Çiçeğin Yapısı ve Çiçek durumları

1. HAZIRLAYAN: ESMANUR ÇETİNKAYA

2. ÇİÇEĞİN MORFOLOJİK YAPISI

3. Her canlı neslini devam ettirebilmek için üremek zorundadır. Bitkilerin
neslini devam ettirebilmeleri için gerekli organları da çiçeklerdir.
Yaratılışları gereği her çiçeğin farklı farklı özellikleri vardır. Üremeyi
kolaylaştırıcı bu özellikler çiçeklerin morfolojik olarak farklılaşmalarına
neden olmuştur. Kimisi bulunduğu yere göre kimisi salgıladığı kokuya
kimisi de cezbedici renkleri ile üremenin devamlılığını sağlamaktadır.

4. Bir çiçek, 4 kısımdan oluşur.
1.Çiçek örtüsü: Üreme organlarını dıştan
sararak onları dış etkilerden korur.
Doğrudan üremeye katılmadığı için
'verimsiz kısım' olarak da adlandırılır.
Dikotil bitkilerde çiçek örtüsü 2 kısımdan
oluşur: Çanak yapraklar(sepal) ve taç
yapraklar(petal).
Çanak yapraklar(sepal): Çiçeğin en
dışındaki yeşil veya kahverengi tonlarında
olan küçük yapraklardır. Bu yapraklar,
çiçek tomurcuk halindeyken onu dış
etmenlerden korur.
Taç yapraklar(petal): Çiçeğin en gösterişli
kısmıdır. Üreme organlarının dışında
bulunur. Gösterişli yapısı ve renkleriyle
birçok canlıyı cezbederek tozlaşmada
önemli bir role sahiptir.

5. Monokotil bitkilerde çiçek örtüsü 'tepal' adı verilen bir kısımdan oluşur.

6. 2.Üreme organları: Üreme işlevini yerine
getirerek neslin devamlılığını sağlar. Bu
nedenle 'verimli kısım' olarak da
adlandırılır.
Erkek üreme organı: Filament (sapçık) ve
anter (başçık) denilen iki kısımdan oluşur.
Filament, anterin çiçeğe tunmasını; anter
ise, polen oluşumunu sağlar. Erkek
organlar topluluğuna da andrakeum denir.

7. Dişi üreme organı
(Ginekeum): Ovaryum
(yumurtalık),
stilus(boyuncuk) ve
stigma(tepecik) olmak
üzere üç kısımdan oluşur.
1. Ovaryum, dişi üreme
organının en alt kısmında
bulunur ve tohum
taslaklarını taşır.
2. Stilus, dişi üreme
organının ortasında
bulunur ve stigmada
çimlenen polenlerin
ovaryuma ulaşmasını
sağlar.
3. Stigma ise, tozlaşma
ile gelen polenlerin dişi
organa tutunmasını ve
çimlenmesini sağlar.

8. Ovaryum, stlilus ve stigma kısımlarından oluşan bir dişi organa “pistil” (=
dişicik) denir. Bir çiçekteki tüm pistillerin topluluğuna ise “GİNEKEUM”
denir.

9. 3.Çiçek sapı: 'Pedisel' olarak da adlandırılan bu kısım, çiçeği taşır. Saplı çiçeklere
'pedisellat çiçek', sapsız çiçeklere de 'sessil çiçek' adı verilir.
4.Çiçek tablası: Tüm çiçek
parçalarının üzerinde
bulunduğu kısımdır.
'Reseptakulum' olarak da
adlandırılır.

10. OVARYUM DURUMLARI

11. Ovaryum da tohum taslakları (ovül) bulunur. Ovaryum karpellerden meydana
gelmiştir. Ovaryumu meydana getiren karpeller tek olabildiği gibi, çok sayıda da
olabilirler.
Ovaryum tek karpelden meydana geldiğinde bu karpelin iki kenarı birbiri ile
birleşmiştir. Birden fazla karpelden meydana gelmişse, karpellerin kenarları
birbiri ile birleşerek tek pistil oluşturmuşlardır

12. KARPEL DURUMUNA GÖRE OVARYUM TİPLERİ
Karpeller serbestse apokarp ovaryum, bileşikse sinkarp ovaryum olarak
adlandırılırlar.
Sinkarp ovaryumlarda karpeller ovaryumun merkezine kadar birleşir, çok gözlü bir
ovaryum meydana gelir. Ovaryumun gözlerine lokulus bölmelerine septum adı
verilir.

13. Bezelye de apokarp ovaryum
görülür.
Citrus türlerinde sinkarp ovaryum görülür.

14. Tohum taslakları, döllenmeden sonra tohumu meydana getiren yapılardır.
Bunlar funikulus adı verilen bir sapla plasentaya bağlanırlar. Tohum taslağı
(ovül), embriyo kesesi ve onu saran nusellus ve nusellusun dışında yer alan 1 veya
2 integumentten oluşur.

15. PLESANTASYON TİPLERİ

20. Abelmoschus esculentus(Bamya)

23. Horned Melon

31. ÇİÇEĞİN DÖLLENME BİYOLOJİLERİNE GÖRE SINIFLANDIRILMASI
Kültür bitkileri çiçek biyolojileri bakımından farklılıklar göstermektedir. Kültür
bitkilerinde olduğu gibi sebzelerde de çiçek tipleri farklıdır. Sebze ve meyvelerde
çiçek biyolojilerine göre sınıflandırılmaktadır.

32. Erselik (Hermafrodit) Çiçekli Bitkiler
Kültür sebzelerinin çoğunda çiçek erselik yapıdadır. Bu grup
sebzelerde erkek ve dişi organlar aynı bitkide ve aynı çiçek üzerinde
bulunur (Erselik çiçek). Çiçek yapıları bakımından domates, biber,
patlıcan, bamya, bezelye, fasulye gibi bir çok sebze bu grup içinde yer
almaktadır.

33. Monoecious (Tek evcikli) Çiçekli Bitkiler
Mısır ve kabakgiller familyası içinde yer alan sebzelerin çoğu bu grup içinde
bulunmaktadır. Erkek ve dişi organları taşıyan çiçekler aynı bitki üzerinde fakat
ayrı ayrı yerlerdedir (Erkek ve dişi çiçek). Kabakgiller familyası içinde bu çiçek
tipi predominanttır. Genellikle bitki üzerinde ilk önce erkek organlı çiçekler, daha
sonra dişi organlı çiçekler oluşur. Hıyar, Kavun, Balkabağı ve Su kabağı gibi
sebzelerde bu çiçek tipi görülmektedir.

34. Dioecious (Çift evcikli) Çiçekli
Bitkiler
Erkek ve dişi organları taşıyan çiçekler
ayrı ayrı bitkiler üzerinde yer
almaktadır. Teorik olarak erkek ve dişi
organ bitki populasyon içinde eşit
oranda bulunmaktadır (Erkek çiçekli +
dişi çiçekli bitkiler).
Kuşkonmaz, keçiboynuzu bu grup
içinde yer almaktadır

36. Birçok çiçekli bitkiler, üremeyi arttırıcı amaç ile çok çiçeklidir. Bu
bitkilerde, çiçekleri taşıyacak olan dallar değişik şekillerde dallanmış,
çiçek sayısı artmıştır. Çiçeklerin dallanmış bir eksen üzerinde teşkil
ettikleri bu topluluklara infloresens (çiçek durumu) adı verilir.

37. Çiçek gövdenin tepesinde bulunduğu takdirde, onun vejetatif
büyümesine son verdirir. Böyle bir çiçek terminal (nihai) bir
çiçektir.(Soğan çiçeği)

38. Gövdenin
yanlarında meydana
gelen çiçekler ise,
bitkinin vejetatif
büyümesine mani
olmazlar, lateral
durumdadirlar,
bunlar bir yaprağın
koltuğundan
çıkarlar, yani aksilar
(eksensel) dir.

39. Çiçek durumları değişik şekilde sınıflandırılır.
Bir sınıflandırma şekli onları basit ve bileşik
diye ikiye ayırmaktadır.
-Basit durumlarda yan eksenler dallanmamıştır.
-Bileşik durumlar ise bir çok basit durumdan
yapılmıştır.

40. İkinci bir sınıflandırma da, çiçek durumları, ana dallanmanın monopodial
veya simpodial olduğuna göre iki grup altında toplanır: rasemoz ve simoz
çiçek durumları.
-Rasemoz çiçek durumlarında monopodyal bir dallanma sistemi vardır,
yani ana eksen daima büyümeye devam eder, yan dallar bu eksenin
yanlarından çıkarlar. Ana eksen, yan dallara daima hakim durumda kalır.

41. -Simoz çiçek durumlarında sinpodyal bir dallanma sistemi vardır. Ana eksenin
büyümesi devamlı değildir. Bu eksen bir çiçekle son bulup bu çiçek olgunlaşırken
alttaki en yakın dal ana ekseni yana iter ve ana dal görevini üzerine alır. Bu dal da bir
çiçekle nihayetlenip büyümesi durduğu zaman, bu çiçek altındaki bir yan dal gene
hakim duruma geçer. Burada hakim bir ana eksen yoktur, daima yan dallar sırasıyla
ana eksen durumunu alır.

42. I. RASEMOZ ÇİÇEK DURUMLARI
Basit veya dallanmış oluşuna göre iki
gruba ayrılır.
Basit ve bileşik rasemoz durumları.
A-BASİT RASEMOZ DURUMLAR (Yan
eksenleri basit olan rasemoz durumlar):
Rasemus (salkım): Ana eksen uzundur,
çiçekler saplıdır ve eksen üzerinde teker
teker bulunur. çiçek sapları hemen
hemen aynı uzunluktadır.
Spika (başak): Ana eksen uzundur, çiçekler
saplıdır ve eksen üzerinde teker teker bulunur.

43. Spadiks (çomak): Ekseni etli ve kalın olan
bir spikadır. Bir spadiks, genellikle spanta
denilen büyük bir brahte tarafından
sarılmıştır.
Amentum(tırtıl, Kedicik): Ana ekseni
eğilebilen, bütün çiçekleri tek eşeyli, aynı
cinste ve periantsız olan, dik veya sarkık,
düşücü spikalardır. amentiferae denilen
bikiler grubunun tipik çiçek durumudur.

44. Strobilus (strobil, kozalak): Brahteleri birbirini örten, çiçekleri tek eşeyli ve aynı
cinste olan kesif bir spikadır.

45. Umbella (şemsiye): Ana ekseni çok kısalmış olan ve böylece saplı çiçekleri aynı
noktadan çıkan bir çeşit salkımdır. Böyle bir durumun tabanında çiçek adedi kadar,
bazen daha az adette brahte bulunur, bazense hiç brahte yoktur. Bu brahtelerin teşkil
ettiği halkaya involukrum denir. Şemsiye durumu, Umbelliflorae takımının
karakteristik çiçek durumudur.

46. Kapitulum (baş): ekseni kısa ve etli olan bir spikadır. Çiçekler sapsızdır.
Kapitulum'un tabanında brahtelerden yapılmış bir involukrum bulunur.
Bu durum, Compositae familyasının tipik çiçek durumudur.

47. Korimbus
(koremb,
yalancı
şemsiye): Alt
çiçeklerinin
sapları,
üsttekilere
nazaran daha
uzun olan,
böylece
çiçekleri aynı
bir düzlem
üzerinde
bulunan kısa
eksenli bir
salkımdır.

48. B-BİLEŞİK RASEMOZ DURUMLAR (Yan eksenleri dallanmış olan
rasemoz durumlar):
Panikula (bileşik salkım): Yan eksenleri dalanmış olan bir salkımdır.
Alttaki yan dallarda dallanma daha fazla, üstteki yan dallar nispeten
basittir. Geniş anlamda panikula terimi, dallanma şekli ve kısmi
durumları ne şekilde olursa olsun, çok dallanmış ve çok çiçekli bir
durumu anlatmak için kullanılmaktadır.

49. Bileşik spkia (bileşik başak): Çiçek
yerinde birer başak taşıyan bir spikadır.
Başlıca Gramineae familyasında tesadüf
edilir.
Bileşik umbella (bileşik şemsiye):
Çiçekleri birer umbella taşıyan şemsiye
durumlarıdır. Umbelliferae familyasının
tipik çiçek durumudur.

50. II. SİMOZ ÇİÇEK DURUMLARI
Burada bir yan dalın ana eksen durumuna geçmesi bahis konusu olduğuna göre,
bu yan dalın tek veya iki karşılıklı veya ikiden fazla vertisillat durumlu oluşu, farklı
simoz durumlar yaratmasına neden olur. buna göre, simoz durumlar 3 grup altında
toplanır.

51. Monokasyum (monochasium): Dallanma Alternandır. Daima birer dal ana eksen
durumunu alır. en basit biri monokasyum 2çiçeklidir. Bileşik monokasyum tipleri iki
grup altında toplanır.

52. a- Birbirini izleyen yan dalların hepsi aynı tarafta bulunur. burada iki şekil vardır:
1.Drepanyum (drepanium): Yan
dalların hepsi aynı plan üzerindedir.
2. Bostriks (bostryx): yan dallar helisel
bir doğrultu üzerindedir.

53. b- Birbirini takip eden yan dallar bir şağa bir sola doğru yönelmiştir.
burada iki şekil vardır:
2. Ripidyum (ripidium): Yan dalların
hepsi aynı plan üzerindedir.
1. Sinsinus (cincinus): Yan dallar aynı plan
üzerinde değildir. Çiçekler iki yakın sıra
üzerine dizilmiş görünür. ana eksen bir
zemberek gibi kıvrıktır (Boraginaceae)

54. 2. Dikasyum (dichasium): Dallar karşılıklıdır. Nihai çiçeğin altındaki
karşılıklı iki dal aynı derecede ve aynı şekilde gelişir. En basit dikasyum
3 çiçeklidir. Bileşik dikasyum durumlarda yan dallar devamlı olarak
kısmi dikasyum teşkil edecek şekilde dallanmıştır. (Caryophyllaceae)

55. 3. Pleiokasyum
(pleiochasium):
Dallar vertisillattır.
nihai çiçeğin
altındaki 3 veya
daha fazla sayıdaki
vertisillat dal aynı
şekilde
gelişir. (Euphorbia)