2. Διαπροσωπική Επικοινωνία σε
περιβάλλοντα που σχετίζονται με συμμορίες

3. • Διευκόλυνση της διερεύνησης τρόπων
αποτελεσματικής παρέμβασης και
επικοινωνίας μεταξύ επαγγελματιών
και εξυπηρετούμενων σε περιβάλλοντα
σχετικά με συμμορίες και νεανική
παραβατικότητα.
Μαθησιακό αποτέλεσμα ενότητας

4. Δεξιότητες διαπροσωπικής επικοινωνίας σε
περιβάλλοντα σχετικά με συμμορίες

5. • Διαδικασία δημιουργίας, μετάδοσης, ανταλλαγής, ερμηνείας και
αξιοποίησης μηνυμάτων, πληροφοριών και δεδομένων με τουλάχιστον
δυο άτομα όπου το ένα έχει ρόλο του πομπού-αποστολέα των
μηνυμάτων/πληροφοριών και το άλλο το ρόλο του αποδέκτη αυτών.
• Είναι ένας τρόπος προσέγγισης των άλλων μέσα από μια διαδικασία
αποστολής-μετάδοσης ιδεών, γεγονότων, σκέψεων, συναισθημάτων
και αξιών, δημιουργώντας μια νοερή γέφυρα μεταξύ τους για να
μοιράζονται γνώσεις και συναισθήματα, ξεπερνώντας διαχωριστικά
εμπόδια (διαφωνίες, παρεξηγήσεις, εντάσεις κ.α.)
Σκοπός της ουσιαστικής και αποτελεσματικής επικοινωνίας:
• να βρεθεί κοινό σημείο αναφοράς για πομπό και δέκτη και μπορέσει να
κατανοήσει ο δέκτης τα μηνύματα του αποστολέα.
Oρισμός και διαδικασία επικοινωνίας

6. Τα (5) στάδια στη διαδικασία επικοινωνίας
• Ιδέα: ο πομπός-αποστολέας, συλλαμβάνει και μορφοποιεί αρχικές ιδέες του
• Κωδικοποίηση: ο πομπός εκφράζει σκέψεις του (λέξεις, χειρονομίες κ.α.)
• Μετάδοση: ο πομπός διαλέγει το κατάλληλο κανάλι μετάδοσης του μηνύματος
γραπτό ή προφορικό (email, κείμενα, τηλέφωνο, πρόσωπο με πρόσωπο)
• Αποκωδικοποίηση: ο δέκτης αποκωδικοποιεί το μήνυμα για να το ερμηνεύσει
• Το στάδιο αυτό επηρεάζεται από διάφορα εμπόδια κατά τη λήψη του μηνύματος
(αντιλήψεις, στερεότυπα, προκαταλήψεις, γνώσεις και ικανότητες του δέκτη)
• Ανατροφοδότηση: ο δέκτης ανταποκρίνεται, ξεκινά νέα διαδικασία επικοινωνίας

7. Κατά τη διαδικασία της επικοινωνίας, ο πομπός στέλνει μηνύματα στο δέκτη
αναμένοντας ανταπόκριση ανάλογα με την εκτίμηση που του έχει. Συχνά όμως η
επικοινωνία τους παρεμποδίζεται και γίνεται αναποτελεσματική εξαιτίας των
διαφορών που υπάρχουν μεταξύ πομπού και δέκτη κυρίως στα εξής επίπεδα:
• Ατομικής υποδομής: διαφορά ηλικίας, φύλου, μορφωτικού-πολιτιστικού
επιπέδου, θρησκευτικών και πολιτικών πεποιθήσεων, αξιών, προσωπικότητας
• Ιεραρχίας: μεταξύ ατόμων διαφορετικής ιεραρχικής θέσης δυσκολεύει λόγω του
ότι ο ένας προΐσταται του άλλου (τείχη εξουσίας-δύναμης)
• Ψυχολογικής φόρτισης τη στιγμή εκπομπής του μηνύματος: το ομαλό
επικοινωνιακό πλαίσιο για την ολοκλήρωση της επικοινωνιακής διαδικασίας
εξαρτάται από την ήρεμη ψυχολογική κατάσταση και των δυο πλευρών
• Ερμηνείας λέξεων/φράσεων: καθένας ανάλογα με τα βιώματα και τις εμπειρίες
του σχετικά με λέξεις και φράσεις, δίνει τη δική του ερμηνεία σε αυτές
• Συναισθηματικών αντιδράσεων: κάθε άτομο αντιδρά με διαφορετικό τρόπο και
ένταση σε μια κατάσταση λόγω διαφορετικής ψυχοσύνθεσης.
Προβλήματα κατά τη διαδικασία της
επικοινωνίας

8. Τα κυριότερα εμπόδια κατά την επικοινωνία

9. Ένα από τα πιο αναγνωρισμένα μοντέλα κατανόησης του κινήτρου και των
αναγκών των ανθρώπων, είναι η «Ιεραρχία των Αναγκών» (Αbraham Maslow),
καθώς βοηθά στον προσδιορισμό των ατομικών ή ομαδικών μας αναγκών, τις
οποίες διακρίνει σε 5 επίπεδα από τα οποία εξαρτάται όλη η συμπεριφορά μας.
Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς κατά τον Maslow:
• οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα για να ικανοποιηθούν συγκεκριμένες
ανάγκες μας.
• οι άνθρωποι κινητοποιούνται να ικανοποιήσουν πρώτα τις βασικές τους
ανάγκες και μετά προχωρούν στην ικανοποίηση άλλων πιο σύνθετων.
• Αυτή η ιεράρχηση απεικονίζεται με την μορφή πυραμίδας όπου στα κατώτερα
επίπεδά της συνομαδώνονται οι βασικότερες ανθρώπινες φυσιολογικές και
βιολογικές ανάγκες.
• Μόλις αυτές ικανοποιηθούν, οι άνθρωποι κινούνται στο επόμενο επίπεδο
αναγκών, που βρίσκονται οι ανάγκες για ασφάλεια και προστασία και όσο
κινούνται προς την κορυφή της πυραμίδας, γίνονται όλο και πιο ψυχολογικές
και κοινωνικές ενώ στην κορυφή βρίσκονται η ανάγκη για προσωπική,
κοινωνική αποδοχή και για αισθήματα επιτυχίας.
Η ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών
κατά τον Maslow (1954)

10. Η ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών
κατά τον Maslow

11. • Φυσιολογικές/Βιολογικές Ανάγκες: οι πιο βασικές ανάγκες, απαραίτητες για
την επιβίωση (ανάγκη για νερό, αέρα, τροφή και ύπνο).
• Ανάγκες Ασφάλειας: ανάγκη για ασφάλεια και προστασία που είναι μεν
σημαντικές για επιβίωση (επιθυμία για σταθερή απασχόληση, φροντίδα υγείας,
ασφαλέστερες κοινότητες/γειτονιές και ικανοποιητικό επίπεδο στέγης), αλλά όχι
τόσο «απαιτητικές» όσο οι φυσιολογικές βιολογικές ανάγκες
• Κοινωνικές Ανάγκες/Ανάγκες Κοινωνικής Αποδοχής: οι ανάγκες αγάπης,
ικανοποίησης του αισθήματος του «ανήκειν» και της οικειότητας/στοργής. Οι
φιλίες, οι ρομαντικές και οι οικογενειακές σχέσεις, βοηθούν στην εκπλήρωση της
ανάγκης για συντροφικότητα και αποδοχή.
• Ανάγκες Αυτοεκτίμησης: όταν ικανοποιούνται τα τρία πρώτα επίπεδα
αναγκών, οι ανάγκες αυτοεκτίμησης γίνονται πιο σημαντικές λόγω αντίκτυπου
στην προσωπική αξία, την κοινωνική αναγνώριση και το αίσθημα επιτυχίας.
• Ανάγκες Αυτοπραγμάτωσης: το υψηλότερο επίπεδο στην ιεράρχηση των
αναγκών, η πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και σωματικών
δυνατοτήτων του και η αίσθηση της πληρότητας (εσωτερικής ισορροπίας),
μέσω της πλήρους ανάπτυξης των προσωπικών ικανοτήτων»
Η ιεράρχηση των ανθρώπινων αναγκών κατά
τον Maslow (1954)

12. Βασική προϋπόθεση για να εργαστούμε σε οποιοδήποτε κοινωνικό πλαίσιο
είναι να μπορούμε να κατανοούμε τον εαυτό μας και τους άλλους και σε αυτό
ακριβώς μας βοηθά η θεωρία του Goleman, καθώς αναφέρεται στην ικανότητα
του ατόμου:
• να αναγνωρίζει και να κατανοεί τόσο τα δικά του συναισθήματα όσο και των
άλλων,
• να δημιουργεί κίνητρα για τον εαυτό του και
• να χειρίζεται σωστά τα συναισθήματα και τις σχέσεις του με τους άλλους.
Υποστηρίζει ότι έχουμε (2) είδη νοημοσύνης: Διανοητική & Συναισθηματική
• η πορεία μας στη ζωή καθορίζεται από την ισόρροπη ανάπτυξη και των δυο
καθώς μόνο η διανοητική διάσταση δεν εξασφαλίζει την επιτυχία στον
άνθρωπο όταν ο συναισθηματικός τομέας δεν έχει αναπτυχθεί ισόρροπα.
• η επιτυχία στη ζωή δεν είναι συνάρτηση του δείκτη νοημοσύνης του ατόμου
αλλά της ικανότητας για αυτογνωσία, αυτοπεποίθηση, αυτοέλεγχο, ενδιαφέρον
και κατανόηση
H Συναισθηματική νοημοσύνη του Daniel
Goleman (1998)

13. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη έχει δυο διαστάσεις:
• α) Την Ενδοπροσωπική νοημοσύνη:
«το να είμαστε έξυπνοι να ξεχωρίζουμε τις δικές μας σκέψεις και
αισθήματα (αυτεπίγνωση) και να είμαστε αποτελεσματικοί να
διαχειριστούμε αυτές τις σκέψεις και τα αισθήματα (αυτοδιαχείριση)»
• β) Τη Διαπροσωπική νοημοσύνη:
«το να είμαστε έξυπνοι να ξεχωρίζουμε τις σκέψεις και τα αισθήματα
των άλλων και μεταξύ των άλλων (επίγνωση του άλλου) και να
είμαστε αποτελεσματικοί στο πως θα προσαρμόσουμε τις ενέργειες
μας για να συνεργαστούμε με τους άλλους με τον πιο κατάλληλο
τρόπο (διαχείριση σχέσεων)».
H Συναισθηματική νοημοσύνη του Daniel
Goleman (1998)

14. • Αυτoεπίγνωση: να γνωρίζεις την εσωτερική σου κατάσταση, τις προτιμήσεις,
να έχεις σιγουριά για τις αξίες και ικανότητές σου και επαφή με τη διαίσθηση
• Αυτοδιαχείριση / αυτορύθμιση: να μπορείς να διαχειρίζεσαι την εσωτερική
σου κατάσταση και τις παρορμήσεις σου (αυτοέλεγχο, αξιοπιστία,
ευσυνειδησία, προσαρμοστικότητα, καινοτομία, να νιώθεις άνετα με τις
πρωτοποριακές ιδέες και τις νέες πληροφορίες)
• Κίνητρα συμπεριφοράς: συναισθηματικές τάσεις που οδηγούν στην
επίτευξη στόχων ή τη διευκολύνουν (δέσμευση, πρωτοβουλία, αισιοδοξία)
• Ενσυναίσθηση (συναισθηματική κατανόηση): επίγνωση και κατανόηση
των συναισθημάτων, των αναγκών και ανησυχιών των άλλων
• Κοινωνικές Ικανότητες (σχέση με τους άλλους): διαχείριση των σχέσεων
Προκειμένου να κατανοήσουμε αυτά τα (5) στοιχεία σκιαγραφεί επιπλέον (15)
ικανότητες της Συναισθηματικής Νοημοσύνης
Τα (5) κύρια στοιχεία της Συναισθηματικής
νοημοσύνης του D. Goleman

15. Το Μοντέλο των 15 Ικανοτήτων
Συναισθηματικής Νοημοσύνης του Goleman

16. • Ανεκτικότητα/αντοχή στο Άγχος: αντέχω τις αγχωτικές καταστάσεις
Ανεξαρτησία: είμαι αυτόνομος στις σκέψεις και στις πράξεις μου.
• Κατανόηση: κατανοώ και νοιάζομαι για τους άλλους, δείχνοντας ενδιαφέρον
• Αυτοσεβασμός: κατανοώ, αποδέχομαι και σέβομαι τον εαυτό μου.
• Αισιοδοξία: κρατάω θετική στάση ακόμα και σε δύσκολες στιγμές.
• Έλεγχος επιθυμίας: μπορώ να αντισταθώ σε μια επιθυμία όταν το επιλέξω.
• Επίλυση Προβλημάτων: μπορώ να αναγνωρίσω προβλήματα και τις λύσεις.
• Κοινωνική Ευθύνη: είμαι υπεύθυνο μέλος της κοινωνίας, ενδιαφέρομαι
• Δυναμισμός: εκφράζομαι, ζητώ ότι χρειάζομαι, υπερασπίζομαι δικαιώματά μου
• Προσαρμοστικότητα: προσαρμόζω σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά
• Διαπροσωπική Σχέση: δημιουργώ/διατηρώ καλές διαπροσωπικές σχέσεις
• Συναισθηματική Αυτοεπίγνωση: Ξέρω τι αισθάνομαι και γιατί το αισθάνομαι.
• Ευτυχία: νιώθω καλά με ότι κάνω, χαλαρώνω και απολαμβάνω τη ζωή μου
• Αξιολόγηση της Πραγματικότητας: εναρμονίζομαι με μια κατάσταση άμεσα
• Αυτοπραγμάτωση: μπορώ να φτάσω τις δυνατότητες μου
Δεξιότητες Συναισθηματικής Νοημοσύνης του
Goleman

17. O Graham Gibbs (καθηγητής Πανεπιστημίου Οξφόρδης) το 1988 εισήγαγε τον
κύκλο του προβληματισμού ή στοχαστικό κύκλο του Gibbs στο έργο του
«Learning by Doing: Ένας οδηγός για την Διδασκαλία και Μάθηση:
Μέθοδοι».
• Είναι πολύ απλός και χρησιμοποιείται σε διάφορα επαγγέλματα ως ένας
τρόπος για τους επαγγελματίες να αξιολογήσουν και να προβληματιστούν
σχετικά με οποιαδήποτε κατάσταση στη δουλειά τους.
• με αυτόν, μπορούμε να αποκτήσουμε μια αίσθηση για το πώς μπορεί να
βελτιωθεί η μέθοδος ή οι ενέργειές μας όταν προκύπτει μια παρόμοια
κατάσταση.
• μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε σενάριο μας προβληματίζει για
περαιτέρω βελτίωση
• ενθαρρύνει μια σαφή περιγραφή της περίπτωσης, προχωρά σε ανάλυση των
συναισθημάτων, αξιολόγηση και ανάλυση της εμπειρίας, εξάγεται ένα
συμπέρασμα όπου εξετάζονται άλλες εναλλακτικές λύσεις κι έπειτα εξετάζεται
τι θα μπορούσε να κάνει κανείς αν παρουσιαζόταν ξανά η ίδια περίπτωση.
O Στοχαστικός Κύκλος (Reflective Cycle) του
Gibbs 1988

18. Ο στοχαστικός κύκλος του Gibbs
Περιγραφή του
γεγονότος-τι έγινε;

19. ΠΑΙΚΤΕΣ & ΡΟΛΟΙ: (2) Ένας youth worker & ένας γονιός
• ΣΕΝΑΡΙΟ:
Eργάζεσαι σε έναν οργανισμό που ασχολείται με νέους. Ένας πατέρας έρχεται
να σε δει σε έξαλλη κατάσταση επειδή ο 14χρονος γιός του που παρακολουθεί
προγράμματα του οργανισμού σας, έγινε θύμα επίθεσης από ένα άλλο νεαρό
άτομο στο δρόμο καθώς έφευγε από τον οργανισμό για το σπίτι του. Θέλει να
μάθει από σένα τι συνέβη για να πάρει μέτρα εναντίον του επιτιθέμενου. Ο γιός
του δεν έχει τραυματιστεί σοβαρά αλλά φοβάται να ξανάρθει στον οργανισμό.
• Σκέψου: πώς θα αλληλεπιδράσεις με τον γονιό, τι θα του πεις και πως θα τον
αντιμετωπίσεις;
Σημείωση: πάγωμα της σκηνής σε κρίσιμα σημεία για επεξεργασία της από
τους συμμετέχοντες και συζήτηση για τα όσα παρατηρούν ως μάρτυρες της
σκηνής (συμβουλές για τις πιθανές δυνατότητες επικοινωνίας και εκδοχές
αντιμετώπισης του περιστατικού)
Εργασία Ι (Παιχνίδι Ρόλων)

20. ΠΑΙΚΤΕΣ & ΡΟΛΟΙ:
Ένας youth worker, ο συνάδελφός του και μερικοί νέοι (δυο από τους οποίους
έχουν έντονη συζήτηση που οδηγεί σε φοβερό καυγά)
ΣΕΝΑΡΙΟ:
Εργάζεσαι στην υπηρεσία σου και ξαφνικά ξεσπά ένας άγριος καυγάς ανάμεσα
σε δυο νεαρά άτομα. Ένα νεαρό άτομο ήρθε σήμερα για πρώτη φορά και δεν
έχεις καμία σχέση μαζί του. Μετά από λίγο ακούς έναν από τους ανήλικους που
εποπτεύεις, να κατηγορεί το νεοεισερχόμενο ανήλικο ότι κακώς βρίσκεται εκεί
και ότι ανήκει σε μια βίαιη συμμορία κι αμέσως ξεσπά ένας καυγάς μεταξύ τους
• α) Τι κάνετε ως επαγγελματίες;
• β) Πως ανταποκρίνεστε ως ανήλικοι στους επόπτες σας ενώ καυγαδίζετε;
Σημείωση: πάγωμα της σκηνής σε κρίσιμα σημεία για επεξεργασία της σκηνής
από τους συμμετέχοντες, συζήτηση για όσα παρατηρούν ως μάρτυρες της
σκηνής και συμβουλές (από την θέση του εργαζόμενου) για τις πιθανές
δυνατότητες επικοινωνίας και αντιμετώπισης του περιστατικού
Εργασία ΙΙ (Παιχνίδι Ρόλων)

21. Εγκεφαλική πειρατεία-Αmygdala hijack

22. • Πρόκειται για πλευρά της Συναισθηματικής Νοημοσύνης για τις περιπτώσεις
όπου αντιδρούμε ανεξέλεγκτα σε μια πραγματική απειλή κι αναφέρεται στο
πότε κάποιος χάνει τον έλεγχο των συναισθημάτων του και μπορεί να ταραχθεί
να θυμώσει και να γίνει παράλογος
• η «αμυγδαλή» βρίσκεται στο κέντρο του εγκεφάλου και ελέγχει τις αντιδράσεις
στο φόβο και την συναισθηματική φόρτιση
• η εγκεφαλική πειρατεία επηρεάζει τον εγκεφαλικό φλοιό, στο σκεπτόμενο μέρος
του εγκεφάλου και τότε υπάρχει ελάχιστη ή καθόλου ικανότητα του ατόμου να
βασιστεί στον έξυπνο συλλογισμό.
• όταν το άτομο νιώθει ότι απειλείται, αντιδρά παράλογα και καταστροφικά και
η αμυγδαλή είναι ένα σύστημα συναγερμού που χρειάζεται ο εγκέφαλός μας
για να μας ειδοποιεί για τους κινδύνους, με σημαντικό ρόλο στη γένεση του
φόβου και την αυτόματη διέγερση μηχανισμού του φόβου
(πχ όταν βλέπουμε ένα λιοντάρι, αμέσως η καρδιά χτυπάει γρήγορα, ανεβαίνει
η πίεση, αναπνέουμε πιο γρήγορα, το συκώτι ελευθερώνει γλυκόζη, και είμαστε
έτοιμοι να αντιδράσουμε μέσα σε ελάχιστα μικροδευτερόλεπτα!!!)
Συναισθηματική φόρτιση –
Εγκεφαλική Πειρατεία (Amygdala hijack)

23. Αμυγδαλή και διαδικασία συμβολής της στην
έκφραση του θυμού

24. • Η αμυγδαλή είναι ένας σχηματισμός στο κάθε ημισφαίριο του εγκεφάλου σε
σχήμα αμυγδάλου και μέγεθος καρυδιού που συντονίζει κυρίως μνήμη και φόβο
με σημαντικό ρόλο στα αρνητικά συναισθήματα (κυρίως τον τρόμο).
• Είναι η περιοχή που ενεργοποιείται όταν βιώνουμε συναίσθημα και ευθύνεται
για την αποκωδικοποίηση των συγκινήσεων
• Κάποιοι ερευνητές θεωρούν ότι το «κλειδί» για να εξηγηθεί η συμπεριφορά
υψηλού κινδύνου των εφήβων είναι ο έλεγχος του συναισθήματος οπότε
ελέγχοντας την αμυγδαλή, ελέγχουμε τα συναισθήματα στον εγκέφαλο και
μπορούμε να τα αντιμετωπίσουμε
• Δυο συστήματα συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων στον εφηβικό εγκέφαλο:
• Το σύστημα κριτικής λογικής σκέψης (προμετωπιαίος φλοιός) που ωριμάζει
αργά έως την πρώτη ενήλικη ζωή και
• Το σύστημα κοινωνικής-συναισθηματικής δράσης (αμυγδαλές) που έχουν
αναπτυχθεί στην εφηβεία και βρίσκεται σε πλήρη δράση.
• Υπάρχει έλλειψη ισορροπίας μεταξύ προμετωπιαίου φλοιού (που ακόμη
αναπτύσσεται) και συστήματος αμυγδαλών (που λειτουργούν πλήρως στην
εφηβεία).
• Για αυτό το λόγο θεωρούν ότι υπερτερεί και πρωταγωνιστεί το συναίσθημα και η
συγκίνηση, εις βάρος της κριτικής σκέψης και των λογικών αποφάσεων
Αμυγδαλή, έφηβοι κι έλεγχος
συναισθημάτων

25. Θεωρία επικοινωνίας κατά την οποία: «κάθε επικοινωνιακό γεγονός μεταξύ των
ανθρώπων, είναι και μια συναλλαγή, δηλαδή ένα ερέθισμα και μια απόκριση
στο ερέθισμα αυτό»
• Όταν δυο άτομα βρίσκονται στον ίδιο χώρο αργά ή γρήγορα ένας από αυτούς
θα μιλήσει (συναλλακτικό ερέθισμα) και τότε το άλλο πρόσωπο με τη σειρά του
θα πει ή θα κάνει κάτι σχετικό με το ερέθισμα (συναλλακτική ανταπόκριση).
• όποτε επικοινωνούμε, εκδηλώνουμε την προσωπικότητά μας μέσα από ένα
συνδυασμό συμπεριφορών-σκέψεων-συναισθημάτων μέσα από τις δικές μας
πλευρές του άλλου μας εαυτού (ΓΟΝΕΑ, ΕΝΗΛΙΚΑ ή ΠΑΙΔΙΟΥ).
• Τα συναισθήματα που έχουμε τη στιγμή που επικοινωνούμε καθορίζουν ποια
πλευρά του εαυτού μας θα χρησιμοποιήσουμε αλλά πάντα πιο αποτελεσματική
επικοινωνία έχουμε όταν «πλασάρουμε» την πλευρά του ΕΝΗΛΙΚΑ εαυτού μας.
• Η Σ.Α. μας βοηθά να κατανοήσουμε τη δυναμική της σχέσης μας με κάποιον
άλλο. Αν κατανοήσουμε τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας, μπορούμε να
προσαρμόζουμε την κάθε πλευρά του εαυτού μας για να προσεγγίσουμε τον
άλλο και να κερδίσουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Συναλλακτική ανάλυση (Transactional
Analysis)-Εric Berne (Kαναδός ψυχίατρος 1961)

26. Συναλλακτική ανάλυση: Οι 3 κύριες
καταστάσεις του ΕΓΩ που χρησιμοποιούμε
• ΓΟΝΕΑΣ: η έμφυτη φωνή της δύναμης
και επίκτητη αντίληψη της ζωής
• ΕΝΗΛΙΚΑΣ: η ικανότητά μας να
καθορίσουμε εμείς τις ενέργειες μας, η
λογική, η ρεαλιστική οντότητα
• ΠΑΙΔΙ: η εσωτερική αντίδραση και τα
συναισθήματα μας στα εξωτερικά
γεγονότα (πχ όταν ο θυμός/απελπισία
κυριαρχεί στη λογική)
• Η πλευρά του ΓΟΝΕΑ έχει 2
διαστάσεις:
• τον Προστατευτικό ή Αυταρχικό
• Η πλευρά του ΠΑΙΔΙΟΥ έχει 2
διαστάσεις:
• το Πειθαρχημένο ή το Ελεύθερο Παιδί.

27. • Γονέας: Κριτικός & Προστατευτικός Γονέας
Κριτικάρει-εξουσιάζει, κατευθύνει-τιμωρεί ή φροντίζει-
προστατεύει, υποστηρίζει-σώζει
• Ενήλικας:
Σκέφτεται, ακούει, θυμάται, συλλέγει στοιχεία τα αναλύει,
τα επεξεργάζεται, εκτιμά τις πιθανότητες, σχεδιάζει και
λαμβάνει αποφάσεις
• Παιδί: Αυθόρμητο & Προσαρμοσμένο Παιδί
Δρα φυσικά-δημιουργικά, είναι αυθόρμητο ή είναι
προσαρμοσμένο, συμμορφωμένο ή επαναστατημένο
Οι 3 πλευρές του εαυτού και οι διαστάσεις του

28. • http://www.youtube.com/watch?v=nKNyFSLJy6o
• http://www.youtube.com/watch?v=YOqJ4sc9TAc
• http://www.youtube.com/watch?v=58F2qYyAzME
H συναλλακτική ανάλυση μέσα από 3
διαδραστικά παραδείγματα

29. • επικεντρώνεται στις διαπροσωπικές σχέσεις και το πώς αναπαράγουμε τις
παιδικές μας στρατηγικές στην ενήλικη ζωή μας ακόμα κι αν το αποτέλεσμα είναι
αυτοκαταστροφικό ή επώδυνο αφού ο τρόπος που ανταποκρινόμαστε είναι μια
αντανάκλαση των παιδικών μας εμπειριών και οι προβληματικές συμπεριφορές
συνδέονται με προηγούμενες εμπειρίες (Νelson-Jones 2000).
• κατά τη διάρκεια της ζωής μας αναπτύσσεται μέσα μας μια ομάδα από
διαφορετικές προσωπικότητες (ΕΓΩ) όπου κάθε ΕΓΩ έχει τις δικές του αρχές
και συμπεριφορά κι ανταποκρίνεται διαφορετικά στο περιβάλλον.
• Στην παιδική ζωή χρειαζόμαστε όλα αυτά τα ΕΓΩ για να πάρουμε αυτό που
θέλουμε αλλά στην ενήλικη ζωή μόνο 3 μας βοηθούν αποτελεσματικά στην
επικοινωνία και γι αυτό τα λέμε ΟΚ ΕΓΩ και είναι: το Φυσικό Παιδί – ο
Ενήλικας – ο Προστατευτικός Γονέας.
• Τα υπόλοιπα ΕΓΩ (ο Κριτικός Γονέας και το Προσαρμοσμένο παιδί) μπορεί να
μας δημιουργούν προβλήματα με τους άλλους ανθρώπους ή εαυτό μας.
• Το ποιο ΕΓΩ θα χρησιμοποιηθεί, εξαρτάται από τη στιγμή και το στόχο,
(ανθρώπινη σχέση ή εργασιακά καθήκοντα) ή συνδυασμός τους ταυτόχρονα!!!
Συναλλακτική ανάλυση (Transactional
Analysis)

30. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής
Οι στάσεις ζωής και η συμπεριφορά, διαμορφώνονται από την αντίληψη που
έχει το άτομο για τον εαυτό του σε σχέση με την αντίληψη που έχει για τους
άλλους
Οι στάσεις ζωής είναι (4):
1. Δεν είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ (-,+)
2. Δεν είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ (-,-)
3. Είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ (+,-)
4. Είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ (+,+)
Κάθε άνθρωπος από μικρή ηλικία, επηρεασμένος από τη στάση των γονιών
του και του στενού του οικογενειακού κύκλου απέναντί του, επιλέγει και
υιοθετεί μια από τις παραπάνω 3 πρώτες στάσεις ζωής και συνήθως μια
μόνο από αυτές την εμφανίζει πιο συχνά από τις άλλες και αυτή είναι
που τους χαρακτηρίζει ως άτομα και ως προσωπικότητες ξεχωριστές.

31. • Οι 3 πρώτες στάσεις, βασίζονται στο συναίσθημα (παρουσία ή έλλειψη χαδιού,
φροντίδας και στοργής απ’ το περιβάλλον του)
• Η 4η στάση ζωής ΕΙΜΑΙ ΟΚ-ΕΙΣΑΙ ΟΚ, θέλει υπομονή γιατί είναι η μόνη
πραγματική στάση ζωής και δε βασίζεται απλά στα συναισθήματα όπως οι
άλλες.
• Απ’ τη στιγμή που υιοθετεί κανείς μια από τις θέσεις αυτές, αυτή κυριαρχεί και
συνήθως δεν τις αλλάζει, τις διατηρεί σε όλη τη ζωή του (εκτός αν βιώσει κάτι
έντονο ή σημαντικό που θα τον κάνει να αλλάξει στάση ζωής).
• Ωστόσο, οι άνθρωποι μπορούν να συνδυάζουν όλες τις στάσεις ζωής ανάλογα
με το περιβάλλον, τους ανθρώπους που συναναστρέφονται και τις συνθήκες.
Μπορεί να είμαστε (+,+) με τους συναδέλφους μας και (-,+) με τον προϊστάμενο,
ή ένα άτομο από (+,+) να γίνει προσωρινά για ένα διάστημα (-,-) πχ λόγω μιας
ερωτικής απογοήτευσης ή περιμένοντας μια προαγωγή
Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής (Ερμηνεία)

32. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής

33. • Δεν είμαι ΟΚ - Είσαι ΟΚ: στάση προσαρμοσμένου παιδιού (το μικρό παιδί
νιώθει πως δε μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων ενώ οι
μεγάλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα μόνοι τους).
Έχουν αισθήματα κατωτερότητας, ανεπάρκειας, καταπίεσης, φόβου, λύπης,
αδυναμίας, δεν αποδέχονται εύκολα τις θετικές αναγνωρίσεις στο πρόσωπό
τους, υποτιμούν τον εαυτό τους στην εργασία αλλά και τις ικανότητες τους,
αποφεύγουν να ασχοληθούν με απαιτητικές δραστηριότητες, δε λαμβάνουν
αποφάσεις, είναι ανικανοποίητα και δε μπορούν να απολαύσουν επιτυχία τους.
• Δεν είμαι ΟΚ - Δεν είσαι ΟΚ: Όσοι έχουν αυτή τη στάση, δείχνουν
συμπεριφορές εγκατάλειψης και παραίτησης, δεν εμπιστεύονται κανέναν, είναι
σε σύγχυση, δεν έχουν στόχους, σπαταλούν άσκοπα χρόνο τους, βιώνουν
κατάθλιψη, πιστεύουν ότι δεν υπάρχει κανείς να στηριχτούν πάνω του, δεν
αφήνουν κανένα να τους βοηθήσει, απομονώνονται και οδηγούνται σε
βιολογικό-επαγγελματικό-κοινωνικό θάνατο.
Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής (ερμηνεία)

34. • Είμαι ΟΚ - Δεν είσαι ΟΚ: η στάση αυτή προκύπτει από τον κριτικό γονέα ΕΓΩ
και την παίρνει συνήθως το παιδί που έχει κακοποιηθεί και βασανιστεί πολύ.
Τα άτομα αυτά είτε δέχονται τον εαυτό τους όπως είναι ή τον υπερεκτιμούν αλλά
δε δέχονται να τους αποδίδουν ευθύνες, φέρονται επιθετικά, αναζητούν
κοινωνική καταξίωση, θέλουν να περιτριγυρίζονται από άτομα ανεπαρκή και
δουλοπρεπή, είναι ανταγωνιστικοί, σπάνια επιδοκιμάζουν άλλους, επιδιώκουν
υψηλά ιεραρχικά αξιώματα με οποιοδήποτε κόστος και νιώθουν περιφρόνηση,
θυμό, αυταρχικότητα, υπεροψία
• Είμαι ΟΚ - Είσαι ΟΚ: η πιο ενδεδειγμένη στάση ζωής για τον κοινωνικό
οικογενειακό και εργασιακό χώρο: νιώθουν καλά με τον εαυτό τους και τους
άλλους, είναι αισιόδοξοι, ασχολούνται με πράγματα που θέλουν να κάνουν,
δέχονται τον εαυτό τους, σέβονται τους άλλους, είναι συνεργάσιμοι, ακούν
προσεκτικά τις απόψεις των άλλων ακόμα κι αν διαφωνούν.
Χρειάζεται προσπάθεια για να καλλιεργηθεί η θέση ΟΚ γιατί είναι η μόνη
συνειδητά επιλεγμένη αλλά μπορεί να διδαχθεί στους ανθρώπους σε
οποιαδήποτε ηλικία παραγκωνίζοντας τις στάσεις που είχαν υιοθετήσει μικροί
Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής (ερμηνεία)

35. Σύμφωνα με τη Σ.Α. υπάρχουν 6 τρόποι που οι άνθρωποι οργανώνουν το
χρόνο τους ανάλογα με την ανάγκη αναγνώρισής τους (μπορεί να αφιερώνουν
ώρες/μέρες για να εξασφαλίσουν την αναγνώριση των άλλων)
• Οικειότητα: η αυθεντική/αυθόρμητη προσοχή που δίνουμε και δεχόμαστε από
τους άλλους (τρυφερότητα, στοργή, ενσυναίσθηση).
• Κοινοτυπίες: συναλλαγές με ασήμαντο περιεχόμενο (συζητήσεις «περί ανέμων
και υδάτων» περί αθλητικών, αυτοκίνητων, πολιτικής και γενικώς κουτσομπολιά
(επιφανειακή αναγνώριση με ευχάριστο τρόπο)
• Απόσυρση: αφορά την ψυχολογική ή φυσική απομόνωση των ατόμων
(ονειροπόληση κλεισμένοι στο δωμάτιο), μοναχικές επιλογές του ατόμου στον
κόσμο της φαντασίας που προσφέρει ασφάλεια, αποφυγή απόρριψης
• Τελετουργίες: παγιωμένες, στερεοτύπες, επαναλαμβανόμενες μορφές
συμπεριφοράς που εξασφαλίζουν την επιβίωση μέσα στις κοινωνικές ομάδες
• Δραστηριότητες: όλα όσα έχει το άτομο να κάνει ή πρέπει να κάνει (εργασία,
παιχνίδι, σπορ, χόμπι) και το φέρνουν σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον
• Ψυχολογικά παιχνίδια: θα τα δούμε παρακάτω
Επικοινωνία και οργάνωση του χρόνου

36. Αποσκοπούν στο να υποστηρίξουν το σενάριο της ζωής μας!
• όπως κάθε παιχνίδι, έχουν κανόνες και ο καθένας γνωρίζει το ρόλο του
• είναι υστερόβουλες αλληλοαναγνωρίσεις των ατόμων με αρνητικό ψυχολογικό
σκοπό, ύπουλα και χωρίς ευθύτητα που προκαλούν σύγχυση
• είναι καθημερινές συναλλαγές κατά τις οποίες οι άνθρωποι βγαίνουν κρατώντας
ως τρόπαιο ένα αρνητικό συναίσθημα που το άτομο γνωρίζει από πριν ότι θα
έχει αλλά δε μπορεί να αντισταθεί στο να το βιώσει!!!
• από τα ψυχολογικά παιχνίδια το άτομο μαζεύει θετικά ή αρνητικά συναισθήματα
(συνήθως αρνητικά) που δυσκολεύεται να αποβάλλει, τα οποία μπορούν να
δικαιολογήσουν μια αυτοκαταστροφική πράξη (μια απόλυση, ένα διαζύγιο, μια
κατάθλιψη) ενώ η συσσώρευσή τους δημιουργεί μια μάζα συναισθημάτων που
τους δικαιολογεί, επιτρέποντάς τους να δρουν χωρίς ενοχές
• Κάθε ψυχολογικό παιχνίδι απαιτεί διάφορους ρόλους για να παίξουν τα άτομα.
Σημαντική εδώ είναι η θεωρία του Karpman που αναφέρει την ύπαρξη 3
βασικών ρόλων: του Θύματος, του Διώκτη/Θύτη και του Σωτήρα
Ψυχολογικά παιχνίδια και Ρόλοι

37. Το τρίγωνο του δράματος του Karpman
• Συνήθως εδώ χρειάζονται τουλάχιστον 2 άτομα αλλά μπορεί και το ίδιο το
άτομο μόνο του να αναλαμβάνει και τους 3 ρόλους
• Το τρίγωνο είναι αναποδογυρισμένο και βασίζεται στο ρόλο του θύματος.
• Τα τόξα του τριγώνου φανερώνουν τη δυνατότητα αλλαγής από τον ένα ρόλο
στον άλλο (κάθε άτομο που συμμετέχει στο παιχνίδι, μπορεί να περάσει από
όλους τους ρόλους μέχρι το τέλος του παιχνιδιού).
• Αν δε βρεθεί θύμα, δεν υπάρχει ψυχολογικό παιχνίδι ούτε οι υπόλοιποι ρόλοι!!!

38. Μοντέλο Συναλλακτικής Ανάλυσης του Καθηγητή Ψυχιατρικής
Stephen Karpman με σκοπό να αναγνωρίσει τους φαύλους ρόλους
που παίζουν τα μέλη μιας ομάδας με αρνητικά αποτελέσματα για τους
ίδιους και το επαγγελματικό τους περιβάλλον και λειτουργεί
με 3 αλληλένδετους και αλληλεξαρτώμενους ψυχολογικούς ρόλους
που οι άνθρωποι παίζουν (υποσυνείδητα) σε μια κατάσταση, με
συνέπειες την αποδυνάμωση και ανισορροπία των σχέσεων.
Οι 3 αυτοί ρόλοι είναι οι εξής:
• Το Θύμα: αυτός του φέρονται σαν θύμα ή δέχεται το ρόλο του
θύματος
• Ο Διώκτης: αυτός που πιέζει, καταναγκάζει η διώκει το θύμα
• Ο Σωτήρας: αυτός που παρεμβαίνει για να βοηθήσει την κατάσταση
ή το θύμα
Το τρίγωνο δράματος του Karpman (1968)

39. • το τρίγωνο του δράματος ενεργοποιείται σε κάθε προβληματική επικοινωνία
μεταξύ δύο η περισσότερων ατόμων.
• το πρώτο βήμα γίνεται με τον «Πρωταγωνιστή» που ενσαρκώνει
οποιονδήποτε από τους τρεις ρόλους και μετά με τον «ανταγωνιστή» που
παίρνει έναν από τους υπόλοιπους ρόλους
• έπειτα οι ρόλοι εναλλάσσονται μεταξύ των ατόμων: ο Διώκτης γίνεται Θύμα,
το Θύμα-Σωτήρας, ο Σωτήρας-Διώκτης).
• το τέλος της ιστορίας στο τρίγωνο είναι πάντα το ίδιο αφού από
οποιοδήποτε ρόλο ξεκινήσει κάποιος, καταλήγει να είναι πάντα το θύμα.
• ο συγκαλυμμένος σκοπός κάθε ατόμου είναι να εκπληρώσει τις βαθύτερες
-υποσυνείδητες ανάγκες/επιθυμίες του, χωρίς να καταλαβαίνει το πρόβλημα
που δημιουργεί στους άλλους και στον εαυτό του.
• Ο ρόλος του Σωτήρα: δεν νοείται πραγματική διάσωση καθώς ο
«Σωτήρας» φαίνεται ότι προσπαθεί να βοηθήσει, αλλά στην πραγματικότητα
έχει ανειλικρινή κίνητρα (αλαζονεία ή να έχει κάποιον εξαρτημένο από αυτόν).
Το τρίγωνο δράματος του Karpman (1968)

40. • Διώκτης «εσύ φταις για όλα»: Βάζει αυστηρά όρια, κατηγορεί, βρίσκει λάθη,
έχει κριτική στάση, αντιπαθητικός με κρυφή αίσθηση ανεπάρκειας, καταπιέζει το
θύμα, δρα από θυμό, άκαμπτος, εξουσιαστικός, ηγείται με απειλές και διαταγές
• Κριτικός Γονέας: Μπορεί να είναι είτε θορυβώδεις είτε ήσυχος "νταής"
Για να βγει από το τρίγωνο, πρέπει να φύγει από την κατηγορηματική θέση
• Θύμα «είμαι ταλαίπωρος»: Αισθάνεται θύμα, αβοήθητος, αδύναμος,
ντροπιασμένος, χρειάζεται έναν σωτήρα που να διαιωνίζει τα αρνητικά του
συναισθήματα. Εάν παραμείνει στην θέση του θύματος, δεν παίρνει αποφάσεις,
δε λύνει προβλήματα, δεν απολαμβάνει, κάνει λίγα, δεν αντιδρά, δεν παίρνει
θέση, υπερβολικά ευαίσθητος, συμμορφώνεται και παίζει τον ρόλο του ανίκανου
Για να βγει από το τρίγωνο, πρέπει να μετακινηθεί από την ευάλωτη θέση του
• Σωτήρας «άσε με να σε βοηθήσω»: προσπαθεί να βοηθά τους άλλους, σώζει
ενώ στην πραγματικότητα δεν το θέλει, αισθάνεται ενοχές εάν δεν σώσει και
κρατάει το θύμα εξαρτημένο κι αναμένει να αποτύχει όταν προσπαθεί να σώσει.
Βοηθητικός Γονέας: Κουρασμένος, αίσθηση καψίματος, κρυφός θυμός.
• Για να βγει από το τρίγωνο πρέπει να φύγει από τη συμπονετική θέση
Περιγραφή των ρόλων

41. • Παιδί (ως διώκτης της μητέρας του): «Γιατί μου πήρες μπλε πουκάμισο, αφού
ξέρεις ότι το μισώ αυτό το χρώμα?»
• Μητέρα (ως θύμα): «Αμάν πια, ότι και να κάνω δεν ευχαριστιέσαι με τίποτα!»
• Πατέρας (ως σωτηρας της μητέρας και διώκτης του παιδιού): «Μη μιλάς
έτσι στη μητέρα σου!Αχάριστε! Να πας στο δωμάτιό σου για τιμωρία..»
• Παιδί (ως θύμα): «Από τη μια μου λέτε να είμαι ειλικρινής και τωρα που αυτό
κάνω, με τιμωρείτε?»
• Μητέρα (ως σωτήρας της όλης κατάστασης): «Μη μιλάς έτσι στον πατέρα
σου, δεν αξίζει να τσακωθούμε για ένα πουκάμισο..»
• Μητέρα (ως διώκτης του πατέρα): «κι εσύ δεν έπρεπε να μιλήσεις έτσι
απότομα στο παιδί, το στεναχώρησες..»
• Πατέρας (ως θύμα): «εγώ απλά προσπάθησα να σε υποστηρίξω. Γιατι τα
βάζεις τώρα μαζί μου?είναι άδικο εκ μέρους σου..»
• Παιδί (ως σωτήρας): «ελάτε τώρα, δώστε ένα τέλος ..μας κούρασε όλους αυτή
η κατάσταση..»
Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα-Διάλογος
τριμελούς οικογένειας

42. • Είναι ένα πρόγραμμα ζωής που δημιουργήθηκε στην παιδική ηλικία και
καθοδηγεί τη συμπεριφορά του ατόμου και στη ενήλικη ζωή του.
• Μοιάζει με παραμύθι: έχει αρχή, μέση και τέλος όπου το τέλος μπορεί να είναι
ευχάριστο, τραγικό ή αδιάφορο.
• βασίζονται σε αποφάσεις που πάρθηκαν με σκοπό να προστατεύσουν το μικρό
παιδί με τα δεδομένα εκείνης της εποχής γι’αυτό και δεν είναι ενήλικες
αποφάσεις κι έχουν λίγη σχέση με την πραγματικότητα της ενήλικης ζωής.
• Κύριος σκοπός της Σ.Α. είναι να εντοπίσει τις σεναριακές αποφάσεις και
διεγείροντας τον Ενήλικο και το Φυσικό παιδί, του ΕΓΩ του ατόμου, να
βοηθήσει στην αλλαγή αποφάσεων έτσι ώστε η συμπεριφορά να είναι
αυτόνομη και όχι βασισμένη σε κάποιο σενάριο.
• Η αντιμετώπιση συγκρούσεων-διαμαχών είναι δύσκολη για όσους πρέπει να
διαπραγματευτούν άλλους, καθώς νιώθουν φόβο ή δέος για τη δύναμη των
άλλων, καταπιέζουν τα συναισθήματα και τις ανάγκες τους, αποφεύγουν να
διεκδικήσουν αυτά που δικαιούνται και φθείρονται από θυμό.
Το σενάριο της ζωής

43. Storying /Εξιστόρηση

44. • είναι εξέλιξη των Συστημικών Θεραπειών (Μichael White και David Epston)
και ψυχοθεραπευτική πρακτική που αποφεύγει να εντάξει την προσωπικότητα
του ανθρώπου σε νόρμες αλλά το βοηθά να συνδεθεί με τις αξίες του και τους
σημαντικούς άλλους της ζωής και της ιστορίας του
• Το άτομο μπορεί να διηγηθεί ξανά την τρέχουσα και παρελθούσα ιστορία του
και τις μελλοντικές του δυνατότητες κάτι που είναι θεραπευτικό για τον ίδιο,
καθώς δημιουργεί εναλλακτικούς τρόπους συνομιλίας με το περιβάλλον του
και γι’ αυτό και θεωρείται ιδανική για την εργασία με μεγαλύτερες
συλλογικότητες ανθρώπων.
• Η Αφηγηματική πρακτική στην κοινότητα: βοηθά τις κοινότητες να
συνδεθούν με τις αξίες τους και τους τρόπους συζήτησης που αναδεικνύουν
το υπάρχον δυναμικό τους για λύσεις και ανάπτυξη (πχ κοινότητες σε κρίση)
• Η Αφηγηματική πρακτική στο σχολείο: συνδυάζει άμεσες και εστιασμένες
σε λύσεις παρεμβάσεις με πρακτικές κινητοποίησης επιμέρους ομάδων ή και
του συνόλου της σχολικής κοινότητας. Βοηθά στην επίλυση άμεσων ή και
δύσκολων προβλημάτων αλλά και στην γενικότερη αλλαγή του κλίματος του
σχολείου.
Η αφηγηματική προσέγγιση-τα εργαλεία της

45. • Αρχές της δεκαετίας του 1990 πολλοί θεραπευτές συνειδητοποιούν ότι οι
άνθρωποι οργανώνουν την εμπειρία τους με τη μορφή ιστοριών (humans as
«story-telling animals» McLeod, 1997) και άρχισαν να δίνουν μεγαλύτερη
βαρύτητα στις ιστορίες που τους έλεγαν οι θεραπευόμενοι, επικεντρώνοντας
στο πώς μπορούν να τους βοηθήσουν στην αφήγηση των ιστοριών τους.
• κάθε ιστορία που φέρνει ο θεραπευόμενος στο θεραπευτή του, έχει μεγάλη
σημασία ως έκφραση του εαυτού (συμβάν, παιδική ανάμνηση, όνειρο ή κείμενο
π.χ. ημερολόγιο, γράμμα, ποίημα, αυτοβιογραφική άσκηση κ.α.)
• ακόμα και παλιά «κεφάλαια» ή «επεισόδια» (γεγονότα και εμπειρίες του
παρελθόντος) βρίσκονται σε συνεχή αναθεώρηση και τροποποίηση έτσι ώστε
να ταιριάζουν κάθε φορά με τον τρόπο που η αυτοβιογραφία εξελίσσεται.
• ο θεραπευτής έχει ρόλο βοηθού αυτοβιογράφου, αλλά ξέρει ότι η μορφή που ο
θεραπευόμενος δίνει τις ιστορίες του και τι επιλέγει να αφηγηθεί είναι ο τρόπος
με τον οποίο κατασκευάζει τον εαυτό του στα μάτια τα δικά του και των
άλλων!!!
Τα εργαλεία της εξιστόρησης

46. Η κατασκευή της αυτοβιογραφίας μας είναι ο εαυτός μας!
• οι εμπειρίες μας, ο τρόπος που τις εκφράζουμε και οι έννοιες που εξάγονται
από αυτές δεν είναι αντικειμενική περιγραφή των γεγονότων. Συμβαίνουν σε
ένα πλαίσιο πολιτικής όπου κοινωνικές και οι πολιτιστικές πρακτικές
παράγονται και αναπαράγονται.
• ο εαυτός μας κατασκευάζεται συνεχώς (από την παιδική ηλικία, ως το τέλος
της ζωής) με μέλημα του «κατασκευαστή» του
• Ωστόσο, καθώς εξερευνούμε τις ιστορίες της ζωής των ατόμων, καλό είναι
να λαμβάνουμε υπόψη μας τον «κοινωνικό κόσμο» που κατοικούσαν ή
κατοικούν οι άνθρωποι και να διακρίνουμε μεταξύ του τι μπορεί να
χαρακτηριστεί βιογραφικό στοιχείο και γεγονός και του ποιά στοιχεία έχουν
δομηθεί κοινωνικά (Bowler 2010)
Τα εργαλεία της εξιστόρησης

47. • Η βάση της εξιστόρησης, είναι η ικανότητα να ενθαρρύνεις τους άλλους
(πελάτες), να πουν την ιστορία τους
• Η διαδικασία είναι καθαρτική γι αυτόν που εξιστορεί «teller», αλλά αντανακλά
και τη σχέση πελάτη-επαγγελματία.
• Είναι δύσκολη η ισορροπία στο να ακούς την ιστορία κάποιου και του πόσα
μοιράζεσαι από τον εαυτό σου
• Το να σου εξιστορεί κάποιος την ιστορία του ή να εξιστορείς τη δική σου,
βασίζεται στην εμπιστοσύνη και το σεβασμό μεταξύ των εμπλεκομένων της
διαδικασίας και είναι η καρδιά της διαδικασίας αποδοχής της παρουσίας των
άλλων
• Μέσα από την καλλιέργεια σχέσεων εμπιστοσύνης, καταλαβαίνουμε και
μαθαίνουμε για τους άλλους, γιατί οι σχέσεις εμπιστοσύνης, είναι αποτέλεσμα
μιας γεμάτης νόημα εμπειρίας του άλλου και θεμελιώδης για να διαλύσει τους
φόβους και τις προκαταλήψεις μας και την κριτική μας για εκείνους που είναι
διαφορετικοί από εμάς (Soni 2011)
Storying-Εξιστόρηση

48. • Αλληλένδετες ιστορίες: η μια ιστορία συντονίζεται με την άλλη: ο χρόνος δεν
οριοθετείται και εστιάζουμε στις παραλλήλους μεταξύ καταστάσεων, ζωών,
γεγονότα ζωής ή στο να ορίζεις την ιστορία ως το αντίθετο μιας προηγούμενης
ιστορίας
• Διακριτές/χωρισμένες: παρόμοια διλήμματα, υποθέσεις που δεν συνδέονται
και εστιάζουμε σε κάθε ατομική ιστορία
• Ελάχιστες/διακεκκομένες: μικρή πρόσβαση σε ιστορικό χρόνο, ελάχιστες
λεπτομέρειες παίρνουν σάρκα και οστά απ τις ιστορίες, δύσκολία να βγάλεις
νόημα από πολλαπλές προοπτικές
• Σιωπηλές/κρυφές: κρυμμένα ή υπόγεια μηνύματα, η ιστορία δεν μπορεί να
ειπωθεί, το μήνυμα δεν είναι ξεκάθαρο, ίσως να περιέχει κρυμμένες συμμαχίες
• Άκαμπτες: ο χρόνος έχει παγώσει, το κείμενο είναι άγνωστο-άλλοι μπορούν να
πουν την ιστορία, μετάφραση-ερμηνεία του νοήματος
• Εξελικτικές: η ιστορία είναι διαφορετική σε διαφορετικές στιγμές της ζωής, οι
λεπτομέρειες και τα σημεία που δόθηκε έμφαση αλλάζουν και οι θέσεις που
κρατήθηκαν, αποκτούν νέο νόημα
Μοντέλα κατηγοριοποίησης ιστοριών
(Roberts 1994)

49. • http://www.youtube.com/watch?v=yHp38I9TVWg
• http://www.youtube.com/watch?v=ZNRrTIpb7to
Μια γεύση από storying και στην Ελλάδα

50. Διαμεσολάβηση & Αποκατατατική
Δικαιοσύνη

51. Διαμεσολάβηση & Αποκαταστατική
Δικαιοσύνη

52. • O όρος εισήχθη πρώτη φορά το 1977 από τον Albert Eglash για τον οποίο αυτή
η μορφή δικαιοσύνης παρέχει μια οικιοθελή ευκαιρία στο θύτη και στο θύμα να
αποκαταστήσουν τις μεταξύ τους σχέσεις.
• κύρια συνιστώσα της είναι η διαμεσολάβηση-συνδιαλλαγή δράστη-θύματος.
• βάζει τις ανάγκες του θύματος στην πρώτη θέση και τονίζει με θετικό τρόπο την
ευθύνη του δράστη, δίνοντάς του δυνατότητες επανόρθωσης, επιτρέποντας τη
συμμετοχή του θύματος στη διαδικασία.
• Το θύμα αποκτά «αξία», ο δράστης αναλαμβάνει την ευθύνη αφού έρχεται
αντιμέτωπος με την πράξη του και τελικός στόχος είναι η αποκατάσταση των
σχέσεων, «απομακρύνοντας» τη βία από τη σχέση δράστη-θύματος.
• η συγγνώμη έχει θεραπευτική επίδραση για θύμα, δράστη και κοινότητα.
• Οι εκπαιδευμένοι διευκολύνοντες συναντώνται και με τα δυο μέρη ξεχωριστά
αλλά πάντα πρώτα με το θύτη.
Η διαμεσολάβηση ως πρακτική στην
Αποκαταστατική Δικαιοσύνη

53. Αν και τα δυο μέρη συμφωνούν, κανονίζεται μια σύσκεψη με σκοπό:
• επιδιόρθωση της ζημιάς και συμφωνία για τα ουσιώδη στοιχεία της υπόθεσης
• ομολογία του θύματος για τη ζημιά/απώλεια που υπέστη, κάλυψη αναγκών
• τα θύματα (αν θέλουν) μπορούν να συμφωνήσουν στην παροχή αποζημίωσης
από το θύτη και όπου η ζημιά αποκαθίσταται, αναγνωρίζεται και αξιολογείται
• εξασφάλιση ισότητας των ατόμων και σεβασμός της διαφορετικότητας
• παραπομπές σε υπηρεσίες που μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα και η
ασφάλεια των ατόμων πριν, κατά τη διάρκεια αλλά και μετά τη διαδικασία
• προστασία και υποστήριξη των ευάλωτων ατόμων για ενεργό συμμετοχή
• εμπιστευτικότητα του περιεχομένου των συναντήσεων και ατομικών
πληροφοριών, εποπτεία των αποτελεσμάτων της διαδικασίας και αξιολόγηση
• λειτουργεί και εκπαιδευτικά για τη μείωση της ζημιάς και του φόβου του
εγκλήματος, ενθαρρύνοντας τη συμπεριφορική αλλαγή ατόμων και κοινοτήτων
και την κοινωνική αρμονία
Η διαμεσολάβηση ως πρακτική στην
Αποκαταστατική Δικαιοσύνη

54. • βελτίωση της τραυματικής εμπειρίας του θύματος με συμμετοχικές μεθόδους
• δίνουν την ευκαιρία στα θύματα να πάρουν απαντήσεις σε ερωτήματα όπως
γιατί επελέγησαν ή θυματοποιήθηκαν,
• προωθούν την αποκατάσταση των υλικών και συναισθηματικών ζημιών
• μειώνουν το φόβο για το δράστη
• έρευνες δείχνουν ότι ειδικά για τους ανήλικους, υπάρχει μείωση της
υποτροπής, του στιγματισμού για τον ίδιο και την οικογένεια του, τη
συνειδητοποίηση της πράξης του και την ανάληψη των ευθυνών του.
• το θύμα εκφράζει την άποψή του, νιώθει ισχυρό από τη συζήτηση με το δράστη
και τη συμμετοχή του στη λήψη της απόφασης της ποινής.
• πολλοί μελετητές κρίνουν τη προσέγγιση των συνεδριών και των συμβουλίων
ως την πλέον προηγμένη μορφή αποκατάστασης της δικαιοσύνης και τον
καλύτερο τρόπο εφαρμογής των αρχών, που την διέπουν.
Στόχος προγραμμάτων διαμεσολάβησης στην
Αποκαταστατική Δικαιοσύνη

55. Στην Αγγλία έρευνες δείχνουν ότι αυτή η διαδικασία καλύπτει τις ανάγκες των
θυμάτων και ταυτόχρονα μειώνει τα ποσοστά υποτροπής.
• Σε έρευνες διάρκειας (7 ετών), σοβαρών περιπτώσεων αδικημάτων (ληστείες,
βίαιες εγκληματικές πράξεις ενηλίκων), βρέθηκε ότι η πλειοψηφία των θυμάτων
επιλέγει να συμμετέχει σε πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις με το θύτη όταν
του προσφέρεται ένας εκπαιδευμένος διαμεσολαβητής.
• το 85% των θυμάτων που συμμετείχαν ήταν ικανοποιημένοι από τη διαδικασία
• μειώθηκαν τα ποσοστά υποτροπής προσφέροντας σημαντικά οικονομικά
οφέλη (λιγότερο έγκλημα κατά 27% και 27% λιγότερα θύματα).
• χρησιμοποιείται ευρέως στα σχολεία, αντιμετωπίζοντας θετικά το bullying,
βελτιώνοντας τα ποσοστά σχολικής απόδοσης και παραμονής στο σχολείο.
• ευαισθητοποίηση επαγγελματιών για συμμετοχή στη διαδικασία με κατάλληλη
εκπαίδευση (ειδικοί διαμεσολαβητές και ειδικό μητρώο εκπαιδευτών και
πιστοποιημένων οργανισμών και ειδικό κώδικα πρακτικής)
• http://www.rjc.org.uk/resource/how-to-make-rj-inclusive/
Πώς χρησιμοποιείται στην Μ. Βρετανία?

56. • Η προσέγγιση της αποκαταστατικής δικαιοσύνης εστιάζει στα συναισθήματα
του δράστη (ντροπή, μεταμέλεια, μετάνοια), στα συναισθήματα του θύματος
(θυμός, πικρία, μεγαθυμία) αλλά και της τοπικής κοινωνίας (συγχώρεση,
δυνατότητα επικοινωνίας και επιλογής της τιμωρίας).
• επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στην εγκληματική πράξη που στρέφεται κατά
ενός ή περισσότερων ατόμων.
• δεν θεωρεί το έγκλημα ως προσβολή του κράτους και της κοινωνίας, αλλά μια
διαπροσωπική-ιδιωτική διαφορά, που προκάλεσε κακό ή ζημιά στο θύμα.
• το έγκλημα «προσωποποιείται» ως ατομική επιλογή και πράξη με πλήρη
υπευθυνότητα από την πλευρά του δράστη και κύριο χαρακτηριστικό την
ανάληψη της ατομικής ευθύνης του δράστη για την εγκληματική πράξη που
διέπραξε κι έπειτα η έκφραση μεταμέλειας και συγγνώμης από το θύμα.
Η Διαμεσολάβηση στην Ελλάδα (Ν. 3500/06)

57. • η διαμεσολάβηση είναι μία διαδικασία τόσο παλαιά, όσο και οι ανθρώπινες
κοινωνίες, συνυφασμένη με την ανθρώπινη φύση, τη συνύπαρξη και τη
λειτουργία των ανθρωπίνων κοινωνιών και τα προβλήματα που ανακύπτουν.
• γι’ αυτό δεν μπορεί να αποδώσει κανείς την πατρότητά της σε ένα και μόνο
λαό, εποχή και συγκεκριμένο γεωγραφικό χώρο.
• ειδική μνεία αναλογεί στην Κρήτη που υπήρξε ιστορική γέφυρα εφαρμογής
συμβιβαστικών διαδικασιών επίλυσης διαφορών από το 13ο αι.π.Χ.
• Κρητική διαμεσολάβηση:
Ο «Σασμός» στην ορεινή Κρήτη, ως διαδικασία υποβοηθούμενης
συμβιβαστικής επίλυσης διαφορών.
Ο σασμός είναι η διαδικασία στην οποία, μετά από τη γένεση μίας διαφοράς,
ένα πρόσωπο κύρους και κοινωνικής επιρροής, ο «σάστης», παρεμβαίνει
προς το θύτη και το θύμα, ασκώνας πίεση για να βρουν μία συμβιβαστική
λύση.
Σκοπός όλων: η μη κλιμάκωση της διαφοράς και η ειρηνική διευθέτησή της.
Ιστορικά στοιχεία της διαμεσολάβησης

58. • Ουδέτερος : Βοηθά τα άτομα, να βρουν λύσεις χωρίς να παίρνει το μέρος
τους.
• Αμερόλητος: αντιμετωπίζει όλα τα μέρη χωρίς διακρίσεις
• Αντικειμενικός: ξεπερνά συναισθηματισμούς των μερών, αποστασιοποιείται
• Έξυπνος: έχει γρήγορο ρυθμό σκέψης.
• Ευέλικτος: φροντίζει να ρέει ο διάλογος, δεν καθυστερεί, διευθύνει τη
συζήτηση
• Ευφράδης: μεταφέρει με χρήση κατάλληλης γλώσσα τις προτάσεις των μερών
• Με δύναμη και πειστικότητα: πείθει τα δυο μέρη να φερθούν λογικά και
ευέλικτα
• Με ενσυναίσθηση: καταλαβαίνει και βοηθά τα άτομα να λύσουν τα ζητήματά
• Ενεργός ακροατής: ακούει και κατανοεί τις ανησυχίες όλων των μερών
• Άξιος σεβασμού: όλοι θέλουν έναν διαμεσολαβητή με φήμη/κύρος/υπόβαθρο
• Επιφυλακτικός: λαμβάνει υπόψη κάθε πληροφορία αλλά διατηρεί αμφιβολίες
Χαρίσματα αποτελεσματικού διαμεσολαβητή

59. • Με φαντασία: βοηθά να φανερωθούν νέες ιδέες και διαφορετικές οπτικές
• Επινοητικός: έχει ενέργεια, κύρος και ικανότητα πρόσβασης σε χρήσιμα
δεδομένα
• Ειλικρινής-Αξιόπιστος: τηρεί το λόγο του.
• Ψύχραιμος: απορροφά τα ξεσπάσματα, τα επικριτικά σχόλια κατά της
διαδικασίας ή κατά του διαμεσολαβητή, αντιμετωπίζοντας τις όποιες
προσβολές ή μομφές.
• Με αίσθηση του χιούμορ: κάνει επιδέξια χρήση του χιούμορ χαλαρώνοντας
τις όποιες εντάσεις.
• Υπομονετικός: ξέρει ότι ο συντομότερος δρόμος δεν είναι η ευθεία
• Επίμονος: επιμένει και ξεπερνά τον εκνευρισμό της κούρασης και να
συνεχίσει να πιέζει τα μέρη να επανεξετάσουν τα δυνατά και αδύναμα σημεία
μίας πρότασης.
• Αισιόδοξος: έχει ενέργεια και εμπνέει τον κόσμο να λύσει ότι τον απασχολεί
κι ότι είναι ικανοί να διαμορφώσουν το μέλλον τους
Χαρίσματα αποτελεσματικού διαμεσολαβητή

60. • Ο Διαμεσολαβητής είναι ένας ανεξάρτητος μεσολαβητής, με ειδική κατάρτιση
διαπιστευμένος από το Υπουργείο Δικαιοσύνης που βοηθά τα συμβαλλόμενα
μέρη στην επίτευξη μιας αμοιβαία ικανοποιητικής συμφωνίας.
• Δεν εκδίδει απόφαση, δεν επιβάλλει λύση.
• βοηθά τις διαπραγματεύσεις των συμβαλλόμενων μερών, ώστε να φτάσουν σε
αμοιβαία αποδεκτή συμφωνία
• η εκπαίδευση γίνεται από φορείς μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα που δημιουργεί
από κοινού ένας Δικηγορικός Σύλλογος και ένα από τα επιμελητήρια της
Χώρας. (άρθρο 1 π.δ. 123/2011). Σήμερα λειτουργούν 4 φορείς κέντρα
κατάρτισης διαμεσολαβητών (Πειραιά, Αθήνας, Θεσσαλονίκης και Λάρισας).
• Πληροφορίες: http://www.diamesolavisi.gov.gr/index
• http://www.diamesolavisi.gov.gr/diamesolabisi/prosomoiwseis-diamesolabisis/25
• https://www.youtube.com/watch?v=dJRx3Ap4RNE
Παραδείγματα και πληροφορίες για όσους
θέλουν να εμβαθύνουν

61. • Το όνομα «Μέντωρ» προέρχεται από την ελληνική µυθολογία. Πριν φύγει ο
Οδυσσέας για τον πόλεμο της Τροίας εμπιστεύθηκε στον φίλο του Μέντωρα την
ευθύνη διαπαιδαγώγησης και συμβουλευτικής του γιού του Τηλέμαχου. Ο
Μέντορας τον επόπτευε και τον συμβούλευε για να τον ετοιμάσει να αναλάβει
τις υπευθυνότητες της οικογένειας του όσο θα απουσίαζε ο πατέρας του. Στην
πραγματικότητα, ο Μέντορας ήταν η θεά Αθηνά (σοφία), μεταμορφωμένη σε
άντρα.
• Σήμερα το mentoring είναι μια σχέση συνεργασίας μεταξύ δύο ατόμων, του
Καθοδηγητή (Mentor) και του Καθοδηγούμενου (Mentee), η οποία επιτρέπει την
ανταλλαγή εμπειριών, απόψεων, πληροφοριών και συμβουλών για ένα
συγκεκριμένο ζήτημα με στόχο τη γενικότερη βελτίωση, εξέλιξη και ανάπτυξη
του Καθοδηγούμενου που ενδυναμώνει και αναπτύσσει το συναίσθημα της
αυτοπεποίθησης
• δίνει τη δυνατότητα απόκτησης συγκεκριμένων ικανοτήτων και δεξιοτήτων για
τη βελτίωση της ποιότητας της προσωπικής ή και επαγγελματικής ζωής.
Καθοδήγηση-Mentoring

62. Πλεονεκτήματα της Καθοδήγησης (Mentoring) :
• αμφίδρομη διαδικασία από την οποία κερδίζουν και οι δυο. Ο Καθοδηγούμενος
λαμβάνει τη συμβουλευτική υποστήριξη που χρειάζεται, αποκτά αυτοπεποίθηση
και μπορεί να κάνει πράγματα που πριν δε μπορούσε
• βοηθά τα άτομα να ξεπεράσουν τυχόν εμπόδια, να στηρίξουν την προσωπική και
επαγγελματική τους ανάπτυξη, να εμψυχωθούν και να παρακινηθούν.
• Οι Μέντορες νιώθουν ικανοποίηση από την προσφορά βοήθειας σε ένα
συνάνθρωπο και κερδίζουν επιπρόσθετη γνώση μέσα από τη σχέση τους με τους
Καθοδηγούμενούς τους, αναπτύσσοντας περαιτέρω δεξιότητες.
Τα όρια της Καθοδήγησης
Ο Μέντορας μοιράζεται τις γνώσεις και δεξιότητές τους με τον Καθοδηγούμενο,
παρέχοντάς του πληροφόρηση. Πρέπει να ακούει με προσοχή τα προβλήματα
και τις ανάγκες του Καθοδηγούμενου αλλά υπάρχουν και κίνδυνοι (πχ αν η
καθοδήγηση διαρκέσει μεγάλο χρονικό διάστημα, μπορεί να μην επιτευχθεί ο
επιδιωκόμενος σκοπός). Στόχος είναι η ενθάρρυνση για αυτονόμηση του
Καθοδηγούμενου και όχι η συνεχής υποστήριξή του.
Βασικά στάδια της καθοδήγησης

63. • https://www.youtube.com/watch?
v=Y5xnNAxVb2o#t=16
Περισσότερα:
• http://www.actionforchildren.org.uk/media/927072
3/Keeping_myself_safe_tookit_final.pdf
• http://www.actionforchildren.org.uk/media/927072
3/Keeping_myself_safe_tookit_final.pdf
Επικοινωνία με τους νέους: πώς μας
βλέπουν και τι περιμένουν από εμάς;

64. • Οι άνθρωποι από τη φύση τους είναι κοινωνικά όντα, επιζητούν τη
φιλία και τις θετικές αλληλεπιδράσεις.
• Έτσι και στον εργασιακό χώρο, όσο καλύτερες είναι οι σχέσεις μας,
τόσο πιο χαρούμενοι και παραγωγικοί θα είμαστε, καθώς η δουλειά
μας γίνεται πιο απολαυστική όταν έχουμε καλές σχέσεις με τους
άλλους γύρω μας άλλά και οι άνθρωποι που εργαζόμαστε μαζί, θα
είναι πιο δεκτικοί σε αλλαγές που θέλουμε να εφαρμόσουμε και οι
ίδιοι είμαστε πιο δημιουργικοί και καινοτόμοι.
• Μας δίνουν ελευθερία καθώς αντί να σπαταλάμε χρόνο και ενέργεια
για να ξεπεράσουμε τα όποια προβλήματα ως εργαζόμενοι σε
περιβάλλον με αρνητικές σχέσεις, μπορούμε να επικεντρωθούμε στις
ευκαιρίες και μας χρειάζονται για να αναπτύξουμε την καριέρα μας
Αναπτύσσοντας επαγγελματική σχέση με άλλους
επαγγελματίες (Χτίσιμο επαγγελματικής σχέσης)

65. • Οι καλές σχέσεις ξεκινούν με καλές ανθρώπινες δεξιότητες και οι δυνατές
διαπροσωπικές δεξιότητες δημιουργούν πιο ικανοποιητικές αλληλεπιδράσεις,
πιο ισχυρές σχέσεις, ηθική συμπεριφορά, καθαρή επικοινωνία και
αποτελεσματική εργασία σε ομάδες.
• Αφιέρωσε χρόνο (ακόμα και 20 ‘καθημερινά για το χτίσιμο της σχέσης): π.χ.
πήγαινε στο γραφείο κάποιου, πιές ένα καφέ μαζί του, απάντησε σε μηνύματα
φίλων στο facebook, twitter,linkedln.
• Προσδιόρισε τις διαπροσωπικές δεξιότητες που πρέπει να αναπτυχθούν.
Αναλογίσου τις φορές στη ζωή σου όπου μια διαμάχη οδήγησε στη διάλυση μιας
σχέσης ή σε μια κακή επικοινωνία που οδήγησε στο χάσιμο μιας ευκαιρίας.
Εντόπισε τα προβλήματα και ίσως αποφασίσεις πολλές αλλαγές.
• Εστίασε στο χτίσιμο αρμονικών σχέσεων: αν οι προσωπικές σου σχέσεις είναι
βραχύβιες ή οι εργασιακές σχέσεις είναι κρύες και απόμακρες, συγκεντρώσου
στις ιδιότητες που είναι αναγκαίες για υγιείς σχέσεις
• Εξασκήσου στην εμπάθεια: βάζοντας τον εαυτό σου στη θέση του άλλου,
βλέπεις τα πράγματα από μια διαφορετική προοπτική. Όταν οι άνθρωποι
αισθάνονται ότι τους καταλαβαίνουν, είναι λιγότερο επιθετικοί.
Στρατηγικές ανάπτυξης διαπροσωπικών
δεξιοτήτων

66. • Να συμμετέχεις: στο σπίτι, στη δουλειά, στις κοινωνικές συγκεντρώσεις. Κάνε
τους άλλους να νιώθουν ότι μπορούν να συμμετέχουν και να μη νιώθουν ξένοι.
• Εξασκήσου στη δικαιοσύνη: αν τείνεις να παίρνεις περισσότερα από όσα δίνεις
στις σχέσεις σου, προσπάθησε να γίνεις πιο γενναιόδωρος (αν ένας φίλος ή
συνεργάτης σε συνοδεύει πάντα στα event που πηγαίνεις, ανταπόδωσέ του
κάνοντας το ίδιο γι αυτόν)
• Να είσαι αξιόπιστος: οι σχέσεις είναι πιο σταθερές όταν 2 άνθρωποι
εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον. Να κρατάς τις υποσχέσεις και δεσμεύσεις σου
και τις εκμυστηρεύσεις σου για να αυξήσεις την εμπιστοσύνη
• Επικοινώνησε καθαρά και προσεκτικά: οι δυνατές δεξιότητες επικοινωνίας
περιλαμβάνουν την προσεκτική ακρόαση και το να εκφράζεσαι ξεκάθαρα είτε
σε προσωπικό επίπεδο, είτε στο τηλέφωνο είτε στη γραπτή επικοινωνία
• Άκου προσεκτικά: πολλές συγκρούσεις ξεκινούν από παρεξήγηση ή
παρερμηνεία. Άκου κι επικεντρώσου στις λέξεις των άλλων, τον τόνο της
φωνής και τη γλώσσα του σώματος για να εισπράξεις το αληθινό μήνυμα.
• Μίλα καθαρά. Κάποιες φορές είναι απαραίτητο να μιλάς συνοπτικά και να
περνάς απευθείας στο θέμα.
Στρατηγικές ανάπτυξης διαπροσωπικών
δεξιοτήτων

67. • Εξασκήσου στην ορθή κρίση στις γραπτές επικοινωνίες: Το χιούμορ καμιά
φορά μπορεί να μη γίνει κατανοητό και να οδηγήσει σε παρερμηνεία ή να
πληγώσει συναισθήματα. Οι λέξεις στα γραπτά, μπορεί να φανούν κρύες,
ειδικά σε ευαίσθητα θέματα. Μίλα σε προσωπικό επίπεδο για κρίσιμα θέματα.
• Εξέτασε την προσωπική ηθική: οι άνθρωποι τείνουν να εμπιστεύονται όσους
έχουν αυτοεπίγνωση και δεν κάνουν κατάχρηση της εξουσίας τους. Δες την
επίδραση των συμπεριφορών σου και των αποφάσεών σου στους άλλους
• Να είσαι ένας παίκτης της ομάδας: Να δίνεις και να παίρνεις. Βοηθά στη
συνεργασία και την συγκαταβατικότητα. Δες τις τάσεις κυριαρχίας ή κριτικής
των άλλων. Επαίνεσε τους άλλους για την καλή δουλειά και δέξου επαίνους
• Επίλυσε τις διαμάχες: οι διαφωνίες και οι συγκρούσεις είναι μέρος της ζωής.
Η ποικιλία στις απόψεις τις προοπτικές και τις ιδέες, συμβάλουν θετικά.
Προσπάθησε να καταλάβεις τις αντίθετες απόψεις, απόφυγε το μαύρο-άσπρο.
• Επικεντρώσου και αφιέρωσε χρόνο στη συναισθηματική σου νοημοσύνη:
έτσι μπορείς να αναγνωρίζεις τα συναισθήματα σου και να καταλάβεις
ξεκάθαρα τι σου λένε. Σε βοηθά να καταλάβεις τις ανάγκες και τα
συναισθήματα των άλλων.
Στρατηγικές ανάπτυξης διαπροσωπικών
δεξιοτήτων

68. • Να εκτιμάς τους άλλους: δείξε την εκτίμηση σου όταν κάποιος σε βοηθά. Όλοι,
από το δ/ντη μέχρι την καθαρίστρια θέλουν να νιώθουν ότι η δουλειά τους
εκτιμάται. Κάνε πραγματικά κοπλιμέντα σε όσους κάνουν κάτι καλό.
• Διαχείριση των περιορισμών και των ορίων: σιγουρέψου ότι θέτεις και
διαχειρίζεσαι σωστά τα όρια. Όλοι θέλουμε να έχουμε φίλους στη δουλειά
αλλά κάποιες φορές η φιλία μπορεί να αρχίσει να επηρεάζει τη δουλειά μας.
• Να αποφεύγεις το κουτσομπολιό! είναι ο μεγαλύτερος δολοφόνος μιας σχέσης
στη δουλειά. Αν έχεις μια διαμάχη με κάποιον μίλα του ανοιχτά. Το
κουτσομπολιό θα επιδεινώσει την κατάσταση και θα φέρει έχθρα μεταξύ σας.
• Ενεργητική ακρόαση: οι άνθρωποι ανταποκρίνονται σε αυτούς που
πραγματικά ακούν αυτό που έχουν να πουν. Προτίμησε να ακούς από το να
μιλάς και γρήγορα θα γίνεις γνωστός ως άτομο εμπιστοσύνης.
• Αν δε συμπαθείς κάποιον με τον οποίο πρέπει να δουλέψεις μαζί,
προσπάθησε να τον γνωρίσεις: Σίγουρα έχει καταλάβει ότι η σχέση σας δεν
είναι καλή, γι αυτό κάνε την πρώτη κίνηση να βελτιώσεις την κατάσταση (κάνε
μια πραγματική συζήτηση μαζί του ή κάλεσε τον για καφέ. Μίλα μαζί του για
τα ενδιαφέροντά του αντί να σπαταλάς ενέργεια στις διαφορές σας.
Στρατηγικές ανάπτυξης διαπροσωπικών
δεξιοτήτων

69. • Διαδικασία όπου τα μέλη της ομάδας, συνεργάζονται για να βελτιώσουν τις
λειτουργίες της ομάδας. Όταν εντοπίζεται ένα πρόβλημα/ευκαιρία βελτίωσης,
συγκεντρώνονται όλα τα στοιχεία, αναλύονται, σχεδιάζονται, υλοποιούνται κι
ελέγχονται ενέργειες κι ακολουθεί αξιολόγηση για περαιτέρω ενέργειες.
Βασικά στοιχεία του χτισίματος μιας ομάδας.
• οι στόχοι: ατομικοί και ομαδικοί. Να είναι ξεκάθαροι, να μην έρχονται σε
σύγκρουση μεταξύ τους, να μην αφήνουν περιθώρια για παρερμηνείες και τα
μέλη συμμετέχουν ενεργά στο σχεδιασμό των στόχων/ενεργειών τους
διαπροσωπικές σχέσεις: έχουν στόχο τη δημιουργία κλίματος αμοιβαίας
εμπιστοσύνης και τη βελτίωση της συνεργασίας και των δεξιοτήτων των μελών
• η επίλυση προβλημάτων: όταν μένουν άλυτα, διαιωνίζονται κι υπονομεύουν την
εύρυθμη λειτουργία της ομάδας. Πρέπει να εντοπίζονται και να συμμετέχουν
ενεργά όλα τα μέλη στην αξιολόγηση και στην επίλυσή τους
• η αποσαφήνιση των ρόλων: όλα τα μέλη πρέπει να γνωρίζουν όλους τους
ρόλους και των άλλων μελών για να κατανοήσουν τη σημασία του κάθε ρόλου
μέσα στην ομάδα, και τα προβλήματα και δυσκολίες του κάθε μέλους,
βελτιώνοντας τη συνεργασία και τη συνοχή της ομάδας.
Χτίσιμο Ομάδας (Team Building)

70. • Ο κύριος λόγος που ακολουθούνται οι διαδικασίες χτισίματος μιας
ομάδας είναι για να βελτιωθεί η επικοινωνία ανάμεσα στα μέλη, έτσι
ώστε να συντονίζονται καλύτερα και να αναπτύσσουν παράλληλα τις
δεξιότητες που διαθέτουν για την ολοκλήρωση της ομαδικής
αποστολής (Housel, 2002).
• Παρόλο όμως που το χτίσιμο ομάδας θεωρείται ότι βελτιώνει τη
συνοχή και την απόδοση, οι έρευνες δεν έχουν δείξει αδιάσειστα
στοιχεία που να στηρίζουν κάτι τέτοιο (Salas et al., 1999), οπότε,
οι τακτικές χτισίματος ομάδας δεν μπορούν να εφαρμοστούν
γενικευμένα σε όλες τις περιπτώσεις.
• Πρέπει να εξετάζεται η μορφή της ομάδας, το είδος της εκτελούμενης
εργασίας, και οι συνθήκες μέσα στις οποίες λειτουργεί, για να
αποφασίσουμε τις τακτικές που θα ακολουθήσουμε.
Χτίσιμο Ομάδας (Team Building)

71. • Κακή Στρατολόγηση: η επιλογή των ατόμων που θα στελεχώσουν μια ομάδα
πρέπει να γίνεται με προσοχή, εξετάζοντας τις γνώσεις, τις δεξιότητες, τις
κοινωνικές τους ικανότητες και άλλα στοιχεία προσωπικότητάς τους.
• Ανυπομονησία: συχνά αναμένονται γρήγορα αποτελέσματα χωρίς να είναι
πάντα εφικτό. Ανάλογα με την αποστολή της χρειάζεται ο απαραίτητος
χρόνος για να αναπτυχθεί ομαδικό πνεύμα και συντονισμός.
• Έλλειψη Στόχων: όταν δεν υπάρχουν στόχοι ή δεν είναι σαφείς, επικρατεί
άγνοια κι αμφιβολία στην ομάδα για το αν ακολουθούν τη σωστή πορεία.
• Ελλιπής Αυτονομία κι Εξουσία: οι ομάδες πρέπει να έχουν ένα βαθμό
αυτονομίας για να κάνουν κάποιες ενέργειες και να παίρνουν κάποιες
αποφάσεις αλλιώς δημιουργούνται ανούσιες καθυστερήσεις
Αναποτελεσματικό Σύστημα Επικοινωνίας: Όταν οι πληροφορίες κρατούνται
κρυφές, λόγω φόβου επικριτικής αντιμετώπισης ή συμφερόντων, προκαλούν
δυσλειτουργία στην ομάδα και έλλειψη απόδοσης.
• Μανία Ανταγωνισμού: ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα μέλη μιας ομάδας είναι
βλαβερός παράγοντας. Σε προτεραιότητα πρέπει να είναι οι ομαδικές
επιδιώξεις κι όχι ατομικές.
Τα 7 αμαρτήματα του χτισίματος μιας
ομάδας (McDonald-Keys 1996)

72. • Οι διαπροσωπικές διαμάχες δε λείπουν από τη ζωή μας (προσωπική κι
επαγγελματική). Στη διαχείριση και την επίλυσή της όμως παίζει μεγάλο ρόλο
και η δική μας στάση κι αντίδραση.
Στη θεωρία αναφέρονται (4) τρόποι αντίδρασης ενός ατόμου σε μια
διαπροσωπική διαμάχη (West, 2004):
• Να είναι παθητικό: σε αυτήν την περίπτωση το άτομο παραμένει αδιάφορο
στη δημιουργία μιας αντιπαράθεσης και προτιμά να μείνει ουδέτερο και να
μην εμπλακεί. Με αυτήν την τακτική όμως μπορεί να μην κλιμακώνεται η
ένταση και να επικρατεί μια ηρεμία, αλλά το πρόβλημα δε λύνεται και ίσως να
μεγαλώσε, προκαλώντας μακροπρόθεσμα καταστροφικές συνέπειες.
• Να είναι παθητικά επιθετικό: η χειρότερη δυνατή στάση που μπορεί να
επιλέξει κάποιος. Το άτομο μένει παθητικό με το να μην εμπλέκεται ανοιχτά
σε μια διαμάχη κι αποφεύγοντας την πρόσωπο με πρόσωπο σύγκρουση,
αλλά εκφράζει τη διαφωνία του με τα υπόλοιπα άτομα, υπονομεύοντας και
σαμποτάροντας κρυφά τις προτάσεις τους. Αυτή η τακτική θα προκαλέσει τη
διχόνοια μέσα σε μια ομάδα, ωθώντας τα μέλη στην δημιουργία κλικών κι
αντιθέτων παρατάξεων.
Διαπροσωπικές διαμάχες

73. • Να είναι επιθετικό: ανοιχτή «πρόσωπο με πρόσωπο» σύγκρουση, με αρνητικές
συνέπειες (μακροχρόνια ψυχρότητα, κακό κλίμα μέσα στην ομάδα), που οδηγεί σε
κακή συνεργασία και χαμηλή συνολική απόδοση. Συνήθως αποβάλλει το θυμό
των εμπλεκόμενων μελών και να βοηθήσει να βγουν στην επιφάνεια βαθιά
προβλήματα και να δοθούν ριζικές λύσεις αλλά δεν είναι η καλύτερη αντιμετώπιση
γιατί τα νεύρα κι ο θυμός μας κάνουν να λέμε πράγματα που μπορεί αργότερα να
μετανιώσουμε, δημιουργώντας ανεπανόρθωτη ζημιά στις διαπροσωπικές σχέσεις.
• Να είναι ευγενικά κατηγορηματικό: είναι μια ενδεικνυόμενη στάση, σε κατάσταση
διαφωνίας κι αντιπαράθεσης. Τα εμπλεκόμενα μέλη εκφράζουν απερίφραστα την
αντίθεσή τους κι είναι απόλυτα σαφή, αλλά με γλώσσα ευγενική και ήρεμη,
εκφράζουν τα παράπονά τους στο πρώτο πρόσωπο (π.χ. δε με βοηθούν οι
πληροφορίες που μου έδωσες) κι όχι στο δεύτερο πρόσωπο (π.χ. είσαι ανίκανος
να βρεις σωστές πληροφορίες). Σκοπός δεν είναι να προσβάλεις ή να βλάψεις το
άτομο, αλλά να ξεκαθαρίσεις τα συναισθήματά σου και τις απόψεις σου και μέσα
σε πλαίσια ευγένειας και συνεργασίας να βρεθεί μια αμοιβαία αποδεκτή λύση.
Διαπροσωπικές Διαμάχες