мэс засал, гэмтэл судлал

1. Э.Загарзүсэм

5.  Түүх
 Nelaton (1834) : coined
osteomyelitis
 osteon (bone)
 -myelo (marrow)
 -itis (inflammation)
 Тодорхойлолт
 Халдварын улмаас
үүссэн ясны үрэвсэл.

6.  Шалтгаанаар нь:
1. Цусан халдварын
гаралтай/гематогенный
2. Гэмтлийн гаралтай
a. Я сны хугарлын дараа
үүссэн
b. Галт зэвсгмйн улмаас
үүссэн
c. Хагалгааны дараа
үүссэн
a. Асептикийн дүрэм
зөрчигдсөнтэй
b. Хагалгааны арга
техниктэй холбоотой
3. Контактны
Зөөлөн эдийн идээт
үрэвсэл гүйцэд
эдгэрээгүйн улмаас
булчингийн дор байгаа
яс үрэвсэх
Контактны остеомиелит
1. Отогенны otos -сонсгол
2. Одонтогенны odontos -
шүд
3. Риногенны rinos –
хамар, үнэрлэх эрхтэн
4. Артрогенны arthritis –
үе

7. 1.Хугацаа
2.Халдварлах зам
 Хурц:
 <2 долоо хоног
 Эрт үе
 Хожуу үе(4-5days)
 Хурцавтар:
 2—6 долоо хоног
 Архаг:
 >6 хоног
Гадаад
• Гэмтэл
• Мэс
заслын
дараа
• Галт
зэвсгийн
Дотоод
• бактеремия

8. Ангилал
 Үүсгэсэн нянгийн төрлөөр нь
A. Өвөрмөц буюу
сүрьеэгийн гаралтай
B. Өвөрмөц бус буюу
идээлүүлэгч нянгаар
үүсгэгдсэн
 Архаг өвчний голомт,
ясны гэмтлээс
 Стрептококк,
стафилококк,
сальмонелл, гэдэсний
савханцар...
 Эмнэлзүйн илрэл, явцаар нь:
1. Цочмог
2. Архаг
Анхдагч – 4 хэлбэртэй –
микробын хүчтэй биш хоруу
чанар
Үрэвссэн эд эсийн эсэргүүцэх
үйлчилгээ
-с хамааран өрнөл багатай
1. Склероз/хатууралт
маягийн
2. Альбуминоз маягийн
3. Хавдар маягийн
4. Буглаат маягийн/
Бродигийн
Хоёрдогч – цусан үжлийн гаралтай
остеомиелитын үлдэц
- оношлогдсон хугацаа
- хийгдсэн эмчилгээ - с

9. Шалтгаан
нярайд:
Staphylococcu
s aureus
Streptococcus
agalactiae
Escherichia
coli
1-ээс дээш нас:
Staphylococ
cus aureus,
Streptococcu
s pyogenes
Haemophilus
influenzae1

10. Зонхилон тохиолдох үүсгэгчид
Organism
 Staphylococcus aureus
 Coagulase-negative staphylococci or
Propionibacterium species
 Enterobacteriaceae species
orPseudomonas aeruginosa
 Streptococci or anaerobic bacteria
 Salmonella species orStreptococcus
pneumoniae
 Comments
• Хамгийн элбэг тохиолддог үүсгэгч
• Гадны биетээр үүсгэгдсэн халдвар
• Ихэнхдээ шархны халдвар болон
хоёрдогч халдварууд
• Хазуулах, шархыг хүний амаар шууд
хүрэлцэхээр цэвэрлэсэн, чихрийн
шижинтэй хүмүүсийн хөл
Хадуур эст анеми

11. Тархалт
 Насанд хүрэгсдийн 20%-д
септик остеомиелит
тохиолддог.
 Стафиллококк халдвар 55%
 Эр > эм
 Автын осол /мотоцикл/
 the increasing use of
orthopaedic fixation devices
 total joint implants.
 Метафиз хэсэгт
тохиолдох нь элбэг
болсон.
 Шилбэнд зонхилон
тохиолддог.

12. 1 . Б О Б Р О В – Л Е К С Н Е Р И Й Н О Н О Л
Э Н Э О Н О Л О О Р Ч Ө М Ө Г Т Я С Н Ы Х Ө Н Д И Й , М Е ТАФ И З
ХЭ С Э Г Т О СТ Е О М И Е Л И Т Ү Ү СД Э Г. Э Н Э Н Ь Ч Ө М Ө Г Т
Я С Н Ы Ц У СА Н Х А Н ГА М Ж , СУД А С Н Ы Б А Й РЛ А Л ТА Й
ХО Л Б О О ТО Й . Э П И Ф И З Б О Л О Н М Е ТАФ И З ХЭ С Г И Й Н
СУД А С Ж И Л Т ГО Г Ц О О Р СО Н ХЭЛ Б Э РТ Э Й Б А Й Х Т УЛ
Т Э Н Д О Р СО Н Б А К Т Е Р И Ц А А Ш И Д Д А М Ж И Х Г Ү Й Г Э Э Р
УД А А Н Х У ГА Ц А А Н Д Б А Й Ж Ч А Д Д А Г.
2 . С . М . Д Е Р И Ж А Н О В Ы Н Х А Р Ш Л Ы Н О Н О Л
Б И Е И Й Н Э С Э Р Г Ү Ү Ц ЭЛ Х А Р Ш И Л Т Ч А Н А Р Н Ь
О СТО Е М И Е Л И Т Ү Ү С ЭХЭД Н Ө Л Ө Ө Л Д Ө Г .
С Е Н С И Б И Л И З А Ц И – ХЭ Т М ЭД Р Э М Т Г И Й Б А Й Д А Л
Шалтгаан , эмгэг жам

13. Шалтгаан, эмгэг жам
1. Дремлюшаяинфекция – зүйрмэглэж буй халдвар
2. Чөмгөнд – үрэвсэл – ацидоз
3. K+ , Ca+2 - ↑, уургын задрал – осмотик гипертензи,
деминерализаци
4. Судас дарагдаж, цусны урсгал удааширч
5. Стаз, некроз – эд эсэд үүснэ
 Чөмөгний хөндийд хүчтэй хатгаж, өрөмдөж байгаа юм
шиг өвдөлт эмнэлзүйд илэрнэ.
 Хими физикийн тэнцвэрт байдал алдагдаж, ясны
бүтэцэд өөрчлөлт илэрнэ.

14. Чөмөгний үрэвсэл
үүсэх
Чөмөг ногоорч
идээлэн чөмөгний
хөндийн гипертензи
үүсэх
үрэвслийн шингэн
ясны сувгаар шахагдах
бичил цоорхой үүсэх
ясны хальсан дор
буглаа үүсэх
Нэвчдэст үрэвсэл
үүсэх
Үхжил үүсэх

15. Эмнэлзүй – Цочмог остеомиелит
Т. П. Краснобаевыи-н ангилал :
1 . Хүнд хордлогот хэлбэр.
 Ерөнхий шинж тэмдэгүүд эхний 2-3 хоногт илэрнэ
2. Септикопиеми байдлаар илрэх хэлбэр
 Хэсгийн болон ерөнхий шинж тэмдгүүд гарна.
3. Дунд зэргийн буюу хэсэгтээ харьцангуй тогтвортой
хэлбэр
 Хэсгийн шинж тэмдэг түрүүлж илрэх бөгөөд 1-2
хоногийн эцэст ерөнхий шинж тэмдэг гарна.

16. Эмнэлзүйн ерөнхий шинж
 Өндөр халууралт 39-39.5
 Тамир тэнхээ сулрах
 Арьс хуурайшиж , өвчтөний уруул омголтон ,
хамрын угалз , хумсны өнгө хөхдүү туяатай
болно.

17. Ү Р Э В СЛ И Й Н УЛ М А АС С И Н О В И Т И Й Н Ш И Н Ж Т Э М Д Э Г
И Л Р ЭХ БОЛ О ВЧ Ү Е Н И Й Ш И Н Г Э Н Ц Э В Э Р БА Й Д А Г.
ТА Ш А А , М Ө Р, Ш А ГА Й Н Ү Е Н Д М Е ТАФ И З ХЭ С Э Г Н Ь
Ү Е Н И Й У У ТА Н Д БА Й Д А Г. Т И Й М Э Э С ЭД Г Э Э Р Ү Е Н Ү Ү Д ЭД
С Е П Т И К А Р Т Р И Т У УД Н Ь О С Т Е О М И ЕЛ И Т БОЛ Ж
БОЛ З О Ш Г Ү Й БА Й Д Г И Й Г А Н ХА А РА Х ХЭ Р Э Г Т Э Й .
ХЭ Р Э В С Е П Т И К Б ОЛ С Н Ы Г ТО Г ТО ОХГ Ү Й
Д А А М Ж РУ УЛ ВА Л Ө ВЧ Т Ө Н ХО РД Л О Г Ы Н Ш О К И Й Н ХА М
Ш И Н ЖТ Э Й БА Й Н А .
Эмнэлзүйн ерөнхий шинж

18. Хэсгийн шинж тэмдэг
 Үрэвссэн яс , чөмөгний орчимд хүчтэй өвдөлт
илэрнэ
 Үе мөчинд хөшингө үүсэх

19. •Ш И Н Ж Т Э М Д Э Г Г Ү Й Ү Е Ү Р Г ЭЛ Ж И Л Ж БОЛ Д О Г
•Х А Р БА РА А Н , Т У РА Н Х АЙ , С О РВ И ТО Й ,
Т ЭЖ Э ЭЛ И Й Н Д У ТА ГД АЛ ТА Й , Ш А РХ ТА Й -
Ш А РХ Н Ь УД А А Н Х У ГА Ц А А Н Д ЭД Г ЭХ Г Ү Й Х Ө Л
•БУЛ Ч И Н Г И Й Н АТ Р О Ф И БОЛ О Н , КО Н Т РА К Т У Р
•Ү Е Э Р Х Ө Ш С Ө Н
•Я С Н Ь З Ө Ө Л Ө Н
•З А Р И М Д А А БУ ГЛ А А Н Ы Х Ө Н Д И Й Т Э Й БА Й Д А Г.
Эмнэлзүй

20.  З А Й З А В С А Р, Ш А РХ Ү Ү С С Э Н
 Д А Х И Л Т Ө Г Ч Б О Л Д О Г
 О Р О Й Д О О И Л Ү Ү Ө В Д Ө Л Т Т Э Й
 Х Э С Э Г ГА З А Р УЛ А Й Х , Х А Л У У РА Х ,
Х А В Д А Х , Х А ВА Г Н А Х , З Ө Ө Л Р Ө Х ,
З Э Р Э Г Ш И Н Ж Т Э Й
 Х А Л Д ВА Р Ы Н О Й Р О Л Ц О О Х Ө Н Д И Й
Ү Ү С С Э Н
Эмнэлзүй

21. Эмнэлзүй – Архаг остеомиелит
1. Субъектив шинж
2. Объектив шинж
1. Өвдөлт-оройдоо шөнө голдуу эхэлдэг
2. Халууралт-субфибриль
3. Нойр муудах
4. Толгой өвдөх
5. Их цочромтгой/ тогтворгүй байдал бий болох
6. Эцэж турах-
7. Гэдэс өвдөх

22. Оношлогоо
1. Ерөнхий
1. Ерөнхий үзлэг, өвчний түүх
2. Лабораторийн шинжилгээ
3. Зүрх судас, амьсгалын эрхтний эмгэгийг шалгах шинжилгээ
2. Тусгай
1. Рентген /2 байрлалаар/Цочмог остеомиелитын үед ясны
хальс хөндийрсөнөөс нимгэн , хавтгай сүүдэр
харагдана.
2. СТ хийх боломжгүй бол рентгенийг өсгөж авах
3. СТ эсвэл MRI/СТ хийх боломжгүй бол рентгенийг өсгөж авах/
4. Ясанд хатгалд хийх
5. ШЕШ – гиалинури, цилиндрури
6. Идээт цоорхойноос гарч байгаа зүйлийг хянана
7. Цоорхойноос гарч байгаа идээнд шинжилгээ хийж нянгийн
төрлийг тодорхойлуулна
8. Цусанд – альфагемолизин, фагоцитариндекс
9. Остеомедуллаграфи
10. сцинтографи /Изотип ашиглан үрэвссэн ясны зүраг авах /

23.  Л Е Й К О Ц И Т О З > 2 0 0 0 0
 Ц У С Н Ы А Р И У Н Ч А Н А Р –
Б А К Т Е Р Е М И Я , Я Л А Н Г У Я А
Х А Л У У Н Т А Й , Ч И Ч Р Ү Ү Д Э С Т Э Й Ү Е Д
Ц У С Н Ы А Р И У Н Ч А Н А Р Ү З Э Х Э Д .
 Х А Т Г А Л Т – Х А М Г И Й Н З Ө Ө Л Ө Н
Х Э С Э Г Т Я С Н Ы З Ү Ү Г Э Э Р Х А Т Г А Л Т
Х И Й Н Э . З У У Р А Л Д С А Н Ө Т Г Ө Н И Д Э Э
Г А Р Ч И Р Н Э .
 И Д Э Э Н Д Ш У У Д Н А А Ц Б Э Л Т Г Э Н
Б У Д А Н Х А Р А Х Б У Ю У Ө С Г Ө В Ө Р Л Ө Ж
Ү Ү С Г Э Г Ч , Т Ү Ү Н И Й А Н Т И Б И О Т И К
М Э Д Р Э Г Ч А Н А Р Ы Г Т О Д О Р Х О Й Л Н О .
Лаборатори

24. •ЭХ Н И Й 1 - 2 Д ОЛ О О ХО Н О Г Т
Ш И Н Ж И Л Г Э Э Н Д Ш И Н Ж
Т Э М Д Э Г Г Ү Й
•Э С Р Э Г ТА Л Ы Н Э Р Ү Ү Л М Ө Ч И Й Н
Я С ТА Й СА Й Н Х А Р Ь Ц У УЛ А Н
Х А Р ВА Л Э М Г Э Г С Ү Ү Д Э РЖ И Л Т
И Л Э Р Ч Б ОЛ Н О .
•Х У Р Ч Ү Е Д Э Э Р Е Н Т Г Е Н Д ТОД
Х А РА ГД А Н А . Э Р Т Ү Е Д
О Н О Ш Л ОХОД Т Ө В Ө Г Т Э Й .
•Я С Н Ы Д Е С Т РУ К Ц Н Ь Ө ВЧ И Н
А РХ А Г Ш СА Н Ү Е Д
ТОД О РХО Й Л О ГД О Н О .
Рентген

26. R A D I O I S O T O P I C – G A 6 7 , I N 1 1 1
Бусад
Зөөлөн эдийн
өвчнөөс -
Ялган
оношлогоо

27. M O R R E Y A N D P E T E R S O N ’ S
Ш А Л Г У У Р
Оношлогоо
гарцаагүй- эмгэг төрөгч эдийн
шинжилгээнд илэрсэн
магадгүй- цусанд нян эерэг, эмнэл зүйн
болон багажийн шинжилгээнд
остеомиелит илрэх
болзошгүй- эмнэл зүй багажийн
шинжилгээнд остеомиелит байж
магадгүй, антибиотик эмчилгээнд үр
дүнтэй
Peltola and vahvanen’s шалгуур
-хатгалтаар идээтэй
-ясны хатгалт эсвэл цусанд нян
илэрсэн
-остеомиелитын эмнэлзүйн өвөрмөц
шинжүүд тод илэрсэн
-рентген шинжилгээнд
остеомиелитын шинж илэрсэн
*--2 нь илэрвэл оношийг тавина

28. 1 . ХУ Р Ц Ө ВД Ө Л Т Т Э Й , ХО РД Л О Г Ы Н БА Й Д А Л ТА Й
2 . ХЭ С Г И Й Н Ш И Н Ж И Л Э Р С Э Н , Т Э Р М Ө Ч Ө Ө
ХӨ Д Ө Л Г Ө Х С О Н И РХОЛ Г Ү Й БУ Ю У З О В И У Р ТА Й
3 . Г Ү Н Х Э С Э Г Т З Ө Ө Л Ө Н Т Э М Т Р Э Г Д Э Х
4 . Л Е Й К О Ц И Т О З > 2 0 0 0 0
5 . Э М Г Э Г Т Ө Р Ө Г Ч Т О Д О Р Х О Й Л О Г Д С О Н
T C 9 9 M S C A N I N G
C T O R M R I
Эрт үеийн оношлогоо

29. Ясны хатгалт хийх
 Чөмөгт яс үрэвссэн байвал :
1 . Даралттай хар хүрэн өнгийн цус гарна .
2. хар хүрэн өнгийн цусны гадна хэсэгт
“тосон толбо “ харагдана .
3. хатгалтаа ашиглан чөмөгт ясны чөмөгний
хөндийн даралтыг хэмжинэ .
4. Булингартсан шингэн өвчний эхний үед
илэрнэ .

30.  Чөмөгт ясанд хатгалт хийснээ ашиглан йод агуулсан
тодосгоч усан уусмал шахаж чөмөгт ясны зураг авах
рентген шинжилгээ
 Хатгалт хийсэн зүүгээрээ 10-20 мл тодруулагч бодис
аажим шахана .
 Үүний дараа 20-30 минут хүлээж байгаад рентген
зураг авна.
 Ясны хөндийн даралт их байгаа тохиолдолд
чөмөгний хөндийд тарьсан тодоруулагч бодис
шимэгдэж арилаагүй байх бөгөөд чөмөгний хөндийн
дагуу тахиралдаж , мушгиралдан , долгионтож тогтсон
байна .

31.  Нууран шинж : үрэвссэн шингэн хурж тогтсон хэсэгт
тодруулагч бодис тэр хэлбэрээр нь дугуй, дугараг
зураглал өгч тогтсон нь рентгенд харагдах

32. ЦЕШ
 Лейкоцитоз дунджаар 15000 -20000
 Нейтрофилез илэрч
 Эозинофил , моноцитын тоо багасна.
 Улаан эс , гемоглобин , альбумин багасана.

33. Эмчилгээ
 Остеомиелитийн эмчилгээний ерөнхий
зарчим:
 Остеомиелит нь архаг ужиг явцтай, олон
жилээр үргэлжлэн бүрэн гүйцэд эдгэрэхгүй
явсаар өвчтний эрүүл мэнд амь насанд аюултай
элдэв хүндрэл үүсгэдэг бөгөөд эмчилгээний үр
дүн нь олон зүйлээс шалтгаалдаг. Үүнд:

34. 1. Уг өвчнийг цаг алдалгүй эрт оношлож чадсан уу
2. Цусан үжлийн остеомиелитийн эхний үед
хийгдэх эмчилгээ иж бүрнээр хийгдэж чадсан
эсэх
3. Цаг алдалгүй эхний 3-4 хоногт амжиж
остеоперфораци, остеотрепанаци хийсэн эсэх
4. Өөрөөр хэлбэл чөмөгт ясны хөндийд үүссэн
гипертензийг арилгаж , улмаар идээт үрэвсэл
чөмөгний хөндий дагаж тархахыг зогсоож
чадсан эсэх олон зүйлүүдээс шалтгаална.

35. Эмчилгээ
 1. Мэс заслын эмчилгээ
 2. Зөв хослолоор оновчтой сонгосон антибиотик
эмчилгээ
 3. Хордлого тайлах , цус багадалтыг арилгах ,
уураг дутагдалыг нөхөх эмчилгээ хийнэ .
 4. Биеийн эсэргүүцэл тамир –тэнхээ , дархлаа
сайжруулах эмчилгээ хийнэ .

36. Цусан үжлийн цочмог остеомиелитийн иж бүрэн
эмчилгээ
1. Зөв сонголт хослолоор эрчимтэй хийгдэх
антибиотик эмчилгээ
2. Цаг алдаагүй эрт хийгдэх ранная
остеоперфораци буюу остеотрепанаци
3. Нярай болон балчир хүүхдүүдэд “остеопункци”
хийх шаардлагатай.
4. Хордлого тайлах болон уургийн электролитын
тэнцвэр алдагдлыг зохицуулах эмчилгээ
5. Дархлаа сайжруулах эмчилгээ
6. Бусад эрхтэн системийн хямралын эмчилгээ

37. Мэс заслын эмчилгээний аргууд
Остеомиелитийг эмчлэх явц 3 чиглэлээр хөгжиж
ирсэн.
1р чиглэл: 19р зууны 60аад онд Петерсон үрэвссэн
ясыг хатуу хальсны дотуур тайрах хэрэгтэй гэсэн
санааг дэвшүүлж улмаар хэрэгжүүлсэн. Үр дүнгийн
хувьд сайн байсан ч дутагдал байсан нь:
1. Үе мөч их хэмжээгээр богиносох аюултай
2. Ясны төлжилт гүйцэд биш байвал хуурамч үе
үүснэ.
3. Тухайн үе мөчний хэвийн үйл ажиллагаа
алдагдана

38.  2р чиглэл:19 р зууны 80д онд Эсмарх архаг
остеомиелитийг эмчлэх өөр нэг арга хэрэглэсэн
нь хөндийт хэлбэрийн үед ясны хөндийн 2 талын
эрмэгийг өөлж хавтгайлж өгөх арга бөгөөд үр дүн
нь ясны хөндий эрмэгээсээ эхлэн намсах учир
цүндгэр бүдүүн лонх шиг болсон ясыг галт уулын
хонхор тогоо тэвш шиг болгодог байна. Энэ арга
нь эдүгээ ч хэрэглэгдэж байна

39. 3р чиглэл: Остеомиелитийн архаг үрэвсэлд хөндий
үүсгэсэн хэсгийг бөглөж (пломбодох) хөндийгүй
болгох арга юм. Пломбод хэрэглэдэг бодисуудыг 3
ангилж үздэг.
1. Салж унадаг бодисууд
2. Шимэгддэг бодисууд
3. Пломбодсон хэсэгтээ ижилсэж тогтдог бодисууд

40. Анхаарал тавьсанд баярлалаа