2. • Ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος γεννήθηκε το 1541 στον βενετοκρατούμενο Χάνδακα, το σημερινό
Ηράκλειο Κρήτης
• Το 1567 έφυγε από τον Χάνδακα για τη Βενετία, όπου μαθήτευσε δίπλα στον μεγάλο Βενετό
ζωγράφο Τιτσιάνο
• Από το 1570 έως το 1577 βρίσκεται στη Ρώμη. Φιλοξενείται στο ανάκτορο του καρδινάλιου
Αλέξανδρου Φαρνέζε και το 1572 εγγράφεται στην Ακαδημία του Ευαγγελιστή Λουκά.
• Το 1577 ο Γκρέκο φεύγει για την Ισπανία, όπου μεταβαίνουν πολλοί Ιταλοί καλλιτέχνες για να
εργαστούν στη διακόσμηση του ανακτόρου του Εσκοριάλ.
• Ο Γκρέκο εγκαθίσταται οριστικά στο Τολέδο παλιά αυτοκρατορική πρωτεύουσα της Ισπανίας
• Εκεί ανακαλύπτει τον βαθύτερο εαυτό του και δημιουργεί μια τέχνη με υψηλή πνευματικότητα,
όπου Βυζάντιο, Αναγέννηση και Μανιερισμός συγχωνεύονται σε ένα ολότελα πρωτότυπο και
μοναδικό ύφος.
• Πέθανε το 1614 στο Τολέδο, χωρίς να ξαναγυρίσει στην πατρίδα του. Τα έργα του υπέγραφε
πάντοτε ελληνικά με βυζαντινούς χαρακτήρες:
3. 1608-14 Baptism of Christ Hospital de San Juan Bautista de Afuera, Toledo
Η στενόμακρη φόρμα που συναντάται σε
πολλούς πίνακές του με θρησκευτικό
περιεχόμενο είναι χαρακτηριστική.
Μ’ αυτόν τον τρόπο υπερβαίνει τη φυσική
πραγματικότητα και δημιουργεί μια
ψευδαίσθηση μορφών που αιωρούνται.
Πολλές φορές βλέπουμε μια παραμόρφωση
στο χρώμα και τη φόρμα, έντονη επιμήκυνση
των μορφών, με κεφάλια πολύ μικρά σε
σχέση με το σώμα, έτσι που στο τέλος οι
μορφές να φαίνονται σαν να είναι σε μια
διάχυτη κατάσταση.
Όταν ενώνονται δε με το έντονο φως,
μοιάζουν με φλόγες.
Αυτή η ιεράρχηση του χρώματος και του
φωτός, αλλά και των μορφών, από το γήινο
προς το ουράνιο, υπάρχει σε πολλούς πίνακές
του.
4. Η Βάπτιση του Κυρίου 1597-1600 Museo del Prado, Madrid
Το υπερφυσικό μέγεθος του Χριστού, και των
αγγέλων σε σχέση με τα άλλα πρόσωπα
δείχνουν την ουράνια ιεραρχία, κάτι που
υποστήριζε ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης,
βιβλία του οποίου βρέθηκαν στη βιβλιοθήκη
του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου. Είναι γνωστό
όμως ότι και ο Πλωτίνος αναφερόταν σ΄ ένα
ιεραρχημένο σύμπαν. Αυτή η ιεράρχηση
φαίνεται καθαρά στο έργο αυτό
5. 1577-79 Διαμοιρασμός των ιματίων Sacristy of the Cathedral of Toledo
Ένα άλλο χαρακτηριστικό
σύμβολο που παρατηρούμε,
είναι το χέρι του Χριστού που
ακουμπάει στο στήθος με τα
δάχτυλα ανοιχτά, ενώ ο μέσος
και ο παράμεσος είναι
ενωμένοι. Αυτό φαίνεται σε
αρκετούς πίνακες
6. Museo Nacional del Prado, Μαδρίτη Δομήνικου Θεοτοκόπουλου Η προσκύνηση των βοσκών 1612-1614
Στην τέχνη του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου
διακρίνουμε μια βαθιά εσωτερικότητα με
έντονο συμβολικό στοιχείο.
Είναι γνωστές οι εξαϋλωμένες, πέρα από το
συνηθισμένο, μορφές του και η
πνευματικότητα που περιέχουν στην
έκφραση.
Σ’ όλο το θρησκευτικό έργο του Δομήνικου
Θεοτοκόπουλου μπορούμε να διακρίνουμε
τον διαχωρισμό του υλικού απ’ τον ουράνιο
κόσμο, αλλά και την προσπάθειά του να
ενώσει σταδιακά, μέσα απ’ το χρώμα και το
φως, το γήινο με το υπερβατικό.
12. Madonna and Child with St. Martina and St. Agnes National Gallery of Art, Washington
1597-99
13. Monasterio de San Lorenzo de El Escorial Partimonio Nacional Το μαρτύριο του
Αγίου Μαυρικίου και της Θηβαϊκής λεγεώνας 1580-1582
14. Ο Άγιος Μαρτίνος και ο φτωχός 1597-1599 National gallery of art Ουάσιγκτον
15. O Χριστός σηκώνει το σταυρό του μαρτυρίου. 1600-05 Museo del Prado, Madrid
16. Parish Church of Santo Tome Η ταφή του Κόμη Οργκάθ 1568-1588
εκπληκτικός χειρισμός φωτός και
χρώματος. Οι εκφράσεις στα πρόσωπα
των παρευρισκομένων είναι
εκστατικές και τα σώματά τους
φαίνονται να αιωρούνται ανάμεσα
στον γήινο και τον ουράνιο κόσμο, όχι
μόνο σαν απλοί μάρτυρες, αλλά και
κοινωνοί.
Ο άγγελος, ο οποίος ενώνει τη γη με
τον ουρανό, βρίσκεται στον κεντρικό
άξονα της σύνθεσης και ανεβαίνει
στριφογυρίζοντας προς τον ουρανό,
για να μεταφέρει την ψυχή του κόμη,
η οποία έχει τη μορφή παιδιού.
Το ουράνιο πλήθος το οποίο υπάρχει
δίπλα στο Χριστό, έχει μορφές έντονα
επιμήκεις και το φως που υπάρχει
γύρω τους γίνεται υπερβολικά
λαμπερό, μέχρι που καταλήγει σε μια
ακτίνα φωτός.
17. Parish Church of Santo Tome Τολέδο Η ταφή του Κόμη Οργκάθ 1568-1588
λεπτομέρεια
18. Parish Church of Santo Tome Τολέδο Η ταφή του Κόμη Οργκάθ 1568-1588
λεπτομέρεια
19. Parish Church of Santo Tome Τολέδο Η ταφή του Κόμη Οργκάθ 1568-1588
λεπτομέρεια
20. The Knight with His Hand on His Breast Museo del Prado, Madrid
21. 1600 Cardinal Nino de Guevara The Metropolitan Museum of Art, New York
Προσέξτε τη διαφορετική στάση των
χεριών με την οποία ο Ελ Γκρέκο
αποδίδει την διπλοπροσωπία του
ιεροεξεταστή
