2. Στα ίχνη των οξέων και των βάσεων
Όπως έχουμε δει στην πέμπτη τάξη, τα υλικά σώματα
διακρίνονται σε καθαρά σώματα και μίγματα.
Τα καθαρά σώματα μπορεί να είναι είτε στοιχεία, τα μόρια των
οποίων αποτελούνται από ένα μόνο είδος ατόμων, είτε χημικές
ενώσεις στις οποίες τα μόρια αποτελούνται από διαφορετικά
άτομα.
Το μόριο του νερού είναι μια χημική ένωςη
3. Οι χημικές ενώσεις χωρίζονται σε κατηγορίες ανάλογα με τις
ιδιότητές τους και τη σύστασή τους. Οι τρεις κύριες κατηγορίες των
χημικών ενώσεων είναι:
Οξέα
Ο χυμόσ του
λεμονιού είναι οξύ
Βάσεις
Η μαγειρική ςόδα είναι
βάςη
Άλατα
Η κιμωλία είναι ένα
άλασ
4. Οξέα
Τα οξέα είναι χημικές ενώσεις που έχουν ένα σύνολο κοινών
ιδιοτήτων:
όξινο χαρακτήρα: ξινή γεύση
δίνουν χρώμα στους δείκτες όταν έρχονται σε επαφή μαζί τους
Οξέα περιέχονται στο λεμόνι, στο ξίδι και στα περισσότερα
φρούτα. Εκεί οφείλεται η ξινή γεύση τους. Το κεντρί της μέλισσας
περιέχει οξύ, όπως και τα πικραμύγδαλα.
Οξέα υπάρχουν ακόμη στα αναψυκτικά, στις μπαταρίες των
αυτοκινήτων και σε αρκετά καθαριστικά.
5. Βάσεις
Οι βάσεις είναι χημικές ενώσεις που έχουν ένα σύνολο κοινών
ιδιοτήτων:
Έχουν χαρακτηριστική γεύση (καυστική)
Αλλάζουν το χρώμα των δεικτών με τους οποίους έρχονται σε
επαφή
Αντιδρούν με τα οξέα και δίνουν άλατα
Βάσεις περιέχονται σε πολλά καθημερινής χρήσης αντικείμενα,
όπως η οδοντόπαστα, η μαγειρική σόδα, τα απορρυπαντικά που
διαλύουν λίπη. Η αμμωνία είναι βάση και τη χρησιμοποιούμε στα
τραύματα και στα τσιμπήματα της μέλισσας.
6. Οξέα
Βάσεις
Έχουν όξινη γεύση
Έχουν καυστική γεύση και
σαπωνοειδή υφή
Αλλάζουν το χρώμα των
δεικτών
Αλλάζουν το χρώμα των
δεικτών
Αντιδρούν με τα μέταλλα και
ελευθερώνουν υδρογόνο
Αντιδρούν με τις βάσεις και
σχηματίζουν άλατα και νερό
Αντιδρούν με τα οξέα και
σχηματίζουν άλατα και νερό
Είναι καλοί αγωγοί του
ηλεκτρικού ρεύματος
Είναι καλοί αγωγοί του
ηλεκτρικού ρεύματος
7. Οξέα
Υπάρχουν πολλά είδη οξέων:
Ακετυλοσαλικυλικό οξύ
Ελαϊκό οξύ
Κιτρικό οξύ
Ανθρακικό οξύ
Νιτρικό οξύ
Θειικό οξύ
Υδροχλωρικό οξύ
Φωσφορικό οξύ
Τρυγικό οξύ
Οξικό οξύ
9. Για να καταλάβουμε αν ένα υγρό είναι οξύ ή βάση, ρίχνουμε μέσα του
μια μικρή ποσότητα από μια ουσία που λέγεται δείκτης.
Οι δείκτες είναι ουσίες των οποίων το χρώμα αλλάζει ανάλογα με το ph
του διαλύματος στο οποίο προστίθενται. Ανάλογα με το αν προστεθούν
σε οξύ ή σε βάση οι δείκτες παίρνουν άλλο χρώμα.
Με τον όρο ph εννοούμε τη συγκέντρωση ιόντων υδρογόνου σε ένα
διάλυμα. Αν το ph είναι μικρότερο του 7, τότε το διάλυμα είναι όξινο. Αν
είναι μεγαλύτερο του 7, τότε είναι αλκαλικό (βάση). Αν είναι ίσο με το 7,
τότε είναι ουδέτερο.
10. Το ph
Το ph είναι ένας δείκτης για το πόσο όξινο ή βασικό είναι ένα διάλυμα.
Παίρνει τιμές από 0 έως 14.
Στα όξινα διαλύματα το ph<7
Στα ουδέτερα διαλύματα το ph=7
Στα βασικά διαλύματα το ph>7
11. Σαν δείκτες μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε:
χυμό από κόκκινο λάχανο. Από μωβ, γίνεται κόκκινο με οξύ και
γαλαζοπράσινο με βάση
Το βάμμα του ηλιοτροπίου που γίνεται κόκκινο με οξύ και μπλε με
βάση
Το μαύρο τσάι που γίνεται χρυσαφί με οξύ
Χυμό από κεράσια που γίνεται κόκκινος με οξύ και μπλε με βάση
Αλλαγή χρώματοσ δείκτη ςε όξινο περιβάλλον (αριςτερά)
12. Τα οξέα και οι βάσεις είναι χημικές ενώσεις και τις χρησιμοποιούμε
καθημερινά τόσο στο σπίτι μας όσο και στη βιομηχανία.
Όταν αναμειγνύονται μεταξύ τους, προκαλείται μια χημική
αντίδραση που ονομάζεται εξουδετέρωση. Είναι δε δυνατόν να
προκληθεί ουδέτερο διάλυμα από την αντίδρασή τους.
Κατά την εξουδετέρωση δημιουργούνται νέες χημικές ενώσεις που
ονομάζονται άλατα.
Άλατα του νατρίου: Ανθρακικό νάτριο και θειικό νάτριο
13. Άλατα
Αν σε διάλυμα οξέος ρίξουμε το διάλυμα μιας βάσης σταγόνα
σταγόνα, θα παρατηρήσουμε πως το χρώμα αλλάζει και γίνεται
μωβ. Αυτό σημαίνει πως πλέον δεν υπάρχει οξύ. Το ίδιο θα συμβεί
αν ρίξουμε διάλυμα οξέος σε ένα διάλυμα βάσης.
Και στις δύο περιπτώσεις το οξύ και η βάση δεν εξαφανίζονται.
Απλά αντιδρούν μεταξύ τους και παράγουν άλλα υλικά. Η χημική
αντίδραση ανάμεσα σε ένα οξύ και μία βάση ονομάζεται
εξουδετέρωση. Τα νέα υλικά που παράγονται από την
εξουδετέρωση ονομάζονται άλατα.
Εξουδετέρωςη
14. Τα άλατα δε διαλύονται εύκολα στο νερό και αντίθετα με τα οξέα και τις
βάσεις δεν αλλάζουν το χρώμα των δεικτών.
Το νερό που πίνουμε περιέχει άλατα. Όταν περιέχει μεγάλη ποσότητα
αλάτων το λέμε «σκληρό» και δεν είναι πόσιμο. Όταν πίνουμε «σκληρό»
νερό, τότε τα άλατα συσσωρεύονται στον οργανισμό μας και
δημιουργούν προβλήματα, όπως «πέτρες» στα νεφρά. Επίσης
καταστρέφουν συσκευές, όπως τα πλυντήρια και τα ατμοσίδερα.
Το θαλασσινό νερό περιέχει μεγάλες ποσότητες από άλατα, κυρίως
μαγειρικό αλάτι, το οποίο στη χημεία λέγεται χλωριούχο νάτριο.
Το αλάτι είναι απαραίτητο στον οργανισμό μας, αλλά σε μεγάλες
ποσότητες κάνει κακό.
15. Το γνωστό αλάτι που χρησιμοποιούμε στην κουζίνα μας,
προκύπτει από την εξουδετέρωση του υδροχλωρικού οξέος και του
υδροξειδίου του νατρίου.
Η χημική αντίδραση (εξουδετέρωση) είναι η εξής:
HCL + NAOH
NACL + H2O
16. Τα οξέα και οι βάσεις στην καθημερινή ζωή
Τα οξέα και οι βάσεις χρησιμοποιούνται στην
καθημερινή ζωή μας σε πολλά προϊόντα.
Τα οξέα αντιδρούν με τα άλατα. Για το λόγο αυτό
τα χρησιμοποιούμε για να καθαρίσουμε τα άλατα
που συσσωρεύονται στα μπάνια μας, στις
σωληνώσεις και σε συσκευές όπως καφετιέρες,
σίδερα και πλυντήρια.
Οι βάσεις έχουν την ιδιότητα να διαλύουν τα
λίπη, γι’ αυτό και τα χρησιμοποιούμε για να
καθαρίσουμε τα μαγειρικά σκεύη, τους φούρνους
και τα τζάμια.
17. Κάποια από τα προϊόντα αυτά είναι
εξαιρετικά επικίνδυνα γι’ αυτό και
θέλουν πολλή προσοχή.
Τα οξέα δημιουργούν ατμούς που κάνουν
ζημιά στα μάτια και οι βάσεις είναι
καυστικές και προκαλούν εγκαύματα.
Στις συσκευασίες αυτών των προϊόντων
αναγράφεται
σε
ετικέτες
η
επικινδυνότητά τους.
Η χρήση τους θέλει προσοχή. Φοράμε
γάντια και δεν τα αφήνουμε να έρθουν
σε επαφή με το δέρμα ή τα μάτια μας.
Πρέπει να φυλάσσονται μακριά από τα
μικρά παιδιά.
18. Βάσεις χρησιμοποιούμε και στις
οδοντόκρεμες
για
να
εξουδετερώσουμε τα οξέα που
αφήνουν τα φαγητά στα δόντια μας
και τα οποία προκαλούν τερηδόνα.
Επίσης βάσεις χρησιμοποιούνται στα
αντιόξινα φάρμακα για να
εξουδετερώσουμε τα οξέα του
στομαχιού
μας
και
να
ανακουφιστούμε από τον πόνο.
