Een artikel van Frederik Smit in MR magazine over cultuurverandering bij peuterspeelzalen en scholen in het primair en voortgezet onderwijs in Vlaardingen en Schiedam. De gemeenten Schiedam en Vlaardingen stimuleren integrale kindcentra/scholen een veranderingsgerichte cultuur te realiseren op scholen, waarbij het gaat om vernieuwing en creativiteit. Interviews met collegevoorzitter Alex Brobbel van Stichting Wijzer en directeur Paul Lakens van Lentiz Life College. De Vlaardingse Stichting Wijzer maakt daarnaast ook gebruik van het in Zweden ontwikkelde ‘hostmanship’ concept. Het innovatieve Schiedamse Lentiz Life College ontwikkelde een gerichte en ontwapenende aanpak om met ouders en leerlingen in gesprek te gaan.

1. COVERVeRHRRL
Scholen Vlaardingen en Schiedam in actie
NAAR EEN ANDERE
CULTUUR
De gemeenten Schiedam en Vlaardingen hebben actieteams inge-steld
op scholen om een cultuurverandering teweeg te brengen. De
Vlaardingse Stichting Wij'zer maakt daarnaast ook gebruik van het uit
Zweden afkomstige hostmanship-concept. hlet innovatieve
Schiedamse Lentiz Life College ontwikkelde een gerichte aanpak om
met ouders en leerlingen in gesprek te gaan. Frederik Smit
en groep leraren en schoolleiders
heeft in September van dit jaar
plannen gepresenteerd om de
kwaliteit van het onderwijs verder te ver-beteren.
In dit plan 'Samen leren: aanbe-velingen
uit het onderwijs' (zie ook www.
facebook.com/samenlerenwijzer) doen de
initiatiefnemers onder meer voorstellen
een verbetercultuur te creeren op scho-len.
De gemeenten Schiedam enVlaardin-gen
zijn hier al enige tijd geleden mee ge-
Collegevoorzitter Alex Brobbel van Stich-ting
Wijzer: 'Leerlingen en oiiders moeten
sich welkom voelen in de school.'
start. Ze stelden actieteams in waarin alle
geledingen van de school zijn vertegen-woordigd
om een cultuurverandering te
introduceren. Bijscholing van medewer-kers
en leidinggevenden van de scholen
maakt deel uit van het veranderingspro-ces.
De begeleiding is er op gericht hen
bewust te maken van hun weerstanden
tegen veranderingen en vaardigheden te
ontwikkelen om te kunnen functioneren
in een veranderingsgerichte cultuur.
Mindset
Het veranderen van een bureaucratische
schoolcultuur, een gestructureerde wijze
van omgaan met informatie en het vol-doen
aan de regels, in een veranderingsge-richte
cultuur waarbij het gaat om ver-nieuwing
en creativiteit, is een lastige
opgave. Het vraagt om een andere mind-set
van de betrokkenen. De gemeenten
streven ernaar de participatiebereidheid
van pedagogisch medewerkers, leraren,
ouders en leerlingen op alle niveaus te ver-groten.
InVlaardingen gaat het aUeen om
de kinderopvang en het basisonderwijs, in
Schiedam is ook het voortgezet onderwijs
hierbij betrokken. Bij kindcentra en scho-len
zijn acdeteams ingesteld met als doel
van en met e&aar te leren om gezamenlijk
het onderwijs te verbeteren vanuit een ge-deelde
onderwijskundige visie op de rela-tie
ouders, school en buurt. ledereen bij
het kindcentrum en op school wordt uit-gedaagd
elkaars vaardigheden te verster-ken
en wederzijds te ondersteunen, zodat
de onderwijsl<waliteit verbetert. Dit ging
StichtingWijzer, waaronder de openbare
scholen inVlaardingen vallen, echter nog
niet ver genoeg. Alex Brobbel, voorzitter
van het college van bestuur, legt uit:
'Scholen zijn gewend van binnen naar
buiten te kijken in plaats van van buiten
naar binnen, dus door de ogen van de ou-ders.
We willen dat scholen zich ontwikke-len
tot gastvrije en klantgerichte schoolor-ganisaties
via het zogenoemde hostman-ship-
concept. Hostmanship is een in Zwe-den
ontwikkelde methode voor het ont-wikkelen
van innovaneve organisaties waar
medewerkers in hun kracht staan, meer
kwaUteit leveren tegen lagere kosten en
klanten exceUente dienstveriening ontvan-gen.
We willen in het onderwijs leeriingen
en ouders het gevoel te geven dat ze wel-kom
zijn in de school. We gaan echt met
MR magazine, nummer 7, november 2014

2. Directeur Paul Lakens van Lentiz Life Col-lege:
'Wij bieden leerlingen een inspirerende
omgeving.'
ouders in gesprek en kijken vanuit hun
perspectief naar onze organisatie en hoe
wij ons posiriefkunnen onderscheiden.'
Serieus nemen
Voorwaarde voor goed hostmanship is
volgens Brobbel dat de organisatie in de
eerste plaats de eigen medewerkers seri-eus
neemt. Je gaat ergens graag werken
als het werk zinvol is en als de werkomge-ving
prettig en professioneel is en ruimte
geeft voor eigen invulling, ontwikkeling
en perspectief. Goede contacten met de
ouders maakt daar een belangrijk deel
van uit. Dit zorgt voor een betrokken
houding en trots binnen de organisatie.
Medewerkers, maar ook ouders en leer-lingen
stellen zich daardoor sneller op als
ambassadeurs van de school.'
Kenmerken van hostmanship zijn een
dienende houding' van het personeel
naar de ouders, verantwoordelijldieid ne-men,
streven naar dialoog, afspraken na-komen
en problemen in een keer oplos-sen.
'De actieteams op onze scholen
hebben in nauwe samenwerking met de
hostmanship-coaches analyses gemaakt
en plannen opgesteld om interactief met
ouders een verbeterculmur in het onder-wijs
te realiseren,' aldus Brobbel.
Warm bad
Ook het Lenriz Life College, een school
voor vmbo en mbo in Schiedam, heeft de
afgelopen jaren hard gewerkt om cultuur-verbeteringen
te realiseren. De school
groeide in vier jaar tijd van 400 naar 1200
leerlingen. Directeur Paul Lakens geeft
aan dat veel van de leerlingen in achter-standswijken
wonen en uit gebroken ge-zinnen
komen. 'We geven leraren, leerlin-gen
en ouders het gevoel van een warm
bad op onze school. Dat betekent grote
betrokkenheid en een gevoel van veilig-heid
in een inspirerende omgeving, zon-der
toegangspoortjes.We willen iedere
leerling oprimale kansen bieden om uit te
groeien tot de persoon die hij of zij in
aanleg is.' Om de talentontwikkeling van
leerlingen optimaal te faciliteren, werkt de
school samen met verschillende partners,
die ook in de school aanwezig zijn. Zo is
in de school een vestiging van de Biblio-theek
Schiedam aanwezig en zijn er elke
middag jongerenwerkers van een wel-zijnsorganisatie
te vinden om leerlingen
na schooltijd te begeleiden.' Lakens bena-drukt
ook de samenwerking met de ou-ders.
'De afgelopen jaren traden we de
ouders met een open vizier tegemoet.
Kernvragen in het intakegesprek met hen
zijn: Hoe zit uw kind in elkaar? Waar lig-gen
zijn kansen en mogelijkheden? Wat
past bij aw kind? Wat past bij zijn karak-ter?
Wat vindt u dat uw kind nodig heeft?
Hoe kunnen we uw l<ind nu helpen?Welk
onderwijs past daarbij? Hoe kunnen we
elkaar helpen? Ouders hebben vaak irre-ele
verwachtingen hebben over het be-roep
dat hun kinderen kunnen gaan uit-oefenen.
Ze denizen bijvoorbeeld dat hun
kind wel arts of verpleegkundige kan wor-den,
terwijl ze nooit zo'n opleiding kun-nen
volgen. Ons doel is duidelijk te krij-gen
welke opleiding bij leerlingen past en
ze leren trots Ie zijn op wat ze doen.'
Wat is jouw droom?
De school wil de leerlingen prikkelen
meer over zichzelfen de eigen simatie na
te denken. 'We leggen leeriingen vragen
voor als: wat is jouw droom en wat wil je
precies bereiken?We sluiten aan bij waar
leerlingen goed in zijn en wat hun passie
is. De leerlingen hebben drie jaar de tijd
om uit te zoeken wat zij willen warden en
proberen alleriei beroepen uit. Om uitein-delijk
het beroep te kiezen dat past binnen
hun mogelijkheden.' Lentiz Life College
heeft een duidelijke visie op hoe medewer-kers
en leerlingen binnen de schoolge-meenschap
met elkaar om moeten gaan.
. De vijfkernwoorden die op posters in alle
lokalen hangen zijn: gastvrij, aandacht,
respect, steun en eerlijkheid. Lakens: 'Je
komt hier niet aUeen om een beroep te le-ren,
maar ook om levenslessen te leren en
een positief zelfbeeld op te bouwen. Het
gaat er om dat je jezelfleert waarderen en
een beeld krijgt wat je wilt bereiken.'
MR magazine, nummer 7, november 2014

3. covepysRHRRL
Innovatieprijs
Lentiz Life College heeft de landelijke innovatieprijs 2013 van het ministerie van
OCW ontvangen. Directeur Paul Lakens kreeg een cheque van staatssecretaris
Dekker overhandigd als blijk van waardering voor de manier waarop zijn school
in het nieuwe schoolgebouw gestalte te geeft aan het onderwijsconcept waarin
talentonnvikkeling centraal staat (zie ook de groene wand op pagina 5).
Succesfactoren naar een
verbetercultuur
1. Beleid ontwikkelen op basis van een
eigen inspirerende visie -Welke doelen
willen we realiseren? Hoe verbinden we
de aanpak van de school en de ouders
met de omringende samenleving? Hoe
hoog leggen we de lat?
2. Zorgen voor een samenhangende en
planmatige aanpak - Hoe kunnen we
planmatig samenhangende activiteiten
ontwikkelen en inspelen op wisselende,
onverwachte situaties? Hoe kunnen we
effectief werkea om het gekozen doel te
verwezenlijken?Wat vinden we belang-rijk?
Wat zijn onze prioriteiten? Wat zien
we als (succes) indicatoren voor de ge-wenste
kwaliteitsslag op basis van meet-bare
doelstellingen per speerpunt?
B.Vinger aan de pols houden en beleid
bijstellen op basis van geconstateerde ef-fecten
- Hoe kunnen we efficient werken
en activiteiten verrichten tegen de laagst
mogelijke kosten? In welke mate zijn de
beoogde schoolprestaties en de sociale
competenties van leerlingen bereikt en
hoe kunnen we deze optimaliseren?
4. Rekening houden met rechten, plich-ten,
wederzijdse verwachtingen en wen-sen
van leraren, ouders en leerlingen -
Hoe lain je eeriijk werken en op een
evenwichtige wijze proberen om te gaan
met de belangen van de betrokkenen?
Hoe zijn op basis van serieuze gesprek-
Betrokkenheid mr
Bij het versterken van de wederzijdse samenwerking mssen ouders en school
speelt de mr een belangrijke rol. De mr heeft recht op informatie en overieg over
het vaststellen, de in'oering en de evaluarie van de beleidsprioriteiten. De mr kan,
via het iniriatiefrecht, het bestuur en/of de schoolleiding vragen met beleidsvoor-stellen
te komen als hij vindt dat er onvoldoende beleid wordt ontn'ikkeld om een
. verbetercultuur te realiseren. De aanpak bij zowel Stichring Wijzer als Lentiz Life
College is er op gericht de mr zoveel mogelijk informeel bij het beleid te betrekken
vanuit het adagium: 'Ii-iformeel als het kan en formeel als het moet'.
ken (wederkerige) afspraken te maken
over een zo optimaal mogelijke commu-nicatie,
samenwerking en inspraak?
5. Stimuleren van actief netwerken - Hoe
leggea we contacten en onderhouden we
ze met (oud-)collega's, leeriingen en ou-ders?
Hoe wisselen we informatie uit met
andere geihteresseerden die ons verder
kunnen helpen?
6. Stimuleren van een open cultuur -Wil
de school denken in termen van 'wij'
(school, ouders en buurt) in plaats van
'wij-zij'?Wil de school opschuiven naar
een opener communicatieculmur?
7. Professionaliseren -Wat kunnen we
verbeteren aan de kwaliteit van leraren
om de kwaliteit van het onderwijs te ver-beteren?
Hoe delen we kennis met colle-ga's,
ouders en leeriingen? <
[^'^
. Covey, S. (2002). Prioriteiten.
Effectieve keuzes in leven en
werk. Contact.
. Gunnarsson, J. & BlohmHos-manshi,
0. (2012). Hostmanship.
De kunst mensen het gevoel te
geven dat ze welkom zijn, Dia-logs
Forloag AB.
. Smit, F. (2012). Ouders en
school. Succesfactoren voor be-trokkenheid,
SWP
. Smit, F. (2014). Medezeggen-schap
en kwaliteitsverbetering
van het onderwijs, SWP
Dr. Frederik Smit is coordinator
van het Expertisecentrum Ou-der,
school en buurt verbonden
aan het ITS, Radboud Universi-teit
Nijmegen.
MR magazine, nummer 7, november 2014