LITERATURE

1. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 1
περιγραφή
αφήγηση
επιχειρηματολογία
Πολυτροπικά κείμενα
Ενότητα 3η

2. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 2
Περιγραφή
Mε τον όρο περιγραφή εννοούμε την αναπαράσταση μέσααπό τον
λόγο χώρων, προσώπων, αντικειμένων, φαινομένων κτλ.
Η περιγραφή ως είδος κειμένου συνδέεται κυρίως με τον ΧΩΡO.
Ακολουθεί πορεία από το γενικό στο ειδικό, από γενικές εικόνες σε
λεπτομερειακές.
Το σημείο περιγραφής μπορεί να είναι σταθερό, όταν ο συγγραφέας μένει
ακίνητος και από εκεί περιγράφει τον χώρο, ή μπορεί να κινείται μέσα
στον χώρο.
Η γλώσσα της περιγραφής χαρακτηρίζεται από σαφήνεια, ακρίβεια,
ζωντάνια και παραστατικότητα.
Άσκηση
Για την οργάνωση και το σκοπό της περιγραφής να συμπληρώσετε τον
παρακάτω πίνακα με βάση το κείμενο « Ας γνωρίσουμε τη Σαλαμίνα»
σελ. 40 του σχ. βιβλίου της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ γυμνασίου:
Θέμα
Είδος
Περιεχόμενο περιγραφής
Γλώσσα- ύφος

3. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 3
Αφήγηση
Mε τον όρο αφήγηση εννοούμε την προφορική ή γραπτή παρουσίαση
ενός γεγονότος ή μιας σειράς γεγονότων, πραγματικών ή φανταστικών.
Η αφήγηση οργανώνεται με άξονα τον χρόνο, αλλά οι καταστάσεις
συνδέονται αιτιολογικά μεταξύ τους.
Η αφήγηση ακολουθεί τη δομή που δίνεται στο παρακάτω σχήμα:
Α. Πληροφορίες για τους ήρωες, τον χώρο, τον χρόνο και
την κατάσταση από την οποία ξεκινά η αφήγηση
Β. Η εξέλιξη της αφήγησης και η έκβασή της
Γ. Η λύση: η κρίση του αφηγητή για το νόημα της
ιστορίας.
Κύριος χρόνος της αφήγησης είναι ο αόριστος, αλλά χρησιμοποιείται και ο
παρατατικός.
Κύριο γνώρισμα της αφήγησης είναι οι συνδετικές λέξεις ή φράσεις που
δείχνουν τη χρονική σειρά των γεγονότων και την αιτιολογική σχέση
μεταξύ τους.
Άσκηση
Για τη δομή και το σκοπό ενός αφηγηματικού κειμένου να συμπληρώσετε
τον παρακάτω πίνακα με βάση το κείμενο «Ιστορία μιας φώκιας» σελ.41
σχ. βιβλίου της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ γυμνασίου.
Τόπος
Χρόνος
Πρόσωπα
Σκοπός δράση
Τελική έκβαση

4. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 4
Επιχειρηματολογία
Σε μια συζήτηση ή σε ένα κείμενο, για να υποστηρίξουμε τις θέσεις
μας ή για να αντικρούσουμε τις θέσεις άλλων,
χρησιμοποιούμε επιχειρήματα. H χρήση επιχειρημάτων μάς βοηθάει να
κατανοήσουμε ποιες θέσεις είναι ορθότερες ή πιο σημαντικές από άλλες
και κυρίως να πείσουμε τους άλλους για την ορθότητα των θέσεών μας.
Αρχικά παραθέτουμε είδη απλών επιχειρημάτων, όπως τα επιχειρήματα
διά μέσου παραδειγμάτων και τα επιχειρήματα με αιτίες, που είναι
συνηθισμένα τόσο στις καθημερινές συζητήσεις όσο και στα «επίσημα»
κείμενα, ιδιαίτερα στον χώρο των κοινωνικών και φυσικών επιστημών,
όπου ανήκει το κείμενο που μελετήσαμε εδώ.
Οι μαθητές να μάθουν να:
 εφαρμόζουν κριτήρια ποιότητας στο λόγο τους
 αποδέχονται την πολλαπλότητα των απόψεων
 κρίνουν, εγκρίνουν ή απορρίπτουν επιχειρήματα
 χρησιμοποιούν επαρκές αιτιολογικό υλικό
 επιλέγουν το κατάλληλο πειστικό λεξιλόγιο
 προσαρμόζουν το ύφος τους στην ανάλογη περίσταση κ.ά.
Τέλος, θα μάθουν να αξιολογούν:
 την οργάνωση των επιχειρημάτων του στον προφορικό ή γραπτό
λόγο
 την ποιότητα, συνοχή και αλληλουχία των ιδεών που εκφράζουν
και
 την πρωτοτυπία των επιχειρημάτων τους.
 Ίσως τότε μπορούμε να ελπίζουμε ότι ο λόγος των μαθητών μας θα
γίνει αποτελεσματικότερος.

5. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 5
Επιχειρηματολογία και περίληψη
Οι μαθητές στην περίληψη ενός επιχειρηματολογικού κειμένου:
 Εντοπίζουν το κεντρικό θέμα
 Συμπυκνώνουν τα κυριότερα επιχειρήματα
 Παραθέτουν το τελικό συμπέρασμα
 Ελέγχουν τη συνοχή του κειμένου χρησιμοποιώντας
συνδετικές λέξεις-φράσεις.
Άσκηση
Για την οργάνωση και την παρουσίαση ενός επιχειρηματολογικού
κειμένου να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα με βάση το κείμενο
«Ανανεώσιμοι φυσικοί και ενεργειακοί πόροι» σελ.42 του σχ. βιβλίου
της Νεοελληνικής Γλώσσας Α’ γυμνασίου:
ΕΕιισσααγγωωγγήή ((ππααρροουυσσίίαασσηη ττοουυ
θθέέμμααττοοςς // ππρροοββλλήήμμααττοοςς))
ΔΔεεδδοομμέένναα
((εεμμππεειιρριικκέέςς ππααρρααττηηρρήήσσεειιςς))
ΑΑιιττιιοολλόόγγηησσηη
((εεππιιχχεειιρρηημμααττοολλοογγίίαα))
ΣΣυυμμππέέρραασσμμαα // κκααττάάλληηξξηη

6. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 6
Περίληψη
Περίληψη είναι ένα κείμενο μικρής έκτασης που αποδίδει με σύντομο και
περιεκτικό τρόπο το περιεχόμενο ενός ευρύτερου κειμένου.
Η περίληψη ενός κειμένου έχει στόχο να πληροφορήσει τους άλλους για
το περιεχόμενο ενός κειμένου. Παρέχει μόνο τα ουσιώδη στοιχεία ενός
κειμένου και παραλείπει τα επουσιώδη. Έχει περιεχόμενο λιτό,
περιεκτικό, πυκνό και σαφές.
Πως γράφω περίληψη
Βήμα 1ο
 Προσεκτική ανάγνωση: Διαβάζω προσεκτικά το κείμενο που
πρέπει να «πυκνώσω».
 Εντοπίζω το θεματικό κέντρο του κειμένου.
 Υπογραμμίζω τις λέξεις – κλειδιά ή τις φράσεις που αποδίδουν τα
βασικά νοήματα του κειμένου.
 Γράφω σύντομους πλαγιότιτλους σε κάθε παράγραφο.
Βήμα 2ο
Γράφω την περίληψη προσεκτικά.
 Γράφω στην αρχή της περίληψης μου μια φράση που να
παρουσιάζει το θέμα του κειμένου κάνοντας αναφορά ή στον
συγγραφέα ή στο θέμα,
π.χ. Στο κείμενο αυτό ο συγγραφέας μας παρουσιάζει την ιστορία μιας
φώκιας ……ή
Στο κείμενο αυτό παρουσιάζεται η ιστορία μιας φώκιας……
Σύμφωνα με το συγγραφέα ……
Κατά την άποψη του συγγραφέα….
 Ακολουθώ τη σειρά του κειμένου
 Συνδέω τους πλαγιότιτλους με συνδετικές λέξεις.
 Το ύφος είναι πληροφοριακό όχι ερμηνευτικό ή σχολιαστικό.

7. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 7
Ως συνδετικές λέξεις χρησιμοποιώ συνδέσμους και λέξεις ή φράσεις
που δηλώνουν:
Προσθήκη: επίσης, επιπροσθέτως, επιπλέον, συμπληρωματικά, ακόμα,
εκτός από αυτό, κ.ά.
αντίθεση :εξάλλου, εντούτοις, όμως, ενώ, αλλά, ωστόσο, μολονότι,
παρόλο που, από την άλλη πλευρά, κ.ά.
χρονική σειρά: μετά, ύστερα, αργότερα, κατόπιν, έπειτα, προηγουμένως,
στο μεταξύ, την ίδια στιγμή, κ.ά.
αιτία : επειδή, αφού, γιατί, γι’αυτό, εξαιτίας, αυτό οφείλεται, ο λόγος
είναι, κ.ά.
έμφαση: ιδιαίτερα, μάλιστα, κυρίως, προπάντων, αξίζει να
υπογραμμιστεί, θα θέλαμε να τονίσουμε, χαρακτηριστικό είναι, κ.ά.
απαρίθμηση: πρώτον, δεύτερον ….αρχικά, στη συνέχεια, ακολούθως,
στην αρχή, πρώτα - πρώτα, κ.ά.
βεβαίωση: βέβαια, ασφαλώς, κατά γενική ομολογία, χωρίς αμφιβολία, το
βέβαιον είναι ότι, είναι γενικά αποδεκτό, αναμφίβολα,
επεξήγηση: δηλαδή, ειδικότερα, με άλλα λόγια, αυτό σημαίνει, κ.ά.
τόπο: πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά, στην άκρη, πέρα, μακριά, κ.ά.
Συμπέρασμα: άρα , επομένως, λοιπόν, συμπερασματικά, καταληκτικά,
όπως φαίνεται, το αποτέλεσμα είναι, κ.ά.
Η περίληψη είναι ένα νέο κείμενο με το ίδιο θέμα και περιεχόμενο αλλά
πολύ μικρότερο σε έκταση.
Δεν χρησιμοποιώ ως πλαγιότιτλο τη θεματική πρόταση ή την κατακλείδα
της παραγράφου.
Δεν αντιγράφω το κείμενο, χρησιμοποιώ πρωτότυπες εκφράσεις ( δικές
μου λέξεις και φράσεις, όχι αυτές του αρχικού κειμένου)
Δεν αλλάζω τη σειρά του κειμένου
Δεν γράφω τα επουσιώδη
Δεν γράφω δικές μου απόψεις

8. ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ Α ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
Επιμέλεια: Ευαγγελία Πατέρα Σελίδα 8
Πολυτροπικά κείμενα
Πολυτροπικό είναι το κείμενο εκείνο που χρησιμοποιεί για τη μετάδοση
μηνυμάτων συνδυασμό σημειωτικών τρόπων. Για παράδειγμα, τα
περισσότερα κείμενα των σχολικών βιβλίων, του ημερήσιου τύπου ή της
τηλεόρασης είναι πολυτροπικά, αφού συχνά συνδυάζουν γλώσσα και εικόνα
ή στην περίπτωση της τηλεόρασης και μουσική. (Ε. Χοντολίδου, Γλωσσικός
Υπολογιστής 1999, 1: 115-117). Ο όρος αναφέρεται ουσιαστικά στην
ποικιλότητα των σημειωτικών συστημάτων που αξιοποιούνται ώστε να
καταστεί δυνατή η διαχείριση ενός τεράστιου όγκου πληροφοριών τις οποίες
δέχεται το άτομο. Η κατάσταση αυτή καθιστά επιτακτική την ανάγκη της
ανάπτυξης μίας νέας δεξιότητας, αυτής του πολυγραμματισμού, ώστε ο
δέκτης των πληροφοριών αυτών να είναι σε θέση να τις επεξεργαστεί
κριτικά.
Επισκεφτείτε:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-A112/337/2293,8736/
https://economu.wordpress.com/%CE%B5%CE%BA%CF%80%CE%B1%CE%
B9%CE%B4%CE%B5%CF%85%CF%84%CE%B9%CE%BA%CF%8C-
%CF%85%CE%BB%CE%B9%CE%BA%CF%8C/%CF%80%CE%BF%CE%BB%
CF%85%CF%84%CF%81%CE%BF%CF%80%CE%B9%CE%BA%CF%8C-
%CE%BA%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%BF/
http://www.greek-
language.gr/greekLang/studies/guide/thema_e1/pop05.html
http://evpatera.blogspot.gr/