1. Theorie en praktijk van
schaliegasboringen in Nederland
Henk Duyverman - Cuadrilla Resources
Aad Kant – Oranjewoud
Inhoud
1. Schaliegas in Nederland (Henk)
2. Aanleg boorlocatie (Aad)
3. Conclusies
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
1

2. IN HET NIEUWS !!
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

3. IN HET NIEUWS!!!
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

4. PROFIEL CUADRILLA
Belangen in Engeland, Nederland en Polen
Specialist in boren naar schaliegas
• 200 jaar ervaring
• State of the art apparatuur
Start met boren in 2010 in Engeland
• Weeton, Singleton, Banks,
• St.Anna’s Road
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

5. WAAR ZIT HET SCHALIEGAS ?

6. ONDERGROND BRABANT
• Ongestoorde schalielagen op de juiste diepte, met de juiste dikte en een rijk
organisch gehalte
• Goede mogelijkheden om op het gasnet aan te sluiten
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

7. DOEL CUADRILLA IN NEDERLAND
Waarde creëren door het aantonen van aanwezigheid van
grote hoeveelheid schaliegas in Nederlandse bodem
Hoe
Door uitvoeren van proefboringen in:
• Boxtel
• Haaren
• Noordoostpolder
Nodig
Vergunning voor proefboring
• Omgevingsvergunning
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

8. BETEKENIS SCHALIEGAS VOOR NEDERLAND
Technisch winbaar volgens Energy Information Administration (VS):
• 481 miljard m3 (EBN 300-500 BCM)
• Waarde € 312 miljard (consumentenprijs aardgas € 0,65 per m3)
• Zonder aardgasbaten: overheidstekort 6,5%
Nederlandse on- & offshore gas reserves:
• 1.230 miljard m3 (1-1-2012)
• 39% toename van reserve bij winning schaliegas
Jaarlijkse Nederlandse gasconsumptie:
• 46 miljard m3
• schaliegas: > 10 jaar langer gasconsumptie van eigen bodem
Aardgasopbrengst voor Nederlandse schatkist in 2011:
• € 12.1 miljard*
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

9. HET HOLLANDSE PROBLEEM
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

10. HOEVEELHEDEN SCHALIEGAS
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

11. DE LAATSTE RESERVEBEREKENINGEN VAN TNO
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

12. VERGELIJKING UK/NEDERLAND
Politiek: 2 Partijen in UK tegenover Consensus (Polderen) in NL
Exploratievergunning in beide landen voor 5 jaar
Winningsvergunning in beide gevallen met een nieuw vergunningtraject
Lokale weerstand: Lijkt sterker en meer actiebereid in UK (Balcombe); in NL
vooral politiek en via gebaande wegen
Vooruitgang schaliegas: in UK al 4 putten geboord en 1 gefracked sinds 2010
Fracken en development goedgekeurd door DECC; nieuwe putten hebben
allemaal een EIA (MER) nodig; in NL proefboringen voor de tweede keer
uitgesteld met 18 maanden
Reserves: 200+ tcf in-place in UK en 200-500 bcm rec. reserves in NL
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

13. WEERSTAND: BEVOLKINGSDICHTHEID
Nederland
Inwoners x miljoen
km2
Nederland
16,8
41,528
=
405
Verenigd Koninkrijk
62,7
242,900
=
257
Australië
21,7
7,741,220
=
<3
313,2
9,629,091
=
< 32
land
Verenigde Staten
Inwoners op 1 km2
Provincie Noord-Brabant (Boxtel/Haaren)
• 497 op 1 km²
Provincie Flevoland (Noordoostpolder)
• 274 op 1 km²
Consequentie van hoge bevolkingsdichtheid
• NIMBY
• Consensus cultuur (polderen)*
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

14. WEERSTAND: REM OP TRANSITIE NAAR DUURZAAM
Milieugroeperingen: winning schaliegas leidt af van focus op
duurzame energie
Mogelijke schadelijke effecten op mens en milieu worden
uitvergroot
Omwonenden/lokale omgeving gevoelig voor schrikbeelden
Lokale politiek kiest voor belangen bewoners = electoraat
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

15. ZELDZAAM: GAS IN GRONDWATER
Herstelbaar
Door permanente monitoring snel te ontdekken en te verhelpen
Te voorkomen
Gebruik van best practices voor ontwerp en bouw boorput
Oorzaak incidenten Verenigde Staten
Slecht ontwerp boorput
Gevolg
Gas vanuit schalie via boorput naar grondwater
In elk geval NIET
Schaliegas in grondwater vanuit ondergrond
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

16. GOEDE PUT VERSUS SLECHTE PUT
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

17. ONZE PUT IN BRABANT
Boren met verbuizingen tot 4.200 meter
Fracken op 3.500 meter
Zes lagen ondoordringbaar gesteentelagen
tussen grondwater en schalielaag*
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

18. ONZE PUT IN BRABANT
Grondwater tot maximaal 300 meter diepte
Vier verbuizingen, met cement geïsoleerd
Eerste verbuizing tot 600 meter,
laatste verbuizing tot bodem boorgat
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

19. FRACKEN
Gebeurt al sinds tientallen jaren in Nederland
• 100 keer op land, 100 keer op zee
Beproefde en veilige technologie
Heeft in Nederland niet geleid tot bodembeweging
In Brabant op minimaal 3.500 meter diepte (3 km onder
grondwaterniveau)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

20. FRACKEN
99,85% water/zand
0,15% glutaaraldehyde en polyacrylamide
Gebruik 12 miljoen liter water
10-30% water hergebruikt
Afvalwater gezuiverd
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

21. ONZE MANIER VAN WERKEN IS VERANTWOORD
We gebruiken nieuwe, moderne boorinstallatie
De boor- en fracktechniek die we toepassen, is conventioneel en
gangbaar in Nederland
We bouwen een veilige boorput
We zijn gehouden aan de strenge Nederlandse wet- en regelgeving
We worden nauwlettend gecontroleerd door Staatstoezicht op de
Mijnen
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

22. SYNERGIE SCHALIEGAS – GEOTHERMIE (WEP)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

23. SYNERGIE SCHALIEGAS – GEOTHERMIE (WEP)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

24. ONAFHANKELIJK RAPPORT WITTEVEEN/BOS, EN HOE
VERDER….
• Klaar in augustus 2013, zeer lijvig (1.000 pp) en degelijk stuk werk
gebaseerd op literatuuronderzoek en interviews (55 vragen)
• Door Minister Kamp 26-08-2013 positief aan de Kamer gepresenteerd
• 1. MER-Commissie gaf oordeel 30-09-2013
• 2. Hoorzitting 2e Kamer gehouden
• 3. MER (lokatie-specifieke studie) voor iedere exploratie-put nodig
• 4. Kamp heeft besloten tot een extra struktuurvisie/Plan-MER, duurt
minimaal 18 maanden
• 5. Vergunningentrajekt kan beginnen laat 2014-vroeg 2015
• 6. Eerste van de drie schaliegasputten laat 2015 ?
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht

25. HET TIJDSPAD NAAR WINNING SCHALIEGAS
2015
evaluatie
gegevens
proefboring
2 tot 6 jaar
bepalen
economisch
winbaar gas
aanvragen
winningsvergunning
start MER
procedure
incl. inspraak
2 jaar
productieklaar maken
van
boorlocaties
besluit
vergunning
20 jaar
creëren banen
(direct en
indirect)
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
gaswinning &
distributie

26. Praktijk - Locatiekeuze
Quick Scan Ruimtelijke Aspecten
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Rijksbeleid
Provinciaal beleid - (Omgevingsplan met bijv. o.a. streekplan,
milieubeleidsplan, waterhuishoudingsplan, verkeer- en vervoersplan)
Gemeentelijk beleid - Bestemmingsplan, Structuurvisie
Archeologie
Flora en Fauna (beschermde natuurgebieden, ecologische hoofdstruktuur)
Waterwingebied of Drinkwaterbeschermingsgebied
Verkeer en ontsluiting
Bodem en bodemdaling
Water (Watertoets)
Landschap
Externe veiligheid - risicokaart
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
26

27. Locatie - Boxtel-1
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
27

28. Locatie - Marknesse-1
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
28

29. Ontwerp boorlocatie
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
29

30. Boortoren op locatie
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
30

31. Frack equipment op locatie
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
31

32. Aanleg boorlocatie - Conductor
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
32

33. Aanleg boorlocatie - Boorkelder
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
33

34. Aanleg boorlocatie –
Goten en hoekwaterbak
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
34

35. Aanleg boorlocatie –
Vloeistofdicht asfalt
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
35

36. Boorlocatie - Geluid
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
36

37. Boorlocatie - Externe veiligheid
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
37

38. Rig op locatie
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
38

39. Boorlocatie – Na de proefboring
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
39

40. Boorlocaties buitenland
USA
USA
Duitsland
USA
Oostenrijk
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
40

41. Fracking
NL
USA
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
41

42. Conclusies & Vragen
1. Boren naar schaliegas kan veilig en
milieubewust
2. Aanzienlijke reserves verwacht
3. Synergie met geothermie mogelijk
4. State of the art boorlocatie ontwerp en al
veel locatiespecifieke studies verricht
5. In overeenstemming met wettelijk kader
6. Eigen gas eerst
Schaliegasconferentie 12 november 2013, Utrecht
42