)
POSA bitkiler ve bitki kökenli besinlerin içeriğinde bulunan

vücudumuz tarafından sindirilemeyen dokulardır.
+dışkı hacmi ve barsak hareketlerini arttırır.
+kan kolesterolünü düşürür.
+kolon kanserini önler (atıkların sindirim sisteminden geçiş
süresini azaltarak)
+tokluk hissi yaratır
+Her gün 25 gram posa alımı!

8. Vitaminler&mineraller
Besin ögesi
Bulunduğu besinler
etkileri
A vitamini
Turuncu meyveler,
yumurta sarısı, koyu
yeĢil sebzeler,
BağıĢıklık sistemi,
görme, deri sağlığı,
antioksidan
D vitamini
GüneĢ, balık yağı
Ca ve P emilimini
arttırır, kemik ve
diĢlere depolar
E vitamini
Tahıllar, kuru
baklagiller, yağlı
tohumlar
Radikal peroksit
toplayıcısı; antioksidan
K vitamini
Ispanak, brokoli, süt
(sentezlenebilir)
Protein sentezi
tepkimeleri, kan
pıhtılaĢma
mekanizması
C vitamini
Turunçgiller, domates,
yeĢil biber
BağıĢıklık sistemi,
doku onarımı,
antioksidan
Kalsiyum
Süt ve ürünleri,
pekmez, susam, kuru
Kemik uzaması
/güçlenmesi,kalp kası

9. Besin ögesi
Bulunduğu besin
Demir
Hem-Fe hayvansal
Ferritin, hemoglobin,
Nonhem –Fe bitkisel transferrin..
Potasyum
Balık, tavuk, muz, süt,
portakal.. Az iĢlem
görmüĢ tüm besinler
Fosfor
Proteinden zengin tüm enerji
besinler
metabolizmasında ki
ana düzenleyici,
kemik/diĢ, DNA/RNA
parçası
Klor
Tuz ve tuzlu besinler
Sodyum
“WHO;6g/gün” Türkiyede 18 g/gün  tuz
Tüketimin %80’i iĢlenmiĢ besinlerden.
Etkileri
Sıvı-mineral dengesi,
kan basıncı, sinirsel
iletim (Na-K),kas
kasılması
Sind. ve emilim (HCl)
Sinirsel iletim

10. Vücut ağırlığının %42-71i
sudur.
 Besinlerin sindirim, emilim
ve hücrelere taşınması
 Atık ögelerin akciğer ve
böbreklere taşınarak
vücuttan uzaklaştırılması
 Vücut ısısını düzenlemeye
yardımcı
 Eklem sağlığı
 Hücrelerdeki biyokimyasal
tepkimeler
Minimum 2,5 lt/gün


11. Besin yoncası
2-3
porsiyo
n
6-11
porsiyon
2-3 porsiyon
meyve;3-5
Sebze;2-4

12. 0-1 yaĢ beslenmesi
Amaçlar:
 Sağlıklı büyüme ve geliĢmeyi
sağlamak
 Psikolojik, sosyal ve kültürel geliĢimi
sağlamak
 Doğumdan itibaren doğru beslenme
alıĢkanlıkları kazandırmaktır.

0-1 yaĢ grubunda en büyük zorluk organizmanın tam
olgunlaĢmamıĢ olmasıdır.

13. GEREKSĠNMELER

Sıvı gereksinmesi
(yeni doğanda –vücut sıvıları daha yüksek
-metabolik iĢlemler için önemli
-vücut ısısının değerlendirilmesi için önemlidir.

Enerji gereksinmesi
GÜNLÜK ENERJĠ= BMH (%55-60) + fiziksel aktivite(%15-25) +
büyüme-geliĢme(%30-35)







BMH I ETKĠLEYEN FAKTÖRLER
Büyüme ve geliĢme hızı
Prematürelik
Vücut bileĢimi
Fazla protein alımı
Açlık, yarı açlık
AteĢli hastalıklar
Fiziksel aktivite artıĢı

14. Büyüme için harcanan enerji yaĢla
birlikte azalır.

0-3 ay……………..%23

1 yaĢ..……………..%6

5 yaĢ………………%3

9-15 yaĢ…………..%1
Fiziksel aktivite için harcanan enerji
yaĢla birlikte artar.
 Hastalık, büyümeyi yakalama
gereksinmesinin 1,5-2 kat artmasına
neden olur.


15. Bebeklerin sindirim sistemi
durumu
0-4 AY
(emme-yutma)
Tükürük enzimleri
Yetersiz
NiĢasta ilk 4 ay
sindirilemez
4-6 AY
(ağızda çevirme)
6-12 AY
(çiğneme)

16. ĠLK 18 AYDA BESLENME VE
NÖROMOTOR GELĠġĠM
YAġ (AY)
BESĠN TÜRÜ
ORAL GELĠġME
NÖROMOTOR GELĠġME
0-6 AY
Anne sütü
Dilin uzatma-geri çekme
Emme ve arama refleksleri var.
hareketleri (anne memesine BaĢ kontrolü geliĢiyor.
uyum)
6-7 AY
YumuĢak ezme
kıvamında besinler
Sıvı besinler
KaĢıktan pasif alabilir.
Besini dilin ön tarafından
farinkse aktarır.
Ġki elle eĢya yakalar. BaĢ
kontrolü var destekle oturur.
7-8 AY
Püre kıvamında
besinler (pütürlü)
Çiğneme hareketleri baĢlar.
Fincandan içebilir.
EĢyayı bir elden diğerine
aktarır. Desteksiz oturur.
8-12 AY
Püre kıvamında
çatalla ezilmiĢ
besinler
Dilin her iki yana doğru
hareketleriyle lokmayı
ağzında döndürür.
BaĢ ve iĢaret parmaklarını
kullanabilir. BaĢ-omuz kontrolü
tamdır. Besini ağzına
götürebilir.
12-18 AY
Kolay çiğnenebilen
tüm yiyecekler
Çiğneme ve dil hareketleri
Yürür, kendi kendini
besleyebilir.

17. ORTALAMA ENERJĠ
YAġ (AY)
WHO (1985)
WHO (1988)
RDA (1989)
0 - 3 AY
116
108
108
3 – 6 AY
99
108
108
6 – 9 AY
101
105
98
9 – 12 AY
103
105
98
•Ağırlık kazanımı : 0-6 ay 
ay
6-12 ay 
800 g
500g ay

18. Beslenme sıklığı&miktarı
YAġ
BESLENME SAYISI
MĠKTAR (ml)
0 -1 hafta
8-10
60-90
1 hafta - 1 ay
6-8
125-150
2-3 ay
5-6
150-180
4-7 ay
4-6
180-210
8-12 ay
4-5
210-250
**9. Aya kadar bebeğin 1 kaseyi tek
öğünde bitirmesi beklenmez.

19. BESLEYĠCĠ
ANNE
ĠÇĠN
YARARLI
EKONO
MĠK
ANNE
SÜTÜ
SĠNDĠRĠ
M
KOLAY
TEMĠZ &
HAZIR
DUYGUSAL
BAĞ

20. VĠTAMĠNLER BAKIMINDAN
ĠNEK SÜTÜ VE ANNE SÜTÜ
16
14
12
10
B vitaminleri
C vitamini
A vitamini
8
6
4
2
0
anne sütü
inek sütü

21. ANNE SÜTÜ VE ĠNEK SÜTÜNDE
DEMĠRĠN BĠYOYARARLILIĞI
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
0
ATILAN MĠKTAR
EMĠLEN MĠKTAR
ANNE
SÜTÜ %50
ĠNEK SÜTÜ
%10

22. ANNE SÜTÜ
ĠNEK SÜTÜ
TOTAL PROTEĠN (g/dl)
0,89
3,30
WHEY/KAZEĠN
60/40
20/80
LAKTOFERRĠN
0,17
Eser
Β-LAKTOGLOBÜLĠN
-
0,3
ĠMMÜNOGLOBÜLĠN-A
0,1
0.003

23. YAPAY BESLENMENĠN
TEHLĠKELERĠ
Anne bebek arasındaki yakın iliĢkiyi
engeller.
 Ġshal ve solunum yolu hastalıkları
 Malnutrisyon, vit A eksikliği
 Enfeksiyon riski
 Alerji ve intolerans
 Kronik hastalık riski artar.
 Bebekte obezite görülme olasılığı artar.
 Mental yönden çok iyi geliĢmeyebilir.
 Anemi riski, kanser riski artar. (over,
meme)


24. TAMAMLAYICI BESLENME

NEDĠR? Anne sütünün tek baĢına süt çocuğunun
enerji ve besin ögesi gereksinmesini tam olarak
karĢılamadığı dönemde baĢlayan ve diğer
yiyecek ve içeceklerin anne sütüyle birlikte verildiği
sürece denir.
ZAMANIND
A
GÜVENĠLĠR
YETERLĠ
UYGUN

25. TAMAMLAYICI BESLENMEDE
ÖNERĠLER









tuz, su, Ģeker, salça ve baharat
Yemeğin taneli kısımlarını da ezerek verin.
Sakatatlar
Et ve tavuk suyu besleyici değildir.
Bebeği beslerken baĢının altına yastık koyarak dik
tutun.
Yeni baĢlanacak ek besini çocuk açken az miktarda
deneyin, miktarı yavaĢ yavaĢ artırın.
Ek besinler; tek tek, 1-2 gün ara ile, bebek aç iken,
giderek miktarları arttırılarak verilmeli.
Taze hazırlanmalı
HaĢlama & fırınlama

26. 0-6
AY
ANNE
SÜTÜ
7.
AY
ANNE
SÜTÜ
8-12
AY
1 YAġ
ÜSTÜ
ANNE
SÜTÜ
ANNE
SÜTÜ
süt, yoğurt, meyve suyu ve
püresi, sebze ezmeleri, pekmez,
yumurta, çorbalar
(tarhana,yoğurt, mercimek,
sebze )
Süt, yoğurt, meyve suyu ve püresi, Kurubaklagil
sebze ezmeleri, pekmez, yumurta, püreleri, köfte,
çorbalar (tarhana,yoğurt,
balık
mercimek, sebze )
Evde piĢen tüm besinler

27. Anne sütü yoksa 
Tüketebileceği
besinler
1.Ay
Süt/su: 1 + taze
sıkılmıĢ meyve suyu
2.Ay
Süt/su: 2
3.Ay
Süt/su: 3 + yoğurt
4.Ay
+tahıllı çorba
+muhallebi+ ekmek içi
5.Ay
Sebze çorba +meyve
püre +yumurta sarısı
(1/8)
6.Ay
TAM yumurta sarısı +
et/tavuk/balık
7.Ay
Yumurta beyazı
8-12.ay
Çocuk AĠLE
sofrasında
VeriliĢ Ģekli
Pütürlü Ģekilde
Parmak besinler
Küçük parçalı besinler

28. 1-3 YAġ ÇOCUK BESLENMESĠ (TODDLER
DÖNEMĠ)

29. Fiziksel özellikler:








Büyüme hızı 0-1 yaĢa göre yavaĢlamıĢtır,vücut ağırlığı
artıĢ hızı düĢer.
Vücut yapısında önemli değiĢiklikler olmaktadır,bebek
görünümünden çok çocuk görünümü hakimdir.
Vücut yağ ve su miktarı azalmaya baĢlamıĢtır.
Büyüme hızı yavaĢladığından dolayı enerji gereksinimi
düĢüktür.
Ġskelet büyümesi yavaĢlar ancak mineral depolanması
fazladır.
Kas geliĢimi baĢlar.
Bu dönem baĢlangıcında çocuğun 6-8 diĢi bulunur.
Bu dönemde çocuk ağır hareketlidir.

30. PSĠKOSOSYAL ÖZELLĠKLER:
“Ben” duygusu geliĢmeye baĢlar.
 Çevreye ilgilerinin arttığı bir dönemdir.Ağızlarını
objeleri keĢfetmekte kullanırlar.
 Fiziksel hareketlilik artar,bağımsız olmak isterler.Her
seferinde daha fazla Ģey baĢarmak isterler.,
 Bu dönemde besinleri reddetme ve iĢtahsızlık sık
görülmektedir.
 Dikkat süreleri çok kısadır.


31. Toddler döneminde beslenme:
1-3 YaĢ için Önerilen Günlük Besin Grupları;
Süt Grubu:2 porsiyon (500-600cc)
1porisyon:(1 SB süt,yoğurt, 2 KK peynir, 1kase sütlü tatlı,2SB
ayran)
Et,yumurta ,kb,y.tohumrlar: 2 porsiyon
1porsiyon:(2-3 köfte büyüklüğü kadar et,tavuk ,balık,hindi, 810 YK KB, 2
adet yumurta)
Sebze ve Meyve Grubu: En az 5 porsiyon
1porsiyon:(1OB elma,armut,portakal,patates vb,1 tabak sebze
yemeği,1SB meyve suyu,3-6 adet kayısı,erik vb,10-15 adet
kiraz,çilek,üzüm vb)
Tahıl Grubu: 3-4 porsiyon
1porsiyon:(1 OD ekmek,6-8 YK piĢmiĢ makarna,pirinç,bulgur
pilavı,1 OD börek, 1 kase çorba)
Yağ :15-20 g
,
ġeker:25-30 g

32. TODDLER DÖNEMĠNDE BESLENMENĠN TEMEL
ÖZELLĠKLERĠ:
 Beslenme sorunlarının sık yaĢandığı bir dönemdir.
 Çocuğun büyüme hızı ilk 1 yaĢa göre duraksar,yeme
gereksinimi azalır.
 Gelecekteki beslenme alıĢkanlıklarının büyük oranda
belirlendiği dönemdir.
 Beslenme alıĢkanlığının geliĢmesinde temel olarak
ailenin ve aile mutfağının belirleyici olduğu bir
dönemdir.

33. 1-3 yaĢ çocuklarda beslenme önerileri :
Günlük 3 ana,2-3 de ara öğün yaptırılabilir.
 Besinler küçük miktarlarda sunulmalı,çocuğun kendi baĢına
beslenmesi teĢvik edilmelidir.
 Çocukların 1 yaĢından sonra kaĢıkla yeme isteği
kırılmamalı,tek baĢına kaĢık kullanmaya teĢvik edilmelidir.
 Çocuğun doydum demesine saygı gösterilmeli,
acıkınca yiyeceği unutulmamalıdır.
× Masada besin tercihi yapmayın,çocuğunuz sizi
taklit eder.
× Çocuğa yemek saatleri ile TV ve oyun saatlerini ayırt
edebilme
alıĢkanlığı kazandırılmalıdır.


34. *Sevmediği besinleri yemesi için
ısrar edilmemeli, inatlaĢılmamalıdır.
*Ebeveynler sabırlı olmalı,sofrada
çocukla kesinlikle tartıĢılmamalıdır.
*Ebeveynler baskıcı ve titiz olmamalı,çocuğun kirlenmesine
izin verilmelidir.

35. ÖRNEK MENÜ
Sabah:
1 adet haĢlanmıĢ yumurta
veya 1 kibrit kutusu peynir
1küçük domates veya taze
sıkılmıĢ portakal suyu
Yarım veya 1 bardak süt
1-2 ince dilim ekmek
KuĢluk:
1 adet meyve
Öğle:
Kıymalı sebze yemeği veya
mercimekli,nohutlu yemek
2-3 kaĢık pilav
1 bardak ayran
Sebze salatası
Ġkindi:
1 bardak süt veya 1
kase yoğurt
AkĢam:
1 kepçe yoğurtlu
veya mercimekli çorba
4 YK sebze yemeği
1 ince dilim ekmek
1 adet meyve

36. 3-6 yaĢ (okul öncesi dönem)

37. Fiziksel geliĢim
Psikososyal geliĢim

Büyüme atakları

SÜPEREGO gelişir.

Fiziksel aktivite artar

Taklit etme
(kızanne, erkekbaba)

Cinsiyet farkındalığı

Yemek yeme kendi
sorumluluklarında
(sosyalizasyon)
◦ Koşma, atlama..
◦ Yeni kaynaklar keşfetme, test
etme isteği

Mental kapasite artar
◦ Daha fazla düşünme
◦ Çevreyi keşfetme
3-6 yaĢları arasında çocuklardaki geliĢim

38. Beslenmeyi etkileyen çevresel faktörler








Doğumdan itibaren
beslenme şekli
Genel sağlık durumu
Psikolojik durum
Fiziksel aktivite
Çevre sağlığı
Aile çevresi
Medyanın etkisi
Arkadaşların etkisi
**YAġAM BOYU
SÜRECEK
BESLENME
ALIġKANLIKLARI
ġEKĠLLENĠR
Çocuğun besin alım isteği büyüme
hızına paraleldir./ tatlı besinlere istek
artar./ besinlerin renk ve Ģekilleri dikkat
çeker.

39. 3-6 YAġ GRUBU
BESLENMESI ĠÇĠN..
Yumuşak, kolay çiğnenebilir
(kıyma)
 Elleriyle kolay yedikleri besinler
tercih edilmeli
 Sebze ve meyveler çiğ olarak
daha çok sevilir
 Küçük porsiyonlar da sunum
 Sofrada mutlu bir ortam
yaratılmalı
 Masada onlara örnek olunmalı
 Yemek yemesini eleştirmeyin
 Besin & sağlık ilişkisi anlatılmalı


40. 3-6 yaş çocuklarda günlük
tüketilmesi gereken miktarlar
Süt/yoğurt
 500 g/gün
 Peynir
20 g/gün
 Et /balık /kurubaklagil  60 g/gün
 Yumurta
 1 adet
 Sebze- meyve
250-300 g/gün
 Tahıllar
250-300 g/gün
 ŞEKER maksimum 25 gram
 Sıvı 100-120 ml/kg ya da 1ml/1kkal


41. ÇOCUKLARDA
GÖRÜLEN BAZI
SORUNLAR

ĠġTAHSIZLIK; ölçüt sağlık sorunu olup olmaması, zaman
içinde değiĢken olabilir (psikolog + çocuk doktoru +
diyetisyen)


KABIZLIK; yetersiz posa alımı (yaĢ+5 gr/gün)
BESĠN ALERJĠLERĠ; yumurta akı, kabuklu deniz
hayvanları, çilek, mandalina, bezelye, mantar, salatalık,
kahve, çay, çikolata..

ġĠġMANLIK; büyük olasılıkla aĢırı yemek yemeye bağlıdır.
Aile, bakıcı.. hatasıdır. Aşırı yağlı ve karbonhidratlı besinler,
sedanter yaşam.. Düşük ya da yüksek doğum ağırlıklı bebeklerin o
bez olma riski fazladır. Çocuklarda obezite prevalansının %1.9 ile
%30.7 arasında değiştiği bildirilmektedir.* ~HT, KVH, DM,
•*KarakaĢ ve ark. ,2002, Özçırpıcı ve ark, 2004
dejeneratif artrit, yaşam süresi kısalığı..**
•**Arslan P, Mercanlıgil M, Gökmen H, Tekharf Beslenme Kanadı

42. 
DĠġ ÇÜRÜKLERĠ; Ģekerli ve kolalı besinlerin sık
tüketimi, içme sularındaki yetersiz flor. 5 yaĢındaki
çocukların %69,8 çürük kron, %3,4 kayıp diĢ, %2,1 dolgulu
diĢ*

FE EKSĠKLĠĞĠ ANEMĠSĠ; en önemli neden yetersiz demir
alımıdır. Çocuklarda tedavi edilmediği takdirde geliĢim
basamaklarında ve zeka puanında kalıcı düĢme sebebidir.
Okul öncesi çocuklarda DEA % 6,5 (toplam anemi %14,7).
Toplam emzirme süresi 6 ayın altında olan çocuklarda anemi
riski daha fazla**
* 5 yaş çocukların ağız diş sağlığı profili, 2004-TR, H.Ü.
**Türkiye’de demir eksikliği anemisine güncel yaklaşım, KATÜ Tıp Fakültesi,
çocuk sağlığı ve hastalıkları ana bilim dali

43. Kaynaklar..




BAYSAL A., BESLENME
KÖKSAL G., GÖKMEN
H., ÇOCUK
HASTALIKLARINDA
BESLENME TEDAVİSİ
THE AMERİCAN DIETETIC
ASSOCIATION’S COMPLETE
FOOD & NUTRITION GUİDE
BAYSAL A., ARSLAN
P., ÇOCUĞUN BİLİNÇLİ VE
SAĞLIKLI BESLENMESİ
Bizi dinlediğiniz için teşekkürler..
BÜŞRA BAŞPINAR
 GÖKCEN İPLİKÇİ
 SEYİT RAMAZAN
KARADOĞAN
