Historia e se Drejtes

1. Bizanti-zhvillimi historik
-Krijimi I Bizantit-gjysma e pare e shek.IV, kur perandori
Konstatini I Madh urdheroi shpernguljen e kryeqytetit te
Perandorise Romake prej perendimit ne lindje. Ndersa
formalisht prej vitit 395, kur perandori TEODISIJE e ndau
perandorine ne dy pjese: pjesen perendimore dhe pjesen
lindore. Pjesa perendimore u shkaterrua ne vitin 476, ndersa
pjesa lindore qendron deri ne vitin 1453, kur u pushtua nga
perandoria osmane.
Herakliu-njeri nder perandoret me te njohur te Bizantit.-
vendosja e sllaveve ne Gadishullin Ballkanik,shteti arab,
bullgaret,viti 1054-kisha katolike dhe ortodokse, kryqezatat qe
kisha katolike kishte preteks per clirimin e Jerusalemit nga
turqit selxhuk, dobesimi I Bizantit-serbet me Car Dushanin
1355, kurse ne vitin 1353 u pushtua Konstatinopoja.

2. Vecorite e feudalizmit bizantin
-Krahas bujqesise kane qene mjaft te zhvilluara deget e
tjera, sic jane zejtaria, tregetia, xehtaria etj.
-Qytetet kane qene mjafte te zhvilluara.
-Shek.VII dhe VIII pervec pronaret e medhenj te tokave
paraqiten edhe kisha dhe manastiret.
-Ikonoklasistet bene sekularizmin e pronave kishtare, per
te pasur shteti fonde me te medha te tokes.
-Ikonodula (adhurues te ikonave).
-Njihet Ligji Agrar (Nomos Georgikos)-mbronte pronen te
fshatareve te lire.

3. Rregullimi shteteror
-historia mijevjecare e Bizantit ka ndryshuar por
pushteti autokratik, perandorak me karakter
teokratik dhe me centralizim shteteror.
-pushteti bizantin ka qene monarki despotike
(AUTOKRATIKE) me karakter teokratik. Deri ne
shek.VII qe mban tituj romake (ne gjuhen latine)-qe
quhej imperator, augustus, caesar, pastaj njihen me
tituj grek si bazileus, autokrator etj.
-Monarku (shef I shtetit, pushtetin legjislativ, ekzekutiv,
gjyqesor).

4. -Ekziston kierarki e nepunesve shteteror (mbi 60 klasa
te nepunesve shteteror).
-Funksioni me I rendesishem ka qene llogoteti.
-Perandori juridikisht nuk e njihte trashigueshmerine,
mirpo caktonte vetes bashkpunetor te aferm djalin e
vogel dhe behej kontinuitet I nje dinastie.
-Ne Bizant krahas perandorit, ekziston edhe senati.
(ekzistonte senati I vjeter – Rome dhe I riu ne –
Konstatinopoje), ku ngel vetem ky I riu qe quhej
sinklit. Senatoret kane qene nga shtresa e
privilegjuar.
-keshilli shteteror-konzistoria (kur senati e humb
rendesine).

5. -administrata vendore, qe ndahej ne prefektura,
dioceze dhe provinca.
-ne dysa pjese periferike pjese te vecanta qe quheshin
ekzarhate- ne krye me akzarhun (shef I
administrates civile).
-bashkimi I pushtetit civil dhe atij ushtarak duke krijuar
Themat si njesi themelore te ndarjes administrativo-
territoriale-ne krye qendronte strategu-shef I
administrates civile dhe komandant ushtarak.
-ne Konstatinopoje ne krye te administrates qendron
eparhu.

6. Burimet e se drejtes ne Bizant
-E drejta bizantine ne tre shekujt e pare te saje ajo
realisht ka qene e drejte romake.
-E drejta bizantine kryesisht bazohet ne Kodifikimin e
Justinianit (,,Corpus iuris civiles,,) –qysh nga shek.VII.
Edhe pse vet Justiniani ka thene qe ky kodifikim mos te
pesoje ndryshime, por ky vet e ben ate qe nxori dysa
novela.
-Si burime te se drejtes pra kane qene ligjet dhe
konstitucionet e perandoreve te quajtura novela,
ndersa nga shek.VII keto quhen nomoi apo nomos.
-pervec ketyre si burime te se drejtes paraqiten edhe
nomokanonet dhe bulet.

7. -e drejta zakonore ne Bizant ka qene burim subsidiar.
-Ne Bizant numri me I madh I Ligjeve jane ne forme te
komentimeve, plotsimeve,ndryshimeve dhe te
spastrimeve nga normat e vjetruara te Justinianit.
-Njihen edhe ligje te reja si:
-Ligji Agrar,
-Ligji Ushtarak,
-Ligji detar.
-Ne shek.VIII per nevojat e gjyqtareve nxirret nje
permbledhje zyrtare-ne forme te nje doracaku e
quajtur Eklogu (ne gj.greke zgjedhje).

8. -dinastia maqedonase ne shek.IX e ndal nga perdorimi
Eklogen meqe ishin kunder ikonoklaseve.
-Kjo dinasti ve ne perdorim vepra ligjdhenese si:
-Prohieroni (gj.greke-manual-doracak)
-Epanagoga- ligj qe permban norma nga e drejta
shteterore.(uniteti ne mes shtetit dhe kishes apo
perandorit dhe patrikut).
-Ligji Bazilika (ligj I perandorit) – burim I se drejtes
shek.X-XIII dhe menjanon teresisht Kodifikimin e
Justinianit), e njejta plotsohet me dysa permbledhje
komentesh qe quheshin skalije.

9. • Ne shek.XIV paraqiten nje permbledhje private prej 6
librave, e hartuar nga gjyqtari dhe juristi I njohur grek
Konstantin Armenopulos e quajtur-Heksabiblon.
• Ne Greqi deri ne vitin 1946 u shfrytzua si kod civil.
• Si burim I se drejtes ne Bizant njihet edhe
nomokanonet.(norma te perziera nga ligjet
shteterore dhe normat kishtare ( kanones).Me I
njohur nomokanoni I Fotieut.
• Si burime ne shek.X paraqiten edhe Bulat-krisobulat
(bula te pajisura me vule te arte) qe u leshoheshin
kishave dhe manastireve.

10. • E DREJTA SENDORE
Ne Bizant ka dominuar prona private mbi token
dhe paraqitet ne tri forma:
1.Pronesia private e fshatareve te lire,
2.Pronesia e magnateve(pronareve te medhenj),
3.Pronesia private e popullsise se qytetit.

11. - E DREJTA E DETYRIMEVE
Nuk ka pasur kurrefar ndryshimesh cilesore-per renie. Nga institucioet
detyrimore te Kodifikimit te Justinianit nuk zbatohen fare.
-E DREJTA MARTESORE DHE FAMILJARE
Ndryshime ka pasur ne lidhjen dhe zgjedhjen e marteses, ndersa
marredheniet pronesore juridike ngelin sipas Kodifikimit te Justinianit.
-Marteses I prin fejesa me ritual kishtar.
Kushtet:1.Mosha e caktuar (meshkujt 14 vjec, femra 12 vjec),
2.Pelqimi I bashkshorteve dhe prinderve,
3.Te mos jete ne martese te vlefshme,
4.Pengesa te afersise(te gjakut shkalle 7, 3 here I lejohet lidhje martese)
shkurorzimi:
Cum damno-me fajin e njerit nga bashkshortet dhe
Sine damno-nuk varet nga nga vullneti I bashkshorteve
Rastet: 1.paaftesi pe rmartese, 2.zhdukja pa shenja,3.zenie rob ne lufte,
4.semundje shpirtrore, 5.hyrja ne manastir, 6.perkushtimi per peshkop.

12. • E DREJTA TRASHIGIMORE
-Trashigimia ligjore
-Trashigimia tesamentale
- E DREJTA PENALE
-Njihet pabarazia formale juridike e mases se denimeve.
-Lirohej nga denimi veprat penale te kryera ne afekt, nga
pakujdesia, vrasja e hajnit naten-ne shtepi te huaj, ne
flagrance te kurvnise.
-tentim per te kryer veper penale, nxitje dhe ndikim ne kryerje
denoheshin njesoj si kryesi I vepres penale.
-Recidivistet njekohesisht per cdo paraqitje denoheshin edhe
me rrepte.
-Veprat penale sistemoheshin ne:
1.Vepra penale kunder shtetit,2.religjionit, 3.pasurise, 4.familjes dhe
moralit.

13. • Liojet e denimeve:
• Denimi me vdekje, gjymtimi dhe denimet
trupore, konfiskimi I pasurise dhe debimi nga
vendi.
-Denimi me vdekje ekzekutohej me prerje te
kokes, me varje ose me djegie.

14. Gjyqesia dhe procedura gjyqesore
• Ndyshime ne prceduren penale, ku parimet e
procedures akuzatore u zevendsuan me
parimin e procedures inkuizitore (mundon
mizorisht dike).
• Gjyqtari ka qene I detyruar ti marre ne pyetje
te akuzuarin dhe deshmitarin vec e vec, por
ndaj te akuzuarit perdorej torture ne forme te
institucionalizuar.