3. Dövlət borcu
Azərbaycan Respublikasının Qanununda dövlət borcu daxili
və xarici dövlət borcundan ibarət olmaqla respublikamızın
təxirə salınmaz sosial-iqtisadi xərclərinin maliyyələşdirilməsi
və büdcə kəsirinin yerinin doldurulması üçün Azərbaycan
Respublikasının hökumətinin hüquqi və fiziki
şəxslərə,habelə xarici dövlətlərə müvafiq faiz ödənilməklə
qaytarılmlı olan,milli və ya xarici valyuta ilə ifadə edilmiş
borc öhdəlikləridir.
Dövlət borcunun məqsədi isə ölkənin sosial-iqtisadi
inkişafına yönəldilmiş proqramların həyata keçirilməsini
təmin etmək, dövlət büdcəsinin kəsirini örtmək, dövlət
investisiyalarını maliyyələşdirmək və qanunvericiliklə
müəyyən edilən digər məsələlərin həllini reallaşdırmaqdır.
4. Borclanmanın səbəbləri
1
Təbii fəlakətlərin və müharibələrin
maliyyələşdirilməsi;2
3
4
Fövqəladə xərclərin təmin edilməsi üçün borclanma;
İnvestisiyaların maliyyələşdirilməsi üçün borclanma;
Borc ödəmək məqsədilə yenidən borclanma.
5. Dövlət borclarının təsnifatı
Borc münasibətlərində olduğu kimi dövlət
borcunun da ən başlıca xüsusiyyətlərindən biri
onun əhatə etdiyi müddətdir
Müddətinə
görə
Uzunmüddətli
Qısamüddətli
7. Dövlət borclarının təsnifatı
1 Kredit
münasibətləri
2
Qeyri-kredit
münasibətləri
Yaranma xüsusiyyətinə görə dövlət borcları 2 qrupa bölünür
Planlaşdırılmış Planlaşdırılmamış
8. Dövlət borclarının təsnifatı
Daxili borc
Xarici borc
Azərbaycan Respublikası adından Azərbaycan
Respublikasının rezidentləri ilə bağlanmış
müqavilələrin öhdəlikləri üzrə borcdur.
Azərbaycan Respublikası adından Azərbaycan
Respublikasının qeyri-rezidentlər ilə bağlanmış
müqavilələrin öhdəlikləri üzrə borcdur.
Dövlət borcları əldə olunduğu mənbələr baxımından isə daxili və xarici borclar olaraq iki
qrupa ayrılır
9. 01 yanvar 2020-ci il tarixi vəziyyətinə müxtəlif
beynəlxalq maliyyə-kredit qurumları və xarici
banklarla imzalanmış kredit sazişləri çərçivəsində
Azərbaycan Respublikasının birbaşa xarici dövlət
borcu 8.320,0 milyon ABŞ dolları və ya 2019-cu il
üzrə Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 17,3 faizini,
dövlət müəssisələri tərəfindən cəlb edilmiş xarici
borclara verilmiş dövlət zəmanətləri üzrə şərti
öhdəliklər isə 771,0 milyon ABŞ dolları və ya ÜDM-in
1,6 faizini təşkil etməklə, ümumilikdə xarici dövlət
borcu 9.091,0 milyon ABŞ dolları və ya ÜDM-in 18,9
faizini təşkil etmişdir. Xarici dövlət borcu beynəlxalq
maliyyə institutlarından infrastruktur layihələri və
maliyyələşmə proqramları üçün cəlb edilmiş
kreditlərdən, həmçinin beynəlxalq maliyyə
bazarlarında yerləşdirilmiş dövlət qiymətli
kağızlardan ibarətdir.
10. 01 iyul 2020-ci il tarixi vəziyyətinə müxtəlif beynəlxalq
maliyyə-kredit qurumları və xarici banklarla imzalanmış
kredit sazişləri çərçivəsində Azərbaycan Respublikasının
birbaşa xarici dövlət borcu 8.213,2 milyon ABŞ dolları və
ya 2020-ci il üzrə proqnozlaşdırılan 69.900,0 milyon
manat məbləğində Ümumi Daxili Məhsulun (ÜDM) 20,0
faizini, dövlət müəssisələri tərəfindən cəlb edilmiş xarici
borclara verilmiş dövlət zəmanətləri üzrə şərti öhdəliklər
isə 745,0 milyon ABŞ dolları və ya ÜDM-in 1,8 faizini
təşkil etməklə, ümumilikdə xarici dövlət borcu 8.958,2
milyon ABŞ dolları və ya ÜDM-in 21,8 faizini təşkil
etmişdir. Xarici dövlət borcu beynəlxalq maliyyə
institutlarından infrastruktur layihələri və maliyyələşmə
proqramları üçün cəlb edilmiş kreditlərdən, həmçinin
beynəlxalq maliyyə bazarlarında yerləşdirilmiş dövlət
qiymətli kağızlardan ibarətdir. 01 iyul 2020-ci il tarixinə
birbaşa daxili dövlət borcu 1.320,1 milyon manat və ya
ÜDM-in 1,9 faizini, dövlət zəmanəti ilə cəlb edilmiş daxili
kreditlər üzrə şərti öhdəliklər isə 130,0 milyon manat və
ya ÜDM-in 0,2 faizini təşkil etməklə, daxili dövlət borcu
1.450,1 milyon manat və ya ÜDM-in 2,1 faizini təşkil
etmişdir.
11. Dövlət borclarının idarə edilməsi
Dövlət borclarının idarə edilməsi – dövlət
tərəfindən uyğun borc mənbələrinin tapılması,
cəlb edilmiş vəsaitlərin səmərəli şəkildə istifadə
olunmas, onların qaytarılması məqsədi ilə pul
fonlarının səfərbər edilməsi, eləcə də bu
istiqamətdə görüləcək tədbirlərin təşkili və son
nəticədə alınmış borc vəsaitlərinin
qaytarılmasından ibarət tədbirlər kompleksidir.
12. Dövlət borclarının idarə edilməsi mərhələsi
Uyğun maliyyə
mənbəyinin
tapılması
Borc vəsaitlərinin
cəlb olunması
Vəsaitlərin
səmərəli şəkildə
istifadə edilməsi
Borcun
qaytarılması
Pul fondlarının
səfərbər edilməsi
13. Dövlət borclarının idarə olunması prinsipləri
Məcburilik prinsipi.
Risklərin aşağı salınması prinsipi
Şəffaflıq prinsipi
Vahidlik prinsipi
Optimallıq prinsipi
14. Dövlət borcunun idarəetmə metodları
• Dəyişdirmə metodu
• Birləşdirmə metodu
• Əvəzetmə metodu
• İmtina metodu
