2. Mayer’in Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenme
Kuramı
• Mayer’in, Türetimci Çoklu Ortam Öğrenme Kuramı, öğrenenin
zihinsel olarak seçme, organize etme ve kaynaştırma işlemleriyle
sürece aktif olarak katıldığını ileri süren bir kuramdır.
• Mayer; Çoklu Ortamı, ‘‘Resim ve metinlerin her ikisinin
kullanılarak oluşturulduğu materyallerin sunumu’’ olarak tanımlar.
3. Mayer’in Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenme
Kuramı
Mayer kuramını; Baddeley’in Çalışan
Bellek Kuramı, Paivio’nun İkili Kodlama
Kuramı ve Sweller’in Bilişsel Yük
Kuramından yararlanarak oluşturmuştur.
4. Mayer’in Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenme
Kuramı
• Mayer’in araştırmaları ; görsellerin ve kelimelerin , öğrenicilere
seçme organize etme ve uyumlu hale getirmeye kurallı ve anlamlı
bir şekilde tasarlandığı sürece , öğrenmeye olanak sağlamaya
yatkın olduğunu iddia eder.
• Çoklu ortamla bilişsel öğrenme kuramı, insanların bilgiyi nasıl
işledikleri ve nasıl öğrendikleri ile ilgilidir.
• Bir çoklu ortam mesajı oluşturacak kişi, insan zihninin nasıl
çalıştığı konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
• Çoklu ortamla bilişsel öğrenme kuramına göre, tek kanal üzerinden
sınırsız enformasyonun aktarıldığı ve öğrenenin pasif olduğu
durumlar insanın öğrenme yapısına uygun değildir.
5. Mayer’in Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenme
Kuramı – Bilgi İşleme Süreci
• Seçme, Organize Etme ve Uyumlu Hale
Getirme işlemleri, bilgiyi işleme
teorisiyle yakından ilgilidir.
• Öğreniciye ; seçmesinde , organize
etmesinde , uyumlu hale getirmesinde
yardım ettiğiniz takdirde aynı zamanda
bilginin duyusal hafızadan önce kısa
süreli hafızaya ardından da uzun süreli
hafızaya geçmesine yardım etmiş
olursunuz.
• Bilgiyi işleme teorisi hafızanın yapısına
odaklanırken, Mayer’in teorisi hatırlama
sürecinin kolaylaştırılmasına dayanır.
6. Mayer’in Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenme
Kuramı – Bilgi İşleme Süreci
• Mayer çoklu öğrenme ortamlarında üç tip bilişsel işlem gerçekleştirdiğinden söz
etmektedir.
• Bu işlemler: seçme (selection), organize etme (organizing) ve uyumlu hale
getirme (integrating) olarak isimlendirilmektedir
• Materyalde sunulan sözcük ve imajlardan, konu ile ilgili olanların dikkat
yardımı ile seçilerek kısa süreli (işleyen) belleğe alınması seçme,
• Seçilen sözcük ya da imajların yukarıda sözü edilen bilgiyi yapılandırma yolları
kullanılarak düzenlenmeleri organize etme,
• Seçilen materyallerin var olan bilgilerle ilişkilendirilmesi de uyumlu hale
getirmedir.
• Bu süreç, bilginin, uzun süreli bellekte depolanmasıyla da ilintilendirilmektedir
9. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
Öğrenen, çoklu ortamla öğrenmede 5 bilişsel adımı uygular:
• Sözel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi,
• Görsel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi,
• Seçilen sözcüklerin sözlü zihinsel yapılar ile düzenlenmesi,
• Seçilen imgelerin görsel zihinsel yapılar ile düzenlenmesi,
• Sözlü ve görsel edinimlerin var olan bilgiler ile bütünleştirilmesi.
10. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
Sözel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi,
• Öğrenen gördüğü veya duyduğu enformasyonun sadece belli bir
miktarını kısa süreli belleğine alabilecektir.
• Bu nedenle öğrenen, öncelikle hangi sözcüklerin önemli olduğunu
belirlemek zorundadır.
11. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
Görsel çalışan bellekte işlenecek sözcüklerin seçimi,
• Bilişsel sistemin sınırlı kapasitesinden dolayı öğrenen; sunulan
resmin, gösterimin ya da animasyonun sadece belli bir bölümünü
kısa süreli belleğe aktarabilecektir.
• Bu nedenle öğrenen öncelikle hangi görsellerin önemli olduğunu
belirlemek zorundadır.
12. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
Seçilen sözcüklerin sözlü zihinsel yapılar ile düzenlenmesi,
• Bilişsel sistemin sınırlı kapasitesinden dolayı öğrenen; sunulan
resmin, gösterimin ya da animasyonun sadece belli bir bölümünü
kısa süreli belleğe aktarabilecektir.
• Bu nedenle öğrenen öncelikle hangi görsellerin önemli olduğunu
belirlemek zorundadır.
13. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
Seçilen imgelerin görsel zihinsel yapılar ile düzenlenmesi,
• Bilişsel sistemin sınırlı kapasitesinden dolayı öğrenen; sunulan
resmin, gösterimin ya da animasyonun sadece belli bir bölümünü
kısa süreli belleğe aktarabilecektir.
• Bu nedenle öğrenen öncelikle hangi görsellerin önemli olduğunu
belirlemek zorundadır.
14. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
Sözlü ve görsel edinimlerin var olan bilgiler ile bütünleştirilmesi.
• Bu adımda iki kanalda seçilen ve organize edilen sözel ve görsel
bilgiler, önceki bilgiler ile aralarında neden sonuç ilişkileri
kurularak bütünleştirilir. Bu durumun doğal sonucu olarak da
bilginin transferi ve kalıcılığı artar.
• Başarılı bir çoklu ortamla öğrenme için öğrenenlerin bu beş işlemi
takip etmesi ve düzenlemesi gerekmektedir.
15. Çoklu Ortamla Bilişsel Öğrenmenin 5 Adımı
• Sonuç olarak çoklu ortamla öğrenme, öğrenenin bilişsel bilgi
işleme sisteminde gerçekleşmektedir.
• Bilgi işleme sisteminde görsel ve sözel işlemler için iki ayrı
kanal bulunmaktadır. Bu kanalların kapasiteleri sınırlıdır.
• Aktif öğrenmelerin gerçekleştirilebilmesi için kanallarda
meydana getirilen bilişsel işlemlerin birlikte düzenlenmesi
gerekmektedir.
• Seçilen ilgili sözcük ve resimler, sözlü ve resimli gösterimlerin
düzenlenmesi ve bunların var olan bilgilerle bütünleştirilmesi
ile çoklu ortamla öğrenmenin bilişsel işlemleri tamamlanmış
olacaktır.
16. Multimedya Öğrenmenin 12 İlkesi
• Bilişsel değişime odaklanan öğrenme kuramları ve çoklu ortam
alanında yapılan araştırma bulgularından yola çıkan Mayer,
teknoloji tabanlı öğretimsel çoklu ortam tasarımına yol gösterici
12 ilkeden söz etmektedir. Bunlar:
• Çoklu Ortam
• Konumsal Yakınlık
• Zamansal Yakınlık
• Tutarlılık
• Gereksizlik
• Dikkat Çekme
• Kişileştirme
• Ses
• Resim
• Biçim
• Ön Alıştırma
• Parçalama Bölme
18. Multimedya Öğrenmenin 12 İlkesi – Konu Dışı
İşlemleri Azaltma İlkeleri
• 1) Tutarlılık İlkesi: Konu dışı materyaller tasarımın dışında tutulursa öğrenme
daha iyi olur. Konu ile alakası olmayan, birbirinden farklı materyallerin
kullanılması öğrenenler üzerinde farklı anlamalara, kavram karmaşasına ve
konunun dışına sapmaya neden olabilir.
• 2) Dikkat Çekme İlkesi: Tasarım yaparken önemli görülen sözcük ve resimler
vurgulandığında öğrenme daha iyi olur. Öğrenenin dikkatini dersteki
önemli(anahtar) ögelere, kavramlara çeker ve bu ögeler arasında iyi bir ilişki
kurmasını sağlayarak konu dışı işlemleri azaltırız. Dikkat çekme aslında
öğrenene yeni bir şeyler öğretmemektedir. Sadece anlatılmak istenen konunun
daha kalıcı olmasını sağlamaktadır.
• 3) Gereksizlik İlkesi: Öğrenme açısından resimlerin ve sözlü anlatımın birlikte
kullanıldığı durumlar, resim, sözlü anlatım ve metinin birlikte kullanıldığı
durumlara göre daha iyi sonuçlar vermektedir. Aynı anda birçok ögenin verilmesi
bilişsel kanala yükleme yapacağından dolayı iyi bir öğrenme söz konusu
olmayacaktır.
19. Multimedya Öğrenmenin 12 İlkesi – Konu Dışı
İşlemleri Azaltma İlkeleri
• 4) Konumsal Yakınlık İlkesi: Birbiri ile ilişkili metinlerin ve resimlerin sayfada
ya da ekran üzerinde birbirlerine yakın olması durumunda öğrenme daha iyi olur.
Bu durumun dışındaki durumlarda ise konunun anlaşılma oranı düşecektir.
• 5) Zamansal Yakınlık İlkesi: Birbiri ile ilişkili metinlerin ve resimlerin aynı anda
sunulduğu ortamlarda öğrenme daha iyi olur. Örneğin bir konu anlatıldıktan 5
dk. sonra o konu ile ilgili resim gösterilirse o konunun öğrenilme oranı daha az
olur.
20. Multimedya Öğrenmenin 12 İlkesi – Temel
Süreçleri Yönetme İlkeleri
• 6) Parçalama – Bölme İlkesi: Konunun uygun biçimde bölümlere ayrıldığı
durumlarda öğrenme, konunun bölümlere ayrılmadan verilmesine göre daha iyi
olur. Yani öğrenmenin oranını artar.
• 7) Ön Alıştırma: Öğrenilecek önemli kavramlar ve bu kavramların özellikleri
önceden bilindiğinde öğrenme daha iyi olur. Öğrenenlere konuyu anlatmadan
önce konunun akışının anlatımı yapılmalıdır.
• 8) Biçim: Resim ve anlatımın birlikte sunulduğu ortamlarda öğrenme, resim ve
yazının birlikte sunulduğu ortamlara göre daha iyi olur. Yazının ve animasyonun
birlikte sunulması, öğrenenin bilişsel sistemine gözleri aracılığı ile girerler ve bu
da görsel sistemde aşırı yüklemeye neden olur.
21. Multimedya Öğrenmenin 12 İlkesi – Üretici
Süreçleri Geliştirme İlkeleri
• 9) Çoklu Ortam: Resim ve yazının birlikte sunulduğu ortamlarda öğrenme,
sadece yazıdan oluşan öğrenme ortamlarına göre daha iyi olur.
• 10) Kişileştirme İlkesi: Günlük dil kullanılan ortamlarda yani kişinin daha iyi
anladığı dilin kullanıldığı ortamlarda akademik dil kullanılan ortamlara göre
öğrenme daha iyi olur.
• 11) Ses İlkesi: Sözlü anlatımın insan sesi ile verilmesi durumunda öğrenme,
makine sesi ile verilmesine göre daha iyi olur.
• 12) Resim: Konuşan kişinin resminin görülmesi, öğrenmenin daha iyi olmasını
sağlar. Ama konuşan kişinin öğrenenlerle aynı ortamda olması çok daha iyi bir
öğrenme sağlayacaktır.
22. Özet
• Mayer bilgilerin öğretimi tasarımının; seçme, organize etme ve
uyumlu hale getirme den oluşan 3 tane bilişsel sürecin üzerine inşa
edilmesi gerektiğini önerir.
• Bu 3 süreç; kısa süreli hafıza, çalışan hafıza ve uzun süreli
hafızanın yapısını iyi bir şekilde tarif eder.
