εργασία στο μάθημα της Τεχνολογίας 1ο Γυμνάσιο Ν. Ψυχικού

1. Έτος 2012-2013
[Ο ΚΑΤΑΠΕΛΤΗΣ]
ΘΕΜΑΣΙΚΗ ΕΝΟΣΗΣΑ: ΕΡΓΑΛΕΙΑ - ΜΗΧΑΝΕ΢
Εργαςία γ’ τριμινου του μακθτι τθσ Α’ Γυμναςίου τμ. Α1 ςτο μάκθμα
τθσ τεχνολογίασ, Μάρκου Β. Διοματάρθ.

2. 1
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α
1. Ειςαγωγι ……………………………………..………………………..ςελ.2
2. Περιγραφι – Ιςτορικι εξζλιξθ - Αρχι λειτουργίασ ….ςελ. 3
3. Χρθςιμότθτα ςτθν κοινωνία ……………………………………ςελ. 8
4. ΢χζδια …………………………………………………………….……….ςελ. 9
5. Κατάλογοσ εργαλείων και υλικϊν …………………..………ςελ. 9
6. Εκτίμθςθ κόςτουσ καταςκευισ …………………………….…ςελ. 10
7. Βιβλιογραφία ……………………………………………….………..ςελ. 11

3. 2
Ο Κ Α Σ Α Π Ε Λ Σ Η ΢
ΕΙ΢ΑΓΩΓΗ
Ο καταπζλτθσ ιτανπολεμικι καταςκευι,που εξακόντιηε με
μθχανικό τρόπο ςε μεγάλθ απόςταςθ λίκουσ, βζλθ, κλπ, πλιττοντασ
ζτςι τον αντίπαλο.Ετυμολογικά, ςθμαίνει το μθχάνθμα που βάλλει κατά
των «πελτϊν», δθλ. ρίχνει κατά τθσ άμυνασ του εχκροφ. Ανικει ςτθν
ευρφτερθ κατθγορία των αρχαίων πολεμικϊν μθχανϊν.
Λζγοντασ «αρχαίεσ πολεμικζσ μθχανζσ», εννοοφμε κάκε τεχνικι
επινόθςθ αποτελοφμενθ από εξαρτιματα, που χρθςιμοποιικθκε για
τθν επαφξθςθ, τθν αντικατάςταςθ ι τθν αποτελεςματικότερθ
αξιοποίθςθ τθσ δφναμθσ του ανκρϊπου ι των ηϊων ςτισ μάχεσ. Οι
πολεμικζσ μθχανζσ των αρχαίων, διακρίνονται περαιτζρω ςε αγχζμαχα
όπλα, (προοριςμζνα για μάχθ ςϊμα με ςϊμα, όπωσ το ξίφοσ, ο πζλεκυσ
κλπ), και ςε εκθβόλα όπλα (που ζβαλαν ςε μεγάλθ απόςταςθ), όπωσ –
πζραν του καταπζλτθ- θ «αρπάγθ του Αρχιμιδθ» (είδοσ γερανοφ με
αγκίςτρι που παγίδευε και βφκιηε πολεμικά πλοία), το «τθλεβόλον του
Αρχιμιδθ» (μπροφτηινοσ ςωλινασ με κλειςτό το ζνα άκρο του, που
λειτουργοφςε ςαν κανόνι με δφναμθ ϊκθςθσ βραςτό νερό) κλπ
Ο καταπζλτθσ λοιπόν, λεγόμενοσ και «οξυβελισ»ιταν ζνα
βαρζωσ τφπου εκθβόλο όπλο, μία πολεμικι μθχανι, μεγάλθσ
εμβζλειασ.Μζχρι τθν εφεφρεςθ τθσ πυρίτιδασ, αλλά και αργότερα
ακόμθ, ο καταπζλτθσ υπιρξε ζνα είδοσ υπερόπλου τθσ εποχισ του,
επζτρεψε τθν ολζκρια πλιξθ του αντιπάλου από μεγάλθ απόςταςθ,
χρθςιμοποιικθκε τόςο ςτθν επίκεςθ όςο και ςτθν άμυνα, και, από τθν
εμφάνιςι του και μετά, επζδραςε ςτον τρόπο που διεξάγονταν οι
μάχεσ. ΢φντομα διαδόκθκε ςε όλεσ τισ Πόλεισ – Κράτθ τθσ Αρχαιότθτασ,
ςτουσ Καρχθδόνιουσ, τουσ Εβραίουσ, τουσ Ρωμαίουσ κλπ

4. 3
ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ - Ι΢ΣΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ–ΑΡΧΗ ΛΕΙΣΟΤΡΓΙΑ΢
Ο καταπζλτθσ εφευρζκθκε από τουσ αρχαίουσ Ζλλθνεσ και
ςυγκεκριμζνα από τουσ μθχανικοφσ που προςκάλεςε ο Διονφςιοσ ο
Πρεςβφτεροσ, τφραννοσ των ΢υρακουςϊν τον 4ο
αιϊνα π.Χ, κατά τισ
προετοιμαςίεσ του για τθν εκςτρατεία κατά τθσ Καρχθδόνασ το 399
π.Χ.΢τθν αρχικι του μορφι, εξακόντιηε βζλθ μικροφ μεγζκουσ ςε
μεγάλθ απόςταςθ. Η καταςκευι, ςτθ διαδρομι του χρόνου, εξελίχκθκε
ςε δφο βαςικοφσ τφπουσ: ζναν για τθ ρίψθ λίκων και ζναν για τθν
εκτόξευςθ ακοντίων.
Οι καταπζλτεσ διακρίνονταν ςε ευκφτονουσ, οι βραχίονεσ
των οποίων ιταν ςτραμμζνοι προσ τθν πλευρά του βάλλοντοσ, και ςε
παλίντονουσ, με τουσ βραχίονζσ τουσ ςτραμμζνουσ αντίκετα των
πρϊτων (προσ τθν πλευρά του αντιπάλου). Επίςθσ ανάλογα με το
μζγεκόσ τουσ, που ποίκιλε από 40 ζωσ και 300 κιλά, διακρίνονταν ςε
«μείηονεσ», δθλ. μεγάλουσ καταπζλτεσ, που χρθςιμοποιοφνταν ςαν
πολιορκθτικζσ μθχανζσ, και ςε «ελάςςονεσ», δθλ μικροφσ καταπζλτεσ.
Ειδικότερα:
Α) Οη αξρηθνί θαηαπέιηεο (βι. ζρέδην 1) ήηαλ ξύλινερ θαηαζθεπέο πνπ
απνηεινύληαλ από ηα αθόινπζα επηά βαζηθά κέξε:
1. ηνλ οπθοζηάηη, πνπ ζηεξίδνληαλ ζε ηξηγωληθή ή ηεηξάγωλε βάζε,
2. ην ηόξο, πνπ ην απνηεινύζαλ δύν αληηηαθηνί βξαρίνλεο εκβνιηζκέλνη ζε
ζπζηξεκκέλα ζρνηληά ηνπ νξζνζηάηε

5. 4
3. ηε ζύπιγγα, πνπ απνηεινύζε θάζεηε δνθό πξνο ην ηόμν όπνπ έθεξε γιπθή
εληόο ηεο νπνίαο ηνπνζεηνύληαλ ην βέινο ή ην αθόληην,
4. ηε χοπδή, δηα ηεο νπνίαο επηηπγράλνληαλ ε εθζθελδόληζε ηνπ βέινπο ή ηνπ
αθνληίνπ,
5. ηνλ ζηπόθαλο, πνπ θέξνληαλ ζηε άθξε ηεο ζύξηγγαο, δηα ηνπ νπνίνπ
ηεληώλνληαλ ε ρνξδή,
6. ηελ θαηαθιείδα, παξά ηνλ ζηξόθαιν, ε νπνία ζπγθξαηνύζε ηεληωκέλε ηε
ρνξδή θαη
7. ηνλ μοχλό, ή πείξν πνπ κεηαθηλνύζε ηελ θαηαθιείδα θαη
απειεπζεξώλνληαλ ε ρνξδή.Σρέδην 1
Με λίγερ λέξειρ θα λέγαμε πωρ οι ππώηοι καηαπέληερ έμοιαδαν με
αςηό πος ζήμεπα αποκαλούμε βαλλιζηπίδα ή βαλλίζηπα, αλλά ζε πολύ
μεγαλύηεπο μέγεθορ
Β) Σα επόμενα χρόνια, με τθν εξζλιξθ τθσ ςτρατιωτικισ τακτικισ,
οι καταπζλτεσ τοποκετοφνταν πάνω ςε αρμάμαξεσ. Ζτςι ςταδιακά
απζκτθςαν τροχοφσ και διαφορετικι μορφι (βλ. ςχζδιο 2). Πρϊτοσ που
χρθςιμοποίθςε κινοφμενουσ καταπζλτεσ, ιταν ο Μζγασ Αλζξανδροσ
κατά τθ διάβαςθ του ποταμοφ Σαναίδα.Πλζον οι καταπζλτεσ
αποτελοφνταν από τα εξισ βαςικά μζρθ:

6. 5
1. τζςςερισ τροχοφσ, που χρθςίμευαν ςτθ μετακίνθςι τουσ
2. ζναν ξφλινο βραχίονα, ο οποίοσ κατζλθγε ςε βακοφλωμα, όπου
τοποκετοφνταν το «βλιμα», δθλ. θ πζτρα, οι φλεγόμενεσ μπάλεσ, τα
πικάρια με το υγρό πυρ κλπ
3. μία ξφλινθ βάςθ, όπου ςτθριηόταν ολόκλθρθ θ πολεμικι μθχανι
4. το τόξο
5. τθ χορδι(βλ. ςχζδιο 2)
΢χζδιο 2
Μάλιςτα οι Ρωμαίοι, που ζκαναν ευρφτατθ χριςθ καταπελτϊν
ςτουσ πολζμουσ τουσ, άλλαξαν τθ μζχρι τότε πολεμικι τακτικι και
τοποκζτθςαν τουσ καταπζλτεσ, όχι ςτθν πρϊτθ γραμμι, αλλά ςτα
μετόπιςκεν, ζτςι ϊςτε να επιτυγχάνεται θ προςταςία των μεταγωγικϊν
τουσ, κάτι ανάλογο με τθ ςθμερινι τοποκζτθςθ του πυροβολικοφ ςτο
πεδίο τθσ μάχθσ. Αργότερα οι Βυηαντινοί εξζλιξαν ακόμθ περιςςότερο
τον καταπζλτθ και τον ονόμαςαν βαλλίςτρα (λατ. «ballista»απ’ το
ελλθνικό «βάλλω», δθλ. πλιττω τον αντίπαλο)

7. 6
Γ) Κατά το Μεςαίωνα, ο αρχαίοσ Ελλθνικόσ καταπζλτθσ
εξελίχκθκε και απζκτθςε τθ μορφι τθσ μεςαιωνικισ βαλλίςτρασ. Με
τθν εξάπλωςθ του καταπζλτθ, καταςκευάςτθκαν διάφορεσ παραλλαγζσ
του (βλ. ςχ. 3), προκειμζνου να καλυφκοφν επιμζρουσ ιδιαίτερεσ
ανάγκεσ, λαμβάνοντασ ονομαςίεσ περιςςότερο από τθν όψθ που
παρουςίαηαν, ενϊ θ βαςικι αρχι λειτουργίασ παρζμενε ίδια. Σζτοιεσ
παραλλαγζσ ιταν ο όναγροσ (βλ. ςχεδ. 4), ο ςκορπιόσ (βλ. φωτ. 1),
κακϊσ και πολλζσ άλλεσ (βλ. φωτ. 2 και 3), θ χελϊνα, ο κριόσ, κλπ
ςχζδιο 3
ζσεδ. 4

8. 7
Φωη. 1
Φωτ.2 φωτ.3

9. 8
Δ) Σζλοσ, ακόμθ και ςτθ νεότερθ ιςτορία, κατά τον Πρϊτο Παγκόςμιο
Πόλεμο, και παρά τθν εξζλιξθ τθσ ςτρατιωτικισ τεχνολογίασ,
καταπζλτεσ μικροφ ςχετικά μεγζκουσ εξακολοφκθςαν να
χρθςιμοποιοφνται, ςε δευτερεφοντα αςφαλϊσ ρόλο, για τθ ρίψθ
χειροβομβίδων (βλ. φωτ. 4)
Φωτ. 4
Προξενεί ιδιαίτερθ εντφπωςθ το γεγονόσ πωσ ςτισ αρχζσ του
1900, Γάλλοι και Γερμανοί ςτρατιωτικοί μθχανικοί προςπάκθςαν να
καταςκευάςουν ομοιϊματα των αρχαίων καταπελτϊν, πλθν όμωσ δεν
κατάφεραν να πετφχουν τθν απόςταςθ βολισ (βελθνεκζσ) των αρχαίων
μθχανϊν,παρότι χρθςιμοποίθςαν βζλθ μικουσ 0,88 μ. και όχι ακόντια,
φκάνοντασ μόλισ τα 375 μζτρα ζναντι των αρχαίων που ζφκαναν τα 750
μζτρα !!!
ΧΡΗ΢ΙΜΟΣΗΣΑ ΢ΣΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ
Ο καταπζλτθσ ζπαψε να χρθςιμοποιείται ςτισ ςφγχρονεσ μάχεσ.
Νεότερα και πιο καταςτροφικά όπλα ι μθχανζσ, όπωσ οι
κατευκυνόμενοι από υπολογιςτζσ πφραυλοι, πλιττουν από απόςταςθ
τον αντίπαλο με πολλαπλάςια ιςχφ αλλά και κόςτοσ ςε ανκρϊπινεσ
ηωζσ. Προςωπικι μου άποψθ είναι πωσ γενικά είναι δφςκολο να
κεωριςουμε ζνα όπλο –κάκε όπλο- ωσ ωφζλιμο ςε μια κοινωνία, εκτόσ

10. 9
εάν ζγινε χριςθ του αποκλειςτικά και μόνον για τθν άμυνά τθσ ςε
δεδομζνθ ιςτορικι ςτιγμι.
΢ Χ Ε Δ Ι Α
Κ Α Σ Α Λ Ο Γ Ο ΢ Ε Ρ Γ Α Λ Ε Ι Ω Ν Κ Α Ι Τ Λ Ι Κ Ω Ν
ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΛΙΚΑ
1. κοπίδι 1. μπάλςα φφλλο 10mm
2. επιτραπζηια ςζγα 2. μπάλςα ράβδοσ φ8mm
3. λίμα. 3. μπάλςα ράβδοσ φ 10mm
4. ράςπα 4. κόλλα μπάλςασ
5. επιτραπζηιο δράπανο 5. καρφιά μικρά
6. ποτθροτρφπανο 6. λάςτιχο ςιλικόνθσ

11. 10
7. πιςτόλι κόλλασ 7. ςπάγγοσ
8. ςφυρί 8. Γυψόγαηα
9. πζνςα 9. φφλλο MDF3mm10Χ50
10. μζγγενθ 10. παλιζσ εφθμερίδεσ
11. γραςίδι για μακζτεσ
12. χαλίκια
13. οδοντογλυφίδεσ
ΕΚΣΙΜΗ΢Η ΚΟ΢ΣΟΤ΢ ΚΑΣΑ΢ΚΕΤΗ΢
1. μπάλςα φφλλο 10mm ……………………………….5,50
2. μπάλςα ράβδοσ φ8mm…………………………….1,10
3. μπάλςα ράβδοσ φ 10mm…………………………...1,40
4. κόλλα μπάλςασ ………………………………………….3,28
5. καρφιά μικρά …………………………………………….0,30
6. λάςτιχο ςιλικόνθσ ………………………………………0,25
7. ςπάγγοσ ……………………………………………………..1,25
8. Γυψόγαηα …………………………………………………..3,15
9. φφλλο MDF3mm10Χ50 …………………………….1,75
10. παλιζσ εφθμερίδεσ…………………………………….0,00
11. γραςίδι για μακζτεσ ………………………………….2,75
12. χαλίκια……………………………………………………….0,00
13. οδοντογλυφίδεσ…………………………………………0,10
΢ΤΝΟΛΟ …………………………………………………………20,83

12. 11
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1) «Η πολεμικι τζχνθ των αρχαίων Ελλινων», PeterConnolly, Ι. ΢ιδζρθσ,
ςελ. 64, 65
2) http://el.wikipedia.org/wiki/Καταπζλτθσ
3)http://www.tmth.edu.gr/aet/thematic_areas/p474.html
4) http://el.wiktionary.org/wiki/Καταπζλτθσ