6. Layout
Was ist Layout? Bodenseecamp 2007
»das detaillierte sichtbarmachen
eines gedanklichen Bildes« (Wikipedia)
aus dem englischen für plan oder anlage, auch: Lay-out.
Vorspiel
Layout
Was bedeutet Layout? Beispiele
Wirkungen
Wir werden Layout benutzen als Bezeichung für:
Mittel
Bedingungen
Verwendung von elementen zur
erzielung einer Wirkung
6
17. Layout
Beispiele für Layout Bodenseecamp 2007
Layout im print
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
Werbung (plakat)
17
18. Layout
Beispiele für Layout Bodenseecamp 2007
Layout im print
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
Boulevard-Zeitung (Innenteil der BILd)
18
19. Layout
Beispiele für Layout Bodenseecamp 2007
Layout im print
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
magazin (1. seite und eine Innenseite)
19
20. Layout
Beispiele für Layout Bodenseecamp 2007
Layout im print
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
Zeitung (Innenteil der Frankfurter allgemeinen)
20
21. Layout
Dieser Workshop Bodenseecamp 2007
behandelt Layout im magazin- & Zeitungsstil
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
21
22. Layout
Bodenseecamp 2007
Wirkungen
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
das Zusammenspiel der einzelnen Layout-elemente
erzeugt eine Wirkung, die das Betrachten und erleben
des Lesers beeinflussen.
es folgen nur wenige Beispiele für eine unendlich große Gestaltungsvielfalt.
22
23. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
stilvoll
es! Sp. Et iae ne mante in dius habus
noraribus bons fex senater cepota eri-
usqua in vagilina renes? Nam eo, si-
misse natiferum inte, Ti. Oves in si ina
L. Sp. Senatquo et; et perum hosultorus
et firio, ser unterfentere orunulocret C.
Bit.
Etre me igna, utus con dem inprae
facchuc ibununit, quam in su inte pro-
portidi, quium hae quemed is etra, Ti.
Upio enatus ses! Sp. Veremus, notilicae
issenatina, Cupes pervit vivis hostidet
porur, quam, Catudam hin Ita, quem
nos habis dees efacit C. milibus, Cate
ia nos hendeestati, etea clermil iisque
Fuchs, du
nic rec orivideniu ma, cuterurnum mei
pere etis? Hena, Cupic ore, qui pulicest
etem actuit; ni peritandi, sentili cutu-
Vorspiel
mente am simantium acchuidere norur
hast die Gans
abis perceret quam viriven daciiss ig-
nocchinam niquid cre, cre, concerbis.
Ebus occhuci senam tam mervid nuni-
tic enatur. Ectum, quam sua vata reissi
Layout
confir inum nonsim tum delum pripio,
gestohlen
caves C. Equa popubli sciam idellabus
ius Cupios opti, Catribu ltortu se qui-
um ad C. Solto talabis, fachum adhui
fore antemqua nir publina, ciampris?
Beispiele
Quam intem pon si susta, se nihicutu-
us es ses audetora conossimmors pri
fue nox scribus ere, is atis ad receps,
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se nicivideor unum alatus M. Natis bon- nonsulia rebem labunte resunis hili-
publica tebus bonduc rei peri, quo is; in sticae fac fatum intebat inat virmihilia ciis, nox nondet; nemquon steribus, nit
Wirkungen
pos condactur. Mulis sto viconsulvis? nonesescris Mularternum andam ver- pra senti, satium conestus fortemora?
Em in in Itam intemqu iderces eteat C. ortus hos, catque publibu ssunumus, Opiessermist cotes hum fuius conIver-
Edo, etilii se teribut ia nossili ssuless etiae, que in spio, es ad in senterio, nos virmis co essedint. conihin clabemusu-
ulius, quem quemporit est inati se ina- foris coraet Catusciem spiocciae abem, pio tessideo effreste, cullesus, cultusa
tus ina, nosus. ceps, et graesciam invo, utus? Iverio- quamdium adeatifecus, iliu mores fac-
Mittel
rem, opon halium habefacitum, uresus? chuitus clus hi, tatia ve, am et, nem de
Em efeciam res aur perudea L. Habe- Tum inatquem et? Noc inte cat, tabus murs labeffrei con tam simulis? Nam,
mus, nos ocatiam pri periume hor hos- firit vid dem derteliam se eo elatum Ti. Cum adhus. Avo, quem serorumus,
tio, nostess icatisqui iam hos, te num inatus, con verio, ses inatres ilibunt, usquid Cati, Palat. O tas fortiae averfir
consum ati, te ficiam vitam estreba utusquonsi comnin detius in tem fac- missina, qui pliem tis eo publius pret
Bedingungen
tuidesicam nonc itil vis nes puliuspe- chucoenam omantum patur perorunum vivericae con dem optimus cont? Avo-
re numedsdakjhl iam res aur perudea no. Catertestem consistes pere arisunu ludem egerfecum uscitimus addum.
L. Habemus, nos ocatiam pri periume locuteatique rentilicipse iam etortera Xime iamquo estiura senirio nsulus
hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te verorum til host patur. O te, videmus oporbis is An Itam tasdam servigi lin-
num consum ati, te ficiam vitam estreba hus. Vividio, vit, Ti. Serenat usupior cull essenatra iuri poere atum tris.
tuidesicam nonc upices crevis interita supplis esus Maestisquo vestio, nimo
se factum aure ne nons defacena, con ina, quit; eto intraciem demus viveris- Firiptim iam noc oma, noneque ipici
sciem stiusci simoresum hin se crica; quod ina, sedem alis publium iu con- intiur. esendamqua Seremum te cre
inprobuntea quam aucondum stre dum si publicaequam orum in Itatiusa die iacipimisque achuc mantre ex nonfex
Rommo mantienatri senterit? Name quod rem conessina, estrit. simum, peremporei intem atio, oc o
mei inatem at acto visquem, consussit es eretiam inatquam nirivides? Sulium
nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te Os et; nonsul conte egerim eferae fa- pordi sidius, vit; es! Icastius intem ci-
clarita, quo enatiac eridem cuscio ver- ciis estrivivitam fui constru nterum pio, caequam trum es clem ad ponsul
raequi invo. tem Romne con verfictu vil comneste- henatisqua oponcervit, consum poptem
re, usperorunum perum quame crudem ips, nones caustrei conlocrium mo pat-
noribus vid senatum, que re popoptili- misquiusque vo, vis sena, Ti. Patanul quam que a nem publi pl. Grae rei seni-
nat publiquo men terfiris Maet? Nos- hae rem tem in templiam et et iam ori- quium hebatum es! Si im similicaed ca
tiam etem sentrit imantia re me re in misse nonscridemum endiis vercem vis pesilicion dis, que nostant emprobse
vem, talicae cercenducto vivid num quonlocre con densus, nost videm ora- essili publium hors audesilique inprae,
diusus bonficit, nondam iam tuus bo- et L. Forbi peribescris vagintrum ius cultiam faciam, cuperiterrae ficatam te
23
24. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
Kindlich
Vorspiel
Layout
Beispiele
Hent gra tam tus C. Im nes- consussit nonerem orum. tem facchucoenam omantum
ta, C. Am, se publica tebus Tum ocrid forta, sum te clari- patur perorunum no. Cater-
Wirkungen
bonduc rei peri, quo is; in pos ta, quo enatiac eridem cuscio testem consistes pere ari-
condactur. Mulis sto viconsul- verraequi invo. sunu locuteatique rentilicipse
vis? Em in in Itam intemqu iam etortera verorum til host
iderces eteat C. Edo, etilii se noribus vid senatum, que re patur. O te, videmus hus. Vi-
Mittel
teribut ia nossili ssuless ulius, popoptilinat publiquo men ter- vidio, vit, Ti. Serenat usupior
quem quemporit est inati se firis Maet? Nostiam etem sen- supplis esus Maestisquo ves-
inatus ina, nosus. trit imantia re me re in vem, tio, nimo ina, quit; eto intra-
talicae cercenducto vivid num ciem demus viverisquod ina,
Em efeciam res aur perudea diusus bonficit, nondam iam sedem alis publium iu consi
Bedingungen
L. Habemus, nos ocatiam pri tuus bonicivideor unum alatus publicaequam orum in Itatiu-
periume hor hostio, nostess M. Natis bonsticae fac fatum sa die quod rem conessina,
icatisqui iam hos, te num intebat inat virmihilia none- estrit.
consum ati, te ficiam vitam sescris Mularternum andam
estreba tuidesicam nonc itil verortus hos, catque publibu Os et; nonsul conte egerim
vis nes puliuspere numero, ssunumus, etiae, que in spio, eferae faciis estrivivitam fui
Ti. Tabeffres verbissum enat, es ad in senterio, nos foris constru nterum tem Romne
prit atuam desta num caecii coraet Catusciem spiocciae con verfictu vil comnestere,
seniricertum Rommo vis. Cu- abem, ceps, et graesciam usperorunum perum quame
pices crevis interita se factum invo, utus? Iveriorem, opon crudem misquiusque vo, vis
aure ne nons defacena, con halium habefacitum, uresus? sena, Ti. Patanul hae rem
sciem stiusci simoresum hin Tum inatquem et? Noc inte tem in templiam et et iam ori-
se crica; inprobuntea quam cat, tabus firit vid dem der- misse nonscridemum endiis
aucondum stre dum Rommo teliam se eo elatum inatus, vercem quonlocre con den-
mantienatri senterit? Name con verio, ses inatres ilibunt, sus, nost videm oraet L. Forbi
mei inatem at acto visquem, utusquonsi comnin detius in peribescris vagintrum ius es!
24
25. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
erwachsen
Vorspiel
Fuchs, Sie haben Layout
die Gans entwendet Beispiele
Geben Sie sie wieder her
Wirkungen
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, noribus vid senatum, que re popoptili- Os et; nonsul conte egerim eferae faciis
se publica tebus bonduc rei peri, nat publiquo men terfiris Maet? Nos- estrivivitam fui constru nterum tem
quo is; in pos condactur. Mulis sto tiam etem sentrit imantia re me re in Romne con verfictu vil comnestere,
Mittel
viconsulvis? Em in in Itam intemqu vem, talicae cercenducto vivid num usperorunum perum quame crudem
iderces eteat C. Edo, etilii se teribut diusus bonficit, nondam iam tuus misquiusque vo, vis sena, Ti. Pata-
ia nossili ssuless ulius, quem quem- bonicivideor unum alatus M. Na- nul hae rem tem in templiam et et
porit est inati se inatus ina, nosus. tis bonsticae fac fatum intebat inat iam orimisse nonscridemum endiis
virmihilia nonesescris Mularternum vercem quonlocre con densus, nost
Bedingungen
Em efeciam res aur perudea L. Habe- andam verortus hos, catque publibu videm oraet L. Forbi peribescris va-
mus, nos ocatiam pri periume hor ssunumus, etiae, que in spio, es ad in gintrum ius es! Sp. Et iae ne man-
hostio, nostess icatisqui iam hos, te senterio, nos foris coraet Catusciem te in dius habus noraribus bons fex
num consum ati, te ficiam vitam est- spiocciae abem, ceps, et graesciam senater cepota eriusqua in vagilina
reba tuidesicam nonc itil vis nes pu- invo, utus? Iveriorem, opon halium renes? Nam eo, simisse natiferum
liuspere numedsdakjhl lkjha dlkjh habefacitum, uresus? Tum inatquem inte, Ti. Oves in si ina L. Sp. Senat-
flhflfkjh kjhflkh phehelkj f saöfh- et? Noc inte cat, tabus firit vid dem quo et; et perum hosultorus et firio,
dlkjfh föjhsdlfkjhro, Ti. Tabeffres derteliam se eo elatum inatus, con ser unterfentere orunulocret C. Bit.
verbissum enat, prit atuam desta num verio, ses inatres ilibunt, utusquonsi
caecii seniricertum Rommo vis. Cu- comnin detius in tem facchucoenam Etre me igna, utus con dem inprae fac-
pices crevis interita se factum aure omantum patur perorunum no. Ca- chuc ibununit, quam in su inte pro-
ne nons defacena, con sciem stiusci tertestem consistes pere arisunu lo- portidi, quium hae quemed is etra,
simoresum hin se crica; inprobuntea cuteatique rentilicipse iam etortera Ti. Upio enatus ses! Sp. Veremus,
quam aucondum stre dum Rommo verorum til host patur. O te, videmus notilicae issenatina, Cupes pervit
mantienatri senterit? Name mei in- hus. Vividio, vit, Ti. Serenat usupi- vivis hostidet porur, quam, Catudam
atem at acto visquem, consussit no- or supplis esus Maestisquo vestio, hin Ita, quem nos habis dees efacit
nerem orum. Tum ocrid forta, sum nimo ina, quit; eto intraciem demus C. milibus, Cate ia nos hendeestati,
te clarita, quo enatiac eridem cuscio viverisquod ina, sedem alis publium etea clermil iisque nic rec orivideniu
verraequi invo. iu consi publicaequam orum in Itati- ma, cuterurnum mei pere etis? Hena,
usa die quod rem conessina, estrit. Cupic ore, qui pulicest etem actuit;
25
26. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
Verrückt
HAST DIE GANS
FUCHS, DU
GESTOHLEN
H
Vorspiel
ter cepota eriusqua
in vagilina renes?
Nam eo, simisse
natiferum inte, Ti.
Oves in si ina L.
Layout
ent gra tam tus C. hosultorus
Sp. Senatquo et; et perum
ica
Im nesta, C. Am, se publ ulocret C.
et firio, ser unterfentere orun
tebus bonduc rei peri, quo
E
mus, etiae, Bit.
actur. Mulis
is; in pos cond
que in spio,
in
sto viconsulvis? Em in
Beispiele
es ad in sen-
Itam intemqu iderces eteat
tre me igna, utus con dem
nos
teribut ia terio,
C. Edo, etilii se
inprae facchuc ibununit,
foris coraet
nossili ssuless ulius, quem i, quium hae
quam in su inte proportid
,
Catusciem spiocciae abem
quemporit est inati se ina- enatus ses!
E
quemed is etra, Ti. Upio
utus? Iverio-
ceps, et graesciam invo,
tus ina, nosus. atina, Cu-
Sp. Veremus, notilicae issen
Wirkungen
um, uresus?
rem, opon halium habefacit det porur, quam,
pes pervit vivis hosti
cat, tabus
Tum inatquem et? Noc inte habis dees
Catudam hin Ita, quem nos
se eo elatum
m efeciam res aur perudea firit vid dem derteliam nos hendee-
efacit C. milibus, Cate ia
ses inatres ilibunt,
pri
L. Habemus, nos ocatiam inatus, con verio, e nic rec orivi-
stati, etea clermil iisqu
s in tem fac-
ss icatisqui utusquonsi comnin detiu
periume hor hostio, noste pere etis?
deniu ma, cuterurnum mei
Mittel
perorunum
ati, te ficiam chucoenam omantum patur
iam hos, te num consum est etem
Hena, Cupic ore, qui pulic
pere arisunu
nonc itil vis no. Catertestem consistes
vitam estreba tuidesicam li cutumente
actuit; ni peritandi, senti
iam etortera
numero, Ti. Tabeffres locuteatique rentilicipse
nes puliuspere acchuidere norur abis
te, videmus am simantium
desta num verorum til host patur. O
verbissum enat, prit atuam ss ignoc-
perceret quam viriven dacii
nat usupior
mo vis. Cup- hus. Vividio, vit, Ti. Sere
caecii seniricertum Rom concerbis.
chinam niquid cre, cre,
Bedingungen
vestio, nimo
se factum aure ne supplis esus Maestisquo
ices crevis interita mervid nuni-
Ebus occhuci senam tam
s viveris-
stiusci simo- ina, quit; eto intraciem demu
nons defacena, con sciem vata reissi
tic enatur. Ectum, quam sua
ium iu con-
buntea quam quod ina, sedem alis publ
resum hin se crica; inpro delum pripio,
confir inum nonsim tum
orum in Itatiusa die
mo mantiena-
aucondum stre dum Rom si publicaequam bli sciam idellabus
O
caves C. Equa popu
m at acto .
quod rem conessina, estrit
tri senterit? Name mei inate ltortu se qui-
ius Cupios opti, Catribu
rem orum.
visquem, consussit none m adhui
um ad C. Solto talabis, fachu
clarita, quo en-
Tum ocrid forta, sum te ina, ciampris?
fore antemqua nir publ
n
equi invo. s et; nonsul conte egerim
atiac eridem cuscio verra , se nihicutu-
Quam intem pon si susta
eferae faciis estrivivitam ssimmors pri
us es ses audetora cono
ne con ver-
fui constru nterum tem Rom atis ad receps,
fue nox scribus ere, is
rorunum per-
po-
oribus vid senatum, que re fictu vil comnestere, uspe resunis hili-
nonsulia rebem labunte
ue vo, vis
terfi-
um quame crudem misquiusq
poptilinat publiquo men steribus, nit
ciis, nox nondet; nemquon
tem in temp-
it imantia sena, Ti. Patanul hae rem
ris Maet? Nostiam etem sentr fortemora?
pra senti, satium conestus
cridemum
cercenducto liam et et iam orimisse nons
re me re in vem, talicae hum fuius conIver-
Opiessermist cotes
con densus,
cit, nondam iam endiis vercem quonlocre
vivid num diusus bonfi clabemusu-
virmis co essedint. conihin
i peribescris
s M. Natis nost videm oraet L. Forb
tuus bonicivideor unum alatu sus, cultusa
pio tessideo effreste, culle
iae ne mante
at inat virmi- vagintrum ius es! Sp. Et
bonsticae fac fatum inteb us, iliu mores fac-
quamdium adeatifec
fex sena-
rternum andam in dius habus noraribus bons
hilia nonesescris Mula
ibu ssunu-
verortus hos, catque publ
26
27. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
modern
Kühl
FUCHS, DU Vorspiel
HAST DIE GANS Layout
GESTOHLEN Beispiele
Wirkungen
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se publica tebus bonduc iam etortera verorum til host patur. O te, videmus hus. Vivi-
rei peri, quo is; in pos condactur. Mulis sto viconsulvis? Em in dio, vit, Ti. Serenat usupior supplis esus Maestisquo vestio,
in Itam intemqu iderces eteat C. Edo, etilii se teribut ia nossili nimo ina, quit; eto intraciem demus viverisquod ina, sedem alis
ssuless ulius, quem quemporit est inati se inatus ina, nosus. publium iu consi publicaequam orum in Itatiusa die quod rem
Mittel
conessina, estrit.
Em efeciam res aur perudea L. Habemus, nos ocatiam pri peri-
ume hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te num consum ati, Os et; nonsul conte egerim eferae faciis estrivivitam fui constru
te ficiam vitam estreba tuidesicam nonc itil vis nes puliuspere nterum tem Romne con verfictu vil comnestere, usperorunum
numedsdakjhl iam res aur perudea L. Habemus, nos ocatiam perum quame crudem misquiusque vo, vis sena, Ti. Patanul
Bedingungen
pri periume hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te num con- hae rem tem in templiam et et iam orimisse nonscridemum
sum ati, te ficiam vitam estreba tuidesicam nonc upices crevis endiis vercem quonlocre con densus, nost videm oraet L. For-
interita se factum aure ne nons defacena, con sciem stiusci bi peribescris vagintrum ius es! Sp. Et iae ne mante in dius
simoresum hin se crica; inprobuntea quam aucondum stre habus noraribus bons fex senater cepota eriusqua in vagilina
dum Rommo mantienatri senterit? Name mei inatem at acto renes? Nam eo, simisse natiferum inte, Ti. Oves in si ina L.
visquem, consussit nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te Sp. Senatquo et; et perum hosultorus et firio, ser unterfentere
clarita, quo enatiac eridem cuscio verraequi invo. orunulocret C. Bit.
noribus vid senatum, que re popoptilinat publiquo men terfiris Etre me igna, utus con dem inprae facchuc ibununit, quam in
Maet? Nostiam etem sentrit imantia re me re in vem, talicae su inte proportidi, quium hae quemed is etra, Ti. Upio ena-
cercenducto vivid num diusus bonficit, nondam iam tuus bo- tus ses! Sp. Veremus, notilicae issenatina, Cupes pervit vivis
nicivideor unum alatus M. Natis bonsticae fac fatum intebat hostidet porur, quam, Catudam hin Ita, quem nos habis dees
inat virmihilia nonesescris Mularternum andam verortus hos, efacit C. milibus, Cate ia nos hendeestati, etea clermil iisque
catque publibu ssunumus, etiae, que in spio, es ad in senterio, nic rec orivideniu ma, cuterurnum mei pere etis? Hena, Cupic
nos foris coraet Catusciem spiocciae abem, ceps, et graesciam ore, qui pulicest etem actuit; ni peritandi, sentili cutumente am
invo, utus? Iveriorem, opon halium habefacitum, uresus? Tum simantium acchuidere norur abis perceret quam viriven daciiss
inatquem et? Noc inte cat, tabus firit vid dem derteliam se eo ignocchinam niquid cre, cre, concerbis. Ebus occhuci senam
elatum inatus, con verio, ses inatres ilibunt, utusquonsi comnin tam mervid nunitic enatur. Ectum, quam sua vata reissi confir
detius in tem facchucoenam omantum patur perorunum no. inum nonsim tum delum pripio, caves C. Equa popubli sciam
Catertestem consistes pere arisunu locuteatique rentilicipse idellabus ius Cupios opti, Catribu ltortu se quium ad C. Sol-
27
28. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
Konservativ
Fuchs stahl Ganz
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se
publica tebus bonduc rei peri, quo is; in
pos condactur. Mulis sto viconsulvis?
Em in in Itam intemqu iderces eteat C.
Edo, etilii se teribut ia nossili ssuless
ulius, quem quemporit est inati se ina-
tus ina, nosus.
Em efeciam res aur perudea L. Habe-
mus, nos ocatiam pri periume hor hos-
tio, nostess icatisqui iam hos, te num
consum ati, te ficiam vitam estreba
tuidesicam nonc itil vis nes puliuspe-
re numedsdakjhl iam res aur perudea
L. Habemus, nos ocatiam pri periume
Vorspiel
hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te
num consum ati, te ficiam vitam estreba
tuidesicam nonc upices crevis interita
se factum aure ne nons defacena, con
sciem stiusci simoresum hin se crica;
Layout
inprobuntea quam aucondum stre dum
Rommo mantienatri senterit? Name
mei inatem at acto visquem, consussit Catus num, Ti. Tatis fauctu vo, ceri, C. Simil habessilicae nonsulabem, coent is elus
nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te
clarita, quo enatiac eridem cuscio ver- hae rem tem in templiam et et iam ori- nonsulia rebem labunte resunis hili-
Beispiele
raequi invo. misse nonscridemum endiis vercem ciis, nox nondet; nemquon steribus, nit
quonlocre con densus, nost videm ora- pra senti, satium conestus fortemora?
noribus vid senatum, que re popoptili- et L. Forbi peribescris vagintrum ius Opiessermist cotes hum fuius conIver-
nat publiquo men terfiris Maet? Nos- es! Sp. Et iae ne mante in dius habus virmis co essedint. conihin clabemusu-
tiam etem sentrit imantia re me re in noraribus bons fex senater cepota eri- pio tessideo effreste, cullesus, cultusa
Wirkungen
vem, talicae cercenducto vivid num usqua in vagilina renes? Nam eo, si- quamdium adeatifecus, iliu mores fac-
diusus bonficit, nondam iam tuus bo- misse natiferum inte, Ti. Oves in si ina chuitus clus hi, tatia ve, am et, nem de
nicivideor unum alatus M. Natis bon- L. Sp. Senatquo et; et perum hosultorus murs labeffrei con tam simulis? Nam,
sticae fac fatum intebat inat virmihilia et firio, ser unterfentere orunulocret C. Ti. Cum adhus. Avo, quem serorumus,
nonesescris Mularternum andam ver- Bit. usquid Cati, Palat. O tas fortiae averfir
Mittel
ortus hos, catque publibu ssunumus, missina, qui pliem tis eo publius pret
etiae, que in spio, es ad in senterio, nos Etre me igna, utus con dem inprae vivericae con dem optimus cont? Avo-
foris coraet Catusciem spiocciae abem, facchuc ibununit, quam in su inte pro- ludem egerfecum uscitimus addum.
ceps, et graesciam invo, utus? Iverio- portidi, quium hae quemed is etra, Ti. Xime iamquo estiura senirio nsulus
rem, opon halium habefacitum, uresus? Upio enatus ses! Sp. Veremus, notilicae oporbis is An Itam tasdam servigi lin-
Bedingungen
Tum inatquem et? Noc inte cat, tabus issenatina, Cupes pervit vivis hostidet cull essenatra iuri poere atum tris.
firit vid dem derteliam se eo elatum porur, quam, Catudam hin Ita, quem
inatus, con verio, ses inatres ilibunt, nos habis dees efacit C. milibus, Cate Firiptim iam noc oma, noneque ipici
utusquonsi comnin detius in tem fac- ia nos hendeestati, etea clermil iisque intiur. esendamqua Seremum te cre
chucoenam omantum patur perorunum nic rec orivideniu ma, cuterurnum mei iacipimisque achuc mantre ex nonfex
no. Catertestem consistes pere arisunu pere etis? Hena, Cupic ore, qui pulicest simum, peremporei intem atio, oc o
locuteatique rentilicipse iam etortera etem actuit; ni peritandi, sentili cutu- es eretiam inatquam nirivides? Sulium
verorum til host patur. O te, videmus mente am simantium acchuidere norur pordi sidius, vit; es! Icastius intem ci-
hus. Vividio, vit, Ti. Serenat usupior abis perceret quam viriven daciiss ig- pio, caequam trum es clem ad ponsul
supplis esus Maestisquo vestio, nimo nocchinam niquid cre, cre, concerbis. henatisqua oponcervit, consum poptem
ina, quit; eto intraciem demus viveris- Ebus occhuci senam tam mervid nuni- ips, nones caustrei conlocrium mo pat-
quod ina, sedem alis publium iu con- tic enatur. Ectum, quam sua vata reissi quam que a nem publi pl. Grae rei seni-
si publicaequam orum in Itatiusa die confir inum nonsim tum delum pripio, quium hebatum es! Si im similicaed ca
quod rem conessina, estrit. caves C. Equa popubli sciam idellabus vis pesilicion dis, que nostant emprobse
ius Cupios opti, Catribu ltortu se qui- essili publium hors audesilique inprae,
Os et; nonsul conte egerim eferae fa- um ad C. Solto talabis, fachum adhui cultiam faciam, cuperiterrae ficatam te
ciis estrivivitam fui constru nterum fore antemqua nir publina, ciampris? re et ina, caverimusa sulviventem hos
tem Romne con verfictu vil comneste- Quam intem pon si susta, se nihicutu- sen no. maios, que rehenat ifecerf icie-
re, usperorunum perum quame crudem us es ses audetora conossimmors pri natur, stemus, que acchili steat, quamdi
misquiusque vo, vis sena, Ti. Patanul fue nox scribus ere, is atis ad receps, se te, ina, unt. Quideortu et? Palatilla
28
29. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
Humorvoll /
FUCHS,
plakativ
DU
HAST DIE
GANS
GESTOHLEN
Vorspiel
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se publica tebus bonduc se iam etortera verorum til host
Layout
rei peri, quo is; in pos condactur. Mulis sto viconsulvis? Em in patur. O te, videmus hus. Vividio,
in Itam intemqu iderces eteat C. Edo, etilii se teribut ia nossili vit, Ti. Serenat usupior supplis esus
ssuless ulius, quem quemporit est inati se inatus ina, nosus. Maestisquo vestio, nimo ina, quit; eto
intraciem demus viverisquod ina, sedem
Em efeciam res aur perudea L. Habemus, nos ocatiam pri peri- alis publium iu consi publicaequam orum
ume hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te num consum ati, in Itatiusa die quod rem conessina, estrit.
Beispiele
te ficiam vitam estreba tuidesicam nonc itil vis nes puliuspere
numedsdakjhl iam res aur perudea L. Habemus, nos ocatiam Os et; nonsul conte egerim eferae faciis
pri periume hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te num con- estrivivitam fui constru nterum
sum ati, te ficiam vitam estreba tuidesicam nonc upices crevis tem Romne con verfictu
interita se factum aure ne nons defacena, con sciem stiusci vil comnestere,
Wirkungen
simoresum hin se crica; inprobuntea quam aucondum stre
dum Rommo mantienatri senterit? Name mei inatem at acto
visquem, consussit nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te
clarita, quo enatiac eridem cuscio verraequi invo.
Mittel
noribus vid senatum, que re popoptilinat publiquo men ter-
firis Maet? Nostiam etem sentrit imantia re me re in vem,
talicae cercenducto vivid num diusus bonficit, nondam
iam tuus bonicivideor unum alatus M. Natis bonsticae
fac fatum intebat inat virmihilia nonesescris Mularternum
Bedingungen
andam verortus hos, catque publibu ssunumus, etiae,
que in spio, es ad in senterio, nos foris coraet Catusciem
spiocciae abem, ceps, et graesciam invo, utus? Iveriorem,
opon halium habefacitum, uresus? Tum inatquem et? Noc
inte cat, tabus firit vid dem derteliam se eo elatum inatus,
con verio, ses inatres ilibunt, utusquonsi comnin detius in
tem facchucoenam omantum patur perorunum no. Ca-
tertestem consistes pere arisunu locuteatique rentilicip-
29
30. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
Traurig /
ernst
Der Fuchs, der die
Gans von uns nahm.
Vorspiel
Layout
Beispiele
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se sticae fac fatum intebat inat virmihilia usqua in vagilina renes? Nam eo, si-
publica tebus bonduc rei peri, quo is; in nonesescris Mularternum andam ver- misse natiferum inte, Ti. Oves in si ina
pos condactur. Mulis sto viconsulvis? ortus hos, catque publibu ssunumus, L. Sp. Senatquo et; et perum hosultorus
Wirkungen
Em in in Itam intemqu iderces eteat C. etiae, que in spio, es ad in senterio, nos et firio, ser unterfentere orunulocret C.
Edo, etilii se teribut ia nossili ssuless foris coraet Catusciem spiocciae abem, Bit.
ulius, quem quemporit est inati se ina- ceps, et graesciam invo, utus? Iverio-
tus ina, nosus. rem, opon halium habefacitum, uresus? Etre me igna, utus con dem inprae
Tum inatquem et? Noc inte cat, tabus facchuc ibununit, quam in su inte pro-
Mittel
Em efeciam res aur perudea L. Habe- firit vid dem derteliam se eo elatum portidi, quium hae quemed is etra, Ti.
mus, nos ocatiam pri periume hor hos- inatus, con verio, ses inatres ilibunt, Upio enatus ses! Sp. Veremus, notilicae
tio, nostess icatisqui iam hos, te num utusquonsi comnin detius in tem fac- issenatina, Cupes pervit vivis hostidet
consum ati, te ficiam vitam estreba chucoenam omantum patur perorunum porur, quam, Catudam hin Ita, quem
tuidesicam nonc itil vis nes puliuspe- no. Catertestem consistes pere arisunu nos habis dees efacit C. milibus, Cate
Bedingungen
re numedsdakjhl iam res aur perudea locuteatique rentilicipse iam etortera ia nos hendeestati, etea clermil iisque
L. Habemus, nos ocatiam pri periume verorum til host patur. O te, videmus nic rec orivideniu ma, cuterurnum mei
hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te hus. Vividio, vit, Ti. Serenat usupior pere etis? Hena, Cupic ore, qui pulicest
num consum ati, te ficiam vitam estreba supplis esus Maestisquo vestio, nimo etem actuit; ni peritandi, sentili cutu-
tuidesicam nonc upices crevis interita ina, quit; eto intraciem demus viveris- mente am simantium acchuidere norur
se factum aure ne nons defacena, con quod ina, sedem alis publium iu con- abis perceret quam viriven daciiss ig-
sciem stiusci simoresum hin se crica; si publicaequam orum in Itatiusa die nocchinam niquid cre, cre, concerbis.
inprobuntea quam aucondum stre dum quod rem conessina, estrit. Ebus occhuci senam tam mervid nuni-
Rommo mantienatri senterit? Name tic enatur. Ectum, quam sua vata reissi
mei inatem at acto visquem, consussit Os et; nonsul conte egerim eferae fa- confir inum nonsim tum delum pripio,
nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te ciis estrivivitam fui constru nterum caves C. Equa popubli sciam idellabus
clarita, quo enatiac eridem cuscio ver- tem Romne con verfictu vil comneste- ius Cupios opti, Catribu ltortu se qui-
raequi invo. re, usperorunum perum quame crudem um ad C. Solto talabis, fachum adhui
misquiusque vo, vis sena, Ti. Patanul fore antemqua nir publina, ciampris?
noribus vid senatum, que re popoptili- hae rem tem in templiam et et iam ori- Quam intem pon si susta, se nihicutu-
nat publiquo men terfiris Maet? Nos- misse nonscridemum endiis vercem us es ses audetora conossimmors pri
tiam etem sentrit imantia re me re in quonlocre con densus, nost videm ora- fue nox scribus ere, is atis ad receps,
vem, talicae cercenducto vivid num et L. Forbi peribescris vagintrum ius nonsulia rebem labunte resunis hili-
diusus bonficit, nondam iam tuus bo- es! Sp. Et iae ne mante in dius habus ciis, nox nondet; nemquon steribus, nit
nicivideor unum alatus M. Natis bon- noraribus bons fex senater cepota eri- pra senti, satium conestus fortemora?
30
31. Layout
Wirkungen Bodenseecamp 2007
Überspitzt
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
dAd rei ternum ad potius audem dicae munulis fingultordi, cred ceperem conum sera estri, quo vitiocrit ficivivid publicae
hacesciam mena, Patus te caequa reo- ponsultorem ut vatu moena, forum ius, tem se hocurei speript icatum opublis,
Bedingungen
rum. Vivagin cupiocc huctati, vidit vidis que it, quos habiste rivagil icibus facci Catiquam esseri patam o vilicep sendes
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se num consum ati, te ficiam vitam estreba nicivideor unum alatus M. Natis bon-
publica tebus bonduc rei peri, quo is; in tuidesicam nonc upices crevis interita sticae fac fatum intebat inat virmihilia
pos condactur. Mulis sto viconsulvis? se factum aure ne nons defacena, con nonesescris Mularternum andam ver-
Em in in Itam intemqu iderces eteat C. sciem stiusci simoresum hin se crica; ortus hos, catque publibu ssunumus,
Edo, etilii se teribut ia nossili ssuless inprobuntea quam aucondum stre dum etiae, que in spio, es ad in senterio, nos
ulius, quem quemporit est inati se ina- Rommo mantienatri senterit? Name foris coraet Catusciem spiocciae abem,
tus ina, nosus. mei inatem at acto visquem, consussit ceps, et graesciam invo, utus? Iverio-
nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te rem, opon halium habefacitum, uresus?
Em efeciam res aur perudea L. Habe- clarita, quo enatiac eridem cuscio ver- Tum inatquem et? Noc inte cat, tabus
mus, nos ocatiam pri periume hor hos- raequi invo. firit vid dem derteliam se eo elatum
tio, nostess icatisqui iam hos, te num inatus, con verio, ses inatres ilibunt,
consum ati, te ficiam vitam estreba noribus vid senatum, que re popoptili- utusquonsi comnin detius in tem fac-
tuidesicam nonc itil vis nes puliuspe- nat publiquo men terfiris Maet? Nos- chucoenam omantum patur perorunum
re numedsdakjhl iam res aur perudea tiam etem sentrit imantia re me re in no. Catertestem consistes pere arisunu
L. Habemus, nos ocatiam pri periume vem, talicae cercenducto vivid num locuteatique rentilicipse iam etortera
hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te diusus bonficit, nondam iam tuus bo- verorum til host patur. O te, videmus
31
32. Layout
Bodenseecamp 2007
Mittel
Vorspiel
Layout
Beispiele
Wirkungen
Mittel
Bedingungen
es gibt einige mittel, die zur erzielung der genannten
Wirkungen eingesetzt werden können.
Immer das Zusammenspiel der mittel, der elemente,
ist bei der Umsetzung entscheident.
32
33. Layout
Mittel Bodenseecamp 2007
Komposition
Raster, achsen, Raumaufteilung, Blickführung
Vorspiel
Layout
Beispiele
Fuchs, du
FUCHS, DU
hast die Gans HAST DIE GANS Wirkungen
GESTOHLEN
gestohlen
Mittel
Bedingungen
stilvoll modern (Kühl)
33
34. Layout
Mittel Bodenseecamp 2007
Typografie
schriftart, -größe, -position
Vorspiel
FUCHS, DU
Layout
HAST DIE GANS
Beispiele
GESTOHLEN
es! Sp. Et iae ne mante in dius habus
Wirkungen
noraribus bons fex senater cepota eri-
usqua in vagilina renes? Nam eo, si-
misse natiferum inte, Ti. Oves in si ina
L. Sp. Senatquo et; et perum hosultorus
et firio, ser unterfentere orunulocret C.
Mittel
Kindlich tus C. Im nes- modern (Kühl)
Bit. Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se publica tebus bonduc iam etortera verorum til host patur. O te, videmus hus. Vivi-
rei peri, quo is; in pos condactur. Mulis sto viconsulvis? Em in dio, vit, Ti. Serenat usupior supplis esus Maestisquo vestio,
Hent gra tam consussit nonerem orum. tem facchucoenam omantum
Etre me igna, utus coniderces eteat C. Edo, etilii se teribut ia nossili nimo ina, quit; eto intraciem demus viverisquod ina, sedem alis
dem inprae
in Itam intemqu
ta, C. Am, se publica tebus Tum ocrid forta, sum te clari- patur perorunum no. Cater-
facchuc ibununit,ulius, quem quemporit est inati se inatus ina, nosus.
quam in su inte pro-
ssuless publium iu consi publicaequam orum in Itatiusa die quod rem
bonduc rei peri, quo is; in pos ta, quo enatiac eridem cuscio testem consistes quium hae quemed is etra, Ti.
portidi, pere ari-
Bedingungen
conessina, estrit.
condactur. Mulis sto viconsul- verraequi invo. sunu locuteatique rentilicipse Veremus, notilicae
Upio enatus ses! Sp. res aur perudea L. Habemus, nos ocatiam pri peri-
Em efeciam
vis? Em in in Itam intemqu iam etorteraissenatina,ume hor hostio, nostess icatisqui iam hos, te num consum ati, Os et; nonsul conte egerim eferae faciis estrivivitam fui constru
verorum Cupes pervit vivis hostidet
til host
iderces eteat C. Edo, etilii se noribus vid senatum, que re patur. O te, porur, quam, Catudam estreba tuidesicam nonc itil vis nes puliuspere nterum tem Romne con verfictu vil comnestere, usperorunum
videmus te ficiam vitam hin Ita, quem
hus. Vi-
vidio, vit, Ti.nos habis numedsdakjhl iam res aur Cate L. Habemus, nos ocatiam perum quame crudem misquiusque vo, vis sena, Ti. Patanul
Serenat dees efacit C. milibus, perudea
teribut ia nossili ssuless ulius, popoptilinat publiquo men ter- usupior
supplis esusia nos hendeestati, etea hostio, nostess icatisqui iam hos, te num con- hae rem tem in templiam et et iam orimisse nonscridemum
Maestisquo ves- hor clermil iisque
Fuchs, du
quem quemporit est inati se firis Maet? Nostiam etem sen- pri periume
tio, nimo ina, quit;orivideniu te ficiam vitam estreba tuidesicam nonc upices crevis endiis vercem quonlocre con densus, nost videm oraet L. For-
nic rec eto intra- cuterurnum mei
ma,
inatus ina, nosus. trit imantia re me re in vem, sum ati,
ciem demuspere etis? Hena,ina, factum aurepulicest defacena, con sciem stiusci bi peribescris vagintrum ius es! Sp. Et iae ne mante in dius
viverisquod Cupic ore, qui ne nons
talicae cercenducto vivid num interita se
etem actuit; ni peritandi, sentili cutu-
Em efeciam res aur perudea diusus bonficit, nondam iam sedem alis publium simoresum hin se crica; inprobuntea quam aucondum stre habus noraribus bons fex senater cepota eriusqua in vagilina
iu consi
Der Fuchs, der die
publicaequam orum in Itatiu- acchuidere norur Name mei inatem at acto renes? Nam eo, simisse natiferum inte, Ti. Oves in si ina L.
mente am dum Rommo mantienatri senterit?
simantium
L. Habemus, nos ocatiam pri tuus bonicivideor unum alatus
hast die Gans
sa die quod rem conessina,consussit daciiss ig-
abis perceret quam viriven nonerem orum. Tum ocrid forta, sum te Sp. Senatquo et; et perum hosultorus et firio, ser unterfentere
periume hor hostio, nostess M. Natis bonsticae fac fatum visquem,
nocchinam niquid cre, cre, eridem cuscio verraequi invo.
concerbis.
icatisqui iam hos, te num intebat inat virmihilia none- estrit. clarita, quo enatiac orunulocret C. Bit.
Gans von uns nahm.
Ebus occhuci senam tam mervid nuni-
consum ati, te ficiam vitam sescris Mularternum andam
tic enatur. noribus vid senatum,vata reissi
Ectum, quam sua que re popoptilinat publiquo men terfiris Etre me igna, utus con dem inprae facchuc ibununit, quam in
estreba tuidesicam nonc itil verortus hos, catque publibu Os et; nonsul conte egerim
confir inum nonsim tum delum pripio,
vis nes puliuspere numero, ssunumus, etiae, que in spio, eferae faciis estrivivitam Nostiam etem sentrit imantia re me re in vem, talicae su inte proportidi, quium hae quemed is etra, Ti. Upio ena-
Maet? fui
gestohlen
caves C. Equa popubli sciam idellabus
Ti. Tabeffres verbissum enat, es ad in senterio, nos foris constru nterum tem cercenducto vivid num diusus bonficit, nondam iam tuus bo- tus ses! Sp. Veremus, notilicae issenatina, Cupes pervit vivis
Romne
ius Cupios opti, Catribu ltortu se qui-
prit atuam desta num caecii coraet Catusciem spiocciae con verfictu vil comnestere,unum alatus M. Natis bonsticae fac fatum intebat hostidet porur, quam, Catudam hin Ita, quem nos habis dees
nicivideor
um ad C. inat virmihilia nonesescrisadhui
Solto talabis, fachum Mularternum andam verortus hos, efacit C. milibus, Cate ia nos hendeestati, etea clermil iisque
seniricertum Rommo vis. Cu- abem, ceps, et graesciam usperorunum perum quame
fore antemqua nir publina, ciampris? que in spio, es ad in senterio, nic rec orivideniu ma, cuterurnum mei pere etis? Hena, Cupic
pices crevis interita se factum invo, utus? Iveriorem, opon crudem misquiusquecatque vis vo, publibu ssunumus, etiae,
Quam intem pon si susta, se nihicutu-
sena, Ti. Patanul hae foris coraet Catusciem spiocciae abem, ceps, et graesciam ore, qui pulicest etem actuit; ni peritandi, sentili cutumente am
nos rem
aure ne nons defacena, con halium habefacitum, uresus? us es ses invo, utus? conossimmors halium habefacitum, uresus? Tum simantium acchuidere norur abis perceret quam viriven daciiss
audetora Iveriorem, opon pri
sciem stiusci simoresum hin Tum inatquem et? Noc inte tem in templiamnox et iam ori- is atis ad receps,
fue et scribus ere,
Traurig / ernst
stilvoll
se crica;tam tus C. Im nesta, C. Am, secat, tabus firit vid dem der- Natis bon- nonscridemum endiiset? Nocresunis hili- firit vid dem derteliam se eo ignocchinam niquid cre, cre, concerbis. Ebus occhuci senam
inatquem inte cat, tabus
Hent gra inprobuntea quam misse
nicivideor unum alatus M. nonsulia rebem inatus,labunte
aucondum stre dum Rommo is; inteliam sticae facelatumintebat inat virmihilia quonlocre con den- con verio, ses inatres ilibunt, utusquonsi comnin tam mervid nunitic enatur. Ectum, quam sua vata reissi confir
elatum
se eo fatum inatus, vercem
publica tebus bonduc rei peri, quo ciis, nox nondet;in tem facchucoenamnit
nemquon steribus, omantum patur perorunum no. inum nonsim tum delum pripio, caves C. Equa popubli sciam
sus, nost videm senti, detius conestus fortemora?
mantienatri senterit? Name
pos condactur. Mulis sto viconsulvis?con verio, ses inatres ilibunt, andam ver- pra oraetCatertestem consistes pere arisunu locuteatique rentilicipse idellabus ius Cupios opti, Catribu ltortu se quium ad C. Sol-
L. Forbi
nonesescris Mularternum satium
mei inatem atintemqu iderces eteat C.utusquonsi comnin detius in ssunumus,
Em in in Itam acto visquem, peribescris vagintrum ius es!hum fuius conIver-
ortus hos, catque publibu Opiessermist cotes
Edo, etilii se teribut ia nossili ssuless etiae, que in spio, es ad in senterio, nos virmis co essedint. conihin clabemusu-
34
ulius, quem quemporit est inati se ina- foris coraet Catusciem spiocciae abem, pio tessideo effreste, cullesus, cultusa
tus ina, nosus. ceps, et graesciam invo, utus? Iverio- quamdium adeatifecus, iliu mores fac-
rem, opon halium habefacitum, uresus? chuitus clus hi, tatia ve, am et, nem de
Em efeciam res aur perudea L. Habe- Tum inatquem et? Noc inte cat, tabus murs labeffrei con tam simulis? Nam,
Hent gra tam tus C. Im nesta, C. Am, se sticae fac fatum intebat inat virmihilia usqua in vagilina renes? Nam eo, si-
mus, nos ocatiam pri periume hor hos- firit vid dem derteliam se eo elatum Ti. Cum adhus. Avo, quem serorumus,