Steeds meer scholen voor voortgezet onderwijs stappen over op Positive Behavior Support (PBS). Deze methode stelt scholen in staat een veilig en voorspelbaar onderwijsklimaat te creëren dat het leren bevordert. Leerlingen profiteren zo optimaal van het geboden onderwijs. Het Nijmeegse Kandinsky College locatie Malderburchtstraat heeft nu drie jaar ervaring met het schoolbreed inzetten van PBS. Wat is de rol van ouders en de medezeggenschapsraad? Zie artikel van Frederik Smit over Positive Behavior Support in MR Magazine, Actueel magazine voor de medezeggenschapsraad, september 2014, Kluwer, a Wolters Kluwer. business.

1. COVERVSRHnRL
Leerlingen tevreden over Positive Behavior Support
.PBS BIEDT LEERLINGEN
BETER LEERKLIMAAT'
Steeds meer middelbare scholen stappen over op Positive Behavior
Support (PBS). Deze aanpak stelt ze in staat een veilig en voorspel-
baar onderwijsklimaat te creeren dat het leren bevordert. Leerlingen
profiteren zo optimaal van het geboden onderwijs. Het Nijmeegse
Kandinsky College locatie Malderburchtstraat heeft nu drie jaar erva-
ring met het schoolbreed inzetten van PBS. Frederik Smit
BS is gebaseerd op onderzoek
naar aanpal<ken die goed werken
bij gedragsproblemen en sluit aan
bij methoden die scholen in het primair,
voortgezet en speciaal onderwijs al ont-
wikkeld en in huis hebben. Kenmerkend
voor PBS is dat het schoolteam vanuit
gedeelde waarden voor leerlingen een
veilige en positieve leeromgeving schept.
Het team benoemt gedragsverwachtin-
gen, leert gewenst gedrag aan en be-
krachtigt gewenst gedrag. De focus ligt
hierbij op wat goed gaat en docenten tre-
den proactief op richting (groepen) leer-
lingen. De borging van de aanpak is ge-
richt op de gehele school en soms ook op
delen van de buurt, de wijk, het dorp en
het stadsdeel. Daarom betrekken scholen
ouders, jeugdzorg en het samenwerkings-
verband of de ambulante begeleiding
nauw bij de invoering van PBS. Op meer
dan 13.000 scholen in deVerenigde Sta-
ten en op alle scholen in Noorwegen is
PBS ingevoerd. In Engeland en ook in
Nederland neemt het aantal scholen dat
de methode gebruikt toe.Wat is de aan-
trekkingskracht en wat levert het op?
Spullen in orde
Het Kandinsky College locatie Malder-
burchtstraat is een school voor vmbo-t,
(tweetalig) havo en (tweetalig) vwo en
streeft ernaar de in totaal 1500 leeriingen
hoogwaardig onderwijs te bieden in een
veilige leef- en leeromgeving. Sander
Luttje*, afdelingsleider havo en medever-
antwoordelijk voor de invoering van PBS,
geeft aan dat de school er al sinds 2010
mee bezig. 'Ons zorgteam was een paar
jaar geleden op zoek naar instrumenten
om een beter leerklimaat te realiseren
voor de zorgleeriingen met meer struc-
tuur en ondersteuning.We vonden de or-
ganisatie van een aantal zaken te romme-
lig en wilden een strakkere aanpak,zodat
we meer "zorg op maat" konden leveren.
Het team stuitte bij toeval op PBS en re-
aliseerde zich al snel dat deze aanpak in
deze behoefte voorzag.We zijn er in de
onderbouw mee gestart en de focus was
"spullen in orde en bij je hebben". Dit
past bij een kernwaarde van onze school
dat je je verantwoordelijkheid moet ne-
men. We communiceren in een zo duide-
lijk mogelijke taal met de leerlingen wat
we van hen verwachten.' Het is daarbij
natuurlijk belangrijk dat alle leraren op
school zich eenduidig opstellen naar
leerlingen over wat dat gewenste gedrag
is. Luttje licht toe: 'We hebben in team-
bijeenkomsten de PBS-aanpak uitgebreid
besproken. Bijna iedereen stand erachter
dat we ons in alle leerjaren systematisch
zouden richten op gewenst gedrag in
plaats van probleemgedrag. We hebben
onze drie kernwaarden verantwoordelijk-
heid, veiligheid en respect uitgewerkt en
gekoppeld aan gewenst gedrag van leer-
lingen en leraren op school. Dit hebben
MR magazine, nummer 4, juni 2014

2. we voor alle plekken in en om de school,
dus in de klas, maar ook in de gangen, de
aula en op de studiepleinen, duidelijk be-
noemd en zichtbaar gemaakt met picto-
grammen op een poster en in de school
verspreid.'Vervolgens zijn voor de on-
derbouw PBS-mentorlessen ontwikkeld
met voorbeelden, filmpjes en oefeningen
die horen bij de waarden van de school
in verschillende situaties. Bijvoorbeeld
hoe je je gedraagt in de klas en op het
schoolplein. Voor ouders van brugklas-
leerlingen hebben we een speciale avond
georganiseerd om ze over de methode te
informeren. En in de bovenbouw zijn
we gestart met PBS-lessen om leeriin-
gen te leren hoe ze zich optimaal kun-
nen voorbereiden op de lessen en hoe ze
hun huiswerk moeten maken. De leraren
die lesgeven in de bovenbouw hebben
scholing gekregen over hoe om te gaan
met lastige onderwijssituades.'
GeTntegreerde aanpak
Wil Boezen, PBS-coordinator, zorgt voor
de continuiteit en samenhang van PBS
met projecten in de school. 'Het doel is te
komen tot een geihtegreerde aanpak van
het gedachtegoed. Naast de directie en
de PBS-werkgroep betrekken we daarom
ook de teamleiders, het zorgteam, de
mentoren, het onderwijsondersteunend
personeel, de ouders en het samenwer-
kingsverband bij de invoering. Het doel is
Het Kandinsky College is een school met tweetalig onderwijs. Wil Boezen: 'Wij willen onze
kerlingen een brede kijk op de wereld meegeven. Ook hierbij speelt PBS een belangrijke ml.'
een positief leer- en werkklimaat te cree-
ren, dat gaat om meer zaken dan alleen
de lessen en het huiswerk. Zo leren we de
leerlingen bijvoorbeeld ook hoe ze met
afval om moeten gaan tijdens de pauzes
en dat je met zijn alien verantwoordelijk
bent voor een schone omgeving. Dit be-
tekent dat elke week een andere klas cor-
vee heeft tijdens de pauze, maar dat de
pauzerende leeriing wel participeert. Uit-
gangspunt is ook hier dat alles wat je
aandacht geeft, groeit.We geven vooral
positieve aandacht, belonen met compli-
menten en corrigeren ongewenst gedrag
zo min mogelijk.'
Data verzamelen
De leraren zijn via het leerlingvolgsys-
teem Magister op de hoogte van het ge-
wenste en ongewenste gedrag van de
leerlingea. Hierin staat bijvoorbeeld hoe
vaak leerlingen te laat zijn gekomen, uit
de les zijn gestuurd en hun huiswerk niet
hebben gemaakt. Daarnaast geeft Magis-
ter ook een beeld van de interventies die
er zijn geweest om het gedrag te corrige-
ren, van een waarschuwing krijgen tot
nablijven. Het systeem is een belangrijke
gegevensbron. Het is redelijk gemakkelijk
in te vullen voor leraren en het geeft het
PBS-team inzicht in wat goed gaat en
welke interventies nodig zijn. Boezen:
Op basis van de gegevens in Magister
kunnen we in gesprek gaan met de leer-
ling en als het nodig is ook met de ou-
ders. Hierdoor kom je vaak de achterlig-
. gende redenen te weten van het getoonde
gedrag. De insteek is gericht op het on-
dersteunen van de leerlingen in plaats
van straffen. We nemen, als het nodig is,
contact op met het zorgteam om leerlin-
gen extra ondersteuning te bieden, zoals
bijvoorbeeld trainingen op het gebied van
faalangst en examenvrees. Het PBS-team
neemt het initiatief, maar de vakdocent,
mentor of teamleider zorgt voor de inter-
venties. Het is dus een samenspel.'
Resultaten
Boezen geeft aan dat er sinds de invoe-
ring meer nadruk ligt op preventie dan
op reparatie. 'Als klassen bijvoorbeeld op
smdiereis naar Engeland gaan, spreken
we veel duidelijker van tevoren met el-
kaar de spelregels af. Mentoren en leer-
lingen wisselen telefoonnummers uit om
eU<;aar snel te kunnen bereiken en we be-
spreken hoe we met elkaar omgaan, hoe
de leerlingen zich moeten gedragen, wat
de gebruiken van het land zijn en hoe we >
MR magazine, nummer 4, juni 2014

3. coyepveRHnflL
ervoor kunnen zorgen dat we bij elkaar
blijven. Zulke afspraken scheppen duide-
lijkheid en structuur.' Een belangrijk
meerwaarde van de aanpak is volgens
Boezen ook dat leerlingen zich socialer
gedragen binnen een gestructureerde set-
ting met heldere regels. Hierdoor ontstaat
volgens haar een positiever leerklimaat.
'De leerlingen zijn er zelf ook tevreden
over. Een leerling verwoordde het zo:
"Met PBS is het niet strenger, maar wel
meer normaal". Ook de contactea tussen
leraren en leeriingen zijn plezieriger. De
toon van de conversatie is positiever om-
dat er veel meer aandacht is voor wat
goed gaat op school. Dit geldt overigens
ook voor het gedrag van de medewerkers
naar de leerlingen en het onderlinge con-
tact. Er warden meer complimenten ge-
maakt en de inzet van leerlingen wordt
gezien en benoemd. Dat is winst.'
Adviesbevoegdheid
Leerlingen en ouders zijn, samen met het
personeel, via de medezeggenschapsraad
betrokken geweest bij de besluitvorming
om te starten met PBS. De mr heeft ad-
viesbevoegdheid wat betreft de deelne-
ming of beeindiging van deelneming aan
een onderwijskundig project of experi-
ment, dan wel vaststelling of wijziging
van het beleid ter zake (artikel 11, lid e,
WMS). Boezen vertelt: 'De introductie
van PBS was best een ingrijpende zaak.
Het is besproken in het management-
team en met de mr. Nadat we de mr-le-
Sander Luttje
PBS-coordinatorWil Boezen
den hadden geihformeerd over de ins en
outs van PBS is in overleg met de mr be-
sloten de medewerkers hun meniag te
vragen of ze achter de invoering stonden.
De overgrote meerderheid van het perso-
neel was hier voorstander van. We hou-
den de medewerkers ook nauwgezet op
de hoogte van de acties en de resultaten.
We proberen de leerlingen en hun ouders
er ook zoveel mogelijk bij te betrekken.
Sinds kort hebben we ook zogenoemde
PBS-captains, dat zijn klassenvertegen-
woordigers die we hebben aangesteld om
mee te overleggen over de gang van za-
ken op school rond PBS. Dat is nog best
moeilijk met 1500 leerlingen en 56 klas-
sen! We informeren ouders op ouder-
avonden over de gedragsverwachtingen
die hun kinderen op school leren en hoe
ouders thuis zelfhet positieve gedrag van
hun kind kunnen stimuleren. Die ge-
dragsverwachtingen zijn gekoppeld aan
de drie waarden respect, verantwoorde-
lijkheid en veiligheid. Daarnaast hebben
we ouderpanels om in dialoog met ou-
ders te blijven. Ook hier is PBS een van
de onderwerpen. Uiteraard zijn zowel de
mr als de ouderraad hier nauw bij be-
trokken.'
Kanttekeningen
Er zijn onderwijskundigen en ook leraren
die stellen dat het onderwijs door PBS te
veel gericht is op het extern motiveren
van leerlmgen in plaats van uit te gaan
van de intrinsieke motivatie als bron voor
het leren. Een van de pijlers van PBS is
immers het extern bekrachtigen van goed
gedrag, waarmee de focus meer ligt op
extrinsieke dan op intrinsieke motivatie.
Wil Boezen benadrukt dat PBS het sti-
muleren van de intrinsieke modvatie niet
uitsluit. 'Natuurlijk kun je leerlingen sti-
muleren gebruik te maken van hun in-
trinsieke modvatie om zelf initiatieven te
nemen en "zelfsturend" hun leerproces-
sen vorm te geven. De school heeft dan
vooral een faciliterende, stimulerende en
uitlokkende rol.' <
^Sander Luttje was ten tijde van het interview afdelings-
kider havo bij hot Kandinsky College. Sinds begin van
dit schooljaar werkt hij als conrector bij het Stedelijk
Gymnasium Arnhem
<3?T<?P
J. van Kuijk en C. van Rens,
(2013). Positief met en over
PBS. Op weg van een aparte
aanpak naar integratie. ITS,
Radboud Universiteit Nijme-
gen,
T. Scott (2001). A Schoolwide
Example of Positive Behavioral
Support. In: Journal of Positive
Behavioral Interventions. Volu-
me 3,(2).
K. Kuper Inspireert PBS de leer-
ling? Een kritische beschouwing
op vormen van bekrachtigen
binnen PBS. In Nieuw Meester-
schap (2013), (1), 4. Garant: Ant-
werpen.
Dr. Frederik Smit is coordinator
van het Expertisecentrum Ou-
der, school en buurt verbonden
aan het ITS, Radboud Universi-
teit Nijmegen.
MR magazine, nummer 4/ juni 2014