ιστορία των ελληνικών χαρτονομισμάτων

http://36dimotiko.blogspot.com

A ΦIEPΩMA

KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996

2-31 AΦIEPΩMA
Iστορία των ελληνικών
χαρτονομισμάτων. Mια πο-
λυκύμαντη πορεία απ τον
πρώτο «Φοίνικα» στη σημε-
ρινή διεθνή μας ένταξη.
Πρώτες τράπεζες και χαρ-
τονομίσματα. Mε δυσπιστία
αντιμετωπίσθηκε το νέο ν -
μισμα επί Kαποδίστρια, ενώ
σήμερα κυριαρχεί. Tο πρώτο ελληνικ χαρτον μισμα των 50 φοινίκων εξεδ θη στην Aίγινα την 1.7.1831 απ την Eθνική Xρηματιστική Tράπεζα,
Tο εκδοτικ προν μιο της η οποία ιδρύθηκε το 1828 και λειτούργησε έως το 1834.
Iονικής. Tο Eλληνικ Δημ -

Iστορία των ελληνικών
σιο παρεχώρησε το δικαίωμα
κοπής χαρτονομισμάτων σε
σειρά τραπεζών.
Tοπικά Eνοριακά Xαρτο-
νομίσματα. Iδι τυπα «νομί-
σματα» που εξέδωσαν πολ-
λές κοιν τητες στην Tουρκο-
κρατία υπ την κάλυψη της
Eκκλησίας.
Xαρτονομίσματα της Kα-
τοχής. H κατάρρευση της οι-
χαρτονομισμάτων
κονομίας το 1941 αποτυπώ- Mια πολυκύμαντη πορεία απ τον πρώτο «Φοίνικα» στη σημερινή διεθνή μας ένταξη
θηκε σ’ αυτά κατά τρ πο
τραγικ . Tου Δ/ρος Δημήτρη A. Nικολετ πουλου
H δραχμή μετά τον π λε- Προέδρου Eλληνικής Eταιρείας
μο. H σύνδεσή της, το 1944, Oικον. Iστορίας
σε ισοτιμία με τη χάρτινη λί-
ρα Aγγλίας δημιούργησε εγ- EINAI πολύ δύσκολη η συμπύκνωση
γύηση σταθερ τητας. της ιστορίας των ελληνικών χαρτο-
Tέχνη και σχεδιασμ ς. H νομισμάτων –και της ιστορίας του
ελληνικού νομίσματος γενικ τερα–
ζωγραφική και η χαρακτική
μέσα σε λίγες σελίδες. Mέσα απ αυ-
συναντώνται δημιουργικά τά προβάλλει η πολυκύμαντη οικο-
στην κυκλοφορία εν ς χαρ- νομική αλλά και κοινωνικοπολιτική ι-
τονομίσματος. στορία της χώρας μας, μιας μικρής
Eκτύπωση, πλαστογραφία και φτωχής χώρας που η Aνεξαρτη-
και διασφάλιση. H εκτύπω- σία την βρήκε με δημ σιο εξωτερικ
ση των χαρτονομισμάτων
πρέπει να καλύπτει την α- Eπιμέλεια αφιερώματος:
σφάλεια, αλλά και την αισθη-
K·ΣTHΣ BATIKI·THΣ
τική.
Oι περιπέτειες εν ς χαρτο-
νομίσματος. Tα επισημασμέ- χρέος 2.800.000 αγγλικών λιρών –το
Δάνειο της ανεξαρτησίας (1825)– -
να απ την Tράπεζα της
πως αποκλήθηκε, απ το οποίο εισέ-
Eλλάδος χιλιάρικα του 1941 πραξε καθαρά μ νον τα μισά!
και η ασύδοτη δράση των
Για να ενισχυθεί ο εθνικ ς αγώνας
παραχαρακτών.
η επαναστατική κυβέρνηση διά του
Tο Mουσείο Xαρτονομι- «Eκτελεστικού» εξέδωσε οιονεί χαρ-
σμάτων. Iδρύθηκε στην Kέρ- τονομίσματα το 1822 (κατά αντιγρα-
κυρα απ την Iονική Tράπε- φή των γαλλικών «ασσινιάτων» σε α-
ζα και φιλοξενεί πλουσι τα- ξίες 100, 250, 500, 750 και 1.000 γρο-
τη συλλογή τραπεζογραμμα- σίων που είχαν μως μικρή ανταπ -
τίων. κριση.
O πρώτος κυβερνήτης της Eλλά-
Σύνθεση εξώφυλλου: Tο Mουσείο δος Iωάννης Kαποδίστριας, αφού «έ-
Xαρτονομισμάτων της Iονικής Tράπε-
ζας στην Kέρκυρα, έργο του ζωγρά-
κοψε» στην Aίγινα την πρώτη ελλη-
φου Παναγιώτη Γράββαλου, και διά- νική νομισματική μονάδα τον «Φοίνι-
φορα ελληνικά χαρτονομίσματα. κα», σύμφωνα με τις προσδοκίες του
Eθνους και τις επιταγές των επανα-
Yπεύθυνος «Eπτά Hμερών»: στατικών εθνοσυνελεύσεων, ίδρυσε
BHΣ. ΣTAYPAKAΣ O Iωάννης Kαποδίστριας, πρώτος κυβερνήτης της νεώτερης Eλλάδος, που απε- την Eθνική Xρηματιστική Tράπεζα α-
φάσισε την κοπή των πρώτων ελληνικών χαρτονομισμάτων. πευθυν μενος στον πατριωτισμ

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996

Xαρτον μισμα
των 100 δραχ-
μών, της Iονικής
Tραπέζης που
εκδ θηκε στην
Kέρκυρα στις 11
Mαρτίου 1918.

των Eλλήνων για ενίσχυση του κε-
νού δημ σιου ταμείου. Παράλληλα
φρ ντισε να εκδώσει «χαρτονομί-
σματα» για περιορισμένη χρήση. H
αρχική πρ ταση προέβλεπε συνολι-
κή αξία 3.000.000 Φοινίκων αλλά η ε-
θνική συνέλευση του Nαυπλίου πε-
ρι ρισε την αξία αρχικά σε 1.000.000
και τελικά σε 500.000 Φοίνικες.

Tο κοιν δυσπιστεί
Tο κοιν τα αντιμετώπισε με δυ-
σπιστία και κυκλοφ ρησαν περιορι-
σμένα ακ μα και μετά την άφιξη του
Oθωνα. H Eθνική Xρηματιστική Tρά-
πεζα διέκοψε το 1834 γιατί συνδέθη-
κε άμεσα με το δημ σιο ταμείο.
Mετά μακρές διαπραγματεύσεις ι-
δρύθηκε το 1841 η Eθνική Tράπεζα
της Eλλάδος η οποία, μετά εννέα μή-
νες, κυκλοφ ρησε τα πρώτα τραπε-
ζογραμμάτια, τυπωμένα στη Γαλλία
λιθογραφικά και επί της μίας ψεως.
Στη συνέχεια παράγγειλε μέσω Eϋ-
νάρδου, νέα τραπεζογραμμάτια που
κυκλοφ ρησαν το 1847, τυπωμένα ε-
πί των δύο ψεων, σε χαλύβδινες
πλάκες. O Eϋνάρδος, πως και ο Γε-
ώργιος Σταύρου –που τοποθετήθηκε
πρώτος διευθυντής της τραπέζης–
ήσαν εκ των ιδρυτών και πρώτων με-
τ χων της Eθνικής.
Tο 1848 λ γω, κυρίως, πτώσεως
των εξαγωγών σταφίδας, που ήταν
συνέπεια ευρωπαϊκής κρίσεως, επι-
βλήθηκε η αναγκαστική κυκλοφορία,
δηλαδή ανεστάλη με κρατική έγκρι-
ση η εξαργύρωση των τραπεζογραμ-
ματίων με πολύτιμο μετάλλο. Mέσα
στον ίδιο μως χρ νο ήρθη η ανα-
γκαστική κυκλοφορία.
Oι αξίες που κυκλοφορούσαν ήταν
500, 100, 50 και 25 δραχμών. Aυτές
συμπληρώθηκαν με αξία των δρχ. 10
που τυπώθηκαν επίσης στη Γαλλία
και κυκλοφ ρησαν το 1848 με επι-
Συνέχεια στην 4η σελίδα Xαρτονομίσματα των δέκα και εκατ δραχμών της Eθνικής Tραπέζης της Eλλάδος. H εκτύπωσή τους έγινε στη Nέα Y ρκη.

KYPIAKH 4 ΦEBPOYAPIOY 1996 - H KAΘHMEPINH 3

Eξαίρετη φωτογραφία της Aθήνας το 1859. H αλματώδης οικονομική ανάπτυξη της πρωτεύουσας αρχίζει.

Συνέχεια απ την 3η σελίδα κυκλοφορία. H Eλλάς τελικά εφάρ- γκου - δραχμής απ 167 προς 100 το H νομισματική κυκλοφορία συνδέ-
στασία του Γάλλου οικονομολ γου μοσε τη συμφωνία της Λατινικής 1897 να φθάσει σε 99,90 προς 100 το θηκε με τον χρυσ καν να, με σχέση
Λεμέτρ, μετέπειτα βασιλικού επιτρ - Eνώσεως το 1873 για να δεχθεί «ει- 1910 και να οδηγήσει στη νομισματι- Λίρας Aγγλίας προς τη δραχμή 1 Λί-
που της Eθνικής Tραπέζης. σβολή» –λ γω διμεταλλισμού– αργυ- κή μεταρρύθμιση του 1910 (ΓXMB). ρα Aγγλίας = δρχ. 375. H παγκ σμια
Tο 1864, με την ενσωμάτωση των ρών απονομισματοποιημένων γερ- Aκολούθησαν οι Bαλκανικοί Π λε- κρίση ανάγκασε την Eλλάδα να εγκα-
Iονίων νήσων, η Iονική Tράπεζα μανικών νομισμάτων και αναγκάστη- μοι, ο A΄ Παγκ σμιος Π λεμος, ο Δι- ταλείψει τον χρυσ καν να το 1931
(1839) προστέθηκε στο ελληνικ κε να απαγορεύσει την κυκλοφορία χασμ ς και η εθνική τραγωδία του και να απαγορεύσει την κατοχή συ-
τραπεζικ σύστημα και διατήρησε το άλλων νομισμάτων πλην της Λατινι- 1922. Λίγους μήνες πριν απ την κα- ναλλάγματος το 1932.
εκδοτικ της προν μιο (μέχρι το κής Eνώσεως (1876), αλλά η αυξημέ- ταστροφή του 1922 ο τ τε υπουργ ς Eπίσης δραχμοποίησε υποχρεωτι-
1920) που είχε για τα νησιά του Iονί- νη δαπάνη κοπής των νέων νομισμά- Oικονομικών Πρωτοπαπαδάκης δι- κά τις καταθέσεις σε συνάλλαγμα.
ου. Oι δύο, πλέον, εκδοτικές τράπε- των και ο Pωσοτουρκικ ς π λεμος χοτ μησε το χαρτον μισμα και το Tην ίδια περίοδο η πολιτική κατάστα-
ζες θα αναμειχθούν στη χρηματοδ - επανέφεραν την αναγκαστική κυ- δεξι ήμισυ ανταλλάχτηκε με ανα- ση ήταν ιδιαίτερα διαταραγμένη (θά-
τηση του Δημοσίου με τρ πο θετικ . κλοφορία το 1877. γκαστικ δάνειο. Hταν μια παγκ - νατοι πολιτικών, κινήματα, επάνοδος
Mε την προσάρτηση της Hπειρο- σμια δημοσιονομική πρωτοτυπία. Tο βασιλείας, 4η Aυγούστου). Tέλος ο
Eφαρμογή συμφωνίας θεσσαλίας (1881) ιδρύθηκε η ομώνυ- ίδιο μέτρο εφαρμ στηκε το 1926 αλ- Π λεμος, η Kατοχή.
μη τράπεζα που εξέδωσε χαρτονομί- λά για το ένα τέταρτο του χαρτονο-
Tο 1867 η Eλλάς αποδέχτηκε αρχι- Xρειάζονται πολλές σελίδες για να
σματα για τις νέες ελληνικές περιο- μίσματος.
κά και προσχώρησε το 1868 στη Λα- σκιαγραφήσει και μ νο κανείς τα
τινική Nομισματική Eνωση, μια συμ- χές. χρ νια αυτά. Σαν συμπέρασμα θα
φωνία για κοιν ν μισμα (νομίσματα Διανύουμε, ήδη, την αμφιλεγ με-
O χρυσούς κανών παραμείνει η λεηλασία της ελληνι-
ίδιου βάρους και καθαρ τητος σε νη περίοδο Xαριλάου Tρικούπη και Tο 1928 ιδρύθηκε η Tράπεζα της κής παραγωγής, η ανείπωτη πείνα
χρυσ και άργυρο –διμεταλλισμ ς–) του «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» που Eλλάδος (Kεντρική Tράπεζα) που α- και ο θάνατος και η αδούλωτη ψυχή
μεταξύ Γαλλίας, Iταλίας, Bελγίου και είχε, ουσιαστικά, προδρομολογηθεί. νέλαβε το εκδοτικ προν μιο απ του Eλληνα που έμεινε ρθια. O
Eλβετίας (δεν θυμίζει Mάαστριχτ και Eγιναν θετικές προσπάθειες οικονο- την Eθνική Tράπεζα. Aρχικά χρησι- Φραγκλίνος Pούσβελτ είπε για την
κοιν ευρωπαϊκ ν μισμα;) αλλά α- μιών, αλλά μεσολάβησε ο «άτυχος» μοποίησε χαρτονομίσματα απ το α- Eλλάδα:
νέστειλε την εφαρμογή της συμφω- π λεμος του 1897 με αποτέλεσμα π θεμα της Eθνικής με ημικυκλική «H Eλλάδα αντέταξε στις απάν-
νίας λ γω εκτάκτων αναγκών που την εγκατάσταση του Διαρκούς Oι- κ κκινη επισήμανση «Tράπεζα της θρωπες μηχανές του πολέμου και
προέκυψαν απ το Kρητικ ζήτημα. κονομικού Eλέγχου –ένα είδος ΔNT Eλλάδος». Tο 1932 κυκλοφ ρησε δι- στους ψυχρούς υπολογισμούς της
Oι οικονομικές επιπτώσεις συ- της εποχής–, που μεταξύ άλλων, ε- κά της χαρτονομίσματα των δρχ. 500 στρατηγικής απλώς και μ νο την ά-
μπληρώθηκαν με νέα αναγκαστική πέτυχε ώστε η σχέση γαλλικού φρά- και 5.000, τυπωμένα στις HΠA. γρια έμπνευση της Eλευθερίας».


H καταστροφή της Mικρασιατικής εκστρατείας το 1922, επέφερε ένα τρομακτικ πλήγμα στην ελληνική οικονομία. Λίγο πριν, η τ τε κυβέρνηση διά του υπουργού Oι-
κονομικών Πρωτοπαπαδάκη, είχε διχοτομήσει το χαρτον μισμα επιβάλλοντας αναγκαστικ δάνειο. Στη φωτογραφία το κτίριο του Στρατηγείου μας στη Σμύρνη.

Tα ελληνικά χαρτονομίσματα που
προοδευτικά έφτασαν σε νούμερα
πολλών δισεκατομμυρίων κυκλοφο-
ρούσαν παράλληλα με κατοχικά γερ-
μανικά, ιταλικά και βουλγαρικά που
ουσιαστικά «άρπαζαν» την ελληνική
παραγωγή στις πηγές της. Aργ τερα
στις παραμονές της απελευθέρωσης
κυκλοφ ρησαν χαρτονομίσματα του
βουνού (ΠEEA) καθώς και επιταγές
της επαρχίας (Tραπέζης της Eλλά-
δος) για να αντιμετωπισθούν άμεσες
ανάγκες (μισθοδοσία κ.λπ.).
Στις 11 Nοεμβρίου 1944 μια νέα
δραχμή ορίστηκε ίση με πενήντα δι-
σεκατομμύρια κατοχικές. O Eμφύ-
λιος μως έφερε καινούργιο πληθω-
ρισμ και τα νέα χαρτονομίσματα με-
γάλωναν, πάλι, σε ονομαστικές αξίες
μέχρις του το 1954 κ πηκαν τα τρία
μηδενικά (νομισματική μεταρρύθμι-
ση του 1953).
Tα πιο πρ σφατα γεγον τα που α-
φορούν τη νομισματική κυκλοφορία
είναι γνωστά και δεν υπάρχει δυνα-
τ τητα αναλύσεώς τους. Θα περιορι-
σθούμε στην ευχή να μη χρειασθεί
να κοπούν και πάλι τα τρία μηδενικά
απ το πολύ πρ σφατο δεκαχίλιαρο
και να βρει η χώρα μας το δρ μο της H ιταλική επίθεση εναντίον της χώρας μας στις 28 Oκτωβρίου του ’40 καταλήγει σε ήττα για τους εισβολείς. O ελληνικ ς
οριστικής σταθεροποιήσεως και α- στρατ ς αντεπιτίθεται γράφοντας σελίδες δ ξας. Συγχρ νως, μως, αρχίζει και η περίοδος της μεγάλης δοκιμασίας για την
ναπτύξεως. ελληνική οικονομία με τα τραγικά αποτελέσματα της Kατοχής.


Πρώτες τράπεζες και χαρτονομίσματα
Mε δυσπιστία αντιμετωπίστηκε το νέο ν μισμα επί Kαποδίστρια, ενώ σήμερα κυριαρχεί
Tου Aντωνίου Λιναρδάκη

TA XAPTONOMIΣMATA με τη σύγ-
χρονη περίπου μορφή των, είναι
επιν ηση των νεωτέρων χρ νων.
Περίπου, δύο χιλιάδες τριακ σια
χρ νια απ τα νομίσματα των Λυ-
δών, η Tράπεζα της Στοκχ λμης
θέτει σε κυκλοφορία, το 1662, τα
πρώτα της τραπεζογραμμάτια και
ακολούθησαν οι άλλες χώρες της
Eυρώπης και του κ σμου ολ κλη-
ρου.
Tα χαρτονομίσματα ήσαν, κατ’
αρχάς, μια γραπτή υπ σχεση της
τραπέζης τι θα καταβάλει στον
κομιστή «επί τη εμφανίσει» το α-
ναγραφ μενο ποσ σε χρυσά ή
αργυρά νομίσματα, τα οποία είχε
προηγουμένως καταθέσει σ’ αυ-
τήν. H έλλειψη μως χρυσού και
αργύρου για την κοπή νομισμά-
των, αφ’ εν ς, και αφ’ ετέρου η
αυξαν μενη εμπιστοσύνη προς τις
τράπεζες, καθιέρωσαν τα τραπε-
ζογραμμάτιά των ως γενικ ανταλ-
λακτικ μέσο, αποδεκτ στις συ-
ναλλαγές.
Στην Eλλάδα, τα χαρτονομίσμα-
τα εμφανίζονται ταν ο Iωάννης
Kαποδίστριας κατά τον Iούνιο του
1831, για να μην επιβάλει και νέ-
ους φ ρους απεφάσισε διά του
ψηφίσματ ς του KZ/17.6.1831 την
εκτύπωση χαρτονομισμάτων των
5, 10, 50 και 100 φοινίκων συνολι-
κής αξίας 3.000.000 φοινίκων, απ
την Eθνική Xρηματιστική Tράπεζα
που είχε συσταθεί ήδη απ το
1828, αμέσως μετά την άφιξή του.
H Eθνική Xρηματιστική Tράπεζα
διαλύθηκε το 1834. Oσα μως χαρ-
τονομίσματα είχαν μπει σε κυκλο-
φορία και είχαν παραμείνει στα χέ-
ρια κομιστών απεσύρθησαν το
1835.

Eθνική Tράπεζα της
Eλλάδος, 1841-1928
Tο 1836 έγινε νέα προσπάθεια ι-
δρύσεως Eθνικής Tραπέζης, που
θα είχε και το δικαίωμα εκδ σεως
τραπεζικών γραμματίων, αλλά χω-
ρίς αποτέλεσμα, «λ γω της ανωμά-
Xαρτον μισμα 25 δραχμών της Iονικής Tραπέζης. Hμερομηνία εκδ σεως 23 Mαρτίου 1889. λου καταστάσεως των ελληνικών
πραγμάτων», πως ισχυρίστηκαν οι
άλλοι κεφαλαιούχοι. Tέλος το 1841
ιδρύεται η Eθνική Tράπεζα για την
ενίσχυση της γεωργίας, του εμπο-
ρίου και της βιομηχανίας, στην ο-
ποία παραχωρείται και το προν μιο
εκδ σεως τραπεζικών γραμματίων,
αξίας 25, 50, 100 και 500 δραχμών
κατ’ αρχάς, στις οποίες προστίθε-
νται αργ τερα και οι αξίες 10, 20,
1.000 και 5.000 δραχμών.
H Eθνική Tράπεζα άρχισε να λει-
τουργεί στις 22/1/1842, με κύριο
έργο την παροχή δανείων, τα ποσά
των οποίων κατεβάλλοντο κυρίως
σε χαρτον μισμα.
Kερματικά γραμμάτια των δύο δραχμών της Iονικής Tραπέζης. Kυκλοφ ρησαν στις 21 Δεκεμβρίου του 1885. Tο πρωτ γνωρο τούτο χάρτινο


Tο Aργοστ λι κατά τα μέσα του 19ου αιώνα. Στην Kεφαλονιά, μαζί με την Kέρκυρα και τη Zάκυνθο, έγινε προσπάθεια να κυκλοφορήσουν τραπεζογραμμάτια σε λίρες
Aγγλίας, αλλά τελικά το σχέδιο δεν εφαρμ στηκε.

μέσο συναλλαγών θα ήτο δύσκολο
να αποκτήσει την εμπιστοσύνη των
συναλλασσομένων οι οποίοι γνώρι-
ζαν και ενεπιστεύοντο τα χρυσά
και αργυρά νομίσματα, δοθείσης
μάλιστα και της αποτυχίας της α-
ποδοχής των χαρτονομισμάτων
των φοινίκων του 1831.
Tην δυσκολία αυτή, η Διοίκηση
της Eθνικής Tραπέζης αντιμετώπι-
σε με ένα απλ αλλά πολύ έξυπνο
τρ πο: δίπλα στην θυρίδα που κα-
τεβάλλοντο τα ποσά του δανείου
σε χαρτονομίσματα, υπήρχε μια
άλλη θυρίδα, που ο συναλλασσ -
μενος μπορούσε αμέσως να τα α-
νταλλάξει με χρυσά και αργυρά νο-
μίσματα ισοπ σου αξίας.
Aξίζει να σημειωθεί διά την ιστο-
ρία τι, πως αναγράφεται εις το
Kαθολικ ν Bιβλίον του λογιστηρί-
ου της Eθνικής Tραπέζης, την πρώ-
τη ημέρα, δηλαδή στις 22/1/1842
μπήκαν σε κυκλοφορία 50 τραπεζο-
γραμμάτια των 100 δραχμών, στις
28/1/1842 μπήκαν 100 των 100
δραχμών, στις 18/2/1842 μπήκαν 30
των 500 δρχ. κ.λπ. Δηλαδή τον
πρώτο μήνα εκυκλοφ ρησαν 180
γραμμάτια. Tα 25δραχμα εκυκλο- Eκατοντάδραχμο χαρτον μισμα της Tραπέζης Kρήτης. Xανιά, 9 Σεπτεμβρίου 1916. Mεταξύ των υπογραφών και εκείνη του
Συνέχεια στην 8η σελίδα ηγεμονικού επιτρ που.


O B λος στις αρχές του αιώνος. Στην πρωτεύουσα της Mαγνησίας εγκαταστάθηκε η έδρα της Tραπέζης Hπειροθεσσαλίας, που λειτούργησε έως το 1899.

Συνέχεια απ την 7η σελίδα τίτλο Eθνική Tράπεζα της Eλλάδος. π.χ. 9.350, οι υπογραφές του Λογι- καθώς και η προειδοποίηση τι η
φ ρησαν στις 29/5/1842 και τα Tα γραμμάτια της A και B εκδ - στή, του Aρχιταμία, του Διευθυ- παραποίηση τιμωρείται με ισ βια.
50δραχμα στις 14/8/1842. Tα γραμ- σεως κατασκευάσθηκαν στο Παρί- ντού και του Bασιλικού Eπιτρ που, H Eθνική Tράπεζα, μαζί με την Iο-
μάτια της A΄ εκδ σεως φέρουν τον σι. Kαι κατά την στιγμή της παρα- του οποίου ο τίτλος έμπαινε με νική και την Tράπεζα Hπειροθεσ-
τίτλον EΛΛHNIKH TPAΠEZA δι τι δ σεως στον πελάτη συνεπληρώ- σφραγίδα γιατί είχε παραλειφθεί σαλίας, εξέδωσε το 1885 και κερ-
στον πρώτο κανονισμ της τραπέ- νετο, με το χέρι(!), η αξία αριθμητι- κατά την εκτύπωση. ματικά γραμμάτια 1 και 2 δραχμών
ζης αναφέρεται ως Eθνική Eλληνι- κώς, π.χ. 50, η ημερομηνία συστά- Eπίσης ανεγράφετο και η ένδειξη A και B εκδ σεως, έναντι δανείου
κή Tράπεζα, ενώ απ την B έκδοση σεως της τραπέζης, 30 Mαρτίου σε ποιο βιβλίο κατεχωρήθη, σε 11.000.000 δραχμών προς το κρά-
και εφεξής φέρουν τον οριστικ 1841, ο αριθμ ς του γραμματίου ποια σελίδα και σε ποια γραμμή(!) τος. Tο εκδοτικ προν μιο διατή-
ρησε η Eθνική Tράπεζα μέχρι το
1928, οπ τε ιδρύθηκε η Tράπεζα
της Eλλάδος, η οποία και το παρέ-
λαβε.
Kατά τη διάρκεια του εκδοτικού
της προνομίου (1841 - 1928) η Eθνι-
κή Tράπεζα έθεσε σε κυκλοφορία:
5δραχμα: 6 σειρές, 10δρχμ.: 10 σει-
ρές, 20δρχμ.: 1 σειρά, 25δρχμ.: 12
σειρές, 50δρχμ.: 6 σειρές,
100δρχμ.: 14 σειρές, 500δρχμ.: 11
σειρές, 1.000δρχμ.: 5 σειρές και
5.000δρχμ.: 1 σειρά.

Kερματικά γραμμάτια μιας και δύο δραχμών, της Eθνικής Tραπέζης το 1885. Iονική Tράπεζα,
1840-1920
Tα I νια νησιά, λ γω της επικαί-
ρου θέσεώς των έγιναν κατά και-
ρούς στ χος διαφ ρων κατακτη-
τών, μέχρι το 1864 οπ τε παρεχω-
ρήθησαν στην Eλλάδα.
Tο 1818 εισάγεται ως βάση του
νομισματικού συστήματος το ισπα-
νικ τάλληρο (δίστηλο ή κολονάτο)
και υποδιαιρέσεις του το δι βολον,
ο οβολ ς και το ημι βολον, που
φέρουν την ελληνική επιγραφή Iο-
νικ Kράτος. Tο 1825 εισάγεται το
αγγλικ ν μισμα. Oι συναλλαγές -
Kερματικά γραμμάτια της Eθνικής Tραπέζης που κυκλοφ ρησαν το 1897. μως εξακολουθούν, κατά κύριον


λ γο να υπολογίζονται και να γίνο-
νται σε κολονάτα.
Tο 1837 η Γερουσία του Iονικού
Kράτους απεφάσισε, για την εμψύ-
χωση του εμπορίου και της ναυτι-
λίας, τη σύσταση τραπέζης με δι-
καίωμα εκδ σεως τραπεζικών
γραμματίων για τα Eπτάνησα.
Tο 1839 δημοσιεύεται ο σχετικ ς
ν μος για την σύσταση της Iονικής
Tραπέζης με έδρα το Λονδίνο, της
οποίας το κεντρικ κατάστημα της
Kέρκυρας άρχισε τις εργασίες του
την 1-3-1840, το υποκατάστημα της
Zακύνθου στις 18-5-1840 και της
Kεφαλληνίας στις 10-8-1840. Mετά
την ένωση της Eπτανήσου με την
Eλλάδα, το 1864, η Iονική Tράπεζα
εξακολούθησε να λειτουργεί ως
αγγλικ ίδρυμα. Tο 1873 μετεφέρ-
θη το κεντρικ κατάστημα της Kέρ-
κυρας στην Aθήνα, και το 1957 κα-
τέστη αυτοτελής ελληνική τράπεζα
με την εξαγορά της απ την Eμπο-
ρική Tράπεζα.
H Iονική Tράπεζα διετήρησε το
εκδοτικ δικαίωμα απ το 1839
μέχρι το 1920, οπ τε περιήλθε
στην Eθνική Tράπεζα, ενώ εξακο-
λουθεί να λειτουργεί ως εμπορική
τράπεζα.
H Iονική Tράπεζα προκειμένου
να αξιοποιήσει το εκδοτικ δικαίω-
μά της άρχισε να ετοιμάζει τα σχε-
τικά γραμμάτιά της σε λίρες
Aγγλίας, που ήτο και το επίσημο
ν μισμα απ το 1825. Oι αντιδρά-
σεις μως, προφανώς, των συναλ-
λασσομένων, που εξακολούθησαν
να προτιμούν να συναλλάσσονται
και να χρησιμοποιούν τα αργυρά ι-
σπανικά κολονάτα, υποχρέωσαν
την Tράπεζα να εγκαταλείψει την
έκδοση των γραμματίων της σε λί-
ρες και να τα εκδώσει σε κολονάτα,
μολον τι τα λογιστικά βιβλία της
και οι ισολογισμοί της εξακολούθη-
σαν να συντάσσονται πάντα σε λί-
ρες Aγγλίας.
H προσπάθεια κυκλοφορίας τρα-
πεζογραμματίων σε λίρες Aγγλίας Δεκάδραχμο χαρτον μισμα του 1882 της Tραπέζης Hπειροθεσσαλίας.
έφθασε και σταμάτησε στο στάδιο
των δοκιμίων, πως μαρτυρούν τα
υπάρχοντα δοκίμια των 10 σελινίων
και 1, 2 και 5 λιρών με την ένδειξη
KEPKYPA, KEΦAΛΛHNIA, ZAKY-
NΘOΣ.
H Iονική Tράπεζα εξέδωσε γραμ-
μάτια των 2, 5 και 100 κολονάτων, A
και B εκδ σεως, τα οποία εξακο-
λούθησαν να κυκλοφορούν και με-
τά την ένωση με την Eλλάδα και
την εισαγωγή της δραχμής το 1865.
Aντικατεστάθησαν το 1874 με
γραμμάτια των 10, 25 και 100 δραχ-
μών, A και B εκδ σεως. Tο 1885 ε-
ξέδωσε, μαζί με την Eθνική και την
Tράπεζα Hπειροθεσσαλίας, κερμα-
τικά γραμμάτια 1 και 2 δραχμών έ-
ναντι δανείου 3.500.000 δραχμών
προς το κράτος.
Δυστυχώς πολλά ιστορικά στοι-
χεία γύρω απ την Iονική Tράπεζα
και τα τραπεζογραμμάτιά της, -
πως τα λογιστικά βιβλία, ημερολ -
για και καθολικά που κατεγράφο-
ντο λεπτομερώς, οι εκδ σεις, οι η-
μερομηνίες, οι ποσ τητες και οι α-
ξίες των τραπεζογραμματίων, κα-
Συνέχεια στην 10η σελίδα Xαρτον μισμα 25 δραχμών της Iονικής Tραπέζης. T πος εκδ σεως Kέρκυρα.


Συνέχεια απ την 9η σελίδα
τεστράφησαν κατά τον B΄ Παγκ -
σμιο Π λεμο ταν αεροτορπίλλη α-
ντί να πλήξει τα πλοία των αποχω-
ρούντων Γερμανών (1944) έπληξε
το αρχείο της Tραπέζης και η επα-
κολουθήσασα πυρκαγιά και τα νε-
ρά για την κατάσβεσή της συμπλή-
ρωσαν την καταστροφή.

Tράπεζα
Hπειροθεσσαλίας,
1882-1899
H προσάρτηση των περιοχών
της Hπείρου και της Θεσσαλίας το
1881 καθώς και η προετοιμασία και
η κινητοποίηση του στρατού κατά
τα προηγούμενα έτη, δημιούργη-
σαν τεράστιες δαπάνες, για την
κάλυψη των οποίων η κυβέρνηση
συνήψε εθνικ δάνειο 120.000.000
δρχ. με μιλο κεφαλαιούχων, οι ο-
ποίοι ζήτησαν ως αντάλλαγμα να
τους χορηγηθεί το δικαίωμα ιδρύ-
σεως τραπέζης που θα είχε και το
αποκλειστικ προν μιο εκδ σεως
και κυκλοφορίας τραπεζικών
γραμματίων στις περιοχές αυτές.
Eτσι το 1882 ιδρύθηκε η Προνομι-
ούχος Tράπεζα Hπειροθεσσαλίας
με έδρα το B λο.
Kατά το 1885 εξέδωσε, μαζί με
την Eθνική και την Iονική Tράπεζα
κερματικά γραμμάτια έναντι δα-
νείου 3.500.000 δραχμών προς το
κράτος. Mεταξύ δε των ετών 1882
και 1885 ίδρυσε και υποκαταστή-
ματα στην Aρτα, στη Λάρισα, στα
Tρίκαλα, στην Kαλαμπάκα και στον
Aλμυρ .
H δράση της μως ήταν εξ αρ-
χής υποτονική. Xαριστική βολή
στην ύπαρξή της αποτέλεσε ο θά-
νατος του ιδρυτού της Aνδρέα
Συγγρού, τον Φεβρουάριο του
1899, που έσβησε και την τελευ-
ταία ελπίδα αναζωογονήσεώς της.
Tον Δεκέμβριο του 1899 συνεχω-
νεύθη με την Eθνική Tράπεζα,
Xαρτον μισμα 100 δραχμών (1888) τυπωμένο στη Γαλλία. Tράπεζα Hπειροθεσσαλίας. στην οποία περιήλθε και το προν -
μιο της εκδ σεως τραπεζικών
γραμματίων.

Tράπεζα Kρήτης,
1899-1919
Mε την Eπανάσταση του 1895-
1897 η Kρήτη πλησίασε στην ένωση
με την Eλλάδα. Aλλά ο άτυχος ελ-
ληνοτουρκικ ς π λεμος του 1897
ανάγκασε τους Kρήτες να δεχθούν
την πρ ταση των Mεγάλων Δυνά-
μεων, Aγγλίας, Γαλλίας, Pωσίας και
Iταλίας, για αυτονομία και χι ένω-
ση. Tο 1898 διορίσθη πρώτος Yπα-
τος Aρμοστής Kρήτης ο Πρίγκιψ
της Eλλάδος Γεώργιος. Tο 1908 οι
Kρήτες εκήρυξαν την ένωση, η ο-
ποία οριστικοποιήθηκε μετά τον νι-
κηφ ρο π λεμο κατά των Tούρ-
κων, το 1913.
Aπ τα πρώτα μέτρα που έλαβε ο
Πρίγκιψ Γεώργιος, μ λις έφθασε
στην Kρήτη ήτο και η δημιουργία
τραπέζης για την ανάπτυξη της οι-
κονομίας.
H Tράπεζα Kρήτης ιδρύθηκε το
Eκατοντάδραχμο της Iονικής Tραπέζης του 1914. 1899 και της παρεχωρήθη το απο-


Aποψη της π λεως της Zακύνθου κατά τον περασμένο αιώνα.

κλειστικ προν μιο εκδ σεως και
κυκλοφορίας τραπεζικών γραμ-
ματίων στην Kρήτη, αξίας 25, 50,
100 και 500 δραχμών. Aπ αυτά ε-
ξεδ θησαν μ νον οι αξίες 25 και
100 δραχμών. Tο 1919 η Tράπεζα
Kρήτης συνεχωνεύθη στην Eθνι-
κή Tράπεζα, η οποία και έλαβε α-
π την πρώτη και το εκδοτικ
προν μιο.

Tράπεζα της Eλλάδος,
1928 - σήμερα
Oι εμπειρογνώμονες της KTE
(Kοινωνίας των Eθνών) κατ πιν αι-
τήσεως της ελληνικής κυβερνήσε-
ως (Iούλιος 1927), αφού μελέτησαν
τα ελληνικά οικονομικά δεδομένα
απεφάνθησαν τι μπορεί η Eθνική
να παραμείνει εκδοτική Tράπεζα,
αφού περιορισθεί σε τραπεζικές
μ νον εργασίες και εγκαταλείψει
τις εμπορικές. Tούτο μως δεν α-
πεδέχθη η Eθνική Tράπεζα και έτσι
απεφασίσθη η ίδρυση νέας Kεντρι-
κής Eκδοτικής Tραπέζης, της Tρα-
πέζης της Eλλάδος.
H Tράπεζα της Eλλάδος ιδρύθη
με τον ν μο 3424/7-2-1927 και άρ-
χισε τις εργασίες της στις 14-5-
1928. Δεν εξέδωσε αμέσως δικά
της γραμμάτια, αλλά διετήρησε σε
κυκλοφορία τα γραμμάτια της
Eθνικής Tραπέζης. Oσα δε γραμμά-
τια της Eθνικής δεν είχαν τεθεί α-
κ μη σε κυκλοφορία παρελήφθη-
σαν απ την Tράπεζα της Eλλάδος,
επεσημάνθησαν με τον τίτλο
«TPAΠEZA THΣ EΛΛAΔOΣ» και ετέ-
θησαν σε κυκλοφορία.
Tα πρώτα γραμμάτια της Tραπέ-
ζης της Eλλάδος των 500 και 5.000
δραχμών εκυκλοφ ρησαν το 1932
και των 50, 100 και 1.000 δραχμών Tο 1932 κυκλοφορούν τα πρώτα χαρτονομίσματα της Tραπέζης της Eλλάδος (των 500 και 5.000 δρχ). H εκτύπωσή τους πραγ-
το 1935. ματοποιήθηκε απ την American Banknote Company.


Tο λιμάνι του Πειραιά αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς ταν η Aθήνα γίνεται πρωτεύουσα του κράτους. Eδώ, σε φωτογραφία του 1880.

Tο εκδοτικ προν μιο της Iονικής
Tο Eλληνικ Δημ σιο παραχώρησε το δικαίωμα κοπής χαρτονομισμάτων σε σειρά τραπεζών
Tου δρος Δημήτρη A. Nικολετ πουλου
Προέδρου Eλληνικής Eταιρείας Oικον. Iστορίας

EINAI ιδιαίτερα ενδιαφέρον το
σχετικά μακρύ χρονικ ιδρύσεως
της Iονικής Tραπέζης, μιας αξιο-
πρ σεκτης πρωτοβουλίας, η οποία
ξεκίνησε απ την εκμετάλλευση
των παραγωγών, κυρίως σταφίδας
και ελαιών, απ τους εμπ ρους -
τοκογλύφους. Eνώ χρέωναν επι-
τ κια 25%-30%, παράλληλα εκβία-
ζαν τους παραγωγούς και αγ ρα-
ζαν την παραγωγή σε εξευτελιστι-
κές τιμές.
O τ τε ανώτατος διοικητής των
νήσων λ ρδος Nugent με ενέργει-
ές του στο Λονδίνο εξασφάλισε
κονδύλια για τη χορήγηση προκα-
ταβολών στους παραγωγούς με ε-
πιτ κιο 5%-6%, παράλληλα δε ε-
πεδίωξε την ίδρυση τραπέζης για
τη, μέσω αυτής, χρηματοδ τησή
τους και έκδοση τραπεζογραμμα-
τίων. Kύριο εγχείρημα του λ ρδου
Nugent ήταν τι θα «έβγαινε ρευ-
στ χρήμα απ τα μπαούλα» με ά-
Xαρτον μισμα των δύο κολονάτων, της Iονικής Tραπέζης, με την επισήμανση ZAKYNΘOΣ στο κάτω μέρος. μεσο αποτέλεσμα την πτώση των


επιτοκίων. Oι προσπάθειές του α-
πέτυχαν με αποτέλεσμα την απο-
γοήτευσή του και την παραίτησή
του τον Δεκέμβριο του 1834.

Eυνοϊκ υπ μνημα
Πρέπει να σημειωθεί σαν παρέν-
θεση τι το 1814 έτος οριστικής
διαδοχής της γαλλικής κυριαρχίας
η οποία ερήμωσε τον φυσικ πλού-
το των Iονίων νήσων (υλοτομήθη-
καν ακ μη και τα ελαι δενδρα για
θέρμανση) υπήρχε και εκεί στεν -
τητα κυκλοφορίας νομισμάτων – -
πως και σε λη την περιοχή της
Aνατολής (Levant) με κύρια κυκλο-
φορία Mεξικανικών Kολονάτων και
Tαλλήρων Mαρίας Θηρεσίας. H με-
γάλη φτώχεια που προέκυψε ανά-
γκασε τον ανώτατο διοικητή να μει-
ώσει ακ μη και τους φ ρους. Πα-
ράλληλα η προσπάθεια προωθήσε-
ως του αγγλικού νομίσματος δεν ε-
πέτυχε παρά μ νο σε μικρή κλίμακα
μετά το 1830. O διάδοχος του λ ρ-
δου Nugent σερ Howard Douglas ή-
ταν αρχικά τελείως αρνητικ ς και
διακήρυξε την αντίθεσή του με τις Δεκάδραχμο της Iονικής Tραπέζης μετά την απελευθέρωση των Iονίων Nήσων το 1864.
προσπάθειες που έγιναν, αλλά σύ-
ντομα, αντιμετωπίζοντας την πραγ- νύμων Eταιρειών στο Kράτος των κ ους και δικαίωμα εκδ σεως τρα- σελλίνι). Tο 1844 η τράπεζα συνδέ-
ματικ τητα, εξετίμησε τις προσπά- Iονίων νήσων, δημοσιεύθηκε το Kα- πεζογραμματίων (προν μιο για την θηκε με τον Banking Act που αφο-
θειες του προκατ χου του και υπέ- ταστατικ (Prospectus) για την ί- περιοχή) για περίοδο 20 ετών, ση ρούσε και τη Tράπεζα της Aγγλίας.
βαλε στο Λονδίνο υπ μνημα για τη δρυση τραπέζης με κεφάλαιο Λιρών και η διάρκεια της τραπέζης. Nομι- Tο πρώτο έτος λειτουργίας της α-
δημιουργία τραπέζης (United Ionian 100.000. (4.000 μετοχές προς Λίρες κά προβλήματα που προέκυψαν ε- πέφερε κέρδη Λιρών 4 0.004 και μέ-
States Bank), πιστωτικής και εκδο- 25 εκάστη) με συμμετοχή και κατοί- πιλύθηκαν με έγκριση της Bουλής ρισμα 3%.
τικής. Mεσολάβησαν πολλές και εν- κων των νήσων, οι οποίοι, μως, με κάποια σύνδεση με τον ν μο του Mια τελευταία παρατήρηση. Aπ
διαφέρουσες –για τον ερευνητή– δεν ανταποκρίθηκαν. 1837, σον δε αφορά το εκδοτικ την παρατήρηση των συλλεκτικών
διεργασίες, μία απ τις οποίες ήταν προν μιο η αρχική πρ βλεψη ορίου πλέον πρώτων τραπεζογραμματίων
η δυσπιστία των Eλλήνων πολιτικών O τελικ ς ν μος μέχρι το 50% του κατατεθειμένου συμπεραίνει κανείς τι τα τραπεζο-
των νήσων, πιθαν τατα εκπορευ - κεφαλαίου διευρύνθηκε στο 100% γραμμάτια εκδίδονταν ad hoc με υ-
μενες απ τα υπάρχοντα συμφέρο- Tον Oκτώβριο του 1839 δημοσι- του κεφαλαίου (21.6.1843). πογραφές και ημερομηνία συμπλη-
ντα (έμποροι - τοκογλύφοι). εύθηκε απ φαση της Bουλής για τη Στις 2 Mαρτίου 1840 κυκλοφ ρη- ρωμένες με μελάνι (drafts). Aκ μη
Tο 1837 (23 Oκτωβρίου) δημοσι- σύσταση της Iονικής Tραπέζης (χω- σαν τα πρώτα μεταλλικά νομίσματα και πολύ μεταγενέστερα τραπεζο-
εύθηκε, μετά τη δημοσίευση ν μου ρίς τις λέξεις United States) με 15 της Iονικής Tραπέζης (αποδείχτη- γραμμάτια παρουσιάζουν την ίδια
για την ίδρυση και λειτουργία Aνω- άρθρα και μετ χους Aγγλους υπη- καν λιποβαρή ως προς το αγγλικ εικ να.

Tο υποκατάστημα της Iονικής Tραπέζης στο Aργοστ λι κατά τις αρχές του αιώνα. H λειτουργία του ξεκίνησε στις 10 Aυγούστου 1840.


Tοπικά Eνοριακά Xαρτονομίσματα
Iδι τυπα «νομίσματα» που εξέδωσαν πολλές κοιν τητες στην Tουρκοκρατία υπ την κάλυψη της Eκκλησίας
Tου Kώστα Xατζιώτη εκκλησιαστικά «νομίσματα» και
Iστορικού, ερευνητή Aντιπροέδρου Συλλ γου των «χαρτονομίσματα»:
Aθηναίων α) Eπισημασμένα (με υστερ σημο
της εκκλησίας) χάλκινα οθωμανικά
O ΠOΛYΠΛEYPOΣ ρ λος, που διε- κέρματα (40, 20, 10, 5 παράδων),
δραμάτισε η Oρθ δοξη Eκκλησία που με την πτώχευση είχαν παύσει
στα χρ νια της Tουρκοκρατίας, εί- να έχουν ν μιμη κυκλοφορία.
ναι μια συχνή αναφορά λων των ι- β) Nομισματ σημα, δηλαδή εγχά-
στορικών ερευνών, που ασχολού- ρακτα μεταλλικά ελάσματα (συνή-
νται με την ελληνική ιστορία. θως απ λευκοσίδηρο) και
Παρ’ λην, μως, τη συχν τητα γ) «Mπιλιέτα», δηλαδή μικρά τε-
των αναφορών αυτών και την σε βά- μάχια χαρτ νι ή σκληρ χαρτί, με ε-
θος μελέτη του θέματος, υπάρχουν πιγραφές και σφραγίδα.
ακ μη πτυχές, που παραμένουν Aπ τους τρεις αυτούς τύπους, ο
σχεδ ν άγνωστες και αδιερεύνη- πιο ενδιαφέρων για τους ιστορι-
τες. Mιαν τέτοια περίπτωση συνι- κούς ερευνητές είναι, ασφαλώς, ο
στούν και τα «τοπικά νομίσματα και τρίτος, αφού στα «μπιλιέτα» συνα-
χαρτονομίσματα», που η Oρθ δοξη ντούμε επιγραφές με πλήρη ανα-
Eκκλησία έθεσε σε κυκλοφορία καθ’ φορά της «Aρχής», που τα εξέδιδε,
λην την έκταση της Oθωμανικής πως και άλλα ενδιαφέροντα πλη-
Aυτοκρατορίας, κατά τα τέλη του ροφοριακά στοιχεία.
19ου και τις αρχές του 20ού αιώνος.
Mέχρι πριν απ τριάντα περίπου Mικρά Aσία, Bουγιούκ Δερέ. Tο τοπικ χαρτον μισμα εκδίδεται απ την εκκλησία Tολμηρ εγχείρημα
χρ νια, κανένας απ τους ιστορι- της Aγίας Παρασκευής, «Kαλούδια παράδες 10». Tων Eλλήνων οι Kοιν τητες...
κούς ερευνητές και τους νομισμα- Aλλά πώς, ακριβώς, λειτουργού-
τολ γους δεν εγνώριζε την τολμη- ων ετών, δεν γνωρίζουμε πώς ακρι- δ ν οι περιοχές της Oθωμανικής σαν αυτά τα πρωτ τυπα «χαρτονομί-
ρή αυτή πρωτοβουλία της Eκκλη- βώς ξεκίνησε η συνήθεια της κυ- αυτοκρατορίας. σματα»; Ποια «Aρχή» τα εξέδιδε; Kαι
σίας· υπήρχαν μ νον κάποιες σπο- πού κυκλοφορούσαν;
κλοφορίας των «νομισμάτων» αυ- Oμως, αν η πτώχευση της αυτο-
ραδικές αποσπασματικές αναφορές Oπως προαναφέρθηκε, καμία πρω-
τών. Συνήθως, ως χρονικ σημείο κρατορίας επέβαλε, κατά κάποιον
στο θέμα απ περιηγητές της επο- τογενής γραπτή μαρτυρία δεν έχει
εμφανίσεως αναφέρονται τα πρώτα τρ πο, την έκδοση και κυκλοφορία
χής (H.F. Tozer, L.D. Laenay, J. διασωθεί (εάν, φυσικά υπήρξε ποτέ)
μετά την πτώχευση της Oθωμανι- των εκκλησιαστικών αυτών «νομι-
Baker - Penogre κ.λπ.) ή αναμνή- για να μας διαφωτίσει κατά τρ πον
κής Aυτοκρατορίας χρ νια (1876) σμάτων και χαρτονομισμάτων», δεν
σεις προσφύγων της Mικρασιατικής αυθεντικ . Oμως, τα τριακ σια περί-
και ως γενεσιουργ ς αιτία προβάλ- φαίνεται πιθαν τι αποτέλεσε και
καταστροφής, που απλά περιορίζο- που διαφορετικά «μπιλιέτα», που
λεται η έλλειψη νομισμάτων μικρής το σημείο αφετηρίας τους. Γιατί η
γνωρίζουμε σήμερα (και, που ασφα-
νταν στην επισήμανση της αξιοπρ - ονομαστικής αξίας («ψιλά», πως πρώτη εμφάνισή τους, έχει πια δια-
λώς αποτελούν μικρ μ νο ποσοστ
σεκτης συνήθειας της κυκλοφορίας τα αποκαλούμε συνήθως), που τ - πιστωθεί, πως ανάγεται σε χρ νο
του συνολικού αριθμού που κυκλο-
«τοπικών νομισμάτων και χαρτονο- σο απαραίτητα είναι στις καθημερι- προγενέστερο της πτωχεύσεως και
φ ρησε), μας οδηγούν σε ορισμένες
μισμάτων». νές συναλλαγές. Φυσικά, η ανάγκη συγκεκριμένα στις αρχές της δεκα-
ασφαλείς διαπιστώσεις:
Aλλωστε, ακ μη και σήμερα, ύ- αυτή πολλαπλασιάζεται ταν πρ - ετίας του 1870.
α) Tα «μπιλιέτα» εξεδίδοντο απ
στερα απ τις συστηματικές έρευ- κειται για οικονομικά καθυστερημέ- Tρεις ήσαν οι μορφές, με τις ο-
την εκκλησία του χωριού, της κωμο-
νες και αναδιφήσεις των τελευταί- νες περιοχές, πως ήσαν λες σχε- ποίες εμφανίσθηκαν τα τοπικά αυτά
π λεως ή και μιας συνοικίας· και κυ-
κλοφορούσαν τοπικά, δηλαδή μ νο
μέσα στα ρια της εκκλησιαστικής
δικαιοδοσίας της «αρχής» που τα ε-
ξέδιδε.
β) Παρ’ λον, που η έκδοση εμφα-
νίζεται να γίνεται απ τις κατά τ -
πους εκκλησίες, είναι βέβαιο τι η
σύλληψη και ο σχεδιασμ ς του τολ-
μηρού αυτού εγχειρήματος οφείλε-
ται στο Φανάρι. Γιατί, φυσικά, είναι
αδύνατο να δεχθούμε τι ο ταπει-
ν ς λευίτης της Σιγής ή της Kαρβά-
λης (και, πολύ περισσ τερο, οι ιε-
ρείς των εκκλησιών της Kωνσταντι-
νούπολης) θα έπαιρναν αυτ νομα
τέτοιες πρωτοβουλίες, χωρίς την ά-
μεση καθοδήγηση ή και εντολή του
Φαναρίου.
γ) Στην πρώτη φάση της, η έκδοση
«μπιλιέτων» έγινε με πολλή προσο-
χή για να μην προκαλέσει την οργή
του δυνάστη. Eτσι, στα πρώτα «μπι-
λιέτα» δεν αναφέρεται ονομαστική
αξία, αλλά αυτή υποδηλώνεται έμ-
μεσα: «Kαλ ν δια κηρίον εν». Kαι δε-
δομένου τι η τιμή του κεριού ήταν
5 παράδες, είναι προφανές τι το
«μπιλιέτο» ήταν αξίας 5 παράδων.
H βοήθεια της Eκκλησίας κατά την περίοδο της Tουρκοκρατίας κάλυψε και μία πλευρά των οικονομικών συναλλαγών με την Oταν λίγο αργ τερα, καθιερώθηκε
κυκλοφορία εν ς είδους «χαρτονομίσματος». Mετά την επιτυχία του εγχειρήματος, άλλες κοιν τητες, Aρμενίων ή Iσραηλι- η αναγραφή της αξίας (40, 20, 10, 5
τών, έσπευσαν να ακολουθήσουν την «οικονομολογική» ιδέα των Eλλήνων. παράδες), κρίθηκε φρ νιμο να προ-


Iερά εκκλησία Aγίας Eυφημίας εν Xαλκηδ νι. Aξία χαρτονομίσματος παράδες δέκα. H αναγραφομένη ένδειξη «ισχύει εντ ς του ναού» δεν εμπ διζε την κυκλοφορία
και εκτ ς. Δεξιά: Xαρτον μισμα είκοσι παράδων του ιερού ναού της Σηλημβρίας.

στεθεί η ένδειξη «ισχύει εντ ς του
ναού».
Φυσικά, τα εκκλησιαστικά αυτά
«χαρτονομίσματα», που εξυπηρε-
τούσαν τις γενικ τερες συναλλακτι-
κές ανάγκες της συγκεκριμένης το-
πικής κοινωνίας, κυκλοφορούσαν
και εκτ ς της εκκλησίας.

Eυρεία διάδοση
Tο σύστημα κυκλοφορίας ήταν α-
πλ και πολύ πρακτικ , γι’ αυτ και
πολύ σύντομα έσπευσαν να το υιο-
θετήσουν και άλλες εθνικές κοιν -
τητες (Aρμενική, Iσραηλιτική), ακ -
μη και μεγάλες ιδιωτικές επιχειρή-
σεις: Oποιος χρειαζ ταν κέρματα μι-
κρής ονομαστικής αξίας, απευθυν -
ταν στην εκκλησία, έδιδε ένα μετζίτι
(χρυσ ν μισμα της εποχής) και ε-
λάμβανε αντιστοίχως ονομαστικής
αξίας «μπιλιέτα». Oταν πάλι κάποιος
συγκέντρωνε πολλά «μπιλιέτα», η
εκκλησία παίζοντας τον ρ λο εκδο-
τικής τράπεζας, τα εξαργύρωνε, κα-
ταβάλλοντάς του την αξία τους σε
χρυσά νομίσματα. O θεσμ ς των
«τοπικών νομισμάτων και χαρτονο-
μισμάτων» λειτούργησε απρ σκο-
πτα και ευεργετικά για 40 σχεδ ν
χρ νια. Tο 1908, μως, με την επι-
κράτηση των Nεοτούρκων, ήλθε το
πρώτο πλήγμα. Aλλωστε, τα οικονο-
μικά της αυτοκρατορίας είχαν βελ-
τιωθεί σχετικά και νέα κέρματα μι-
κρής ονομαστικής αξίας κυκλοφο-
ρούσαν στην αγορά. Tο τελειωτικ
κτύπημα επήλθε λίγα χρ νια αργ τε-
ρα με την έκρηξη του A΄ Παγκοσμίου
Πολέμου, που άλλωστε έδωσε και το
σύνθημα των διωγμών των Eλλήνων
της M. Aσίας με την τραγική κατάλη-
ξη του ξεριζωμού τους. Oι Eλληνες,
που επί αιώνες έζησαν και εδημιούρ-
γησαν σε λες τις γωνιές της M.
Xαρακτηριστι-
Aσίας, υποχρεώθηκαν να εγκαταλεί-
κά χαρτονομί-
ψουν τις προγονικές εστίες τους με σματα «Mπιλιέ-
τον τερατώδη και βάρβαρο ρο της τα» της δεκαε-
ανταλλαγής των πληθυσμών, που έ- τίας του 1870.
θεσε η Συνθήκη της Λωζάννης. Aλλά Kαι τ πος εκ-
τα «τοπικά νομίσματα και χαρτονομί- δ σεως,
σματα» της Oρθ δοξης Eκκλησίας Προύσσα, Tε-
παραμένουν αδιάψευστοι ιστορικοί πετζίκ, Tατάου-
μάρτυρες της εκεί δημιουργικής πα- λα, Σουσουρ-
ρουσίας του Eλληνισμού. λούκι...


ιστορία των ελληνικών χαρτονομισμάτων

ιστορία των ελληνικών χαρτονομισμάτων

Recomendados

Recomendados

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Mais procurados (20)

Semelhante a ιστορία των ελληνικών χαρτονομισμάτων

Semelhante a ιστορία των ελληνικών χαρτονομισμάτων (20)

Mais de GIA VER

Mais de GIA VER (20)

ιστορία των ελληνικών χαρτονομισμάτων