1. Монгол Улсын цөмийн зэвсэггүй бүсийн статусын
хүрээнд хангагдах эрчим хүчний аюулгүй байдал
ба гадаад бодлогын зарим асуудал
Гүйцэтгэсэн : Ц. Мөнхгэрэл МУИС- ОУХС
2009 он

2. Агуулга

3. Дэлхийн хүн ам~ эрчим хүчний
хэрэглээ
 2010 îí ãýõýä äýëõèéí
öàõèëãààí ÝÕЧ-íèé
õýðýãöýý æèëä 2,8 %-èàð
ºñºõ òºëºâòýé áàéíà.
 Äýëõèéí õ¿í àì æèë á¿ð
70-80 ñàÿàð ºññººð 2050
îíä 9 òýðáóìä õ¿ðýõ
õàíäëàãàòàé áàéíà.
 Ýíý ºñºëòèéí 95 %-èàñ
èë¿¿ íü õºãæèæ áàéãàà
îðíóóäàä áàéõ òîîöîî
ãàðч áàéãàà þì.

4. Эрчим хүчний аюулгүй байдал
 Өнөөдөр эрчим хүчний
асуудал зөвхөн эдийн
засгийн асуудал байхаа
больж, улс төрийн
асуудал болж байна.
 Хаана байгаагаас үл
хамааран эрчим хүчний
нөөцөд өөрийн хараа
хяналтаа тогтоох нь Их
Гүрнүүдын гол ашиг
сонирхол, тэдний
хоорондын өрсөлдөөний
талбар болоод байгаа
билээ.

5. Дэлхийн эрчим хүчний салбар

6. Îéðõè Äîðíîä

7. Төв Ази нь нефть, байгалийн хийн 178 тэрбум баррель нөөцтэйгээр
Ойрхи Дорнодын дараах дэлхийн 2 дахь их нөөцтэй бүс нутагт тооцогдож
байна.

9. Äýëõèéí ýðчèì õ¿чíèé
õàíäëàãà
• Äýëõèéí óëñ îðíóóä í¿¿ðñ, íåôòü, Äýëõèéä öºìèéí ýðчèì õ¿чèéã
áàéãàëèéí õèéã àøèãëàí ýðчèì ñîíãîõ íü æèëýýñ æиëä èõñýæ
õ¿чýý ¿éëäâýðëýõèéã õÿçãààðëàæ áàéíà. Ýíý íü:
• Öºìèéí ýðчèì õ¿ч, ñýðãýýãäýõ  Íåôòü, í¿¿ðñ, áàéãàëèéí õèé
ýðчèì õ¿чèéã èõýýð ñîíèðõîõ çýðýã îðãàíèê ò¿ëøíèé äýëõèéí
áîëæ áàéíà. íººö áàãàñч áàéãàà
 Òýäãýýðèéã òýýâýðëýõ çàðäëûã
áàãàñãàõ,
 Ýêîëîãèéí õóâüä öýâýð
òåõíîëîãè àøèãëàõ àñóóäàë
Цөмийн õóðöààð òàâèãäàæ áàéãààòàé
õîëáîîòîé.
эрчим
хүч

10. Ураны хэрэглээний зориулалт
Цөмийн зэвсэг
• Хирошима /Япон/ • АЦС
• Нагасака /Япон/
• Чернобыл ЗХУ
•Япон
•Франц
•Австрали

11. Öºìèéí ýðчèì õ¿ч
 Äýëõèéí öàõèëãààí ÝÕ-íèé
16%
 Õàðèí õºãæèæ áàéãàà
îðíóóäûí öàõèëãààí ÝÕ-íèé
24 %
 Åâðîïûí íýãäñýí îðíóóäûí
öàõèëãààí ÝÕ-íèé 34%

12. Öºìèéí ýðчèì õ¿чíèé ¿íèéã öàõèëãààí ýðчèì õ¿чíèé áóñàä
òºðë¿¿äòýé õàðüöóóëàí àâч ¿çâýë:

13. 1-ð õ¿ñíýãò
Ýíåðãèéí ¿¿ñã¿¿ð¿¿äèéí ¿íèéí õàðüöóóëàëò
Ýíåðãèéí Чàäàë, Õºðºí㺠Öàõèëãààíû
¿¿ñã¿¿ðèéí òºðºë ÌÂò îðóóëàëò, àì ¿íý, öåíò/êÂò
äîëëàð/ êÂò öàã
Íàð 300 20000-30000 100-300
Ñàëõè 300 5000-15000 30-100
Íåôòü 300 3600-5700 7.8-11.5
500 3200-5400 7.1-10.9
Í¿¿ðñ 300 2000-3200 4.9-7.0
500 1600-2800 4.2-6.5
Öºì 300 2700-4100 6.3-7.0
500 1800-3000 4.1-6.0
1-ð õ¿ñíýãòýýñ õàðàõàä èæèë чàäàëòàé ýíåðãèéí ¿¿ñã¿¿ðèéí õóâüä õºðºíãº
îðóóëàëò, öàõèëãààíû ¿íý õýðõýí ÿëãààòàé áàéãàà áîëîí öºìèéí ýíåðãè àøèãëàõ
íü àøèã òóñòàé áàéãààã õàðæ áîëíî.

14. 2-ð õ¿ñíýãò Öàõèëãààí ýðчèì õ¿чíèé õàðüöóóëñàí ¿íý
/2005-2010 îíä/
Öºì Í¿¿ðñ Õèé
Ôðàíö 3.22 4.64 4.74
Îðîñ 2.69 4.63 3.54
ßïîí 5.75 5.58 7.91
Ñîëîíãîñ 3.07 3.44 4.25
Èñïàíè 4.10 4.22 4.79
Àìåðèê 3.33 2.48 2.33-2.71
Êàíàä 2.47-2.96 2.92 3.00
Õÿòàä 2.54-3.08 3.18 -
2-ð õ¿ñíýãòýýñ äýëõèéí çàðèì óëñ, îðíóóäàä öºì, í¿¿ðñ, õèéãýýð
àæèëëàõ öàõèëãààí ýðчèì õ¿чíèé ¿íèéã õàðüöóóëàí ¿ç¿¿ëñíèéã
õàðæ áîëíî.

15. АЦС-ын реакторууд
 Äýëõèé äýýð àíõ öºìèéí
ýðчèì õ¿чíèé ñòàíö 1954 îíä
àæèëëàæ ýõýëñýí
 Îäîîãîîð 32 îðîíä 440 ãàðóé
öºìèéí ýðчèì õ¿чíèé ñòàíö
àæèëëàæ
 Äýëõèéí öàõèëãààí ýðчèì
õ¿чíèé 16-17 %-èéã
¿éëäâýðëýæ áàéíà.
 Äýëõèéí 59 îðîíä 273
ñóäàëãààíû ðåàêòîð àæèëëàæ
áàéíà.

16. Монгол улсын нөхцөл байдал
• Дэлхийн ураны нөөц судлаачдын тооцоогоор 2.2 сая тн
бөгөөд манай оронд нийт нөөцийн 2,8% буюу 61600тн
уран.

17. Монгол улс
Монгол улсын “Цөмийн зэвсэггүй бүс”-ийн статус
Онцлог :
 Цөмийн зэвсэггүй бүс байгуулахын ач холбогдол нь
Монгол бол нэг улсын цөмийн зэвсэггүй статустай
болсон цорын ганц улс юм.

18. Дорнодын ордууд
ЗХУ-ын
Геологийн
яамны
Монголын
геологи-
зураглалын
экспедиц, эрдэм
шинжилгээний
хүрээлэн, бусад
байгуулгууд
оролцон 1970-
1990 он хүртэл
гүйцэтгэсэн.

19. Монголын ураны төлөөх өрсөлдөгчид
Á¿ñ íóòãèéí òýðã¿¿ëýã÷ ã¿ðí¿¿ä
ОХУ
Япон Франц
БНХАУ Австрали

20. ОХУ
Нийт эрчим хүчний хэрэглээгээр дэлхийд АНУ, БНХАУ-ын
дараагаар 3рт ордог байгалийн хий, газрын тос, нүүрсний их
нөөцтэй эрчим хүчний бүх үүсвэрийг үйлдвэрлэн экспортлох
чадвартай цорын ганц орон юм.
БНХАУ
Газрын тос, нүүрсний багагүй нөөцтэй ч, хүн ам болон
эдийн засгийн хурдтай өсөлтийг даган эрчим хүчний хэрэглээний өсөлт
нэмэгдсэн бөгөөд дэлхийн эрчим хүчний хэрэглээний өсөлтийн 49%
ноогддог.
Япон
Эрчим хүчний хувьд бусад улсын нөөцөнд түшиглэдэг.Нефтийн эхний хямралаас
хойш эрчим хүчний хэмнэлттэй орон болохоор зорьж ирсэн. Сүүлийн 30 жилийн
хугацаанд аж үйлдвэрийн салбарын эрчим хүчний хэрэглээг нэмэгдүүлэлгүйгээр,
өөрийн бодот ДНБ-ийг 2 дахин өсгөж чадсан.

21. АНУ
Эрчим хүчний нийт хэрэглээгээр дэлхийд тэргүүлэгч улс. Дэлхийн нийт
хэрэглээний 25%-ийг эзэлж байгаа бөгөөд Одоогоор импортын газрын
тосноос 60%-ийн хамааралтай байгаа бөгөөд цаашид ч өсөх хандлагатай
байна.
Монгол
Байгалийн нөөц ихтэй, Орос, Хятад гэсэн хоёрхон том хөрштэй, дипломат бодлогын
хүрээнд 3 дахь хөршийн бодлогыг сайн хөгжүүлж байгаа орон билээ.
ГХО-ыг татах чиглэлд онцгой анхаарч ирсэн тул их гүрнүүдийн сонирхолыг хөрөнгө
оруулалтын орчин болон геополитикын байрлалаар татаж байна.

22. ОХУ-ын эрчим хүчний стратеги
 Байгалийн хийн нөөц,
олборлолт, экспортоор
дэлхийд тэргүүлэгч.
 Газрын тосны экспортоор
Саудын Арабын дараа 2рт.
 Нүүрс, цахилгаан эрчим хүч,
усны эрчим хүчний
хэрэглээгээр дэлхийд 5рт.
 Нийт эрчим хүчний
хэрэглээгээр дэлхийд АНУ,
БНХАУ-ын дараагаар 3рт.
• Эрчим хүч үйлдвэрлэгч гол
орны хувьд найдвартай, олон
тооны хэрэглэгч улстай байх
нь чухал зорилт болоод байна.

23. ОХУ-ын эрчим хүчний тэнцвэржүүлэх бодлого 2020
• Тиймээс, өнөөдөрийн байдлаар нийт эрчим хүчний экспортын
90%-ийг эзлэж байгаа ЕХ-ны орнууд дахь худалдаагаа
тэнцвэржүүлэхийг зорьж байна.
• Энэ хүрээнд: Ази, Номхон Далайн эрчим хүчний өсөн нэмэгдэж
буй зах зээлд гарах зорилт тавьж байна.
• Дээрх зорилтоо биелүүлэхийн тулд, Сибирь, Алс Дорнодын орд
газрыг ашиглахад их хэмжээний хөрөнгө оруулалт хийх хэрэгцээ
байгаа. / Оросын нүүрсний 70%, газрын тосны тал хувь байдаг
тул Хятадын сонирхол Сибирьт төвлөрч байна/
• Сүүлийн жилүүдэд, Украйн, Беларуст нийлүүлж буй байгалийн
хийн үнийн зөрөлдөөнөөс үүдсэн маргаан дээр гадаад улс төрийн
бодлогоо хэрэгжүүлэх бодлого болгон ашиглаж байна гэж ЕХ
шүүмжлэх болсон.
• Эдгээр хүчин зүйлсийг харгалзан ОХУ нь 2020 он хүртэл
баримтлах эрчим хүчний “ Европ- АНДБН-ийг
тэнцвэржүүлэх”стратегиа боловсруулсан.

24. Хятадын эрчим хүчний дунд хугацааны
гол стратеги нь
• ДНБ-ийг 2020 онд 2000 онтой
харьцуулахад 4 дахин өсгөх
стратегийн зорилтыг
хэрэгжүүлэхэд шаардлагатай
нөөцийг хангахад чиглэж
байна.
Тухайлбал: гадаадын нефть,
байгалийн хийн орд газрыг 3
том компаниар дамжуулан
худалдаж авах, хөрш
зэргэлдээ орнуудаас газрын
тос, байгалийн хий
импортлохдоо шууд
дамжуулах хоолойгоор
“Go West” Хятадад нийлүүлэх гэрээг
байгуулахыг хичээж байна.

25. Япон улсын эрчим хүчний стратеги
• Эрчим хүчний хувьд бусад улсын нөөцөнд
түшиглэдэг.
• Нефтийн эхний хямралаас хойш эрчим хүчний
хэмнэлттэй орон болохоор зорьж ирсэн.
• Сүүлийн 30 жилийн хугацаанд аж үйлдвэрийн
салбарын эрчим хүчний хэрэглээг
нэмэгдүүлэлгүйгээр, өөрийн бодот ДНБ-ийг 2 дахин
өсгөж чадсан.

26. •Байгальд ээлтэй өндөр чанар бүхий технологийг
эзэмшдэг. Жнь: АНУ, Хятад, Энэтхэг 3 улсын
цахилгаан станцын үр ашиг Японы станцын
түвшинд хүрч чадвал нүүрсхүчлийн ялгаралтыг
1.3тн-оор багасгах боломжтой.
•Япон улс 2020 он гэхэд эрчим хүчний үр ашгийг
30%-иар нэмэгдүүлэхийг зорьж байна.
• “Сэрүүн Дэлхий 50” хөтөлбөр
Ойрхи Дорнод, ЗӨА-ийн газрын тос, байгалийн
хийн нийлүүлэлтэээс 90%-ийн хамааралтай байгаа
өнөө үед Төв болон ЗХАзи дахь сонирхол нь Японы
хувьд эрчим хүчний аюулгүй байдлаа хангах нэг
зам юм.

27. Таро Асо-ийн бодлого
• “Торгоны замын
дипломат ажиллагаа.
• Япон улс атомын
эрчим хүчийг
нэмэгдүүлэх
зорилготой байгаа тул
уран импортлох бодот
хэрэгцээ байгаа юм.
• 2006.11.30, ГХС Таро
Асо-ын “ Эрх чөлөө,
хөгжил цэцэглэлтийн
нум ” хэмээх Японы
гадаад бодлогын шинэ
чиглэл.

28. АНУ-ын эрчим хүчний стратеги
• Эрчим хүчний нийт хэрэглээгээр дэлхийд тэргүүлэгч
улс. Дэлхийн нийт хэрэглээний 25%-ийг эзэлж байна.
• Одоогоор импортын газрын тосноос 60%-ийн
хамааралтай байна. Цаашид ч өсөх хандлагатай байна.
• Сүүлийн жилүүдэд АНУ-аас Ойрхи Дорнодод явуулж
буй дайны бодлогын хүрээнд эрчим хүч давхар
дагалдаж байсан гэж хэлж болно. зардал нь 700 тэрбум
ам.доллар
• Мөн Төв Ази дахь АНУ-ын бодлого:Аюулгүй байдал
Эрчим хүч, Ардчилал гэсэн 3 үгээр илэрч байна.

29. АНУ-ын эрчим хүчний стратеги
• 1970-аад оны нефтийн хямралаас хойш АНУ-ын хэрэглээ
20%, импорт 2 дахин өссөн. Ингэснээр 1 баррель нь 20
ам.доллар байсныг 10 жилийн дотор 5 дахин
нэмэгдүүлэхэд хүрсэн.
• Эрчим хүчний аюулгүй байдлаа хангах хүрээнд АНУ-н шинэ
хандлага нь өөрийн дотоодын нөөц газруудынхаа ашиглалтыг
сэргээх хандлагатай байна.
• Б. Обамагийн гадаад бодлогын зөвлөх З. Бзжинский Шатрын
аварга хөлөг Евразируу чиглэсэн бодлого

30. Орос- Хятадын түншлэл ба Монголын
болгоомжлол
• 1996 онд ШХАБ-ыг үүсгэсэн нь Төв азийн орон зай дахь
баялаг байгалийн нөөцийг илрүүлэн эдийн засгийн
хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх зорилгоор байгуулагдсан
нь Орос-Хятадын “стратегийн түншлэл“-ийн суурь
болсон.
• Монгол улс ажиглагчийн статустайгаар оролцдог.
• Уг хоѐр улсын хувьд систем нь задрах вий гэсэн
ижилхэн болгоомжлол байдаг тул хэрвээ Орос-
Хятадын түншлэл цаашид ч өргөжин тэлэх төлөвтэй
байгаа тохиолдолд Монгол улсын хувьд аюулгүй
байдлын асуудал хөндөгдөхгүй гэх баталгаагүй байгаа
билээ.

31. Монгол улс дахь нөлөөлөл
• Тиймээс ОХУ-ын нефть бүтээгдэхүүний
импортоос 96%-ийн шууд хамааралтай байгаа
Монгол улсын хувьд эрчим хүчний аюулгүй
байдлаа хамгаалах стратеги чиглэл
шаардагдана.
• Энэ хүрээнд өнөөдөр их гүрнүүдийн
сонирхолын тавцанд байгаа “уран”-ы нөөцийн
ашиглалтыг хөрш 2 улстай бус гурав дахь
хөршийн хүрээнд хэрэгжүүлэх хэрэгтэй байна.
• / Үүнд: Франц, Япон /

32. Монгол улс дахь нөлөөлөл
• Япон, Франц улсууд нь эрчим хүчний хэрэглээгээ
АЦС-аар хангадаг дэлхийн тэргүүлэх технологитой,
туршлагатай улсууд юм.
• Эрчим хүчний бодлогод нь Уран ашиглалт тэргүүлэх
чиглэлд байдаг энэ хүрээнд цөөн тооны импортлогчтой
байгаа одоогийн байдлаа нэмэгдүүлэн эрчим хүчний
аюулгүй байдлаа хамгаалах зорилготой улсууд юм.

33. Монгол улс дахь нөлөөлөл
• Монгол улс ураны нөөцөөрөө дэлхийд 7р байранд орж
байгаа / хайгуулын ажил хийж байгаа тул цаашид өсөх
бүрэн магадлалтай/ бодот давуу талаараа Орос-
Хятадын стратегийн түншлэлийн хүрээнд учирч болох
эрчим хүчний аюулгүй байдлын сөрөг хандлагыг
Өрнөдын оронтой хамтран ажилласнаар хамгаалах
боломж байна.
• Энэхүү боломжийн суурь бааз нь АНУ-ын Евроазируу чиглэсэн
бодлого, Япон-ын “Эрх чөлөө, хөшжил цэцэглэлтийн нум бодлого”, Франц +
Австрали-ийн эдийн засгийн бодлого -оор хангагдаж байна.
• Дээрх боломж бололцоог бий болгоход Монгол улсын “Уран”-ы чиглэлд
баримтлах хуулийг батлах шаардлага байна.
• Энэ хүрээнд, ОУАЭА-тай хамтран зөвлөмж авч, чиглэлээ тодорхойлох нь чухал
байв.

34. Мохамед Элбарадейн ажлын айлчлалын
үр дүн 2009 оны 4 сар

35. Мохамед Элбарадей
ОЛОН УЛСЫН АТОМЫН ЭНЕРГИЙН АГЕНТЛАГЫН ЕРӨНХИЙЛӨГЧИЙН МУ- ДАХЬ АЙЛЧЛАЛ
цацраг идэвхт ашигт
малтмал
цөмийн эрчим хүчийг Ирэх тавдугаар
ашиглах сар гэхэд Засгийн
тухай Монгол Улсын хуулийн газар хуулийн
төсөл их төслийг хэлэлцэн
сайн болсон. Улсын Их Хуралд
МУ-ын засгийн газраас өргөн барихаар төлөвлөж байна.
Явуулж байгаа үйл ажиллагааг
бүхий л талаар дэмжинэ.
Хууль батлагдвал...

37. Анхаарал тавьсанд баярлалаа