1. A cultura castrexa
Continuación do tema 12 (1º ESO): Os pobos prerromanos da Plª Ibérica.

2. 1.- Introdución
Que é Cultura Castrexa?
Denomínase Cultura castrexa ao conxunto de manifestacións
culturais do noroeste da Plª Ibérica entre os séculos IX / VIII
a. de C. e o s. I d. de C. A súa característica máis significativa
é que vivían en poboados denominados castros aos que
deben o seu nome.
Co desenvolvemento da Cultura Castrexa, coinciden no resto
da Plª Ibérica as culturas Celta e Íbera. As tres son as
denominadas “Culturas dos Pobos Prerromanos”.

3. Localización
As características desta cultura localízanse nunha área que
comprende a Galicia actual e que se prolonga cara ao Occidente
de Asturias polo norte e ata o río Douro polo sur (norte de Portugal).
Cultura
castrexa

4. Como recoñecemos a presenza dun Castro?
Un elevado número de castros espállanse aínda hoxe pola
xeografía galega e recoñécense :
Polos restos arqueolóxicos: Polo variado
murallas, vivendas, pezas cerámicas, folclore: lendas de
metalúrxicas, ...) mouros, mulleres
encantadas, ...
A toponimia:
castro,castrillón,
Castriño, “cidá” ...... .

5. Entre os castros máis coñecidos hoxe
podemos citar:
- O de Baroña en Porto do Son ( A Coruña)
- O de Santa Tegra na Guarda,
- O de Viladonga ( Lugo)
- O de Elviña ( A Coruña)
- O de San Cibrao de Lás ( Ourense)
Na comarca do Deza son
importantes os restos de
numerosos castros, case que un
por parroquia.

6. Fontes
Para o estudo desta cultura contamos
con fontes diversas:
Escritas: Etnográficas
de autores gregos
e latinos (Strabón, Plinio, …)
Arqueolóxicas: Folclóricas:
Lendas de mouros, mulleres
Murallas, vivendas, cerámica, encantadas, ....
armas, pezas de arte, .....
Epigráficas: estelas, aras,...

7. 2.- Características da cultura castrexa.
A) É unha cultura de trazos bastante uniformes, aínda que entre
o s. IX a.C. e o s. I d. C. evoluciona a nivel material, económico,
social, político e relixioso en tres etapas:
1ª) Fase inicial, na que enlaza co Bronce Final arredor do século IX a. C.
2ª) Fase de desenvolvemento, s. VI a III a. C.
3ª) Fase de plenitude da cultura castrexa, s. II a. C. a I d. C.
A evolución obsérvase:
Na cada vez maior complexidade dos castros
(vivendas doutra forma, outra disposición, ...)
Na organización social, política e relixiosa coa entrada
de novos deuses
No maior desenvolvemento da agricultura e do comercio.

8. B) O hábitat representado polo castro é o
elemento máis característico.
Que é o castro?
É un poboado, de planta xeralmente redondeada, fortificado
por muralla/s, foxo/s e parapeto/s en disposición concéntrica e pola
ubicación en áreas de fácil defensa como outeiros, aínda que tamén
se atopan en chairas.
No interior da área defendida distribúense as construcións domésticas.
Segundo o seu emprazamento poden ser castros costeiros (situados
en penínsulas) ou de interior (situados en outeiros, ladeiras, ou chairas).
Para a súa ubicación é tamén importante a existencia de terras de
cultivo e de auga.

9. Plano dun castro
costeiro,
o de Baroña ( Porto
do Son),
situado nunha
península
para asegurar a súa
defensa.

10. Castro de Baroña ubicado nunha península para que o mar
axude á defensa. (Porto do Son)

11. Castro de Santa Tegra (a Guarda) .Obserba os restos
das numerosas vivenda.
Vivenda circular

12. Castro de Viladonga ( provincia de Lugo)
Fortificación
Vivendas

13. Como son as vivendas?
As casas, situadas no interior do castro, son de planta
redondeada de entre tres e seis metros. Poden contar
cun vestíbulo. Por influencia dos romanos adoptaron
formas cuadrangulares e unha disposición urbanística.
No interior das casas está o fogar. As cubertas eran de
tipo vexetal recubertas con barro.
Sobre os muros de pedra abríanse as portas.
Non contamos practicamente con elementos arquitectónico de
carácter ritual como templos ou necrópoles.
Tampouco con construcións públicas ( palacios, lugares
de reunión ou para espectácculos).

14. Reconstrución dunha
vivenda
castrexa

15. Reconstrución dunha vivenda
Castro de Santa Tegra

16. C) A economía : de que vivían os castrexos?
-Da agricultura: cultivaban cerais e leguminosas.
- Da gandería: gando bovino, ovino, caprino, de cerda e
cabalar.
- Da pesca e do marisqueo na costa
- Da minaría do cobre, o estaño, o ferro e o ouro.
-Elaboraban os útiles necesarios Artesanía
- Realizaban troque de mercadorías
- Non coñeceron a moeda nin a escritura.
- Seguían a cazar (xabaríns,...) e a recolectar (landras,...)

17. D) A sociedade: Como estaba organizada?
Os principais núcleos de poboación eran os castros que estaban
repartidos por todo territorio.
Cada castro estaba formado por varias familias e organizábase
de xeito independente, tiñan os seus propios deuses e dereito para
rexirse entre eles.
Un conxunto de castros, co seu territorio circundante, podía
formar un populus. Coñecemos o nome dun populus, Galaicos,
do que procede o nome dado polos romanos á provincia do noroeste.
Entre os distintos castros existían relacións, pero non formaban
unha unidade política superior, un Estado.

18. Os autores clásicos, apoiados en restos arqueolóxicos,
propoñen a existencia dunha sociedade dominada polo
carácter guerreiro. Existiría unha xerarquía militar dotada
dun alto valor social e político.
Os restos arqueolóxicos como torques, diademas, … ou
esculturas de guerreiros e armas testimuñan o anterior.
Tamén destacaban as divindades relacionadas coa guerra
como o deus Coso ou Bandua.
A muller parece que desmpeña un significativo papel na
vida e decisións familiares. Pero, a sociedade é patricarcal
e o poder correspondería, probablemte a unha xefatura
militar.

19. Ilustración dun guerreiro
castrexo
Estatua de pedra dun guerreiro
castrexo, Lesenho, Portugal

20. Puñal achado no Castro de Viladonga
(Lugo)

21. E) A relixiosidade
Eran politeístas, contaban cun amplo panteón de divindades.
Algunhas destas eran de carácter local e outras a nivel máis amplo
como os xa citados Coso ou Bandua.
Tiñan divindades relacionadas cos camiños, as augas,
os montes e as forzas da natureza.
Non representaron aos seus deuses, a non ser que as esculturas
de guerreiros sexan tales.

22. F) A arte: a plástica, a cerámica e a ourivería.
1) A plástica. Diferenciamos:
- A decoración arquitectónica de tipo xeométrico entre a que
destaca o Tríscele.
- A escultura zoomórfica: Os verracos
- A escultura antropomórfica: Os Guerreiros e Cabezas
de Guerreiros.
2) A cerámica: Moi abundante e cunha grande variedade decorativa.
3) A ourivería: abundante e fabricada en ouro, prata e
bronce
Torques, arracadas, diademas, ...... .

23. Decoración arquitectónica en pedra: o tríscele calado
achado en Castromao, Celanova.
S. I a. C. -I d. C. de 45 por 46 por 11 cm.
A escultura labrada
en pedra e encaixada
nun dos muros dunha
vivenda castrexa tiña
función relixiosa e de
agoiro.

24. Escultura antropomórfica:
Torso de guerreiro en
pedra encontrado en
Escultura castrexa sedente en pedra
Armeá (Allariz,Ourense) .
encontrada en Xinzo de Limia.

25. Cabeza de guerreiro de Rubiás, Bande
(provincia de Ourense)

26. A CERÁMICA CASTREXA
Fragmentos de
cerámica do
Castro de
Elviña datados
en distintas
fases.

27. A ourivería
Torque articulado do
Castro de Elviña
( A Coruña)

28. Torque de Burela (Lugo) realizado con molde.
S. III- II a. C. ( 2kg. De peso)

29. Arracadas dos Museos de
pontevedra e Ourense