1. βίντεο: τραγούδι «ήρωες» και σκηνές με Άρη και ΕΛΑΣ
παράλληλο βίντεο: εικόνες ναζιστική φρίκη, εβραίοι
Ο β΄παγκόσμιος πόλεμος ξεκινά το 1939 και αποτελεί συνέχεια των συγκρούσεων ανάμεσα στις Μεγάλες
Δυνάμεις για το μοίρασμα των αποικιών και των σφαιρών επιρροής, που είχαν ήδη προκαλέσει τον
α΄παγκόσμιο πόλεμο το 1914.
Η κατάληψη της Αλβανίας από την Ιταλία αποκαλύπτει τα σχέδια του φασιστικού καθεστώτος του
Μουσολίνι στα Βαλκάνια. Ο τορπιλισμός του ελληνικού αντιτορπιλικού Έλλη (1940) ήταν τμήμα των
εκφοβισμών προς την Ελλάδα για να πετύχει την ελεύθερη δίοδο των στρατευμάτων του, την οποία η
Ιταλία ζητά με τελεσίγραφο την 28η Οκτωβρίου. Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος έληξε με το Μάη του 1941 με
την προέλαση των γερμανικών στρατιών και την επιβολή της ναζιστικής κατοχής στη χώρα.
Η ναζιστική Γερμανία του Χίτλερ προβάλλει το όραμα της υποχρεωτικής εθνικής ενότητας, στο οποίο
δεν υπήρχε χώρος για ελεύθερα σκεπτόμενα άτομα. Από το 1933 ανοίγει τα πρώτα στρατόπεδα
συγκέντρωσης όπου φυλακίζει στελέχη των γερμανικών σοσιαλιστικών και κομουνιστικών κομμάτων.
Η συγκρότηση των ναζιστικών ορδών στηρίχτηκε στον αποπροσανατολισμό και τη διοχέτευση της οργής
φτωχών κοινωνικών στρωμάτων σε βιαιότητες κατά των Εβραίων που στη συνέχεια επεκτάθηκαν σε
όσους διαφωνούσαν με το ναζιστικό κόμμα αλλά και μέσα σ’ αυτό. Για να συσκοτίσει τα αίτια της
παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, καθιστά τους Εβραίους ως αποκλειστικά υπεύθυνους. Χρειάζονταν έναν
εχθρό για να τον δαιμονοποιήσουν και να κινητοποιήσουν τους οπαδούς τους, εναντίον του.
Καλλιέργησαν νέους φόβους για να υποσχεθούν αμέσως θεραπείες: 1) η κατάρρευση του κοινωνικού
ιστού- λύση μια στρατιωτικοποιημένη κοινωνική δικτατορία από μια νέα ελίτ. 2) η παρακμή εθνών με
σπουδαία ιστορία , που ήταν καταδικασμένα σε αυξανόμενη υπογεννητικότητα και φθίνουσα
βιωσιμότητα λόγω της άνεσης και του εφησυχασμού τους.- λύση η εξόντωση εχθρών μέσα και έξω από το
έθνος 3) φορείς ασθενειών, μολυσμένους, άτομα με κληρονομικές ασθένειες, τρελούς ή εγκληματίες-
λύση η ιατρική κάθαρση της κοινωνίας (ΗΠΑ, Σουηδία: βίαιη στείρωση των καθ’ έξιν εγκληματιών).
1ο μονόπρακτο Μπρεχτ (Τρόμος και Αθλιότητα του Γ΄Ράιχ)
βίντεο: μάχη της Κρήτης και εκτέλεση αμάχων στο Κοντομαρί
παράλληλο βίντεο παίζει χαμηλόφωνα: από κυβέρνηση δοσίλογων, πείνα, ντοκουμέντο
Παπαναστασίου, αναφορά σε εκπ/ση
Ναζιστικη κατοχή
Η ελληνική κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Τσουδερό και ο βασιλιάς Γεώργιος Β΄ φεύγουν από τη
χώρα και η έδρα της κυβέρνησης μεταφέρεται στο Κάιρο, στη Ν. Αφρική και τελικά στο Λονδίνο.
Τα ελληνικά στρατεύματα συνεχίζουν να πολεμούν στο πλευρό των συμμάχων στα μέτωπα της Ανατ.
Μεσογείου. Στην Ελλάδα, οι Γερμανοί ορκίζουν κυβέρνηση, με πρωθυπουργό τον Τσολάκογλου, το
στρατηγό που είχε υπογράψει τη συνθηκολόγηση-παράδοση της Αθήνας.
Απ’ την αρχή δεσμεύουν όλα τα αγαθά, τον φυσικό πλούτο και την παραγωγή γιατί η Βέρμαχτ θα
κάλυπτε τις ανάγκες της από τους τοπικούς πόρους. Επίσης, τρόφιμα, πρώτες ύλες ακόμα και
βιομηχανικές εγκαταστάσεις θα μεταφέρονταν στην Γερμανία, γεγονός που σήμαινε μια τεράστια αρπαγή
μεταλλευμάτων καταρχήν. Εφάρμοσαν τον Οθωμανικό νόμο της δεκάτης και το 10% της αγροτικής
παραγωγής πέρασε στα χέρια τους. Ενώ ο 51% των μετοχών όλων των μεγάλων επιχειρήσεων και όλων
των επιχειρήσεων του Κράτους περνούσε αμέσως στη διοίκηση των Γερμανών, δηλαδή ολόκληρη η
οικονομία. Είχαν εφοδιάσει τους Γερμανούς στρατιώτες με αυτό το περίφημο χαρτονόμισμα των 50
μάρκων, που ήταν πλαστό, δεν είχε αντίκρισμα αφού δεν είχε ούτε υπογραφή Υπουργού
Οικονομικών, ούτε υπογραφή Διοικητή Τράπεζας, που το έχει εκδώσει.
Σε μαρτυρία του Μανώλη Γλέζου περιγράφεται μία μορφή κλοπής: Τους είχαν πει ότι ένα μάρκο
ισοδυναμούσε με μία δραχμή. Πήγαινε στο περίπτερο ο πολίτης, ζητούσε ένα πακέτο τσιγάρα που έκανε 6
δραχμές και του έλεγε, δώσε μου και 44 δραχμές ελληνικές ρέστα. Για να γίνω πιο κατανοητός θα πω κάτι
1

2. που είναι καταγεγραμμένο από πάρα πολλούς συγγραφείς. Μπαίνει ένας γερμανός στρατιώτης να
ξυριστεί σε ένα κουρείο, ξυρίζεται και μόλις βγάζει αυτό το χαρτονόμισμα των 50 μάρκων, του λέει ο
κουρέας ότι το κούρεμα είναι δωρεάν. Τότε οι παρευρισκόμενοι ρώτησαν τον κουρέα γιατί το κούρεμα
είναι δωρεάν και εκείνος απάντησε ότι με το νόμισμα που μου έδωσε θα ζήταγε και ρέστα. Ε, όχι και να
τον κουρέψω και να τον πληρώσω.
Τα μεροκάματα πέφτουν ενώ η ακρίβεια και ο πληθωρισμός εκτοξεύονται στα ύψη, με αποτέλεσμα
η πείνα να μαστίζει όλη τη χώρα. Με τον πληθωρισμό να καλπάζει, την οικονομία να είναι διαλυμένη,
γεννήθηκε το φαινόμενο της “μαύρης αγοράς”. Πολλοί βρίσκουν την ευκαιρία και αισχροκερδούν σε
βάρος των συνανθρώπων τους: είναι οι λεγόμενοι μαυραγορίτες και λαδάδες. Εκείνοι που είχαν την
οικονομική εξουσία και τις σχέσεις με τις κατοχικές αρχές: βιομήχανοι, μεγαλέμποροι, δωσίλογοι
συνεργάτες. Αλλά δημοσίως παρίσταναν ότι συνέπασχαν με το δράμα.
παράλληλο Βίντεο : πείνα ουρές συσσιτίων (από ξυπόλητο τάγμα)
Ο ιστορικός Μαρκ Μαζάουερ γράφει στο βιβλίο “Στην Ελλάδα του Χίτλερ”:
“Στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, φιλανθρωπικές και θρησκευτικές οργανώσεις παράστεκαν τους
πρόσφυγες, τους άστεγους κληρωτούς και τους ανέργους. Εύπορες νοικοκυρές στο λιμάνι του Βόλου
προπαγάνδιζαν λίστες συμμετεχόντων σ’ ένα σχέδιο «υιοθεσίας» και διατροφής παιδιών από τις
φτωχογειτονιές… Σε αντίθεση με την κυβέρνηση, δεν είχαν φορολογικές ούτε κατασταλτικές εξουσίες
και δεν διέθεταν τα μέσα για να αγοράσουν τρόφιμα σε ευρεία κλίμακα. «Καμιά οργάνωση δημόσιας
αρωγής ή κοινωνικής πρόνοιας», έλεγε μια έκθεση του Ερυθρού Σταυρού, «δεν θα μπορούσε να σώσει
όλους όσοι υπέφεραν από το λιμό». Στα συσσίτια απόρων της πρωτεύουσας λιγότερο από το ένα τέταρτο
του πληθυσμού που είχαν ανάγκη από τέτοια αρωγή έβρισκαν τροφή. Οι μερίδες τους είχαν ελάχιστη
θρεπτική αξία ή λίπη”.
Παράλληλο Βίντεο: εικόνες σαλταδόρων
Οι νεκροί από την πείνα στα μεγάλα αστικά κέντρα αγγίζουν ίσως και τις 300.000
Η πείνα χτύπησε τους εργάτες, τους υπαλλήλους και τους πιο φτωχούς που εξαρτώνται από την
κερδοσκοπία των μαυραγοριτών. Κύρια στην Αθήνα και τον Πειραιά, αλλά και σε νησιά όπως η Σύρος
και η Χίος. Έτσι κι αλλιώς, προπολεμικά, οι εργατογειτονιές και οι συνοικισμοί των προσφύγων ήταν
μέρη που θέριζε η στέρηση και οι αρρώστιες, όπως η φυματίωση. Τον Νοέμβρη, όταν η μερίδα που έδινε
το δελτίο για το ψωμί έπεσε κάτω από τα 100 γραμμάρια την ημέρα, ο κόσμος άρχισε να πεθαίνει.
Σκελετωμένα παιδιά και πρησμένα από την αβιταμίνωση, ψάχνουν απελπισμένα στους σκουπιδότοπους
να βρουν κάτι φαγώσιμο.
Τότε εμφανίζονται και οι ριψοκίνδυνοι και θαρραλέοι σαλταδόροι, οι κλέφτες της Κατοχής. Στερημένοι
και πεινασμένοι, οργανώνονται σε ομάδες, «σαλτάρουν» στα γερμανικά ή ιταλικά καμιόνια κι αρπάζουν
ό,τι βρουν στην καρότσα των αυτοκινήτων. Διακινδυνεύουν συχνά τη ζωή τους επιδιδόμενοι σε μια
μορφή βίαιης αλλά δικαιότερης ανακατανομής τροφίμων και ειδών πρώτης ανάγκης. Έτσι, πολλοί
ρεμπέτες καταγράφουν στους στίχους τους την εξαθλίωση, την ηρωική (σαλταδόροι, αντάρτες) ή
αντιηρωική (μαυραγορίτες) συμπεριφορά των συμπατριωτών τους , το μένος και τη σκληρότητα των
κατακτητών αλλά και την ελπίδα για την απόκρουση του εχθρού. Τραγουδιόταν κρυφά και συνωμοτικά,
σε μέρη που δεν είχε κατακτητές ή πληροφοριοδότες-προδότες και εκφραζόταν άμεσα, χωρίς λογοκρισία,
χωρίς αλληγορίες και μεταμφίεση. Στη περίοδο της γερμανικής κατοχής πολλά κέντρα κλείσανε και όσα
«επέζησαν» άλλαξαν ωράριο, τρόπο λειτουργίας και κοινό (δούλευαν μεσημέρια ή ως τις 11 το βράδυ
λόγω της απαγόρευσης που είχε επιβληθεί). Αν και οι δυσκολίες εκείνης της περιόδου ήταν δραματικές,
εν τούτοις σημειώθηκε σημαντική αλλαγή στον τρόπο έκφρασης του ρεμπέτικου.
Τραγούδι: σαλταδόρος (Γενίτσαρης)
Παράλληλο βίντεο: Ντοκουμέντο από Αθήνα 43 και διαδήλωση 25ης Μάρτη
Η αντίσταση
Όμως αυτά τα χρόνια δεν ήταν μόνο χρόνια δυστυχίας αλλά και χρόνια μεγάλων αγώνων.
Τη νύχτα της 30ης Μαϊου 1941, δύο νέοι φοιτητές, ο Μανόλης Γλέζος και ο Απόστολος Σάντας,
εκφραστές της ψυχικής διάθεσης όλου του ελληνικού λαού, σκαρφαλώνουν στον ιερό βράχο από τη ΒΔ
πλευρά και χωρίς να γίνουν αντιληπτοί κατεβάζουν τη γερμανική σημαία.
2

3. Τα συνδικάτα βρίσκονταν κάτω από τον ασφυκτικό έλεγχο των κατοχικών δυνάμεων και γι’ αυτό τον
Ιούλη του 1941 συγκροτείται το Εργατικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΕΑΜ), και
εμφανίζονται προμηθευτικοί και καταναλωτικοί συνεταιρισμοί (πρώτα σε Βόλο Αθήνα, και Λάρισα), ένα
δίκτυο σ’ όλους τους εργασιακούς χώρους. Άνοιγαν με βία τις αποθήκες των μαυραγοριτών και μοίραζαν
τρόφιμα στον πεινασμένο λαό. Ταυτόχρονα αρτεργάτες, καπνεργάτες, σιδηροδρομικοί,
τραπεζοϋπάλληλοι, ζαχαροπλάστες, ηθοποιοί και δημόσιοι υπάλληλοι διεκδικούσαν αυξήσεις στα
μεροκάματα, παροχή ρουχισμού και συσσίτια και πολλές φορές τα κέρδιζαν παρά την τρομοκρατία.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι με νόμο αναγκάστηκαν οι εργοδότες να πληρώσουν τους εργάτες
και να παρέχουν συσσίτιο ακόμα κι αν το εργοστάσιο δεν λειτουργούσε.
Όταν στις 14 Απρίλη 1942 ένας ταχυδρομικός λιποθυμάει από την πείνα στο Κεντρικό Ταχυδρομείο στην
Αθήνα, κηρύσσεται αμέσως Απεργία, σε ένα νευραλγικό τομέα σε καιρό πολέμου, όπως ήταν τα
Ταχυδρομεία-Τηλέγραφοι-Τηλέφωνα. που απλώθηκε σε όλους τους δημόσιους υπάλληλους. Οι απεργοί
συγκρότησαν μια Κεντρική Απεργιακή Επιτροπή και παρά τις πιέσεις και τους κινδύνους κράτησαν για
μέρες. Στο τέλος νίκησαν.
Τον Σεπτέμβρη του 1942 το Εργατικό ΕΑΜ οργάνωσε ένα ακόμα κύμα απεργιών που απλώθηκε σε
πολλούς κλάδους. Συμμετείχαν οι τραπεζικοί, οι εργάτες της Ούλεν (ύδρευση), του Ηλεκτρικού
Εργοστάσιου, του ΦΙΞ, τα Λιπάσματα στην Δραπετσώνα, οι λιγνιτωρύχοι της Καλογρέζας, πολλοί
υφαντουργοί, λιμενεργάτες και σιδηροδρομικοί. Το σύνθημα: “Όχι άλλος χειμώνας σαν του 1941-42”.
Τον Απρίλη του 1942, η απεργία των δημοσίων υπαλλήλων κερδίζει διανομή τροφίμων και
ανάκληση των απολύσεων.
Φλεβάρης 1943: φοιτητές και εργαζόμενοι απεργούν και διαδηλώνουν στην Αθήνα ενάντια στην
πολιτική επιστράτευση, που τους υποχρέωνε να δουλέψουν στα εργοστάσια της ναζιστικής Γερμανίας για
να αντεπεξέλθει ο Χίτλερ στο πολεμικό μέτωπο με την Σοβιετική Ένωση. Οι ίδιες οι πηγές των
κατακτητών αναφέρουν ότι απέργησε το 65% των δημοσίων υπαλλήλων. Οι διαδηλωτές, παρόλο που
χτυπήθηκαν από το στρατό κατοχής, κατέλαβαν το Υπουργείο Εργασίας, έκαψαν τα χαρτιά της
επιστράτευσης και πέτυχαν την εξαίρεση της Ελλάδας, ενώ η επιστράτευση εφαρμόστηκε στις
ευρωπαϊκές χώρες που ήταν υπό γερμανική κατοχή.
Η Αντίσταση σε πόλεις και βουνά, που δεν μπόρεσαν να την κάμψουν οι φυλακίσεις, οι βασανισμοί και
οι εκτελέσεις, έδειξε ότι οι εργαζόμενοι, η νεολαία, οι γυναίκες, οι διανοούμενοι και οι αγρότες δεν
περίμεναν παθητικά τη νίκη των Συμμάχων αλλά πάλευαν ενάντια στο φασιστικό στρατό κατοχής και
ενάντια στους πλούσιους μαυραγορίτες, τα τάγματα ασφαλείας και τους δοσίλογους της κυβέρνησης
Τσολάκογλου, δηλαδή ενάντια στους συνεργάτες των Γερμανών. Αναπτύσσεται ένα μεγάλο
αντιστασιακό κίνημα με ένοπλα τμήματα και μαζικές οργανώσεις. Η πιο μεγάλη ήταν το Εθνικό
Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) με 1,5 εκατομ. μέλη, στο οποίο ανήκε η Ενιαία Πανελλαδική
Οργάνωση Νεολαίας (ΕΠΟΝ) με 600.000 μέλη, και ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός
(ΕΛΑΣ), ένα ένοπλο αντάρτικο σώμα με 85.000 πολεμιστές.
Στις 25 Νοεμβρίου του 1942 όλες οι αντιστασιακές δυνάμεις με τη συνεργασία Άγγλων πρακτόρων
ανατίναξαν την σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοποτάμου, προκαλώντας μεγάλη καθυστέρηση στην
διέλευση των Γερμανών που πίεζαν τους συμμάχους στην Αφρική.
Στις ορεινές περιοχές δημιουργήθηκε ένα ελεύθερο κράτος το 1943, με τη συνεργασία των ανταρτών
και των αγροτών, με την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ) να προσπαθεί να
οργανώσει τη διοίκηση της «Ελεύθερης Ελλάδας». Το 1944 οργάνωσε ελεύθερες εκλογές στις οποίες 1
εκατομ. ψηφοφόροι –ανάμεσά τους και γυναίκες που πρώτη φορά ψηφίζουν- εκλέγουν το «Εθνικό
Συμβούλιο». Η «κυβέρνηση του βουνού» οργανώνει το ελεύθερο κράτος, βασισμένο στο θεσμό της
Τοπικής Αυτοδιοίκησης στα χωριά, στα καινούργια συμμετοχικά όργανα των Γενικών Συνελεύσεων, των
Λαϊκών Επιτροπών και των Λαϊκών Δικαστηρίων ενώ επαναλειτουργεί τα σχολεία και τα θέατρα.
Ως σκοπός της παιδείας προσδιορίζεται η πνευματική, ηθική και υλική ανύψωση του εργαζόμενου λαού
και ορίζεται η αποκλειστική χρήση της δημοτικής, με την παράλληλη καθιέρωση του μονοτονικού.
Παράλληλο βίντεο: εικόνες από στρατό Μ. Ανατολής
Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Αίγυπτο μέσα στον ελληνικό στρατό συγκροτείται ένα ολόκληρο
αντιφασιστικό κίνημα από φαντάρους που είχαν επαφές με το ΕΑΜ. Αυτό το κίνημα της μέσης Ανατολής
3

4. επιχείρησαν οι Βρετανοί να το διαλύσουν όταν το έστειλαν πορεία με τα πόδια προς τη Συρία κατά την
οποία αποδεκατίστηκε απ’ τις κακουχίες. Ο Λογοτέχνης Στρατής Τσίρκας που συμμετείχε σ’ αυτό
αναφέρεται στις κακουχίες στο βιβλίο του η «Αριάγνη»:
Κείμενο: σ. 310 του βιβλίου «το θερμόμετρο έδειχνε…διακόσια χιλιόμετρα»
Βίντεο: τραγούδι «στ’ άρματα-στ’ άρματα», εικόνες ΕΛΑΣ και Γοργοπόταμος
Παράλληλο Βίντεο: κυβέρνηση Ράλλη και τάγματα ασφαλείας
Το δυνάμωμα της αντιστασιακής δράσης του λαού, από τα μέσα του 1943, είναι γεγονός όχι μόνο στην
ύπαιθρο που ο ΕΛΑΣ είχε κυριαρχήσει πλήρως, αλλά και στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπως τα Γρεβενά, η
Καρδίτσα, τα Τρίκαλα και το Καρπενήσι.
Στις 18 Ιουνίου 1943, η κατοχική κυβέρνηση Ράλλη ιδρύει τα Τάγματα Ασφαλείας για την
καταπολέμηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Σύμφωνα με τον τότε στρατιωτικό διοικητή της Ελλάδας, Αλεξάντερ
Λέερ,
"να χρησιμοποιηθεί πλήρως η αντικομμουνιστική μερίδα του ελληνικού λαού, για να εκδηλωθεί φανερά
και να εξαναγκαστεί σε απροκάλυπτη εχθρότητα κατά της κομμουνιστικής μερίδας".
Η διεύρυνση, με άλλα λόγια, των κατά τόπους συμμαχιών του κατοχικού μηχανισμού και η μετατροπή
του πολέμου κατά της Αντίστασης σε εμφύλιο. Το εγχείρημα υλοποιήθηκε με την συγκρότηση αυτών των
παραστρατιωτικών ομάδων σε εννέα Ευζωνικά τάγματα, συνολικής δύναμης 5.725 ανδρών και είκοσι
δύο εθελοντικά τάγματα, αυτοτελώς συγκροτημένα, συνολικής δύναμης 16.625 ανδρών. Γενικός
προϊστάμενος ήταν ο αντιστράτηγος των SS, Βάλτερ Σιμάνα, που σε αναφορά του προς το Γενικό
Επιτελείο των SS (2-11-1944), εκτιμά ότι
" τα μεν εθελοντικά τάγματα ήταν πολύτιμες βοηθητικές μονάδες στην ενεργή καταπολέμηση των
συμμοριών από τη Βέρμαχτ, τα δε ευζωνικά τμήματα πολέμησαν τον Κομμουνισμό και τις συμμορίες του
ΕΛΑΣ με αξιοσημείωτη επιτυχία".
Η αντίσταση δεν κάμπτεται και γι΄ αυτό οι Γερμανοί και οι συνεργάτες τους το 1944, που ήταν η
τελευταία χρονιά της κατοχής στην Ελλάδα, προκαλούν γεγονότα φρίκης, όπως σφαγές αμάχων,
ολοκαυτώματα χωριών αλλά και μπλόκα και εκτελέσεις στην Αθήνα και άλλες μεγάλες πόλεις. Τα
μπλόκα ήταν μια βάρβαρη επιχείρηση κατά την οποία τα τάγματα ασφαλείας μαζί με γερμανικά
στρατεύματα απέκλειαν τις προσβάσεις μιας ολόκληρης περιοχής και μετά επιδίδονταν σε ένα ματωμένο
όργιο εκτελέσεων, συλλήψεων, λεηλασιών. Είναι τα μπλόκα στην Κοκκινιά, την Καλογρέζα, το Βύρωνα,
τη Γούβα-Παγκράτι, την Καλλιθέα, το Δοργούτι-νέο Κόσμο, τον Υμηττό.
Τα ξημερώματα της 9ης Αυγούστου του 1944, γερμανοί στρατιώτες κυκλώνουν τους συνοικισμούς
Δουργουτίου, Κατσιπόδι και Φάρου. Στο μπλόκο που καλύπτει όλη την Άνω Ν. Σμύρνη, εκτελούνται
70 αντιστασιιακούς στο Φάρο. Με συνοπτικές διαδικασίες εκτελέστηκαν επί τόπου 120 άτομα. Οι
υπόλοιποι με ισχυρή συνοδεία οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Από αυτούς οι 600
στάλθηκαν στις 16 Αυγούστου στη Γερμανία. Μετά τις εκτελέσεις ακολούθησε η πυρκαγιά και η
λεηλασία της περιοχής.
Βίντεο: μπλόκο της Κοκκινιάς (ερτ)
Στο μπλόκο της Κοκκινιάς, στις 17 Αυγούστου συνολικά πάνω από 300 αντιστασιακοί θυσιάστηκαν
εκείνη τη μέρα. Άλλοι 8.000 συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο του Χαϊδαρίου. Απ’
αυτούς οι 1.200 μεταφέρθηκαν σε γερμανικά στρατόπεδα και αρκετοί από τους υπόλοιπους εκτελέστηκαν
ή πέθαναν από βασανιστήρια.
Οι περισσότερες αντιστασιακές οργανώσεις βρίσκονταν στις εργατικές γειτονιές. Ένας μεγάλος πυρήνας
βρίσκονταν στην Καλλιθέα. Στις 28 Αυγούστου, ο κατοχικός στρατός με συνεργασία ταγμάτων
ασφαλείας φωνάζει από τα χωνιά να συγκεντρωθούν όλοι οι άνδρες από 15 ετών και πάνω στο γήπεδο της
περιοχής. Η απειλή για όποιον έμενε στο σπίτι του ήταν άμεση εκτέλεση. Ο απολογισμός ήταν
μακάβριος: εκτελέσεις νέων παιδιών, πλιάτσικό σε κατοικίες και παράδοση στις φλόγες όλης της
συνοικίας των Νέων Σφαγείων.
4

5. Βίντεο: από την ταινία μπλόκο 1964-τραγούδι «ο Μπλόκος» (Τσιτσάνης),
Εικόνες της δοσιλογικής κυβέρνησης και η δήθεν τιμωρία της (ηχητική υπόκρουση)
Παράλληλο Βίντεο: εικόνες από την απελευθέρωση
Οι δυνάμεις κατοχής θέλησαν εκείνη την περίοδο να επιδείξουν την ισχύ τους σε ένα αντιστασιακό
κίνημα, που διαρκώς διογκώνονταν. Τα τραγικά γεγονότα σε Κοκκινιά, Δουργούτι και Καισαριανή είχαν
αναζωπυρώσει το πείσμα για αντίσταση και αντίποινα στις γερμανικές βιαιότητες των μπλόκων. Και στις
25 Αυγούστου 1944 οργανώνεται γενική απεργία ενάντια στην τρομοκρατία του ναζιστικού καθεστώτος
με πάνω από 100.000 διαδηλωτές, σύμφωνα με τις ιταλικές πηγές
Τα γερμανικά στρατεύματα αποχωρούν από την Αθήνα στις 12 Οκτώβρη του 1944, ενώ ο ΕΛΑΣ δίνει
τις τελευταίες μάχες σε Πειραιά για να σώσει το λιμάνι και το εργοστάσιο της Ηλεκτρικής στη
Δραπετσώνα από τις καταστροφές των ναζί. Μπαίνει στην Αθήνα και την απελευθερώνει και η λαϊκή
συγκέντρωση 200.000, απαιτεί από τον αρχηγό της κυβέρνησης εθνικής ενότητας Γ. Παπανδρέου,
καθεστώς Λαοκρατίας και να τιμωρηθούν οι ένοχοι. Μετά ακολούθησε η απελευθέρωση και των άλλων
πόλεων. Η απελευθέρωση όμως δεν έφερε το τέλος των δεινών. Μετά από λίγες βδομάδες ειρήνης και
ελευθερίας, η Αθήνα βρέθηκε στη δίνη του πολέμου που παίρνει χαρακτηριστικά εμφυλίου.
Ο Β΄παγκόσμιος πόλεμος στοίχισε στην ανθρωπότητα 60 εκατομ. νεκρούς και την καταστροφή
ολόκληρων τμημάτων της παραγωγής και περιοχών.η ναζιστική κυριαρχία οδήγησε στο ολοκαύτωμα:
6 εκατομ. εβραίοι σφαγιάστηκαν, 2,5 εκατομ. Πολωνοί εξοντώθηκαν, 520.000 τσιγγάνοι και 473.000
Ρώσοι δολοφονήθηκαν, 100.000 οδηγήθηκαν στο θάνατο γιατί ήταν άνθρωποι με ειδικές ανάγκες,
ομοφυλόφιλοι, ή αριστερών πεποιθήσεων. Η αγριότητα, η φρίκη και ο θάνατος ήταν η κατάληξη του
φασισμού. Γι’ αυτό το 1946 το διεθνές στρατιωτικό δικαστήριο στη Νυρεμβέργη καταδίκασε τους ναζί ως
εγκληματίες πολέμου.
Σήμερα, 67 χρόνια, μετά τη λήξη του β΄παγκοσμίου πολέμου, η δολοφονική νέα τάξη των Χίτλερ-
Μουσολίνι φαίνεται πως δεν ηττήθηκε οριστικά. Ο εθνικισμός, ο ρατσισμός, η κτηνώδης βία
χρησιμοποιούνται ξανά. Λαοί ολόκληροι ξεκληρίζονται από τη «σιδερένια φτέρνα» των ισχυρών της γης
ενώ υπάρχουν δεκάδες εστίες πολέμου, χιλιάδες νεκροί, ανάπηροι, βασανισμένοι άνθρωποι σ’ όλες τις
ηπείρους.
Πεντακόσιες χιλιάδες παιδιά στην Ελλάδα ζούνε κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ το ποσοστό της
παιδικής φτώχειας στη χώρα μας, σύμφωνα με στοιχεία της Εurostat (2010), υπολογίζεται στο 23%.
Η διεθνής οικονομική κρίση, εκτός από τη φτώχεια, τη μόνιμη και συνεχώς αυξανόμενη ανεργία,
απολύσεις, ελαστική εργασία και τη διεύρυνση των ανισοτήτων, συνοδεύεται από μειωμένες παροχές
υγείας, ανασφάλεια σίτισης, χαμηλής ποιότητας διατροφής και αυξημένη παιδική νοσηρότητα και
θνητότητα.
Σήμερα φρικιαστικές κραυγές νοσταλγών του ναζισμού δε μας αφήνουν αδιάφορους, περισσότερο δε οι
συμμορίες, που με τις βίαιες και τραμπούκικες πράξεις, προσπαθούν να χύσουν το ρατσιστικό δηλητήριο
να σπείρουν το μίσος ανάμεσα στους φτωχούς. Βρίσκουν εύφορο έδαφος σ’ έναν κόσμο που όλες οι αξίες
και οι ανθρώπινες ζωές υποτάσσονται στο κέρδος και την αγορά.
Θέλουμε ο πλανήτης μας να είναι ένα οικουμενικό χωριό ειρήνης, φιλίας και αλληλεγγύης
Δε θα περάσει ο φασισμός
Βίντεο: εικόνες κατοχής, απελευθέρωσης και αντιφασιστικές του σήμερα
-τραγούδι ο φασισμός (Δημητριάδη)
2ο Μονόπρακτο Μπρεχτ
Μουσική στο τέλος: το Χαϊδάρι (Νταλάρας), Στέλιος ο Καρδάρας (Γενίτσαρης)
5