Vücudumuzdaki Sistemler

1. HÜCRE
Çevremizdeki varlıkları canlı varlıklar ve cansız varlıklar olmak üzere
ikiye ayırabiliriz. Etrafımızda bitkiler, hayvanlar, insanlar, mantarlar, tek
hücreli mikroskobik canlılar gibi canlı varlıklar ile taş, toprak, tahta,
hava, kalem, kağıt gibi cansız varlıklar da bulunur.
Canlı varlıklar, cansız varlıklardan farklı bazı özellikler taşırlar.
Beslenme, büyüme, uyarıları algılama ve tepki verme, hareket etme,
boşaltım, solunum, üreme ve hücresel yapı canlıların sahip olduğu
canlılık özellikleridir.
ÜNİTE 1:VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER
CANLILAR VE HAYAT

2.  Bir varlığın canlı olabilmesi için bu canlılık özelliklerini taşıması
gerekir.
 Canlı vücudunu oluşturan en küçük yapıtaşına hücre denir. Hücre,
canlı varlıkların yaşam özelliği gösteren en küçük yapı birimidir.
 Bitkiler, hayvanlar, insanlar ve bazı mantarlar gibi birçok hücrenin
bir araya gelmesiyle oluşan canlılar olduğu gibi tek bir hücreden
oluşan mikroskobik canlılar da vardır.

3. Bilgi Penceresi
Hücre ilk defa 1665 yılında Ingiliz bilim adamı olan Robert Hooke
tarafından ölü mantar dokusunda boş odacıklar şeklinde keşfedildi.
Robert Hooke incelemeleri sırasında gördüğü bu odacıklara hücre
adını verdi.
Hücrenin büyüklüğü vücut büyüklüğüne bağlı
değildir.
Fil ve farenin karaciğer hücreleri aynı
büyüklüktedir. Farklılık hücre sayısındadır.
Hücre sayısı canlının vücut büyüklüğü ile doğru orantılıdır.

5. Epitel Hücresi
Hücreler bulunduğu canlıya ve üstlendiği göreve göre bazı
farklılıklar gösterse de üç temel kısımda incelenir.
Hücrenin Yapısı ve Özellikleri
 Hücre zarı
 Sitoplazma
 Çekirdek

6. Hücre Zarı
Hücreyi en dıştan sararak hücreye şekil verir ve dış etkilerden korur.
Üzerindeki por adı verilen delikler sayesinde hücre ile dış ortam
arasındaki madde giriş çıkışını (besin maddeleri, su, gaz vb.) kontrol
eder.
Hücre zarı ihtiyacı olan maddelerin hücre içine geçişine izin verirken
ihtiyacı olmayan maddelerin geçişine izin vermez. Bu özelliğe “seçici
geçirgenlik” denir.
Protein, yağ ve karbonhidrat moleküllerinden oluşur.
Canlı, esnek, ince ve yarı saydam ve akışkandır.
Resim1: Hücre zarının yapısı

7. Hücre Duvarı
Bitki, mantar ve bakteri
hücrelerinde hücre zarının etrafını
çevreleyen ikinci bir hücre
örtüsüdür.
Çeper, zara desteklik sağlayarak
hücreyi korur.
Cansız, kalın, esnek ve tam
geçirgendir. Madde alışverişine
engel olmaz.
Bitkilerde dayanıklılık sağlar.
Bitkilerde hücre çeperi
selülozdan oluşmuştur.

9. Sitoplazma
Hücre zarı ile çekirdek arasını dolduran (yumurta akı kıvamında) sıvı
ve akışkan kısımdır. Sıvı olduğu için yapısının büyük bir kısmını su
oluşturur.
Özellikleri;
Canlıdır.
Saydamdır.
Yarı geçirgendir.
Bol miktarda su, mineral, hormon, besin, enzim ve organellerden
oluşur.
Hücrenin sitoplazmasında solunum, boşaltım, beslenme gibi
yaşamsal (metabolik) olayların gerçekleştiği yapılar vardır. Bu
yapılara organel denir.
Sitoplazma

10. Hücrenin Organelleri ve Görevleri
Hücre sitoplazmasında bulunan organeller hücre çeşitlerine göre
bazı farklılıklar gösterir.
Ribozom
Hücre içindeki en küçük organeldir.
Bütün canlı hücrelerde bulunur ve protein
sentezler.
Virüsler hariç tüm hücrelerde bulunur.
Tüm hücrelerde bulunmasının sebebi ribozomun zarsız
olmasıdır.
Hücrede sayısı en fazla olan organeldir
Karaciğer ve salgı bezi hücreleri gibi protein sentezi normalden
fazla olan hücrelerde ribozom sayısı da fazladır.

11. Mitekondri
Besinleri oksijenle parçalayarak enerji üretir. Bu olaya oksijenli
solunum denir. Üretilen bu enerji, hücredeki hareket, sindirim
dolaşım gibi yaşamsal faaliyetlerin gerçekleştirilmesinde kullanılır.
Enerji ihtiyacı fazla olan organların hücrelerinde çok sayıda
bulunur.
BESİN + OKSİJEN SU + KARBONDİOKSİT+ ENERJİ

13. Koful
Hücreler için zararlı veya fazla olan maddeleri depo eden içi sıvı
dolu keseciklerdir.
Madensel tuz, besin, renk maddesi ve su gibi çeşitli maddeler ile
bazı fazlalık ve atıkları depo eder.
 Ayrıca boşaltıma da yardımcı olur.
Bitki ve hayvan hücrelerinde ortak olarak bulunduğu halde sayı ve
büyüklük bakımından farklılık gösterir.
Bitki hücrelerindeki kofullar büyük ve az sayıdayken, hayvan
hücrelerindeki kofullar küçük ve çok sayıdadır.

14. Lizozom
Hücredeki büyük yapılı besinleri parçalayarak sindirilmesini sağlar.
Ayrıca hücredeki yıpranmış ve yaşlanmış organelleri yok eder.

15. Golgi Cisimciği
Salgı maddelerinin yapıldığı,
depolandığı ve paketlendiği
organeldir.
Salgı hücrelerinde normalden
fazla sayıda golgi organeli vardır.
Tükürük bezi, ter bezi, süt bezi,
pankreas, deri ve çiçek örnek
verilebilir.
Bilgi Penceresi
Golgi aygıtının bozulması, salgıların
azalmasına neden olur. Örneğin, tükürük
bezinden salgılanan tükürüğün
azalmasında golgi etkilidir. Tükürüğün
azalması da ağzın kurumasına neden
olur.

17. Endoplazmik retikulum
Hücre zarı ile çekirdek arasını ağ gibi saran kanalcıklardır.
Madde iletimini ve bazı maddelerin depolanmasını sağlar. Hücre
içinde madde taşınmasında görevlidir. Hücre içi madde iletimini sağlar.
Zarlı bir organeldir.
Endoplazmik retikulum vücudumuzdaki kan damarlarına benzer
şekilde görev yapar.
Bazılarının üzerinde ribozomlar vardır, bunlara Granüllü E.R denir.
Üzerinde ribozomlar olmayanlara da Granülsüz E.R denir.

18. Sentrozom (Sentriol)
 Sadece insan ve hayvan hücrelerinde bulunur. Bitki
hücrelerinde bulunmaz.
 Hayvan hücresinde çiftler halinde bulunur.
 Hücrenin bölünerek çoğalmasında görev yapar.
 Sentrozomlar iğ ipliklerini oluşturur.
 Hücre bölünmesi sırasında kendini eşler.

19. Kloroplast
 Genellikle bitki hücrelerinde bulunur.
 Güneş ışığını kullanarak canlıların kullandığı besin ve oksijeni
üretir. Bu olaya fotosentez denir.
 Yapısındaki klorofil pigmentinden dolayı bitkilere yeşil renk
verir.
 Şekil, büyüklük ve sayıları bitkiden bitkiye değişir.
Fotosentezin denklemi
Su + Karbondioksit Besin + Oksijen
Klorofil
Güneş Enerjisi

21.  Bitkinin yeşil gövde, yaprak ve
çiçekteki çanak yaprak gibi
kısımlardaki hücrelerde bulunur.
 Fotosentez ile üretilen
besinlerin bir kısmını bitki
hücreleri kullanır. Kalan kısmı
çeşitli organlarda depolanarak
diğer canlıların beslenmesinde
kullanılır. Bilgi Penceresi
Kloroplastlarda üretilen oksijen
atmosferdeki oksijen gazının oluşmasını
sağlar. Bundan dolayı tüm canlıların
oksijen ihtiyacının karşılanmasında
kloroplast organelinin etkinliği rol oynar.
Gündüzleri etkin olup geceleri görev
yapmaz.

22. Çekirdek
Hücrenin yönetim merkezidir.
Hücrenin ortasında veya ortasına
yakın bir yerde bulunur.
İçindeki kalıtsal madde sayesinde
hücrede gerçekleşen canlılık
faaliyetlerini yönetir.
 Ayrıca hücrenin kendine özgü
özellikler kazanmasını sağlar.
Canlıların saç rengi, ten rengi, göz
rengi, yaprak genişliği ve kalınlığı
gibi özellikleri hücre çekirdeğindeki
kalıtsal madde ile belirlenir.

23. Tek çekirdekli ve çok çekirdekli hücreler olduğu gibi çekirdeksiz
hücreler de vardır. Örneğin mavi-yeşil alglerde, bakterilerde ve olgun
alyuvar hücrelerinde çekirdek yoktur.
Görevi, hücrenin bölünerek çoğalmasını, büyümesini sağlamak ve
diğer hücresel olayları yönetmektir.
Çekirdeği alınan hücre yaşayamaz.
Çekirdek çekirdek zarı, çekirdek öz suyu, çekirdekçik ve kromatin
iplik adı verilen dört kısımdan oluşmuştur.

25. Bitki ve hayvan hücresi arasındaki farklar

26. BİTKİ VE HAYVAN HÜCRELERİ
ARASINDAKİ FARKLILIKLAR
BİTKİ HÜCRELERİ HAYVAN HÜCRELERİ
Genellikle köşeli bir yapıya sahiptir.
Selüloz yapılı hücre çeperi (duvarı)
bulunur.
Kloroplast vardır, hem kendisi hem de
diğer canlılar için besin üretir.
Fotosentez yapar.
Kofulları büyük ve az sayıdadır.
Sentrozomları yoktur.
Genellikle yuvarlak veya yuvarlağa
yakın bir yapıya sahiptir.
Hücre çeperi bulunmaz.
Kloroplast yoktur, besinleri dışarıdan
hazır alır.
Fotosentez yapmaz.
Kofulları küçük ve çok sayıdadır.
Sentrozomları vardır.

27. ETKİNLİK ZAMANI
•Aşağıda verilen boşluklara uygun kelimeleri yazınız.
1. Canlının yapı birimi ………………… (hücredir / organeldir).
2. Bütün hücrelerde kloroplast ………………… (bulunur / bulunmaz).
3. Hayvan hücresinin şekli …………………… (ovaldir / köşelidir).
4. Hücrede besinin üretildiği yer …………………...(mitokondridir /
kloroplasttır).
5. Hücrenin yönetimini sağlayan yapı ……..……( sitoplazmadır /
çekirdektir).
6. Hücre zarı ……………………. (serttir / seçici geçirgendir).

29. Sadece insan ve hayvan hücrelerinde bulunurum
Hücrenin bölünerek çoğalmasında görev yaparım
Genellikle bitki hücrelerinde bulunur,
güneş ışığını kullanarak canlıların
kullandığı besin ve oksijeni üretirim.
Besinleri oksijenle parçalayarak enerji üretirim.
Hücre içi sindirim yaparım.
…………………..
…………………..
…………………..
…………………..
ETKİNLİK ZAMANI
Tanımları okuyarak organellerin isimlerini verilen boşluklara yazınız.

30. HÜCRE ÇEŞİTLERİ
Hücreler gelişmişlik özelliklerine göre iki çeşittir.
ilkel hücreler (Prokaryot hücreler)
Gelişmiş hücreler (Ökaryot hücreler)
ilkel Hücreler
Bitki ve hayvan hücrelerinde bulunan yapıların hepsi tüm hücrelerde
bulunmaz.
İlkel hücrelerin belirgin bir çekirdekleri yoktur. Hücreyi yöneten ve
kalıtsal özellikleri kazandıran kalıtım maddesi, sitoplazmada dağınık
halde bulunur.
Mavi-yeşil algler

31. İlkel hücrelerin sitoplazmasında sadece ribozom organeli bulunur
çünkü ribozom organelinin zarı yoktur.
Zarla çevrili organelleri yoktur.
Bu tür hücreler enerji üretmek gibi ihtiyaç duydukları diğer yaşamsal
faaliyetleri sitoplazmanın içinde gerçekleştirirler.
İlkel hücrelere bakteriler ve mavi-yeşil algler örnek olarak verilebilir.
Prokaryotik yapı

33. Gelişmiş Hücreler
Gelişmiş hücrelerin belirgin bir çekirdekleri vardır. Kalıtsal madde
çekirdekte bulunur.
 Bu tür hücrelerde ribozom ve ribozomun dışındaki diğer organeller
de vardır.
Zarla çevrili organelleri vardır.
Yaşamsal faaliyetler sitoplazmadaki organellerde gerçekleşir.

34. Gelişmiş hücrelere bitki, hayvan, mantar hücreleri ile amip, öglena
ve terliksi hayvan gibi bazı tek hücreli mikroskobik canlılar örnek
olarak verilebilir.
Tek hücreli canlıların hepsi ilkel hücre yapısında değildir. Amip,
öglena, terliksi hayvan gibi belirgin bir çekirdeği, ribozom ve
ribozomun dışındaki diğer organelleri taşıyan bazı tek hücreli canlılar,
gelişmiş hücre yapısındadır.
Amip Paramecium Öglena

35. Hücreden Organizmaya
Aynı görevi yapmak üzere bir araya gelmiş benzer yapı ve
özellikteki hücre topluluklarına doku denir.
Hücrelerde organellerin yaptığı görevlerin benzerlerini, çok hücreli
canlılarda dokular yapar.
Bir dokuyu oluşturan hücrelerin şekil, yapı ve görevleri birbirinin
aynısıdır.

37.  Dokular bir araya gelerek organları,
 organlar bir araya gelerek sistemleri,
 sistemler ise bir araya gelerek organizmayı yani canlıyı oluşturur.
Hücre
Benzer hücreler
dokuları,
Birlikte çalışan
dokular organları,
Birlikte çalışan
organlar sistemleri,
Birlikte çalışan
sistemler topluluğu
organizmayı oluşturur.

38. Yaprak hücreleri, meyve
hücreleri, tohum hücreleri, gövde
hücreleri bitki dokularını oluşturur.
Kan hücreleri, sinir hücreleri,
kas hücreleri, epitel hücreleri,
kemik hücreleri ve kıkırdak
hücreleri gibi hücrelerde hayvan
dokularını meydana getirir.

39. •Örneğin; insan ve hayvanların vücudunda; kasılıp gevşeme özelliğine
sahip olan hücreler kas dokuyu meydana getirir.
• Kemik dokusu, kan dokusu, epitel dokusu ve sinirler birleşerek
kemiklerimizi meydana getirir. Bu durumda kemikler birer organdır.
•Kemikler bir araya gelerek iskeletimizi oluşturur. iskelet, kas ve
eklemlerimiz hareket sisteminin oluşmasını sağlar.

42. Elektron mikroskobu

43. ETKİNLİK ZAMANI
I. Mide dokusu
II. Mide hücresi
III. İnsan vücudu
IV. Sindirim sistemi
V. Mide
Yukarıda belirtilen yapıları, küçük birimden büyük birime doğru
sıralayınız.

45. Konu Sonu Soruları
1)
I. Fotosentezle besin üretme
II. Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde bol miktarda bulunma
III.Yalnızca bitki hücrelerinde bulunma
Yukarıda verilen özelliklerden hangisi ya da hangileri mitokondri
organeline ait özelliktir?
A)Yalnız I B) Yalnız II
C) I ve II D) II ve III

46. 2)
Organel Adı Görev
a.Mitokondri Hücre bölünmesinde görev alır.
b.Sentriyol Besin ve oksijen üretir.
c.Golgi Cisimciği Enerji üretir.
d.Kloroplast Protein sentezinde görevlidir.
Yukarıdaki organeller görevleriyle eşleştiğinde hangi organel dışta
kalır?
A) a B) b C) c D) d

47. 3) Arkadaşlarına hücre ile ilgili sunum yapan Ayşe aşağıdaki
bilgileri veriyor. Buna göre aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Hücreler genellikle çekirdek, hücre zarı ve stoplazma olmak
üzere üç bölümden oluşur.
B) Mikroskop yardımıyla görülebilen, canlıları oluşturan en küçük
yapı birimine hücre denir.
C) Çekirdek hücrenin yönetim merkezidir ve kalıtsal özellikleri
taşıyan yapıları bulundurur.
D) Hücre duvarı mitokondri, koful ve kloroplast tüm canlıların
hücrelerinde bulunan organellerdir.

49. DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

50. Vücudumuza şekil veren, hareket
etmemizi sağlayan destek ve
hareket sistemimizdir.
Yürümemizi, koşmamızı, top
oynamamızı, elimizle bir şeyleri
tutup kavramamızı destek ve
hareket sistemi sağlar.
Destek ve hareket sistemi
vücudumuzda önemli görevler
üstlenmiştir. Bunlar:
 Vücudun dik durmasını sağlar.
 Hareket etmeyi sağlar.
 Vücuda şekil verir.

51.  Beyin, kalp, akciğerler gibi
hayati öneme sahip olan iç
organlarımızı dış etkilerden
korur.
 Kaslara ve iç organlara
tutunma yüzeyi sağlar.
 iç organların çalışmasını
sağlar.
 Kan hücreleri üretir.
 Kalsiyum, magnezyum, fosfor
gibi mineralleri depolar.

53. Destek ve Hareket sistemimizi iki
bölümde inceleyelim:
1. İskelet sistemi
2. Kaslar
İSKELET SİSTEMİ
Kemikler, eklemler ve kıkırdaktan
oluşan İskeletimizin Görevleri:
Vücudumuza şekil verir ve dik
durmamızı sağlar.
İç organlarımızı korur.
Kaslarla birlikte hareketimizi
sağlar.
Kan hücrelerinin, üretilmesine
yardımcı olur.
Kalsiyum ve fosfor gibi
mineralleri depolar.
İç organlara askılık görevi
yapar.

54. İNSAN İSKELETİ BÖLÜMLERİ
Baş İskeleti : Kemikler birbirine
çok sıkı bağlanmıştır. Aralarında
oynamaz eklemler vardır. Yalnız
alt çene kemiğinde oynar eklem
vardır. Beyin bu kemikler içinde
korunur.

55. Gövde iskeleti:Omurga ve göğüs
kafesinden oluşur.
Omurga; Omur adı verilen 33
kemikten oluşur. Omurganın
içinden şerit şeklinde omurilik
siniri geçer, bu kanala omurilik
kanalı denir.
Bel kemiği de denilen omurga 5
bölümden oluşur ;
Boyunda ; 7 Sırtta ; 12 Belde ; 5
Sağrıda;5 Kuyruk sokumunda ;
4 dür.
Göğüs kafesi: Kaburgalar ve
göğüs kemiğinden
oluşur.Akciğerler ve kalp burada
korunur.

57. Üyeler: Kollar ve bacaklardan
oluşur.
Kollarda; Pazu, dirsek,önkol,el
bilek,el tarak ve parmak kemikleri
vardır.
Kollar gövdeye omuz kemeri ile
bağlanmıştır.Omuz kemeri kürek
ve köprücük kemiklerinden oluşur.
Bacaklarda ; Uyluk,diz kapağı,
kaval, ayak bilek,ayak tarak,topuk
ve parmak kemikleri vardır.
Bacaklar gövdeye kalça kemeri ile
bağlıdır.
Kol kemikleri

58. Süngerimsi Kemik
Sarı Kemik İliği
Kemik Zarı
Kan Damarları
Kırmızı Kemik İliği
Sert Kemik Doku
Kemik Kıkırdağı
İlik boşluğu

59. Kemik bölümü Özelliği
Kemik Kıkırdağı Kemiklerin uç kısımlarında bulunan kıkırdak hareketi
kolaylaştırır, hareket sırasında kemiklerin birbirine
sürtünerek aşınmasını önler.
Kemiklerin büyüme bölgelerinde bulunan kıkırdak ise
kemiklerin boyca uzamasını sağlar.
Ergenlik döneminin sonunda büyüme
bölgelerinde bulunan kıkırdak tamamen kemikleştiği
için boyca uzama durur.
Süngerimsi Kemik
Doku
İçinde kan hücrelerini üreten kırmızı kemik iliği
bulunur. Uzun kemiklerin uç kısımlarında diğer
kemiklerin ise iç kısmında bulunur.
Kan Damarı Kemiklerde bulunan kan damarları
kemiklerin besin ve oksijen ihtiyacını karşılar.
Kemik hücrelerinde oluşturulan atıkların ise
uzaklaştırılmasını sağlar.

61. Kemik bölümü Özelliği
Sert Kemik Doku Kalsiyum ve fosfor mineralleri
bulundurur. Bu mineraller kemiğe
sertlik ve dayanıklılık verir. Bu yüzden
çok serttir.
Uzun kemiklerin ortasında diğer
kemiklerin dış yüzünde bulunur.
Kemik Zarı (Periost) Kemiğin üstünü örter.
Kemiğin enine büyümesini,
kalınlaşmasını ve beslenmesini sağlar.
Ayrıca kırılan kemiğin onarılmasını da
kemik zarı sağlar.

62. Sarı Kemik İliği: Uzun kemiklerin
ortasındaki kanalda bulunur.
Kısa, yassı ve düzensiz şekilli
kemiklerde ilik kanalı ve sarı ilik
bulunmaz. Yağ depolar ve gerekli
durumlarda kan hücreleri üretir.
Kırmızı Kemik İliği:: Süngerimsi
kemik içinde bulunur. Yumuşak
bir yapıya sahiptir. Görevi, kan
hücresi olan alyuvarları
üretmektir. Tüm kemiklerin
yapısında bulunur.

63. Vücudumuzdaki kemikler şekillerine göre üç çeşittir.
1. Uzun kemikler:
Boyu enine göre uzun olan kemiklerdir.
 Bu kemiklerin uç kısımlarında şişkin olan kemik başı; kemik
başlarının arasında ise daha uzun ve ince olan kemik gövdesi
bulunur.
Silindirik bir görünüme sahiptirler.
Kol ve bacaklarımızda bulunan kemikler bu
özelliğe sahiptir.
 Bacak kemiği, baldır kemiği, kaval kemiği,
pazı kemiği, dirsek kemiği, önkol kemiği
uzun kemiklere örnektir.

65. 2. Kısa Kemikler
Boyu enine yakın olan kemiklere kısa kemik denir.
El ve ayak bilek kemiklerinde bulunur.
Kısa kemiklerin en dışında kemik zarı, kemik zarının altında sert
kemik doku, bunun da altında süngerimsi kemik doku bulunur.
Süngerimsi kemiğin gözeneklerinde de kan hücrelerini üreten
kırmızı kemik iliği vardır.

66. 3. Yassı Kemikler
Yassılaşmış ve düzleşmiş kemiklerdir.
 Kürek kemikleri, kaburgalar,göğüs kemiği, leğen kemiği (kalça
kemiği), kafatası kemikleri yassı kemiklere örnek olarak verilebilir.
Kürek KemiğiKaburgalar
Göğüs kemiği

67. Yassı kemiklerde de en dışta kemik zarı, kemik zarının altında sert
kemik doku, bunun da altında süngerimsi kemik doku bulunur.
Süngerimsi kemik dokunun gözeneklerinde ise kırmızı kemik iliği
vardır
Kafatası Kalça kemiği

69. ETKİNKLİK ZAMANI
Aşağıdaki tabloda kemik çeşitlerinde bulunan yapıları (+),
bulunmayan yapıları (-) ile gösteriniz.
Uzun
Kemikler
Kısa
kemikler
Yassı
Kemikler
Kemik zarı
Sarı Kemik
İliği
Kırmızı Kemik
İliği
Kıkırdak

70. KIKIRDAK
Kemiklerin uç kısmında ve bazı organlarda bulunan esnek ve
dayanıklı yapılara kıkırdak denir.
Embriyo döneminde kıkırdaktan oluşan iskeletimiz gelişim süresince
mineral depolayarak sertleşir ve kemikleşir.
Yeni doğan bir bebeğin iskeleti de tamamen kemikleşmediği için
yetişkin bir insanın iskeletine göre daha esnek bir yapıdadır.
Kıkırdak kemiklerin birleşme noktalarında bulunur ve hareket
sırasında kemik başlarının aşınmasını önler.

71. Kıkırdak doku ayrıca kemiklerimizin büyüme bölgelerinde
bulunur. Büyüme bölgelerinde bulunan kıkırdak, kemiklerimizin
boyca uzamasını sağlar.
İskeletimizde bulunan kıkırdak dokunun önemli görevleri vardır.
İskelete esneklik kazandırır ve kemiklerin kolayca kırılmasını
önler.
Hareketi kolaylaştırır ve kemiklerin birbirine sürtünerek
aşınmasını önler.
Kemiklerin boyca uzamasını sağlar.
Kıkırdaklar uzun kemiklerin baş bölgelerinde, omurların
arasında, kulak kepçesinde, burun ucunda, soluk ve yemek
borusunda bulunur.

73. EKLEMLER
İskeletteki kemiklerin birleşerek
iskeletin şekillenmesini sağlayan
yapılara eklem adı verilir.
Eklemler iskeletteki bazı kemikleri
sıkı bir şekilde tutarken, bazı kemiklere
çeşitli hareketleri yaptırır.
Eklemler kemiklere hareket yeteneği
kazandırma durumuna göre üçe ayrılır.
Oynar eklem
Yarı oynar eklem
Oynamaz eklem
Bu eklemler kol ve bacak,omuz,
kalça kemikleri arasında ve çenemizde
bulunur.
Bilgi Penceresi
Eklem sıvısı ve eklem kapsülü sadece
oynar eklemlerin yapısında bulunur.
Kıkırdak ise oynamaz eklemlerde
bulunmaz; oynar ve yarı oynar eklemlerin
yapısında bulunur.

74. Oynar Eklemler
Hareket yeteneği fazla olan
eklemlerdir.
Oynar eklemleri oluşturan
kemiklerin uç kısımlarında
hareketi kolaylaştıran, hareket
sırasında kemiklerin birbirine
sürtünerek aşınmasını önleyen
kıkırdak bulunur.
Oynar eklemlerde eklemi saran
bir eklem kapsülü ve iki kemik
arasında boşluk bulunur.
Bu boşluğun içinde eklem sıvısı
vardır.
 Eklem sıvısı hareket sırasında
kemiklerin aşınmasını engeller.
Kol ve bacaklardakiler ile alt
çenedeki eklemler oynar
eklemlerdir.

75. Yarı Oynar Eklemler
Hareket yeteneği kısıtlı olan
eklemlerdir.
 Omurgadaki omurlar arasında
ve kaburgalar arasında bulunur.
Yarı oynar eklemler, kemiklerin
arasında bulunan kıkırdak
disklerin esnekliği ölçüsünde
hareket ederler.
Bu nedenle omurganın her yeri
aynı hareket yeteneğine sahip
değildir.
Yarı oynar eklemler omurgaya
eğilme ve bükülme yeteneği
kazandırır .
Boyun ve bel bölgesindeki
omurlar, sırttaki omurlara oranla
daha fazla hareket edebilirler.

77. Oynamaz Eklemler
Kemiklerin birbirine kaynaşması
sonucu hareket yeteneğini
kaybetmiş eklemlerdir.
Bu tip eklemlerde kemikler
birbiri ile iyice kaynaşmıştır.
Görüntüsü iki testerenin
dişlerinin birbirine geçmiş hali
gibidir.
Bu tür ekleme en iyi örnek
kafatası kemiğidir.
Kuyruk ve sağrı omurları da
oynamaz eklem yapısındadır.

78. KASLAR
Kaslar iskelet sistemiyle birlikte vücudumuzun hareket etmesini
sağlar.
Bazı organlarımızın yapısı sadece kaslardan oluşmuştur.
Bu organların çalışmasını sadece kaslar sağlar.
Kaslar, kasılma özellikleri sayesinde iskeletin dolayısıyla da
vücudumuzun hareketini sağlar.
 Kaslar, vücudumuzu oluşturan hemen hemen bütün sistemlerin
yapısında bulunur.
 Kaslar, vücuda destek sağlayarak vücudunun bütünlüğünü korur.
 Vücut için gerekli ısı enerjisini üretir.

79. Kas Dokusu
Kas Lifi
Kas Demeti
Sindirim sisteminde besinlerin parçalanmasında, kanın damarlarda
dolaşmasında, bedensel hareketlerin yapılmasında ve vücudun
özgün şeklini kazanmasında kasların büyük rolü vardır.
Kaslarımızın yapısı
Kaslarımız, kas hücrelerinden (kas tellerinden)
oluşmuştur. Kas hücreleri birleşerek kas liflerini, kas lifleri de bir
araya gelerek kasları oluşturur.

81. Yapılarına göre kaslar 3 e ayrılır.
Çizgili (İskelet) Kaslar
İsteğimizle çalışırlar
Hızlı kasılır,çabuk yorulurlar
Çok çekirdeklidirler ve çekirdekleri yüzeydedir.
Enine bantlaşma gösterirler
Genellikle kırmızı renklidirler (bu yüzden kırmızı kaslar da denir).
Örn;Kol,bacak,el,parmak ve göz kapağı çizgili kaslardır.

82. Çizgili kaslarımızın çalışması:
Kemiklerin hareket etmesini sağlayan kaslar vücudumuzda bir çift
halinde bulunur.
Kaslar bulunduğu yere göre aynı anda kasılıp gevşeyerek veya
karşılıklı iki kasın zıt yönde hareket etmesi ile çalışabilirler.
Kaslardan biri kasılırken diğeri gevşer.
Kasılan bir kasta; kısalma, sertleşme, şişme ve kalınlaşma
meydana gelir.
 Gevşeyen bir kasta ise uzama, yumuşama ve incelme meydana
gelir.

83. Kol kaslarımızın çalışmasını incelersek kolumuzu
kaldırdığımızda kolumuzdaki iç kaslar kasılır, dış kaslar ise gevşer.
Kolumuzu açtığımızda ise iç kaslar gevşer, dış kaslar kasılır.
Kol Büküldüğünde
Pazı kası kasılır, şişer boyu kısalır.
Dış kas gevşer, incelir, boyu uzar.
Kol açıldığında
Pazı kası gevşer,
incelir,
boyu uzar.
Dış kas kasılır, şişer,
boyu kısalır.

85. Düz Kas
Kalp hariç iç organlarımızın yapısında bulunurlar.
İsteğimiz dışında çalışırlar.
Yavaş ve ritmik çalışırlar.
Uzun süreli olarak görev yaparlar.
Çalışmaları sırasında yorulmazlar.
Beyaz renkli kaslardır.
Hücreleri mekik şeklindedir.
Tek çekirdeklidir.
Örn mide,yemek borusu ve diğer iç organlar düz kaslardan oluşur.

86. Kalp Kası
Kalbimizin yapısında bulunan kastır.
Hücreleri dallanmış düzensiz bir görünüme sahiptir.
Çizgili kasların görünümüne ve düz kasların çalışma özelliklerine
benzerlik gösterir.
Çizgili olmasına rağmen isteğimiz dışında çalışır.
Kasılıp gevşeyerek kanın vücuda pompalanmasını sağlar.
Sürekli çalışır,yorulmaz.
Çok çekirdeklidir,çekirdekler ortada bulunur.

87. Çizgili kas, kalp kası ve düz kasın karşılaştırması
Çizgili Kas
Hızlı kasılır, istemli çalışır,
çabuk yorulur.
.
Kalp Kası
Sürekli ve istemsiz çalışır,
yorulmaz.
Düz Kas
Yavaş ve istemsiz çalışır,
yorulmaz.

89. ETKİNLİK ZAMANI
Kaslarla ilgili aşağıdaki tabloyu doldurunuz.
KASLAR Düz Kas Kalp Kası Çizgili Kas
Kol kası +
Kalp +
Mide +
Göz kapağı
Diyafram
İncebağırsak
Bacak kası
Damarlar
Yemek borusu

90. Destek Ve Hareket Sisteminin Sağlığı
Sağlıklı bir iskelet ve kas sistemine sahip olmak için dengeli
beslenmek şarttır.
Kemiklerin yapısında bol miktarda kalsiyum,potasyum ve fosfor
bulunur.
Kasların yapısında ise protein bulunur.
Kemiklerimiz sert ve güçlü bir yapıya sahip olmalarına rağmen, ani
darbelerde kırılabilir ya da çatlayabilir.
Bu nedenle kemiklere sertlik kazandıran kalsiyum ve fosfor başta
olmak üzere bütün
mineralleri barındıran ve protein içeren et, süt, yumurta gibi besinler
bolca tüketilmelidir.

91. Kemiklerin gelişimi için güneşte bulunan D vitaminine de ihtiyaç
vardır.Eksikliğinde raşitizm denilen kemik eğriliği hastalığı olur.
Ağır yük taşımadan uzak durulmalıdır.
Kemiklerin kırılma ve çatlama durumunda hemen tedavisi
yapılmalıdır.
Düzgün oturma ve yatma alışkanlıklarına sahip olunmalıdır.
Okul çantası tek omuzda taşınmamalıdır.

93. ETKİNLİK ZAMANI
1. ………………………… kemiğin kalınlaşmasını ve onarımını sağlayan
bölümüdür.
2. Çizgili kasların kemiklere bağlandığı yerlere…………………………. denir.
3. Yalnızca uzun kemiklerin içindeki kanalda …………………… bulunur.
4. Kemiklerin birbirine bağlandığı yerlere ………………………….. denir
5. Kan hücreleri ……………… , ……………….. tarafından üretilir.
6. ……………….. …………….. iç organlarımızda bulunur ve isteğimiz
dışında çalışır.
7. Çizgili kas olduğu halde ………………. İsteğimiz dışında çalışır.
8. ……………………………. oynar eklemlerde aşınmayı ve kolay hareket
etmelerini sağlar.
9. Süt, yoğurt ve peynir gibi besinlerde bulunan ………………..
kemiklerin güçlenmesini sağlar.

95. Vücudumuzun yaşamsal faaliyetleri için enerjiye ihtiyaç vardır.
 Bu enerjinin elde edilebilmesi için vücuda alınan besinlerin
solunumda kullanılması gerekir.
Hücrelerin enerji üretimi için gerekli olan oksijenin vücuda alınması
ve atık ürün olan karbondioksitin vücuttan uzaklaştırılması solunum
sistemi ile gerçekleşir.
Solunum sistemi elemanları:
Burun
Yutak
Gırtlak
Soluk Borusu
Bronş ve Bronşçuklar
Akciğerler
Besin + Oksijen Su + Karbondioksit + Enerji

97. BURUN
Solunum yolunun başlangıç organıdır.Burun içinde kıllar ve sümüksü
sıvı (mukus) bulunan kıvrımlı kanallar ve kılcal kan damarları vardır.
Görevleri;
Havanın kokusunu algılama,
Burundaki mukus nefesle alınan havayı nemlendirir.
Burnun iç yüzeyindeki kılcal damarlar havayı vücut sıcaklığına
kadar ısıtır.
Burun kılları havadaki toz, mikrop ve yabancı maddeleri tutar.
Ayrıca burun, besinlerin tadının alınmasında da rol oynar.

98. YUTAK
Ağız ve burun boşluğuyla,
soluk borusu ile yemek
borusunun birleştiği yerdir.
Orta kulakla da bağlantılıdır.
Yapısındaki özel hareketli
kapakçık yardımıyla havanın
soluk borusuna, besinin ise
yemek borusuna geçmesini
sağlar.
GIRTLAK
Yutağın altında, soluk
borusunun üstünde bulunan
yapıdır.
Kıkırdak ve kaslardan oluşan
esnek bir organdır.
Soluk borusuna hava giriş
çıkışını kontrol eder.
Gırtlağın yapısında özel
kanallar ve ses telleri vardır.

99. SOLUK BORUSU
Soluk borusu yutak ile akciğerler
arasında bulunur.
Soluk borusunun içini titrek tüylü
epitel doku sarmıştır.
Bu tüyler havadaki yabancı
maddeleri ve mikropları tutup,balgam
şeklinde dışarı atılmasını sağlar.
Soluk borusu C şeklinde kıkırdak
halkalardan oluşmuştur.Bu halkalar
soluk verme esnasında, soluk
borusunun büzülmesini önler.
Soluk borusu alt kısımda ikiye
ayrılarak bronşları oluşturur.
Bronşlarda akciğer içerisinde
dallanarak bronşcukları oluşturur.
Bronşcuklar alveoller(hava keseleri)
ile son bulur.

101. BRONŞ VE BRONŞÇUKLAR
Soluk borusu akciğerlere
gelince bronş adı verilen iki kola
ayrılır.
Sağ broş sağ akciğere,sol
bronş sol akciğere girer.
Bronşlar akciğer içinde kollara
ayrılır.Bu ince kollara bronşcuk
denir.
Bronşcuklar alveollere (hava
keselerine) açılır.
Bronşlar akciğerlerle soluk
borusu arasındaki hava
iletilmesini gerçekleştirir.

102. AKCİĞERLER
Kaburgalar arasındaki göğüs boşluğu içine yerleşmiş pembe
renkli,süngerimsi bir organdır.
Sağ ve sol akciğer olmak üzere iki tanedir.
Sağ akciğer 3,sol akciğer 2 bölümden oluşur.
Akciğer dışını akciğer zarı (pleura) sarar.
Akciğerleri ağ gibi saran bronşcukların ucunda üzüm salkımına
benzeyen,alveoller bulunur.

103. Alveoller akciğerlerde gaz alışverişinin yapıldığı yerlerdir.
Alveoller kılcal damarlarla sarılmıştır.
Akciğerler küçük kan dolaşımında görev yaparlar.

105. Alveollerdeki gaz alışverişi
Kılcal damarlardan alveollere karbondioksit, alveollerden kılcal damarlara
da oksijen geçer.
Kılcal damarlar içinde bulunan alyuvarlar hücrelerden getirdiği
karbondioksiti alveollere verir.
Hücrelere gerekli oksijeni alveollerden alır.
Alyuvarlar içinde kana kırmızı rengini veren hemoglobin maddesi bulunur.
Oksijen ve karbondioksit gazı, alyuvarlardaki hemoglobin sayesinde kanda
taşınır.

106. Soluk alıp verme olayı
Akciğerlerimiz kendiliğinden gaz alışverişi yapamaz.
Soluk alıp vermeye diyafram ve kaburga kasları yardımcı olmaktadır.

107. Diyafram
Diyafram kası,göğüs boşluğunun alt kısmını kapatan çizgili yassı
bir kastır.(Göğüs boşluğu ile karın boşluğunu birbirinden ayırır.)
Kasılıp gevşeyerek akciğerlere hava giriş çıkışını kolaylaştırır.
Diyafram

109. Soluk alma:
Soluk almada ilk olarak
kaburgalar arasındaki kaslar,
diyafram kası kasılır.
Göğüs boşluğunun hacmi artar.
Akciğerler genişler.
Akciğerlerdeki hava basıncı
düşer ve oksijen alveollere kadar
gelir.
Soluk verme
Soluk vermede ise kaburgalar
arası kaslar ve diyafram kası
gevşer.
 Göğüs boşluğunun hacmi
azalır.
Akciğerler daralır.
Akciğerlerdeki hava basıncı
artar ve alveollerdeki
karbondioksit dışarı atılır.

111. Soluk Alma Sırasında Havanın İzlediği Yol
Burun Yutak Gırtlak Soluk Borusu Bronşlar
Alveol Bronşçuklar
Soluk Verme Sırasında Havanın İzlediği Yol
Alveol Bronşçuklar Bronşlar Soluk Borusu
Burun Yutak Gırtlak

113. ETKİNLİK ZAMANI
•Soluk alıp vermede sırasıyla hangi yapı ve organlarımızı kullanırız?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
Solunum sırasında aldığımız havayla verdiğimiz hava arasındaki farklılık
nedir?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
•Yutkunurken niçin nefes alamayız?
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………

114. DOLAŞIM SİSTEMİ

115. Dolaşım Sistemi
Hücrelerin yaşaması için gerekli olan besin, oksijen, hormon, antikor,
protein gibi maddelerin taşınmasını ve hücrelerin yaşamsal
faaliyetleri sonucu oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasını
dolaşım sistemi sağlar.
Dolaşım sistemi
kalp
kan ve
damarlardan oluşur.

117. Dolaşım Sisteminin Görevlerinden Bazıları Şunlardır:
Sindirim sonucu oluşan besinleri hücrelere taşır.
Solunum sistemiyle alınan oksijeni hücrelere taşır.
Hücrelerin metabolik artıklarını boşaltım sistemine taşır.
Hücrelerde oluşan karbondioksiti akciğerlere taşır.
Hormonların etkileyeceği organlara iletilmesini sağlar.
Vücut sıcaklığının yayılmasını düzenler.
Vücudun sıvı dengesini sağlar.

118. 1.KALP
 Göğüs kafesi içinde,akciğerler arasındadır.
 Her insanın kalbi kendi yumruğu büyüklüğündedir.
 4 odacıktan oluşmuştur.
 İki kulakçık üstte iki kulakçık alttadır.
 Kulakçık ve karıncıklar arasında tek yönlü kapakçıklar bulunur.
Kapakçıklar kanın karıncıktan kulakçığa geçişine engel olur.
 Kalbin yapısındaki sinirler kalbin çalışma hızını ayarlar.
 Koroner damarlar kalbin beslenmesini sağlar.
 Kalbin sol tarafında daima TEMİZ kan,sağ tarafında daima KİRLİ
kan bulunur.

119. Kalbin Yapısı
Sağ kulakçık
kulakçık
karıncık
karıncık
Üçlü kapaklar
İkili kapaklar

121. Kalbin Çalışması:
Kalbimiz yaşadığımız sürece sürekli kasılıp gevşeyerek çalışır.
Kulakçık ve karıncıkların kasılıp gevşemesi birbirine zıttır.
 Kulakçıkların her ikisi aynı anda kasılırken karıncıklar gevşeme
durumuna geçer.
Kalbin her odacığı kasılma sırasında içindeki kanı pompalar.
Gevşeme sırasında ise kanla dolar.
Kirli kan akciğerlere, temiz kan ise vücuda pompalanır.
Karıncıkların kas tabakası kulakçıklara göre daha kalındır. Çünkü
karıncıklar daha uzun mesafelere kan pompalar.
Bilgi Penceresi
Oksijen oranı karbondioksit oranından yüksek olan kana temiz kan,
karbondioksit oranı oksijen oranından yüksek olan kana kirli kan denir!

122. 2. DAMARLAR
Atardamarlar
Kalpten organlara kan taşıyan damarlardır.
Akciğer atardamarı dışındakiler oksijence
zengin kan taşır.
 Atardamarların duvarlarında kalın kas
tabakası vardır.
Çünkü bu damardaki kan basıncı ve kanın
akış hızı yüksektir.
Toplardamarlar
Organlardan kalbe kan taşıyan
damarlardır.
Akciğer toplardamarı dışındaki tüm
toplardamarlarda oksijence fakir kan
bulunur.
Toplardamarlarda kanın geriye
dönüşünü engelleyen kapakçıklar bulunur.
Atardamar Toplardamar
Kılcal Damar

123. Atardamar
Toplardamar
Toplardamar
kılcalları
Atardamar
kılcalları
Kılcal Damarlar
 Kılcal damarlar, sayıca en fazla olan, en küçük kan damarlarıdır.
 Mikroskobiktirler . Bir saç telinin çapının sadece onda birine
sahiptirler.
 Görevleri vücudumuzdaki bütün hücrelere kan taşımak, bu
hücrelere oksijen ve besin taşıyıp artık maddeleri uzaklaştırmaktır.
 Atardamar ve toplardamarlar arasında bulunurlar.
 Vücudun her yerini ağ gibi sararlar.
 Kanın akış hızı en düşük olan damarlardır.

125. NABIZ
 Kalbin her kasılıp gevşemesine nabız denir.
 Bir kalp atışı ortalama 0,85 saniye sürer.
 El ve ayak bilekleri,boyun,şakak,parmak uçlarından hissedilir.
 Kalp yetişkin bir insanda 70-80 kez atar.
TANSİYON
Kalpten pompalanan kanın atardamar çeperine yaptığı basınca
tansiyon denir.

126. Küçük Ve Büyük Kan Dolaşımı
Küçük Kan Dolaşımı
Kanın kalp ile akciğerler arasında
yaptığı kısa dolaşımdır.
Kan kalbin sağ karıncığından
akciğer atardamarına pompalanır.
Buradan akciğerlere gider.
Akciğerlerdeki kılcallarda hava ile
kan arasında gaz ve madde alışverişi
yapılır.
Sonra oksijence zenginleşen kan
akciğer toplar damarıyla kalbin sol
kulakçığına gelir.
Sağ karıncık Akciğer Sol kulakçık

127. Büyük Kan Dolaşımı
Kalp ile diğer vücut organları
arasında oluşan dolaşımdır.
Büyük dolaşımın amacı vücuttaki
hücrelere besin ve oksijen gibi yararlı
maddeleri taşıyıp,yaşamsal faaliyetler
sonucu oluşan atık maddeleri
hücrelerden toplamaktır.
Sol karıncıktaki oksijence zengin
kan Aort atardamarı ile vücuda
gönderilir.
Vücut organlarında hücreler ile kan
arasında gaz ve madde alışverişi
yapılır.
Daha sonra karbondioksitçe zengin
kan toplardamarlarla kalbin sağ
kulakçığına gelir.
Sol karıncık Akciğer Sağ kulakçık

129. Akyuvarlar
(Beyaz Kan Hücreleri)
Alyuvarlar
(Kırmızı Kan Hücreleri)
Damar
Trombositler
(Kan Pulcukları)
3. KAN
Kan İki Bölümden Oluşur
 Plazma
 Kan Hücreleri
Kanın %55’i plazma %45’ i kan hücreleridir.
KAN PLAZMASI: Kanın sıvı kısmıdır.%90’ı su, geri kalanı; kan
proteinleri, hormonlar, antikorlar, glikoz, aminoasit, yağ, vitamin,
Mineraller ve üreden oluşur.

131. KAN HÜCRELERİ: Kan plazmasının içindedirler.
Alyuvar
Akyuvar
Kan pulcukları

133. Alyuvarlar(eritrositler):
 Kırmızı kemik iliğinde üretilir.
 Yapısındaki hemoglobin kanın kırmızı rengini verir.
 Oksijeni hücrelere, hücrelerde oluşan karbondioksiti akciğere
taşır.
 1 milimetre küp kanda yaklaşık 3-5 milyon tanedir.
 Yaklaşık 120 gün yaşar.
 Yeni oluştuklarında çekirdekli fakat olgunlaştıklarında oksijeni ve
karbondioksiti daha fazla taşımak için çekirdeksizdirler.
 Yükseklere çıkıldıkça oksijen miktarı azalır ve kandaki alyuvar
sayısı artar.
 Yaşlanan alyuvarlar karaciğer ve dalakta parçalanır.

134. Akyuvarlar (Lökositler)
 Beyaz renkli,çekirdekli hücrelerdir. Ömürleri 2-4 gün arasındadır.
 Sarı kemik iliği, karaciğer, dalak ve lenf düğümlerinde üretilir.
 Vücudu mikroplara karşı korur.
 Yaklaşık 1 mm kanda 8-10 bin tane olur.
 Mikrop vücuda girince sayıları artar.
 Bazı akyuvarlar antikor üretirler.
 Bazı akyuvarlar mikropları yutarlar bu olaya fagositoz denir.
 Şekil değiştirebilirler, damarlardan çıkarak hücrelerin arasına
girebilirler.

135. Kan Pulcukları
Kırmızı kemik iliğinde üretilirler.
Damarda zedelenme olunca damar çeperinin tıkanmasını
sağlarlar böylece kanın pıhtılaşmasına yardımcı olurlar.
Kırmızı kemik iliğinde üretilirler.
Çok küçük ve çekirdeksizdirler.
Kanama ve doku zedelenmesi durumunda sayıları artar.

137. Kan Grupları
Kana kırmızı rengini veren alyuvarlar, üzerlerinde taşıdıkları özel
kan proteinleri etkisiyle de kan gruplarının oluşmasını sağlar.
Bu özel proteinler 3 çeşittir.
A, B ve Rh proteinleri alyuvarlarda bulunup bulunmamalarına göre
çok sayıda kan grubu oluşur.
 A grubu : Alyuvarların yapısında A proteinleri bulunur.
B grubu : Alyuvarların yapısında B proteinleri bulunur.
AB grubu : Alyuvarların yapısında hem A hem de B proteinleri
karışık olarak bulunur.
O grubu : Alyuvarların yapısında A ve B proteinleri bulunmaz.
Rh (+) grubu : Alyuvarların yapısında Rh proteinleri bulunur.
Rh (-) grubu : Alyuvarların yapısında Rh proteinleri bulunmaz.

138. Kan Uyuşmazlığı
Annenin Rh (–), babanın ve çocuğun Rh (+) kan grubuna sahip
olmasına kan uyuşmazlığı denir.
Kan uyuşmazlığı ilk çocuklarda görülmeyebilir, ikinci çocukta
görülürse ölüme yol açabilir.

141. Damarlar,Kan,Kan hücreleri,
Alyuvarlar, Akyuvarlar, Kan
pulcukları,Küçük kan
dolaşımı, Sağ karıncık,
Büyük kan dolaşımı,Sağ
kulakçık, Sol karıncık, Sol
kulakçık,Sağ karıncık, Sağ
kulakçık , Temiz, Kirli, Atar
damar,
Toplar damar, Kılcal damar,
Sol karıncık,Sol kulakçık,
Atar damar,Toplar damar,
Kılcal damar,Atar damar,
Toplar damar,Kılcal damar

142. Dolaşım Sisteminin Sağlığı
Vücudumuzu oluşturan organların sağlıklı bir şekilde çalışmasında
dolaşım sisteminin önemli bir yeri vardır. Kalp ve damarlarda meydana
gelen rahatsızlıklar, diğer doku ve organları da olumsuz etkiler.
Dolaşım siteminin sağlığını etkileyen en önemli dış etkenler hava
kirliliği ve sigaradır.
Sigarada bulunan nikotin, damarların iç çeperinde birikerek dolaşımı
güçleştirir.
Dolaşım sistemini etkileyen zararlı alışkanlıklardan biride alkoldür.
Alkol damarların esnekliğini bozup genişletir. Dolaşımda yavaşlama
olur.

143. Çocuklukta geçirilen enfeksiyonlar ve bademcik iltihapları
zamanında iyi tedavi edilmezse kalp kapakçıklarını etkiler ve
kapakçıkların bozulmasına neden olur.
Yeterli ve dengeli beslenmeme, gerginlik, yorgunluk, üzüntü de
kalp ve damar sağlığını olumsuz etkiler. Düzenli yapılan spor ise
kalp ve damar hastalığına yakalanma olasılığını azaltır.
Kalp yetmezliği, kalp krizi, tansiyon, kalp romatizması, damar
sertliği, varis, damar tıkanıklığı bazı dolaşım sistemi hastalıklarıdır.
Dolaşım sistemimiz ile ilgili hastalıkların tedavisinde hızla ilerleyen
teknolojik gelişmeler sayesinde çeşitli yöntem ve teknikler
kullanılmaktadır.

145.  Bunlar arasında anjiyo, kalp pili, kalp nakli,
baypas ameliyatı yer almaktadır.
 Damar tıkanıklığının görüntülenmesi için yapılan
tıbbı işleme Anjiyo adı verilir.
 Bazı damarların tıkanması sonucu kalbin beslenmesi
aksar. Böyle durumlarda vücudun başka kısmında
yer alan bir damardan, damar parçası alınır. Bu parça
kalpte tıkalı olan damarın yerine eklenir. Bu cerrahi işleme
Baypas ameliyatı denir.
 Kalp pilleri ise, kalbin ritmini oluşturan ve düzenleyen
elektronik cihazdır.
 AIDS. Lösemi (kan kanseri) , anemi kansızlık,
hemofili ( kanın pıhtılaşması) gibi hastalıklarda
dolaşım sistemi ile ilgili diğer hastalıklardır.

146. Ünite Sonu Soruları
1)Kalp pili, bazı kalp hastalarının vücuduna takılır. Bu hastalarda
gerektiğinde kalbin pompalama görevini yerine getirmesini
sağlar. Buna göre, kalp pili aşağıdakilerden hangisinde etkilidir?
A) Kanın mikroplardan temizlenmesinde
B) Damar tıkanıklığının görüntülenmesinde
C) Kanın zararlı gazlardan temizlenmesinde
D) Kanın kalpten diğer organlara gönderilmesinde
(2010 SBS)

147. 2)
(2008 SBS)
Mikrop kaptığın için kanında akyuvar sayısı 16.000 e çıkmış.
Sağlıklı bir insanın 1mm3 kanındaki akyuvar sayısı genellikle
10.000 den fazla olmaz. Yazdığım ilaçları kullandıktan sonra yine
kan tahlili yapıp sonucu bana getir.
Ad Soyad: Emel Kaya
Akyuvar sayısı: 16.000
Ad Soyad: Emel Kaya
Akyuvar sayısı: 8.000
İlaç kullanmadan önceki tahlil İlaç kullandıktan sonraki tahill
İlaçları kullandıktan sonraki kan tahlili sonucunda da görüldüğü gibi akyuvar
sayısı 8.000 e inen Emel’e doktor ne söylemiştir?
A) Hastalığın devam ediyor.
B) Bu ilaçtan sürekli kullanmalısın.
C) Başka ilaçlar kullanmalısın.
D) İlaçlar etkili olmuş iyileşmişsin.

149. (2013 pybs)
3) Aşağıda bir insan iskeleti şekli verilmiştir.
Numarayla gösterilmiş kemiklerin hangisinde
“sarı ilik” bulunur?
A) IV B) III C) II D) I

150. (2013 pybs)4)

151. 5)
(2013 pybs)

153. (2013 pybs)
6)
7)

154. (2011 pybs)
7)

155. 2011 pybs
8)

157. 9)
(2011 pybs)

158. 2011 pybs
10)

159. 11)Şekildeki kan hücreleri
ile ilgili aşağıdaki verilen
bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) Akyuvarlar vücut savunmasında görev alır.
B) Alyuvarlar kana kırmızı rengi verir.
C) Alyuvarlar olgunlaştıktan sonra da çekirdeklidir.
D) Kan pulcukları kanın pıhtılaşmasını sağlar.

161. 12)
Şekle göre büyük kan dolaşımında
kan sırayla hangi numaralı kısımlardan geçer?
A) 3-6-10-5-2
B) 4-3-7-10-1
C) 4-8-9-7-1
D) 3-1-7-9-8

162. 13)
Yukarıdaki şekillere göre soluk alıp
verme sırasında akciğerlerin ve diyaframın
durumlarını gösteren modeller hangileridir?
Soluk
Alma
Soluk
Verme
A) III II
B) I IV
C) III IV
D) I II

163. 14) Aşağıdaki tabloda X, Y ve Z organellerinin bitki ve hayvan
hücrelerinde bulunma durumları verilmiştir.
Buna göre X, Y ve Z organelleri aşağıdakilerden hangisinde doğru
verilmiştir?
X Y Z
A) Mitokondri Sentrozom Golgi Aygıtı
B) Sentrozom Lizozom Kloroplast
C) Kloroplast Mitokondri Sentrozom
D) Kloroplast Sentrozom Golgi Aygıtı
ORGANELLER BİTKİ
HÜCRESİ
HAYVAN
HÜCRESİ
X + -
Y + +
Z - +

165. 15) Öğretmen Müge’den, kendi görevlerini anlatan aşağıdaki hücre
organellerini hayvan hücresi şeklinin içine çizmesini istiyor. Müge
hangi organeli çizerse hata yapmış olur?
A) : Fotosentezle besin üretirim.
B) : Hücre içi sindirimi yaparım.
C) : Hücre için önemliyim, bulunduğum hücreye enerji
üretirim.
D) : Küçük bir organelim ancak hücrede protein sentezi
yaparım.
(2008 SBS)