1. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ
ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΑΣ
Tasos Trattonikolas, BS.c, MS.c
Social Worker
Prison Guard
Administrator of the European
Programs of Cyprus Prison Department
Τρίτη Συνάντηση
19/11/2014 - Ξενοδοχείο Σεμέλη, Λευκωσία
Διαπροσωπικές Δεξιότητες Επικοινωνίας σε νέους
που βρίσκονται σε κίνδυνο και σε Περιβάλλον
Συμμορίας

2. Ice breaking….
ενεργητική άσκηση μέσα στην ομάδα

3. Να είσαστε σε θέση να διευκολύνεται την
διαδικασία διερεύνησης τρόπων
αποτελεσματικής παρέμβασης και
επικοινωνίας μεταξύ επαγγελματιών και
εξυπηρετουμένων σε περιβάλλον σχετικό με
την νεανική παραβατικότητα και συμμορίες.
Μαθησιακά αποτελέσματα

4. Επικοινωνία είναι η διαδικασία δημιουργίας,
μετάδοσης-ανταλλαγής, ερμηνείας και αξιοποίησης
μηνυμάτων και πληροφοριών αλλά και διαδικασία
μετάδοσης δεδομένων.
Ορισμός και διαδικασία
της επικοινωνίας

5. Αποτελεί τρόπο προσέγγισης των άλλων ανθρώπων μέσα από μια
διαδικασία αποστολής-μετάδοσης ιδεών, γεγονότων, σκέψεων,
συναισθημάτων και αξιών, διαδικασία που δημιουργεί μια σημαντική
νοερή γέφυρα μεταξύ των ατόμων ώστε να μπορούν να μοιράζονται
γνώσεις και συναισθήματα, ξεπερνώντας έτσι διαχωριστικά εμπόδια
που υπάρχουν ανάμεσά τους (διαφωνίες, παρεξηγήσεις κ.α.).
Ορισμός και διαδικασία
της επικοινωνίας

6. •Ιδέα
•Μετάδοση
•Αποκωδικοποίηση
•Ανατροφοδότηση/επαναπληροφόρηση
Τα στάδια της επικοινωνίας

7. Συχνά όμως παρεμποδίζεται και γίνεται αναποτελεσματική
λόγω των διαφορών που υπάρχουν μεταξύ πομπού και δέκτη
στα εξής επίπεδα:
•Ατομικής υποδομής
•Ιεραρχίας
•Ψυχολογικής φόρτισης τη στιγμή εκπομπής του μηνύματος
•Ερμηνείας λέξεων/φράσεων
•Συναισθηματικών αντιδράσεων
Διαδικασία επικοινωνίας
Και προβλήματα

8. Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης συμπεριφοράς;
Σύμφωνα με τον ανθρωπιστή ψυχολόγο Abraham Maslow:
οι δράσεις μας ωθούνται από κίνητρα με σκοπό να ικανοποιηθούν
συγκεκριμένες ανάγκες.
οι άνθρωποι κινητοποιούνται πρωτίστως στην ικανοποίηση των πλέον
βασικών αναγκών προτού προχωρήσουν στην ικανοποίηση άλλων πιο
σύνθετων αναγκών.
Ποιο είναι το κίνητρο της ανθρώπινης
συμπεριφοράς: Η ιεράρχηση
των ανθρώπινων αναγκών κατά τον Maslow (1954)

9. • Βιολογικές/Φυσιολογικές ανάγκες.
• Ανάγκες ασφάλειας
• Ανάγκη να ανήκουμε και να αγαπούμε
Η πυραμίδα του Maslow (1954)
Ιεράρχηση Αναγκών

10.  Ανάγκες Αυτοεκτίμησης
 Ανάγκες Αυτοπραγμάτωσης
«Αυτοπραγμάτωση: Η πραγματοποίηση των πνευματικών, ψυχικών και
σωματικών δυνατοτήτων του ανθρώπου και η αίσθηση της πληρότητας
(εσωτερικής ισορροπίας) που αυτή συνεπάγεται / η ανάγκη του ατόμου
να φθάσει στο ιδανικό.
Η πυραμίδα του Maslow
(1954) Ιεράρχηση Αναγκών

11. Η πυραμίδα του Maslow

12. • Διαχωριστείτε σε ομάδες των πέντε ατόμων, Πιο
είναι το ενδιαφέρον αυτής της προσέγγισης σε
σχέση με τις συμμορίες και τους νέους που
βρίσκονται σε κίνδυνο;
• Ανατροφοδότηση από τις ομάδες και ομαδική
συζήτηση
Εργασία 1….

13.  λήψη αποφάσεων.
εδραιώσουμε τα όριά μας.
 «εσωτερική ηθική» και ως «δεοντολογική πυξίδα» τα οποία
είναι απαραίτητα για την λήψη μια καλής απόφασης.
Συναισθηματική Νοημοσύνη

14. Ο Daniel Goleman, (1995) ορίζει την Συναισθηματική
Νοημοσύνη ως μια ικανότητα/δεξιότητα η οποία προσφέρει
στο άτομο τη δυνατότητα να κατανοεί, να αναγνωρίζει και να
χρησιμοποιεί πληροφορίες συναισθηματικής φύσεως (οι
οποίες αναφέρονται στον εαυτό του ή στους άλλους) με τέτοιο
τρόπο ώστε να οδηγείται σε αποτελεσματική ή και εξαιρετική
επίδοση.
Συναισθηματική Νοημοσύνη
Ορισμός…

15. Σύμφωνα με τον ίδιο, οι ικανότητες αυτές κατατάσσονται σε
δύο μεγάλες κατηγορίες:
την προσωπική ικανότητα (Αυτοεπίγνωση -Self-awareness,
Αυτορρύθμιση -Self-management, Κίνητρα συμπεριφοράς)
την κοινωνική ικανότητα (Ενσυναίσθηση – Empathy,
Κοινωνική Επίγνωση -Social-awareness)
Συναισθηματική
Νοημοσύνη

16. Η επιτυχία της θεωρίας του, έγκειται στο γεγονός ότι δίνεται
έμφαση σε ικανότητες συναισθηματικής νοημοσύνης για τις
οποίες υπάρχει δυνατότητα εκμάθησης και βελτίωσης
Συναισθηματική
Νοημοσύνη

17. • Ανεκτικότητα/αντοχή στο Άγχος: αντέχω τις αγχωτικές καταστάσεις
Ανεξαρτησία: είμαι αυτόνομος στις σκέψεις και στις πράξεις μου.
• Κατανόηση: κατανοώ και νοιάζομαι για τους άλλους, δείχνοντας ενδιαφέρον
• Αυτοσεβασμός: κατανοώ, αποδέχομαι και σέβομαι τον εαυτό μου.
• Αισιοδοξία: κρατάω θετική στάση ακόμα και σε δύσκολες στιγμές.
• Έλεγχος επιθυμίας: μπορώ να αντισταθώ σε μια επιθυμία όταν το επιλέξω.
• Επίλυση Προβλημάτων: μπορώ να αναγνωρίσω προβλήματα και τις λύσεις.
• Κοινωνική Ευθύνη: είμαι υπεύθυνο μέλος της κοινωνίας, ενδιαφέρομαι
• Δυναμισμός: εκφράζομαι, ζητώ ότι χρειάζομαι, υπερασπίζομαι δικαιώματά μου
• Προσαρμοστικότητα: προσαρμόζω σκέψεις, συναισθήματα και συμπεριφορά
• Διαπροσωπική Σχέση: δημιουργώ/διατηρώ καλές διαπροσωπικές σχέσεις
• Συναισθηματική Αυτοεπίγνωση: Ξέρω τι αισθάνομαι και γιατί το αισθάνομαι.
• Ευτυχία: νιώθω καλά με ότι κάνω, χαλαρώνω και απολαμβάνω τη ζωή μου
• Αξιολόγηση της Πραγματικότητας: εναρμονίζομαι με μια κατάσταση άμεσα
Αυτοπραγμάτωση: μπορώ να φτάσω τις δυνατότητες μου
Δεξιότητες Συναισθηματικής
Νοημοσύνης του Goleman

18. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το πρόγραμμα που εφάρμοσε ο καθηγητής
Richard Boyatzis στο Case Western Reserve University των ΗΠΑ για
τη βελτίωση των συναισθηματικών ικανοτήτων των φοιτητών ΜΒΑ,
όπου με συγκεκριμένες δραστηριότητες στόχευσε στη βελτίωση των
ικανοτήτων Συναισθηματικής Νοημοσύνης του συστήματος του
Goleman.
Γιατί υιοθετούμε αυτή την
προσέγγιση

19. Τα αποτελέσματα από τέσσερις ομάδες φοιτητών πλήρους απασχόλησης
(full-time) το 1992, 1993, 1994 και 1995 έδειξαν στατιστικά σημαντική
βελτίωση κατά 71% των ικανοτήτων Διαχείρισης Εαυτού, 100% των
ικανοτήτων Κοινωνικής Επίγνωσης και 50% των ικανοτήτων Διαχείρισης
Σχέσεων. Επίσης στους φοιτητές μερικής απασχόλησης (part-time)
παρατηρήθηκε βελτίωση κατά 71% στις ικανότητες Διαχείρισης Εαυτού, 50%
των ικανοτήτων Κοινωνικής Επίγνωσης και 83% των ικανοτήτων Διαχείρισης
Σχέσεων.
Γιατί υιοθετούμε αυτή την
προσέγγιση

20. Η διαπροσωπική νοημοσύνη είναι η ικανότητα του ατόμου να
αναλαμβάνεται και να ανταποκρίνεται στις διαθέσεις, τα συναισθήματα, το
χαρακτήρα, τα κίνητρα και τις προθέσεις των άλλων.
Όσοι έχουν ισχυρή διαπροσωπική νοημοσύνη έχουν καλή γνώση και
αλληλεπίδραση με άλλους ανθρώπους. Αυτά τα άτομα είναι ειδικευμένα
στην αξιολόγηση τα συναισθήματα, τα κίνητρα, τις επιθυμίες και τις
προθέσεις των γύρω τους.
Διαπροσωπική νοημοσύνη
(Interpersonal Intelligence

21. Martin Luther King, Αριστοτέλης, και η Μητέρα Τερέζα είναι όλοι ιστορικά
παραδείγματα τα οποία είχαν υψηλή διαπροσωπική νοημοσύνη καθώς
ήταν σε θέση να αλληλεπιδράσουν και να κατανοήσουν εύκολα τους γύρω
τους.
Οι άνθρωποι με διαπροσωπική νοημοσύνη μπορούν να είναι σε θέση να
πάρουν στα χέρια τους την διάθεση, χαρακτηριστικά, συναισθήματα και τις
προθέσεις των γύρω τους.
Διαπροσωπική νοημοσύνη
(Interpersonal Intelligence

22.  Καλός στην προφορική επικοινωνία
 Ειδικευμένοι στην μη λεκτικής επικοινωνία
 Δείτε τις καταστάσεις μέσα από διαφορετικές οπτικές
γωνίες
 Δημιουργήστε θετικές σχέσεις με τους άλλους
Χαρακτηριστικά της
Διαπροσωπικής Νοημοσύνης

23. Daniel Goleman’s Emotional
Intelligence Competencies Model

24. Ο Goleman βλέπει τα σημερινά πρότυπα ανατροφής των παιδιών ως
προβληματικά. «Τα παιδιά είναι ακούσια θύματα της ραγδαίας αύξησης του
ανταγωνισμού. Οι γονείς τους πρέπει να εργάζονται περισσότερο και σκληρότερα
για να διατηρήσουν ένα καλό βιοτικό επίπεδο ενώ τα παιδιά έχουν ένα βεβαρημένο
πρόγραμμα. Υπάρχει ένα τεχνολογικό πείραμα με τον κόσμο της νεολαίας. Οι
σχέσεις μεταξύ των μελών της οικογένειας είναι πολύ φτωχές. Πολλοί λίγοι γονείς
έχουν την πολυτέλεια να μεγαλώσουν τα παιδία τους. Δεν υπάρχει χρόνος του
παιδιού με τους ενήλικες. Η ανατροφή είναι πολύ στείρα και οι γονείς ενδιαφέρονται
περισσότερο για να βοηθήσουν τα παιδιά να μάθουν (μαθήματα) και δεν υπάρχει
ούτε χρόνος για ελεύθερο παιχνίδι. Η παιδική ηλικία έχει αποδυναμωθεί σε μεγάλο
βαθμό ιδίως σε εύπορες οικογένειες.
Εργασία 2
Συζήτηση……

25. • Παιχνίδια ρόλων
• Παρατήρηση
• Συζητήστε τους προβληματισμούς σας……..
Εργασία 3……

26. Η ηλικία και το «μέγεθος» των εμπλεκομένων;
Φύλο;
Φυλή και Θρησκεία;
Πολιτισμός;
Προβληματισμός σε σχέση με
τους ρόλους

27. Συναισθηματική
πειρατεία/amygdala hijack
Μια άλλη σημαντική πλευρά της Συναισθηματικής Νοημοσύνης είναι η έννοια της
συναισθηματικής φόρτισης-Εγκεφαλικής κρίσης (Amygdala Attack), γνωστή και ως
«συναισθηματική πειρατεία» και αναφέρεται στο πότε κάποιος χάνει τον έλεγχο των
συναισθημάτων του και μπορεί να γίνει παράλογος, να ταραχθεί, να θυμώσει, κλπ.
Συνεπώς, η συναισθηματική φόρτιση είναι το αντίθετο της Συναισθηματικής
Νοημοσύνης και συμβαίνει όταν αντιδρούμε ανεξέλεγκτα απέναντι στην πραγματική
απειλή επειδή έχει προκληθεί μια πιο σημαντική συναισθηματική αντίδραση.

28. Η «αμυγδαλή» βρίσκεται το κέντρο του εγκεφάλου και ελέγχει τις
αντιδράσεις στο φόβο και την συναισθηματική φόρτιση και όταν το άτομο
νιώθει ότι απειλείται, αντιδρά όχι μόνο παράλογα αλλά και
καταστροφικά.
Η κρίση Amygdala Attack επηρεάζει τον εγκεφαλικό φλοιό, στο
σκεπτόμενο μέρος του εγκεφάλου και όταν συμβαίνει αυτό, υπάρχει
ελάχιστη ή καθόλου ικανότητα του ατόμου να βασιστεί στον έξυπνο
συλλογισμό.
.
Συναισθηματική Φόρτιση /Κρίση -
Εγκεφαλική κρίση (Amygdala Attack)

29. Ο εγκέφαλός μας χρειάζεται οπωσδήποτε ένα σύστημα συναγερμού
για να μας ειδοποιεί για τους κινδύνους
Εξελεγκτικά αυτό το σύστημα συναγερμού είναι η αμυγδαλή ένα από τους
αρχαιότερους εγκεφαλικούς σχηματισμούς στο κέντρο του εγκεφάλου. Η
αμυγδαλή έχει σημαντικό ρόλο και είναι κεντρική λειτουργία στην γένεση
του φόβου και στην αυτόματη διέγερση του εξελεγκτικού και ελεγκτικού
μηχανισμού του φόβου.
Συναισθηματική Φόρτιση /Κρίση -
Εγκεφαλική κρίση (Amygdala Attack)

30. Amygdala Hijack
Τι σημαίνει αυτό;
Η Amygdala Hijack ουσιαστικά ισοδυναμεί με «φρικάρισα» ή σοβαρή
υπερβολή σε ένα γεγονός στη ζωή σας.
Παράδειγμα 1
Παράδειγμα 2

31. Αμυγδαλή και έφηβοι
• Είναι η περιοχή του εγκεφάλου που ενεργοποιείται όταν βιώνουμε συναίσθημα και
εκείνη που ευθύνεται για την αποκωδικοποίηση των συγκινήσεων. Είναι μία
περίπλοκη μικρή νευρική δομή μέσα στον διάμεσο κροταφικό λοβό ο οποίος είναι
σημαντικός για το συναισθηματικό περιεχόμενο. Υπάρχουν δύο αμυγδαλές στην
αριστερή και δεξιά πλευρά αντίστοιχα.
Έχουμε λοιπόν (2) συστήματα που συμμετέχουν στη λήψη αποφάσεων στον
εφηβικό εγκέφαλο:
• Το σύστημα κριτικής λογικής σκέψης (προμετωπιαίος φλοιός) που ωριμάζει αργά έως
την πρώτη ενήλικο ζωή
• Το σύστημα κοινωνικής-συναισθηματικής δράσης (αμυγδαλές) που έχουν αναπτυχθεί
στην εφηβεία και βρίσκεται σε πλήρη δράση. Υπάρχει σαφώς μία έλλειψη ισορροπίας
μεταξύ του προμετωπιαίου φλοιού (που ακόμη αναπτύσσεται) και του συστήματος
των αμυγδαλών που λειτουργούν πλήρως στην εφηβεία. Έτσι, υπερτερεί και
πρωταγωνιστεί το συναίσθημα και η συγκίνηση, εις βάρος της κριτικής σκέψης
και των λογικών αποφάσεων, παρά το ότι οι έφηβοι είναι γνώστες του κινδύνου

32. Συναλλακτική ανάλυση
Transactional Analysis
Θεωρία επικοινωνίας του Καναδού ψυχίατρου Eric Berne (1961)
σύμφωνα με την οποία «κάθε επικοινωνιακό γεγονός μεταξύ των
ανθρώπων, είναι και μια συναλλαγή, δηλαδή ένα ερέθισμα και μια
απόκριση στο ερέθισμα αυτό»
Ειδικοί αναλυτές χρησιμοποιούν τις συναλλαγές πρακτικά στην
ψυχοθεραπεία, την εκπαίδευση, την παροχή συμβουλών και
οργανωτική συμβουλών, όχι μόνο στην Αμερική, αλλά και σε όλες τις
ηπείρους σε όλο τον κόσμο.

33. Συναλλακτική ανάλυση
Transactional Analysis
• Η συναλλακτική ανάλυση μπορεί να βοηθήσει να αναπτύξουμε
καλύτερα την επικοινωνία σε όλα τα κοινωνικά πλαίσια (ακόμα κι
όσα σχετίζονται με συμμορίες).
• κάθε στιγμή επικοινωνίας με άλλους, εκδηλώνουμε την
προσωπικότητά μας μέσα από ένα συνδυασμό συμπεριφορών-
σκέψεων-συναισθημάτων μέσα από τις δικές μας πλευρές του
άλλου μας εαυτού του ΓΟΝΕΑ, ΕΝΗΛΙΚΑ ή ΠΑΙΔΙΟΥ.
• Τα συναισθήματά μας τη στιγμή της επικοινωνίας καθορίζουν ποια
πλευρά θα χρησιμοποιήσουμε.

34. Συναλλακτική ανάλυση
Transactional Analysis
• Αναγνωρίζοντας τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας βοηθάει να
έχουμε καθαρή συναίσθηση για το από ποια πλευρά του εαυτού μας να
«πλασάρουμε» τη συζήτηση. Το ιδανικό για την αποτελεσματική
επικοινωνία μεταξύ αυτών που επικοινωνούν είναι να πλασάρουμε
αποτελεσματικά την πλευρά του ΕΝΗΛΙΚΑ εαυτού μας.
• Υπάρχουν φορές που είναι αποτελεσματικότερο για την πλευρά του εαυτού
του ΓΟΝΕΑ να επικοινωνήσει με την πλευρά του εαυτού του ΠΑΙΔΙΟΥ αν
μια κατάσταση χρειάζεται μια πιο αυταρχική ή προστατευτική προσέγγιση.
• Η Σ.Α. μας βοηθά να κατανοήσουμε τη δυναμική της σχέσης μας με κάποιον
άλλο. Κατανοώντας τις διαφορετικές πλευρές του εαυτού μας,
αναπτύσσουμε συναίσθηση του πότε να προσαρμόζουμε την πλευρά του
εαυτού μας για να προσεγγίσουμε τον άλλο και να κερδίσουμε το επιθυμητό
αποτέλεσμα.

35. Συναλλακτική ανάλυση: οι 3
καταστάσεις του ΕΓΩ
Oι 3 κύριες καταστάσεις που χρησιμοποιούν οι
άνθρωποι είναι :
• ΓΟΝΕΑΣ: η έμφυτη φωνή της δύναμης και επίκτητη
αντίληψη της ζωής
• Η πλευρά του ΓΟΝΕΑ έχει 2 διαστάσεις:
• τον Προστατευτικό ή Αυταρχικό
• ΕΝΗΛΙΚΑΣ: η ικανότητά μας να καθορίσουμε εμείς τις
ενέργειες μας, βάση των αποδεκτών στοιχείων και
πνευματική αντίληψη της ζωή μας.
• Η πλευρά του εαυτού του ΕΝΗΛΙΚΑ είναι η λογική,
η ρεαλιστική μοναδική οντότητα.
• ΠΑΙΔΙ: η εσωτερική αντίδραση και τα συναισθήματα
μας στα εξωτερικά γεγονότα (πχ όταν ο
θυμός/απελπισία κυριαρχεί στη λογική)
• Η πλευρά του ΠΑΙΔΙΟΥ έχει 2 διαστάσεις:
• το Πειθαρχημένο ή το Ελεύθερο Παιδί.

36. The 3 Ego States
• Γονιός :Κριτικός & Προστατευτικός Γονέας
• Κριτικάρει-εξουσιάζει, κατευθύνει-τιμωρεί ή φροντίζει
προστατεύει, υποστηρίζει σώζει
• Ενήλικας: σκέφτεται, ακούει, θυμάται, συλλέγει στοιχεία
τα αναλύει, τα επεξεργάζεται, εκτιμά τις πιθανότητες
σχεδιάζει και λαμβάνει αποφάσεις
• Παιδί: Αυθόρμητο & Προσαρμοσμένο Παιδί δρα
φυσικά-δημιουργικά, είναι αυθόρμητο ή είναι
προσαρμοσμένο, συμμορφωμένο ή επαναστατημένο

37. Οι 3 Κανόνες Επικοινωνίας στην
Συναλλακτική Ανάλυση
• Η συναλλακτική ανάλυση έχει 3 κανόνες επικοινωνίας τους οποίους
είναι σημαντικό να κατανοήσετε.
• 1ος κανόνας επικοινωνίας: προτείνει ότι όσο καιρό παραμένουν
εναρμονισμένες οι διαδικασίες, η επικοινωνία μπορεί να συνεχίσει
επ’ αόριστον.
• 2ος κανόνας: επισημαίνει ότι όταν ολοκληρωθεί η επικοινωνία,
προκύπτει μια διακοπή και ο ένας ή και τα δυο άτομα θα χρειαστεί
να αλλάξει την πλευρά του εαυτού του ώστε να επαναπροσδιοριστεί
η επικοινωνία.
• 3ος κανόνας: καθορίζει το συμπεριφορικό αποτέλεσμα μιας
απώτερης επικοινωνίας (δύο μηνύματα στέλνονται ταυτόχρονα: ένα
άμεσο/ξεκάθαρο και κοινωνικό και ένα έμμεσο και ψυχολογικό) σε
ψυχολογικό επίπεδο και όχι σε κοινωνικό (δηλ. αυτό που σκέφτεστε
μετράει περισσότερο από το πώς μεταφέρετε ένα μήνυμα).

38. Transactional analysis
Transactional Analysts
Τα σχεδιάγραμμα μας δείχνουν τις καταστάσεις
του Εγώ οι οποίες εμπλέκονται σε συγκεκριμένες
συναλλαγές.

39. Συναλλακτική ανάλυση
(Transactional Analysis)
• Στην παιδική ζωή έχουμε ανάγκη όλα αυτά τα διαφορετικά ΕΓΩ που μας βοηθούν στην επιβίωση
και το να πάρουμε αυτό που χρειαζόμαστε.
• Στην ενήλικη ζωή όμως μόνο 3 από αυτά μας βοηθούν αποτελεσματικά στην επικοινωνία και γι
αυτό τα λέμε ΟΚ ΕΓΩ και τα οποία είναι: το Φυσικό Παιδί, ο Ενήλικας και ο Προστατευτικός
Γονέας.
• Τα υπόλοιπα 3 ΕΓΩ δηλαδή ο Κριτικός Γονέας και το Προσαρμοσμένο παιδί μπορεί να μας
δημιουργούν προβλήματα με τους άλλους ανθρώπους ή και με τον εαυτό μας.
• Πολλά από τα προβλήματά μας ξεκινούν όχι μόνο από την ακούσια μεταφορά μας από το ένα
ΕΓΩ στο άλλο, αλλά και από τη χρήση των διαφορετικών ΕΓΩ που κουβαλούν αρχές και
πρότυπα συμπεριφοράς που δεν αρμόζουν σε μια περίσταση.
• Γι’ αυτό είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε τα διαφορετικά στοιχεία ΕΓΩ που έχουμε μέσα μας και
πώς μπορούμε να σταματήσουμε τη δράση κάποιου άλλου
• Το ποιο ΕΓΩ θα χρησιμοποιηθεί, εξαρτάται από τις συνθήκες τη δεδομένη στιγμή και το στόχο,
(ανθρώπινη σχέση ή εργασιακά καθήκοντα). Μπορεί να γίνεται ταυτόχρονα συνδυασμός και των 3
καταστάσεων του ΕΓΩ ή να εμφανίζονται μια ή δυο καταστάσεις του ΕΓΩ σε βάρος των άλλων
δυο ή της μιας, περιορίζοντας στο ελάχιστο τη χρήση τους .
• Στον εργασιακό χώρο όταν ένας προϊστάμενος ή συνάδελφος ως ΓΟΝΕΑΣ ελέγχει και ασκεί
κριτική και εξουσία, (κριτικός γονέας) ή καθοδηγεί και φροντίζει τους άλλους (προστατευτικός
γονέας),οι άλλοι δεν αισθάνονται ότι έχουν τη δύναμη, την εξουσία και τις ευκαιρίες να αναπτύξουν
τις ικανότητές τους πχ στη λήψη αποφάσεων.

40. Συναλλακτική ανάλυση (Transactional
Analysis)
further material
http://www.youtube.com/watch?v=nKNyFSLJy6o
https://www.youtube.com/watch?v=YOqJ4sc9TAc
https://www.youtube.com/watch?v=58F2qYyAzME

41. The OK Corral Model

42. Υπαρξιακές θέσεις-
Στάσεις ζωής
Οι στάσεις ζωής όπως και η συμπεριφορά διαμορφώνονται από την
αντίληψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του σε σχέση με την
αντίληψη που έχει για τους άλλους.
Οι στάσεις ζωής λοιπόν είναι 4:
1.Δεν είμαι ΟΚ –Είσαι ΟΚ (-,+)
2.Δεν είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ (-,-)
3.Είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ (+,-)
4.Είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ (+,+)

43. Υπαρξιακές θέσεις-
Στάσεις ζωής (Ερμηνεία)
• Κάθε άνθρωπος από μικρή ηλικία, επηρεασμένος από τη στάση των γονιών
του και του στενού του οικογενειακού κύκλου απέναντί του, επιλέγει και
υιοθετεί μια από τις παραπάνω 3 πρώτες στάσεις ζωής.
• Η απόφαση για μια από τις στάσεις αυτές βασίζεται στο συναίσθημα
(παρουσία ή έλλειψη χαδιού, φροντίδας και στοργής απ το περιβάλλον του)
ενώ για την επιλογή της 4ης υπαρξιακής θέσης, το άτομο χρειάζεται
περισσότερες πληροφορίες από όσες αρχικά είχε στη διάθεσή του όταν
αποφάσισε σα μικρό παιδί.
• Η 4η στάση ζωής ΕΙΜΑΙ ΟΚ-ΕΙΣΑΙ ΟΚ, περιλαμβάνει ρίσκο και υπομονή
γιατί είναι μια πραγματική στάση απέναντι στη ζωή κι όχι απλά βασισμένη
στα συναισθήματα όπως οι 3 πρώτες. Απ τη στιγμή που υιοθετεί κανείς μια
από τις θέσεις αυτές, αυτές κυριαρχούν, συνήθως δεν τις αλλάζει, τις
διατηρεί σε όλη τη ζωή του εκτός αν βιώσει κάτι έντονο ή σημαντικό που θα
τον κάνει να αλλάξει στάση ζωής.

44. Υπαρξιακές θέσεις-
Στάσεις ζωής (Ερμηνεία)
• Φυσικό είναι βέβαια οι άνθρωποι να συνδυάζουν όλες τις στάσεις
ζωής ανάλογα με το περιβάλλον, τους ανθρώπους που
συναναστρέφονται ή τις διαμορφούμενες συνθήκες. Πχ είμαστε (+,+)
με τους συναδέλφους μας και (-,+) με τον προϊστάμενο ή ένα άτομο
από (+,+) να γίνει προσωρινά για ένα διάστημα (-,-) λόγω μιας
ερωτικής απογοήτευσης ή όταν περίμενε μια προαγωγή που
δικαιούνταν και τελικά την πήρε άλλος.
• Συνήθως οι άνθρωποι μια μόνο στάση ζωής την εμφανίζουν πιο
συχνά από τις άλλες και αυτή είναι που τους χαρακτηρίζει ως άτομα
και ως προσωπικότητες ξεχωριστές.

45. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής
(Ερμηνεία)
• Δεν είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ: στάση προσαρμοσμένου παιδιού. Το μικρό παιδί
νιώθει πως δε μπορεί να κάνει τίποτα χωρίς τη βοήθεια των μεγάλων ενώ οι
μεγάλοι μπορούν να κάνουν τα πάντα μόνοι τους. Όσοι έχουν αυτή τη τάση
έχουν αισθήματα κατωτερότητας, ανεπάρκειας, νιώθουν ανίσχυροι απέναντι
στους άλλους, δεν αποδέχονται εύκολα τις θετικές αναγνωρίσεις στο
πρόσωπό τους, υποτιμούν τον εαυτό τους στην εργασία και τις ικανότητες
τους, αποφεύγουν να ασχοληθούν με απαιτητικές δραστηριότητες και δε
λαμβάνουν αποφάσεις. Νιώθουν καταπίεση, φόβο, λύπη, είναι
ανικανοποίητα και δε μπορούν να απολαύσουν επιτυχία τους.

46. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής
(Ερμηνεία)
• Δεν είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ: αν οι γονείς αρχίσουν να τιμωρούν αυστηρά
το παιδί στα πρώτα του βήματα, κάνει ζημιές επειδή προσπαθεί να
αυτονομηθεί κι αν το χάδι και η αναγνώριση σταματήσει ξαφνικά γιατί το
παιδί μεγάλωσε, τότε το παιδί διαλέγει τη θέση της αυτοκαταστροφής. Όσοι
έχουν αυτή τη στάση, δείχνουν συμπεριφορές εγκατάλειψης και
παραίτησης, δεν εμπιστεύονται τους άλλους αλλά και τον εαυτό τους,
σύγχυση, δεν έχουν στόχους , σπαταλούν άσκοπα χρόνο τους και συχνά
έχουν κατάθλιψη. Αφού δεν είχαν χάδια και φροντίδα μικροί, πιστεύουν ότι
κανείς δεν υπάρχει να στηριχτούν πάνω του και δεν αφήνουν κανένα να
τους βοηθήσει και οδηγεί το άτομο στην απομόνωση, το βιολογικό,
επαγγελματικό, κοινωνικό θάνατο.

47. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής
(Ερμηνεία)
• Είμαι ΟΚ-Δεν είσαι ΟΚ: αυτή η στάση ζωής προκύπτει από τον κριτικό γονέα του
ΕΓΩ του ατόμου και την παίρνει συνήθως το παιδί που έχει κακοποιηθεί και
βασανιστεί πολύ. Η ανακούφιση και το υποκατάστατο του χαδιού βρίσκεται στην
απομόνωση μετά το ξύλο. Πρόκειται για εγκληματική υπαρξιακή θέση. Τα άτομα αυτά
δέχονται τον εαυτό τους όπως είναι ή ακόμα και τον υπερεκτιμούν αλλά δε δέχονται
τους άλλους ανθρώπους τους οποίους υποτιμούν, τους αποδίδουν ευθύνες, φέρονται
επιθετικά, αναζητούν κοινωνική καταξίωση και συνήθως περιτριγυρίζονται από άτομα
ανεπαρκή –δουλοπρεπή (το επιλέγουν και το καταφέρνουν). Στην εργασία είναι
ανταγωνιστικοί, δύσκολα επιδοκιμάζουν τους άλλους δεν κάνουν ισότιμες φιλίες,
επιδιώκουν να αναρριχηθούν σε υψηλά ιεραρχικά αξιώματα με οποιοδήποτε
κόστος(πατούν επί πτωμάτων). Νιώθουν περιφρόνηση, θυμό, αυταρχικότητα,
υπεροψία

48. Υπαρξιακές θέσεις-Στάσεις ζωής
(Ερμηνεία)
• Είμαι ΟΚ-Είσαι ΟΚ: η πιο ενδεδειγμένη στάση ζωής για τον εργασιακό,
οικογενειακό, κοινωνικό χώρο. Το άτομο νιώθει καλά και οκ με τον εαυτό του, και τους
άλλους και αυτή η συμπεριφορά προέρχεται συνήθως απ το συνδυασμό των
αποτελεσματικών καταστάσεων του ΕΓΩ δηλαδή του προστατευτικού γονέα, του
ενήλικα, και του αυθόρμητου παιδιού. Χρειάζεται όμως σκληρή προσπάθεια να
καλλιεργηθεί αυτή η αίσθηση του οκ γιατί είναι η μόνη συνειδητά επιλεγμένη ενώ οι
άλλες βασίζονται αποκλειστικά στα παιδικά συναισθήματα του ατόμου. Τα άτομα με
αυτή τη στάση ζωής είναι αισιόδοξα, χρησιμοποιούν εποικοδομητικά το χρόνο τους,
ασχολούνται με πράγματα που θέλουν να κάνουν, δέχονται τον εαυτό τους χωρίς
παρερμηνείες πχ υπερεκτίμηση, ενώ σέβονται τους άλλους και στην εργασία, είναι
συνεργάσιμοι, μοιράζουν αρμοδιότητες δεν είναι αυταρχικοί και ακούνε με προσοχή
τις απόψεις των άλλων ακόμα κι αν διαφωνούν .είναι η πιο επιθυμητή και
ενδεδειγμένη στάση ζωής για τον εργασιακό χώρο γιατί παρουσιάζει την υγιή
αποδοχή του εαυτού μας και των άλλων και είναι η πιο ώριμη ψυχολογικά σε σχέση
με τις άλλες και η πιο αποτελεσματική.

49. Επικοινωνία και οργάνωση του
χρόνου
• Σύμφωνα με τη Σ.Α. υπάρχουν 6 τρόποι που οι άνθρωποι οργανώνουν το χρόνο τους
κι αυτό έχει σχέση τόσο με την ανάγκη αναγνώρισης όσο και με τον τρόπο που τα
άτομα ζητούν την αναγνώριση (πχ κάποιοι μπορεί να αφιερώνουν ώρες/μέρες για να
εξασφαλίσουν την αναγνώριση των άλλων). Επίσης έχει σχέση με τον τρόπο που
εισπράττουμε την αναγνώριση ότι Επικοινωνία και οργάνωση του χρόνου αν ήμασταν
παιδιά:
• Οικειότητα: η αυθεντική/αυθόρμητη προσοχή που δίνουμε και δεχόμαστε από τους
άλλους (τρυφερότητα, στοργή, ενσυναίσθηση). Μπορεί να μας τρομάζει γιατί περιέχει
το ρίσκο της απόρριψης των άλλων
• Κοινοτυπίες: συναλλαγές με ασήμαντο σκοπό και περιεχόμενο πχ συζητήσεις
γενικόλογες «περί ανέμων και υδάτων» περί αθλητικών, αυτοκίνητων, πολιτικής και
γενικώς κουτσομπολιά (επιφανειακή αναγνώριση με ευχάριστο τρόπο)

50. Επικοινωνία και οργάνωση του
χρόνου
• Απόσυρση: αφορά την ψυχολογική ή φυσική απομόνωση των ατόμων (πχ
ονειροπόληση κλεισμένοι στο δωμάτιο), μοναχικές επιλογές του ατόμου
στον κόσμο της φαντασίας που προσφέρει ασφάλεια γιατί δεν έχει κίνδυνο
απόρριψης
• Τελετουργίες: παγιωμένες, στερεοτύπες, παραδοσιακές και
επαναλαμβανόμενες μορφές συμπεριφοράς με απλές και παράλληλες
συναλλαγές με το ελάχιστο της κοινωνικής αναγνώρισης .εξασφαλίζουν την
επιβίωση γιατί συντηρούν τα άτομα μέσα στις κοινωνικές ομάδες
• Δραστηριότητες: σαφείς πράξεις και ενέργειες που παράγουν έργο με
συγκεκριμένους στόχους και αφορούν σε όλα όσα έχει το άτομο να κάνει ή
πρέπει να κάνει (εργασία, παιχνίδι, σπορ, χόμπι)και είναι αυτά που φέρνουν
το άτομο σε επαφή με το εξωτερικό περιβάλλον και τη πραγματικότητα.
• Ψυχολογικά παιχνίδια

51. Ψυχολογικά παιχνίδια και
Ρόλοι
• Αποσκοπούν στο να υποστηρίξουν το σενάριο της ζωής μας που εδραιώθηκε μέσα
μας σε μια κρυφή υποσυνείδητη μορφή από την εποχή που ήμασταν παιδιά
• Όπως κάθε μορφή παιχνιδιού, έχουν κανόνες όπου ο καθένας γνωρίζει το ρόλο του
• Είναι υστερόβουλες αλληλοαναγνωρίσεις των ατόμων με αρνητικό ψυχολογικό σκοπό
χωρίς ευθύτητα αλλά με ύπουλο τρόπο με αποτέλεσμα τη σύγχυση
• Είναι καθημερινές συναλλαγές απ τις οποίες οι άνθρωποι βγαίνουν κρατώντας ως
τρόπαιο ένα αρνητικό συναίσθημα και με προδιαγεγραμμένο τέλος το οποίο το
άτομο γνωρίζει από πριν αλλά δε μπορεί να αντισταθεί στο να το βιώσει.

52. Ψυχολογικά παιχνίδια και
Ρόλοι
• Μέσα από τα ψυχολογικά παιχνίδια το άτομο μαζεύει κουπόνια, είτε θετικά
(χρυσά) αλλά συνήθως αρνητικά-μπλόφες(καφέ) τα οποία είναι αρνητικά
συναισθήματα που τα άτομα δυσκολεύονται να αποβάλλουν και να πετάξουν
και τα οποία μπορούν να δικαιολογήσουν μια αυτοκαταστροφική πράξη (μια
απόλυση, ένα διαζύγιο, μια κατάθλιψη) και η συσσώρευσή τους δημιουργεί μια μάζα
συναισθημάτων που τους δικαιολογεί, επιτρέποντάς τους να δρουν χωρίς ενοχές
• Κάθε ψυχολογικό παιχνίδι για να στηθεί απαιτεί διάφορους ρόλους που πρέπει
τα άτομα να αναλάβουν (του αλάθητου ανθρώπου, του καταπιεστικού, του
αυταρχικού, του υποχωρητικού, του απολογητικού ή του πιο πονηρού).
.

53. Τρίγωνο του δράματος του Karpman/The
Karpman drama triangleα
Τα τόξα του νοητού τριγώνου φανερώνουν τη δυνατότητα αλλαγής από τον ένα ρόλο στον
άλλο. Κάθε άτομο που συμμετέχει στο ψυχολογικό παιχνίδι, μπορεί να περάσει απ’ ολους
τους ρόλους μέχρι το τέλος του παιχνιδιού.
Χρειάζονται τουλάχιστον 2 άτομα για μια τέτοια κατάσταση, αν και πολλές φορές το ίδιο
άτομο μόνο του αναλαμβάνει και τους 3 ρόλους.
Το τρίγωνο είναι αναποδογυρισμένο και βασίζεται στο ρόλο του θύματος. Αν δε βρεθεί θύμα,
δεν υπάρχει ψυχολογικό παιχνίδι. Κάποιος πρέπει να δεχτεί να γίνει το θύμα για να έχουν
λόγο ύπαρξης και οι υπόλοιποι ρόλοι.
Το θύμα βρίσκεται εύκολα αφού ανάμεσά μας υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που
δε νιώθουν οκ!!!

54. Το τρίγωνο του δράματος του
Karpman/The Karpman drama triangle
• Είναι ένα ψυχολογικό και κοινωνικό μοντέλο Συναλλακτικής Ανάλυσης που
παρουσιάστηκε από τον Καθηγητή Ψυχιατρικής Stephen Karpman το 1968 με σκοπό
να αναγνωρίσει τους φαύλους ρόλους που συνήθως παίζονται από τα μέλη μιας
ομάδας με αρνητικά αποτελέσματα τόσο για τους ίδιους όσο και για το επαγγελματικό
τους περιβάλλον.
• Το μοντέλο λειτουργεί με 3 αλληλένδετους και αλληλεξαρτώμενους ψυχολογικούς
ρόλους που οι άνθρωποι συνήθως παίζουν (υποσυνείδητα) σε μια κατάσταση, με
συνέπειες την αποδυνάμωση και την ανισορροπία των σχέσεων.
• Το Θύμα: το άτομο που οι άλλοι του συμπεριφέρονται σαν θύμα, η που
αποδέχεται τον ρόλο του θύματος
• Ο Διώκτης: το άτομο που πιέζει, καταναγκάζει η διώκει το θύμα
• Ο Σωτήρας: το άτομο που παρεμβαίνει από μια υποθετική επιθυμία να
βοηθήσει την κατάσταση η το θύμα

55. Το τρίγωνο του δράματος του
Karpman/The Karpman drama triangle
• Το σενάριο
• Το κεντρικό νόημα
• Ο ρόλος του “ Ήρωα”

56. Περιγραφή των ρόλων
• Διώκτης - "εσύ φταις για όλα“
• Βάζει αυστηρά όρια χωρίς να είναι αναγκαίο, κατηγορεί, βρίσκει λάθη, έχει κριτική στάση, γίνεται
αντιπαθητικός, κρυφή αίσθηση ανεπάρκειας
• Καταπιέζει το θύμα
• Παρακινείται από τον θυμό, άκαμπτος, εξουσιαστικός, ηγείται με απειλές και διαταγές
• Κριτικός Γονέας
• Μπορεί να είναι είτε θορυβώδεις είτε ήσυχος "νταής"
• Για να βγει από το τρίγωνο, πρέπει να μετακινηθεί από την κατηγορηματική θέση που έχει
• Θύμα - "είμαι ταλαίπωρος"
• Αισθάνεται θύμα, αβοήθητος, αδύναμος, ντροπιασμένος
• Χρειάζεται έναν σωτήρα που να διαιωνίζει τα αρνητικά του συναισθήματα
• Εάν παραμείνει στην θέση του θύματος, δεν παίρνει αποφάσεις, δε λύνει προβλήματα, δεν
απολαμβάνει
• Κάνει λιγότερα από το 50% γενικά
• Δεν αντιδρά, δεν παίρνει θέση, υπερβολικά ευαίσθητος
• Συμμορφώνεται και παίζει τον ρόλο του ανίκανου
• Για να βγει από το τρίγωνο του δράματος πρέπει να μετακινηθεί από την ευάλωτη θέση που έχει

57. Περιγραφή των ρόλων
• Σωτήρας - "άσε με να σε βοηθήσω"
• Πάντα προσπαθεί να βοηθήσει άλλους ανθρώπους. Σώζει ενώ στην πραγματικότητα
δεν το θέλει
• Αισθάνεται ενοχές εάν δεν σώσει και κρατάει το θύμα εξαρτημένο
• Αναμένει να αποτύχει όταν προσπαθεί να σώσει
• Βοηθητικός Γονέας
• Κουρασμένος, "αίσθηση καψίματος«, κρυφός θυμός, "μαρτυρικός"
• Για να βγει από το τρίγωνο του δράματος πρέπει να μετακινηθεί από την
συμπονετική θέση που έχει

58. Ένα χαρακτηριστικό
παράδειγμα!
• Διάλογος τριμελούς οικογένειας:
• Παιδί (ως διώκτης της μητέρας του): «Γιατί μου πήρες μπλε πουκάμισο,
αφού ξέρεις ότι το μισώ αυτό το χρώμα;»
• Μητέρα (ως θύμα): «Αμάν πια, ότι και να κάνω δεν ευχαριστιέσαι με
τίποτα!»
• Πατέρας (ως σωτηρας της μητέρας και διώκτης του παιδιού): «Μη μιλάς έτσι
στη μητέρα σου! Αχάριστε! Να πας στο δωμάτιό σου για τιμωρία..»
• Παιδί (ως θύμα): «Από τη μια μου λέτε να είμαι ειλικρινής και τώρα που αυτό
κάνω, με τιμωρείτε;»
• Μητέρα (ως σωτηρας της όλης κατάστασης): «Μη μιλάς έτσι στον πατέρα
σου, δεν αξίζει να τσακωθούμε για ένα πουκάμισο..»
• Μητέρα (ως διώκτης του πατέρα): «κι εσύ δεν έπρεπε να μιλήσεις έτσι
απότομα στο παιδί, το στεναχώρησες..»
• Πατέρας (ως θύμα): «εγώ απλά προσπάθησα να σε υποστηρίξω. Γιατί τα
βάζεις τώρα μαζί μου;είναι άδικο εκ μέρους σου..»
• Παιδί (ως σωτήρας): «ελάτε τώρα, δώστε ένα τέλος ..μας κούρασε όλους
αυτή η κατάσταση..»

59. Το σενάριο της ζωής
• Το σενάριο της ζωής είναι ένα πρόγραμμα ζωής καθόλου ικανοποιητικό που
δημιουργήθηκε στην παιδική ηλικία και που σε βασικές γραμμές καθοδηγεί
τη συμπεριφορά του ατόμου και στη ενήλικη ζωή του. Συνήθως μοιάζει με
κάποιο παραμύθι και όπως όλα τα παραμύθια έχει κι αυτό αρχή, μέση και
τέλος όπου το τέλος μπορεί να είναι ευχάριστο, τραγικό ή αδιάφορο.
• Τα σενάρια της ζωής δεν είναι ποτέ ικανοποιητικά ακόμα κι αν έχουν
ευχάριστο τέλος γιατί είναι βασισμένα σε αποφάσεις που πάρθηκαν με
ελλιπείς παιδικές πληροφορίες. Οι αποφάσεις αυτές είχαν σκοπό να
προστατεύσουν το μικρό παιδί με τα δεδομένα εκείνης της εποχής. Επειδή
όμως πάρθηκαν από το προσαρμοσμένο παιδί, δεν είναι ενήλικες
αποφάσεις κι έτσι λίγη σχέση έχουν με την πραγματικότητα της ενήλικης
ζωής.
• προκειμένου να υποστηριχτούν οι σεναριακές αποφάσεις, το άτομο παίζει
ψυχολογικά παιχνίδια τα οποία παίρνουν μέρος οι χαρακτήρες που
απαιτούνται για να αυξήσει τη συλλογή των αρνητικών συναισθημάτων.

60. Το σενάριο της ζωής
• Ο κύριος σκοπός της ΣΑ είναι να εντοπίσει τις σεναριακές αποφάσεις και διεγείροντας
τον Ενήλικο και το Φυσικό παιδί, του ΕΓΩ του ατόμου, να βοηθήσει στη αλλαγή
αποφάσεων έτσι ώστε η παρούσα συμπεριφορά να είναι αυτόνομη και όχι βασισμένη
σε κάποιο σενάριο. Η αντιμετώπιση συγκρούσεων και διαμαχών δεν είναι εύκολη
υπόθεση, για πολλούς ανθρώπους οι οποίοι πρέπει να διαπραγματευτούν άλλους
ανθρώπους, νιώθουν φόβο, ή δέος για τη δύναμη των άλλων, καταπιέζουν τα
συναισθήματα και τις ανάγκες τους, αποφεύγουν να διεκδικήσουν αυτά που
δικαιολογούνται και φθείρονται από ακούσιο θυμό.
• Μια καλή εναλλακτική για όλα αυτά είναι η εφαρμογή θετικής συμπεριφοράς, δηλαδή
έκφρασης συναισθημάτων, απαίτησης λογικών αλλαγών, παροχή και λήψη
ειλικρινούς και τίμιας ανάδρασης. Τα άτομα με θετική συμπεριφορά δε φοβούνται να
ζητήσουν πίσω αυτά που κάποιοι άλλοι τους στέρησαν με επιθετικό τρόπο και δε
νιώθουν άβολα να αρνηθούν τις παράλογες απαιτήσεις των άλλων. Η θετικότητα τους
βοηθά να αναπτύξουν τρόπους αντιμετώπισης καταστάσεων που προκαλούν άγχος.
Τα θετικά άτομα έχουν ευθύτητα, αμεσότητα, ειλικρίνεια, εκφραστικότητα,
αυτοπεποίθηση, αυτοσεβασμό κερδίζουν το σεβασμό των άλλων, κάνουν τους
άλλους να νιώθουν πολύτιμοι, εκφράζουν τα συναισθήματα τους, προτείνουν
εναλλακτικές λύσεις, προσπαθούν να έρθουν στη θέση του άλλου.
• Αντίθετα τα επιθετικά άτομα εξευτελίζουν και ταπεινώνουν τους άλλους, τους
παρενοχλούν με παρατηρήσεις και νουθεσίες, αγώνες υπεροχής, θυμό, ανταλλαγή
πυρών ή παθητική επιθετικότητα (το άτομο αδιαφορεί για τον άλλο και δεν του δείχνει
την επιθετικότητα που έχει γι αυτόν

61. Εργασία 4…
• Σκέψου μια κατάσταση όπου υπήρξες Σωτήρας, Θύμα ή Διώκτης/θύτης…ίσως και να έχεις γίνει και τα 3 αυτά σε
κάποια στιγμή στο ίδιο σενάριο και γράψε την χωρίς όνομα σε ένα χαρτάκι.. (επιλέγουμε τυχαία κάποια σενάρια
ατόμων προς συζήτηση κι ανάλογα την περίπτωση συζητάμε πάνω σε αυτά τα σενάρια απαντώντας σε
ερωτήματα όπως):
• Τι κάνουμε;
• Τι χρειάζεται να κάνουμε;
• Ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη για ποιόν;
• Για ποιόν αναλαμβάνουμε την ευθύνη;
• Επιτρέπω στο άλλο πρόσωπο να πάρει την ευθύνη για τον εαυτό του και τις πράξεις του;
• Ποιος έχει τη δύναμη? Πώς το ξέρω αυτό;
• Έχω συμφωνήσει σε περισσότερα από όσα θέλω να κάνω;
• Κάνω περισσότερη από τη μισή δουλειά;
• Έχω θετική και κατάλληλη δύναμη ;
• Τη χρησιμοποιώ για να ορίσω τα όριά μου και να πάω την ευθύνη για τον εαυτό μου και τις πράξεις μου;
• Τι όρια και περιορισμούς πρέπει να θέσω;
• Χρησιμοποιώ τη δύναμή μου για να φροντίσω τον εαυτό μου σωστά;
• Τι αισθάνομαι γι αυτή την κατάσταση
• Πώς θα ήθελα να αισθάνομαι;
• Τι πρέπει να κάνω για να είμαι σίγουρος/η ότι διαχειρίζομαι την κατάσταση με τον καλύτερο δυνατό τρόπο ώστε να
έχει το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα;

62. Η αφηγηματική προσέγγιση-τα εργαλεία
της
• Η Αφηγηματική Ψυχοθεραπεία είναι εξέλιξη των Συστημικών Θεραπειών,
διαμορφώθηκε από την ομάδα των ψυχοθεραπευτών Michael White και David Epston
και είναι ψυχοθεραπευτική πρακτική που αποφεύγει συνειδητά την ένταξη της
προσωπικότητας του ανθρώπου σε νόρμες και βοηθά τον ενδιαφερόμενο να συνδεθεί
με τις αξίες του, τα αποθέματά του καθώς και με τους σημαντικούς άλλους της ζωής
και της ιστορίας του, δημιουργώντας τις συνθήκες για μια επαναδιήγηση της
τρέχουσας ιστορίας του, της παρελθούσας ιστορίας του και των μελλοντικών του
δυνατοτήτων, μία επαναδιήγηση η οποία είναι θεραπευτική για τον ίδιο,
δημιουργώντας κι εναλλακτικούς τρόπους συνομιλίας με το περιβάλλον του ατόμου.
Η πρακτική της, δίνει έμφαση σε διαφορετικούς τρόπους συνομιλίας των ανθρώπων
και γι αυτό θεωρείται ιδανική για την εργασία με μεγαλύτερες συλλογικότητες
ανθρώπων.

63. Η αφηγηματική προσέγγιση-τα εργαλεία
της
• Η Αφηγηματική στην κοινοτική πρακτική: Βοηθά τις κοινότητες να συνδεθούν με
τις αξίες τους, τα αποθέματά τους και τους τρόπους συζήτησης που αναδεικνύουν το
υπάρχον δυναμικό τους για λύσεις και ανάπτυξη. Γι’ αυτό και σε πολλά μέρη του
κόσμου η Αφηγηματική Πρακτική έχει αξιοποιηθεί στη δουλειά με κοινότητες που
βιώνουν κρίσεις
• Η Αφηγηματική πρακτική στο σχολείο: συνδυάζει τις άμεσες και εστιασμένες σε
λύσεις παρεμβάσεις με πρακτικές κινητοποίησης επιμέρους ομάδων ή και του
συνόλου της σχολικής κοινότητας (πρακτικές ανάλογες με αυτές που χρησιμοποιεί
γενικά στην κοινοτική πρακτική). Βοηθά έτσι τόσο στην επίλυση άμεσων και
δύσκολων προβλημάτων όσο και στην γενικότερη αλλαγή του κλίματος του σχολείου
προς μία κατεύθυνση πιο κοντά στις προτιμώμενες κατευθύνσεις ζωής των μελών της
σχολικής κοινότητας.

64. Storying-Εξιστόρηση…
• Η βάση της εξιστόρησης, είναι η ικανότητα να ενθαρρύνεις τους άλλους
(πελάτες), να πουν την ιστορία τους
• Η διαδικασία είναι καθαρτική γι αυτόν που εξιστορεί «teler», αλλά αντανακλά
και στη φύση της σχέσης του πελάτη με τον επαγγελματία.
• Είναι δύσκολη η ισορροπία στο να ακούς την ιστορία κάποιου και του πόσα
μοιράζεσαι από τον εαυτό σου
• Το να σου εξιστορεί κάποιος την ιστορία του ή να εξιστορείς τη δική σου,
βασίζεται στην εμπιστοσύνη και το σεβασμό μεταξύ των εμπλεκομένων της
διαδικασίας

65. Storying-Εξιστόρηση…
• Η διαπραγμάτευση της εμπιστοσύνης είναι συχνά στην καρδιά της
διαδικασίας αποδοχής της παρουσίας των άλλων
• Μέσα από την καλλιέργεια των σχέσεων εμπιστοσύνης, ξεκινάμε να
καταλαβαίνουμε και να μαθαίνουμε για τους άλλους γιατί οι σχέσεις
εμπιστοσύνης, είναι αναμφίβολα αποτέλεσμα μιας γεμάτης νόημα εμπειρίας
του άλλου κι επομένως θεμελιώδης για να διαλύσει τους φόβους και τις
προκαταλήψεις μας και την κριτική μας για εκείνους που είναι διαφορετικοί
από εμάς.(Soni 2011)

66. Μοντέλα κατηγοριοποίησης των
ιστοριών (Roberts 1994)
• Αλληλένδετες ιστορίες
• Διακριτές/χωρισμένες
• Ελάχιστες/διακεκκομένες
• Σιωπηλές/κρυφές
• Άκαμπτες
• Εξελικτικές

67. Storying-Εξιστόρηση…
• http://www.youtube.com/watch?v=yHp38I9T
VWg
• http://www.youtube.com/watch?v=ZNRrTIpb
7to
• https://www.youtube.com/watch?v=fxpLcQpz
7OI

68. The Triangle of Trust and Respect
Το Τρίγωνο της εμπιστοσύνης και σεβασμού

69. Εμπιστοσύνη και Σεβασμός
• Εμπιστοσύνη και σεβασμός είναι δυο έννοιες που έχουν βαθύτερα
νοήματα, όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθούν στις σχέσεις.
• Εμπιστοσύνη στην πραγματικότητα θα σήμαινε ότι ένα πρόσωπο θέτει την
πλήρη εμπιστοσύνη σε άλλο πρόσωπο.
• Σεβασμός είναι όρος που προσδιορίζει το αίσθημα που διακατέχει ένα
πρόσωπο ή οντότητα σε κάποιο άλλο μέσω υψηλής εκτίμησης. Ο
σεβασμός απαιτεί το άτομο να συγκεντρώνει αίσθηση δέους για το
πρόσωπο που αυτός/ αυτή σέβεται.

70. Ποια είναι τα απαραίτητα στοιχεία
προκειμένου να αναπτυχθεί μια
αποτελεσματική εμπιστοσύνη με τους άλλους;
 αυτοπεποίθηση
 Κατανόηση
 Ανοικτές συζητήσεις
 Φιλικότητα και θετικότητα
 Υπομονή
 Υπευθυνότητα
 Δεσμεύσεις

71. Αποκαταστατική
Δικαιοσύνη/Restorative justice

72. Αποκαταστατική
Δικαιοσύνη/Restorative justice

73. Αποκαταστατική Δικαιοσύνη/Restorative
justice
• Η επανορθωτική δικαιοσύνη επιτρέπει τη συμμετοχή του θύματος στη
διαδικασία το οποίο αποκτά «αξία» ενώ ο δράστης αναλαμβάνει την ευθύνη
καθώς έρχεται αντιμέτωπος με την πράξη του.
• Τελικός στόχος είναι η αποκατάσταση των σχέσεων (αν είναι το επιθυμητό
αποτέλεσμα), «απομακρύνοντας» τη βία από τη σχέση δράστη-θύματος.
• Για την κοινότητα η επιτυχία αντικατοπτρίζεται στο ότι η δικαιοσύνη έχει
αποδοθεί, οι παραβάτες έχουν καταγγελθεί και είναι υπόλογοι και το
αίσθημα «επούλωσης»-αποκατάστασης των πληγών της κοινότητας έχει
τεθεί.

74. Αποκαταστατική Δικαιοσύνη/Restorative
justice
• Από ψυχολογική άποψη η συγγνώμη είναι διαδικασία με θεραπευτική επίδραση για το
θύμα, το δράστη και την κοινότητα. Τα προγράμματα αποκαταστατικής δικαιοσύνης
αποσκοπούν στη βελτίωση της τραυματικής εμπειρίας του θύματος μέσα από
συμμετοχικές μεθόδους, που χρησιμοποιούν, παρέχοντας τους την ευκαιρία να
λάβουν απαντήσεις σε ερωτήματα, όπως γιατί επελέγησαν ή θυματοποιήθηκαν,
προωθώντας την αποκατάσταση των υλικών και συναισθηματικών ζημιών,
μειώνοντας το φόβο έναντι του δράστη και αυξάνοντας τις αντιλήψεις της δίκαιης
διαδικασίας συμμετοχής.
• Έρευνες δείχνουν ότι σε ότι αφορά τους ανήλικους ειδικά, υπάρχει μείωση της
υποτροπής, του στιγματισμού για τον ίδιο και την οικογένεια του, τη συνειδητοποίηση
της πράξης του και την ανάληψη των ευθυνών του. Πολλοί μελετητές κρίνουν τη
προσέγγιση των συνεδριών και των συμβουλίων ως την πλέον προηγμένη μορφή
αποκατάστασης της δικαιοσύνης και τον καλύτερο τρόπο εφαρμογής των αρχών, που
την διέπουν. Το θύμα εκφράζει την άποψή του, νιώθει ισχυρό από τη συζήτηση με το
δράστη και τη συμμετοχή του στη λήψη της απόφασης της ποινής. Εφαρμόζεται
ακόμα και σε περιπτώσεις σεξουαλικών εγκλημάτων παρότι διχάζει τον επιστημονικό
κόσμο ως προς την καταλληλότητα και την αποδοτικότητα των αποτελεσμάτων της

75. Αποκαταστατική
Δικαιοσύνη/Restorative justice
• Στην Αγγλία έρευνες έχουν δείξει ότι αυτή η διαδικασία καλύπτει τις ανάγκες
των θυμάτων και ταυτόχρονα μειώνει τα ποσοστά υποτροπής.
• Μάλιστα χρηματοδοτώντας σχετικές έρευνες για 7 χρόνια, σε σοβαρές
περιπτώσεις αδικημάτων: ληστείες, και βίαιες εγκληματικές πράξεις
ενηλίκων, βρέθηκε ότι η πλειοψηφία των θυμάτων επιλέγει να συμμετέχει
πρόσωπο με πρόσωπο συναντήσεις με το θύτη όταν του προσφέρεται ένας
εκπαιδευμένος διαμεσολαβητής. Το 85% των θυμάτων που συμμετείχαν
ήταν ικανοποιημένοι από τη διαδικασία και μειώθηκαν τα ποσοστά
υποτροπής προσφέροντας σημαντικά οικονομικά οφέλη. Κατά 27% υπήρξε
λιγότερο έγκλημα και 27% λιγότερα θύματα.
• Επίσης χρησιμοποιείται ευρέως στα σχολεία, αντιμετωπίζονται
αποτελεσματικά το bullying αυξάνοντας την αυτοπεποίθηση του
προσωπικού να διαχειριστεί το bullying, βελτίωσε τα ποσοστά σχολικής
απόδοσης και παραμονής στο σχολείο. Φυσικά υπάρχει ευαισθητοποίηση
επαγγελματιών να συμμετέχουν στη διαδικασία ενώ ταυτόχρονα παρέχεται
κατάλληλη εκπαίδευση σε διάφορα επίπεδα των ειδικών διαμεσολαβητών
και υπάρχει ειδικό μητρώο εκπαιδευτών και πιστοποιημένων οργανισμών
και τηρείται ειδικός κώδικας πρακτικής που πρέπει να ακολουθείται από
όλους.

76.  Berne, Eric. Transactional Analysis in Psychotherapy. Grove Press, Inc., New York, 1961.
 Childers T.L., Hardesty D.M., Kidwell B. (2008). Consumer Emotional Intelligence:
Conceptualization, measurement and the prediction of consumer decision making. Journal
of Consumer Research.
 Bar-On, R. (2000). Emotional and social intelligence: Insights from the Emotional Quotient
Inventory. In R. Bar-On & J. D. A. Parker (Eds.). The handbook of emotional intelligence,
363-388.
 Emotional Intelligence - Stop Amygdala Hijackings by Shel Horowitz
 EUGangs project - Train the Trainers session , 7th – 11th July 2014, Birmingham - UK
 Goleman, D. (1995). Emotional intelligence. New York: Bantam Books
 LeDoux, J. (2007). The Amygdala. Current Biology, 17(20), R868-R874
 Goleman, D. (1995). Η συναισθηματική νοημοσύνη: Γιατί το «EQ» είναι πιο σημαντικό από
το «IQ», Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
 www.restorativejustice.org.uk
 www.danielgoleman.info
 www.psychometriclab.com
 http://www.rjc.org.uk/resource/how-to-make-rj-inclusive/
Βιβλιογραφία

77. Κοινωνιοψυχολογικες
προσεγγίσεις/προοπτικές στα πλαίσια
που επηρεάζονται από συμμορίες
Στην επόμενη συνάντηση
θα ασχοληθούμε με…

78. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
ΣΑΣ
Tasos Trattonikolas, BS.c, MS.c
Social Worker
Prison Guard
Administrator of the European Programs of Cyprus Prison Department