Sorguneak kultur politika

SORguneak ikertegia

HUMANITATE ETA HEZKUNTZA
ZIENTZIEN FAKULTATEA

SORguneak ikertegia

Euskal kultura garatzeko politikak
Irizpideak definitzeko proposamena eta arlokako ekarpenak aztertzeko oinarriak
(Lehen hurbilpena)

SORguneak ikertegia
Eskoriatzan, 2008ko azaroaren 7an

Eskoriatzan, 2011ko uztailaren 7an

SORguneak ikertegia


“Kulturgintzak proiektu kultural batean elkartuko gaitu. Euskal Herria ez du
egiten bere administrazioak edo bere proiektu ekonomikoak. Hori guztia beharko
du, baina non elkartuko garen, hori proiektu kultural batean izan beharko du
nahitaez.”
Joxe Azurmendi

SORguneak ikertegia


Sarrera
Sorguneak ikertegiak euskara eta euskal kultura ikerketa eremu dituen HUHEZI,
Humanitate eta Hezkuntza Zientzien fakultateko ikerketa taldea da. Gipuzkoako Foru
Aldundiko Kultura sailaren eskariz 'Euskal kulturgintzaren estrategia bideratzeko
oinarriak' (473/2008 Foru Agindua) eta 'Kultur bizitzaren azterketa kualitatiboa
Gipuzkoan' (474/2008 Foru Agindua) ikerketak burutu ditu 2008-2010 epean. Lehen bi
ikerketen egitekoa euskal kultura parametro bizigarriagoetara ekartzeko beharrezko
diren premisa etiko, sozial eta politikoak zeintzuk diren argitzea izan da. Premisa horiek
oinarritzat hartu eta hiru eremu landu dira: euskararen eta euskal kulturaren azken 40
urteetako historiari begirada kritikoa egin zaio, batetik. Gaur egun, euskal kulturak bizi
dituen indargune eta ahulguneak identifikatu eta errealismoz jabetzeko saiakera egin da,
bestetik. Eta, azkenik, XXI. mende hasera honetako gizarte aldaketek eta teknologia
berrien eraginek euskal kulturari ireki dizkioten desafioen berri jaso da. Begirada
diakronikoaren eta eragileen arteko harremanak, euskal dimentsioaren tratamenduarekin
eta kulturgintzako fase estrategikoen dinamikarekin gurutzatuta, desafioak identifikatu
eta izendatzeko saiakera egin da, eta azkenik, desafio horiei egoki erantzungo dieten
estrategiak marraztu eta begitandu dira.
Begitandu den hori, orain, parametro erabilgarriagoetara ekartzeko saiakeraren lehen
urratsa da honako txosten hau. Hain zuzen, administrazio publikoen kultur politikak
nondik norakoak izan beharko luketen marrazteko irizpide eta oinarriak definitzea.
Kultur politiken garatze eredu baten proposamenari helduko dio, beraz, ikerketa lan
honek. Hain justu, aurreko bi ikerketak zutabe eta orube dituela, bi helburu bete nahi
ditu: bata, kultur politika baterako oinarri eta irizpideak markatzea; eta bestea,
nazioartean, hizkuntza eta kultura minorizatuen inguruko politika eredugarriak zeintzuk
diren identifikatzea. Biak ere osagarriak, bata praktikari begiragokoa, eta bestea, beste
esperientzia batzuekin alderatzetik praktika horri berme teoriko eta propositiboa
emateari zuzendua.
Aurreko bi ikerketak bezala, honako honetan ere, euskara erdigunean jarri da, eta
hizkuntza eta kultura biziberritzeko neurri soziolinguistikoak oinarrian, eta, orobat,

SORguneak ikertegia


gizarte zibilaren eragiletza goi mailan, eta horren argitan egin da ikerketa. Prisma
nagusia euskara da eta euskararen galbahetik iragazita aztertu ditugu kultur politikak eta
diseinatu ditugu proposamenak.
Lehen atalean, 'Kultura, hizkuntzaren argitan: gramatika bat' izenekoan, euskal
kulturaren inguruko diskurtso bat ehundu dugu hainbat adituren pentsamendua lagun
hartuta. Bigarren atalean, 'Kultura, hizkuntzaren argitan: kultur politiken azterketa bat'
kultur politiken analisi zehatzagoa egin da, eta sustapen modu eta ebaluazio parametro
multzo bat diseinatu da.

SORguneak ikertegia


Ikerketa-txosten honek honako atal hauek landuko ditu, hurrenez hurren:
Kultura, hizkuntzaren argitan: oinarrizko gramatika bat
 Euskal kulturgintzaren lezioak
 Hizkuntza eta kultura: elkar elikatuz
 Euskara eta kultura: euskal kultura

 Euskal kultur politikak: zergatik, zertarako
 Euskal dimentsioa kultur politiketan
 Kulturaren errelebantzia politikaren eremu orokorrean
 Administrazio publiko eta gizarte zibila: bisioa eta topaguneak
 Komunikabide sistema propioa

Kultura, hizkuntzaren argitan: kultur politiken analisi bat
 Euskal kulturgintzaren oinarriak
 Euskal kulturgintzaren estrategiak
 Euskal kulturgintzaren irakasbideak
 Aldundiko kultur politiken irakurketa bat
 Sortu, elikatu, iritsi, trinkotu
 Hitzarmenen berrirakurketa bat

Ohar metodologikoak eta bibliografia

SORguneak ikertegia


Kultura, hizkuntzaren argitan: oinarrizko gramatika bat
Joxe Azurmendi pentsalariaren hitz argigarriekin abiatzen dugun hirugarren txosten
honek elkartuko gaituen proiektu kultural horren egikaritzeari hurbilpen bat egitea du
helburu. Kulturgintza eta Euskal Herriko herritarrak bilduko gaituen proiektu kultural
horren izatea ez da berria, ez eta egiteke dagoen zerbait ere, ez bere osotasunean
behintzat. Euskal kulturaren historia modernoak, 60ko hamarkadatik gaur egunera
luzatzen denak, egin duen bidearen emaitza dugu gaur esku artean. Hobetu beharreko
eremuak badira, baina ondo landutakoak ere bai. Zuzendu beharreko politika eta
diskurtsoak ere, baina baita pentsamendu eta praktika baliagarri ugari ere. Begirada
diakroniko garbi eta kritiko batek egin dena asko izan dela adierazten digu, baina baita
zer egitekoa badagoela oraindik ere.
Hala ere, bereziki erakusten diguna zera da: gaur egungo gizarteak bere baitara ekarri
dituen aldaketa guztiek diskurtso berriak behar dituela, eta desafioak inoiz aurretik
ezagutu gabeak izanda, aurrera urratsa emateko eta praktika kultural eta linguistiko
ausartak abiatzeko unean gaudela. Azken berrogeita hamar urtean egindako lanari
ikasbide probetxugarririk atera diezaiokegu, eta horiek izan beharko dute praktika eta
diskurtso kultural berrien oinarri. Gramatika berri edo berritu bat osatzen hasteko unea
da. Ondoren, oinarrizko letra batzuk.

Euskal kulturgintzaren lezioak
Bat: Euskara eta kultura elkar lotuta, eta biak elkar elikatuz, bersotu, biziberritu eta
modernizatu izan direla, bereziki, erkidego autonomikoen garaiaren aurretik.
Bi: Euskara eta kulturaren biziberritzea herri ekimen hutsa izan dela lehen aro horretan,
eta gizarte zibilak orduan markatutako marra gorriak direla (euskarazko, eta ez
elebitako, gune hegemonikoak eraikitzea) ondoren erakunde publikoen ekimenen
minimoaren neurria eman dutenak, bereziki hizkuntzari eta hezkuntzari dagokienean.

SORguneak ikertegia


Hiru: Euskara, besteak beste, eta konparazio handitan sartu gabe ere, kulturan egon dela
eta dagoela osasuntsuen, hizkuntzaren eta kultur sormenaren beraren kualitatibotasunari
begira. Besterik da euskarazko kulturak hedatzeko, ezagutzera emateko eta arnas
hartzeko ze arazo dituen oraindik ere, eta hori da ziurrenik esku-hartze handiena eska
lezakeen eremua, aurrerago ikusiko dugun legez.
Lau: Euskarak eta euskal kulturak kantitatea izan du jomugan bereziki azken
hamarkadetan, nahiz eta kalitatea ere ez duen inondik inora arrotz izan. Euskaldun
gehiago eta euskal produktu kultural gehiago izan da xedea. Euskararen erabilera eta
euskal kulturaren kontsumoa, ordea, ez dira proportzio berean hazi. Kalitatean indarrak
jartzeko garaia iritsi da, eta baita merkaturatzean eta kontsumo ohituren esparruan
eragitekoa ere.
Bost: Erakundetzearekin batera, euskara eta kultura sail banatan zedarritu ziren, eta
horrela izan da eta da gaur egun arte, salbuespenak salbuespen. Baina, gaztelera nagusi
duen kultura Kultura sailek bultzatu duten heinean, euskara nagusi duen kultura
Euskararen Normalkuntzarako sailetatik lagundu da erakunde askotan. Horrek emaitza
onak eman ditu ugaritasunean eta kalitatean, baina estigmatizazioak ere erantsi dizkio
euskaraz egiten den kulturari, k larriko kulturara iristen ez dela eta kultura
subentzionatua dela pentsa araztea, esate batera.
Sei: 80ko hamarkadan, kultura eta euskararen garapena erakunde publikoen esku
delegatu zelako, herri ekimenaren apaltze bat eman bazen ere, neurri handi batean herri
ekimena da kultura sortu eta sostengatzen duena. Hala ere, esan behar da, herri
ekimenaren erakunde eta ekimenak atomizazio maila handia dutela, elkarren arteko
egituraketa lanak kostata egiten direla eta horrek zaildu egiten duela, batetik
administrazio publikoekiko harremana, eta, bestetik, elkarren arteko lankidetza eta
sinergien aprobetxamendua.
Zazpi: XXI. mende hasiera honetan, eta gizarte aldaketa eta testuinguru globalizatuak
gora behera, euskararen, kulturaren eta herrigintzaren historiaren bilakaera propioa
kontutan izanda, gizarte zibila eta erakunde publikoak elkar hartuta lan egiteko unean
daude. Unean, eta beharrean.

SORguneak ikertegia


Eta bukatzeko, zortzi: Testuingurua berria da gaurkoa, orain berrogeita hamar urte
euskal kultur pizkunde berri bat sortu zenetik, eta baita 80ko hamarkadan erakunde
publikoak lanean hasi zirenetik oso desberdina. Kontestu berria dugu inguruan –nola
bizikeran, identitate atxikimendu anitzen sorreran, hizkuntzen aukera ustez libre eta
indibidualean, taldetasunaren apaltzean eta indibidualismoaren indartzean, kontsumo eta
giza harreman moduetan, erreferentzia eremuaren zabaltasunean eta ingurune ekologiko
eta ekonomikoen makalaldian– eta testuinguru berriak erantzun diskurtsibo eta praktiko
berriak eskatzen ditu. Mundu berri batean gaude, baina arazoa betikoa dugu: zergatik
eta nola jarraitu euskaldun izaten eta euskal kultura biziberritzen. Alegia, nola eraiki
euskaldunok bilduko gaituen proiektu kultural hori. Jon Sarasua irakasleak arazoa
existentzialtzat jotzen du: “Ia milaka urte iraun duen hizkuntz komunitate honek, gaur
egun, XXI. mendean, globalizazioaren garaian, nola egin dezakeen aurrera. Hori da
azkenean gure arazo existentziala”.
Testuinguru berria aurrekoak baino konplexuagoa izan daiteke, aldaketak bortitzak izan
direlako, baina aldi berean abagune on izan liteke oraingoa euskara eta euskal
kulturarentzat, berez duten txikitasuna indargune bihurtzeko. Izan ere aipatu ditugun
aldaketa bortitz horiek guztiek kontrako erantzun baten gosea ere ekarri dute: identitate
jakin bati atxikitzeko beharra, hizkuntza berezko bati eusteko gogoa, kolektibo zentzu
emaile baten kide izateko nahia eta eremu hurbileko erreferentziak berreskuratzeko
joera. Azken hauetan euskarak eta euskal kulturak badu zer eskaini.

Hizkuntza eta kultura: elkar elikatzen
Arazo zaharra, erantzun berriak, beraz. Zehaztu dezagun arazoa, berriro ere, Joxe
Azurmendiren laguntzarekin. “Gaurko errealitatea hauxe da: zaila dela euskaldun izatea.
Euskaldun izan nahi izatea. Eta ez gutxi garelako, laguntasun gutxi dugulako, eta abar,
bakarrik. Euskaldun izaten enpeinatzeko motibaziorik finkatzea da zailena. Euskaldun
izateak merezi duela, erakutsi egin behar da Euskal Herrian. Ia beste inon egin beharrik
ez dagoena. Inork ez digu eragozpenik jarriko, espainol gisa edo frantses gisa
existitzeko. Baina beren etxeari Espainia eta Frantzia izenak eman dizkieten horiei

SORguneak ikertegia


euskaldun izaten ezer ez izatea iruditzen zaie nonbait. Eta, azkenean, pentsamolde hori
geure buruotan ere sartzea iritsi dute”. Oso argi zedarritzen du galderaren muina:
euskaldun izateko motibazioen beharra. Eta baita, kezka nagusiaren nolakotasuna ere:
euskaldun izatea zer den euskaldunontzat geuretzat ere.
Sorguneak ikertegitik galderari erantzun bat gutxienik proposatzen da: euskaldun
izateko motibazioa euskal kulturak elika dezake, eta, berriz, euskara aitzinarazteko
tresna kultura izan daiteke. Sorguneak ikertegiaren lehen oinarriak horrelaxe jasotzen du
hitzez hitz: euskal kulturgintza da euskarari darion kulturgintza, eta euskal hizkuntz
komunitatea sinbolikoki elikatzen duen sorkuntza. Eta honek berebiziko egitekoa du
gure herrigintzan: funtsezkoa da euskara bezalako hizkuntza minorizatu batean
bizitzeko bizinahia birsortzeko, hizkuntza komunitatearen iruditeria eta ametsa
elikatzeko.
Txanponaren bi aldeak dira euskara eta kultura. Kultura gozatzetik euskalduntzera edo
euskara erabiltzera urratsa eman dutenak asko dira, eta alderantziz ere bai, hizkuntza
ikasi eta kultur unibertso oso bateko kide izateko gogoa piztea askori gertatu zaie. Bi
norabidetako prozesu hau eman dadin hizkuntza eta kultura lotuta egon behar dute hala
beharrez: kontsumitzen den kulturak euskarazkoa izan beharko du hizkuntza
adierazpide duen neurrian, eta hizkuntzaren ikasketak edo berreskurapenak euskal
kultura eman beharko du eduki moduan. Alegia, kultura, kultur sorkuntza bada eragile
garrantzitsu bat euskaldun izan nahi izateko, euskaldun izatea praktikara eramateko,
euskalduna komunitate baten baitan txertatu nahi izateko eta mundu sinboliko
konpartitua bere egiteko.
Izan ere, hizkuntza bat elkar ulertzeko kode bat baino askoz gehiago da. Ez dira hitzak
soilik partekatzen, mundu oso bat partekatzen da, mundu autonomo eta beregain oso
bat, unibertso kultural bat. Hizkuntza ez baita kulturatik kanpo dagoen
komunikaziorako tresna huts eta soila. Euskaraz jardute hutsa euskal kultura da,
munduarekin ditugun harremanen zentzua hizkuntza horretan sozializatuz eraikitzen
dugulako. Anjel Lertxundi idazlearen hitzek hala berresten digute: “Hizkuntza batek

SORguneak ikertegia


kohesio halako bat ekartzen du hizkuntza horretako hiztunen artean, eta kohesio hori
kulturala da batez ere”.
Lertxundik batez ere eremu kulturala azpimarratzen du politikoaren gainetik,
hizkuntzari iraunarazi nahi historiko horren azalpen modura: “Paradoxikoa badirudi ere,
arrazoi kulturalek hobeto eta zehatzago esplikatzen dute gurea bezalako hizkuntza bati
eutsi nahi tematia arrazoi politikoek baino. Hizkuntza gure historia da, gure memoria
da, gure izaerari buruzko dokumenturik bikainena da. Hizkuntza, definizioz, eraikuntza
sozial eta anitza da, kolore desberdinetako jendeak mendeetan osatutako egitate kultural
eta komunikatzailea; hizkuntza da gu esplikatzen gaituena eta mundua ikusteko gure
modua gehien zehazten duen ekintza kulturala”.
Josu Amezaga soziologoak, berriz, naziogintzan txertatzen du kulturaren garrantzia.
“Aspaldidanik nazio-proiektu aurrerakoi baten inguruan gabiltzalarik, kulturak duen
balioa ezkerreko beste indar askok baino hurbilago ikusi izan dugu Euskal Herrian”.
Alegia, Azurmendik aipatu kezka, zer uste dugun dela euskaldun izatea, argi erantzuten
dute bai Lertxundik eta bai Amezagak: euskaldun izatea gu izatea da, 'gugintza' bat da,
Azurmendiren proiektu kultura horren berregintza, zentzurik kultural eta politiko
zabalenean. Gugintza hori, gainera, denik eta proiekturik inklusiboena da, gu horretako
kide izateko bidea hizkuntzaren baino ez delako, ez dago beste eskakizunik.

Euskara eta kultura: euskal kultura
Kultura zentzurik eta zabalenean, hau da antropologikoenean, den guztia dela esan
daiteke. Kulturaren barnean adierazpide modu anitz daude, azpisistema asko. Horietako
bat hizkuntza da eta bera da garrantzi handien duen azpisistema, kulturaren beraren
eraikuntzan eta transmisioan duen egitekoagatik. Hizkuntza pentsamendurako tresna
funtsezkoa izateaz gain, gizarteko praktika askoren euskarria da, gure bizitzaren arlo
gehienetara zabaltzen baita.

SORguneak ikertegia


Hizkuntza ezein kulturetan azpisistema garrantzizkoenetako bat baldin bada, gurean zer
esanik ez. Euskaldunok geure burua definitzeko erabili izan dugun eta erabiltzen dugun
moldea ez dago pentsamendu bati lotua, edo geografia zehatz bai, edo praktika erritual
batzuei, edo etnizidade zeinu batzuei, hizkuntzari lotua dago: euskaldunok euskara
dugunok gara. Eta horrela izatea aldi berean da partikularra baina baita integratzailea,
babes-emalea eta irekia. Eta partikular eta ireki delako da unibertsal. “Hizkuntza
hedakorra da: geografia osora ez ezik, norbanakoaren zein gizarteko bizitzaren arlo
gehienetara heda daiteke”, dio Amezagak. Eta, horrenbestez, bestelako ezberdintasunen
gainetik, euskarak herrikide egiten ditu hiztun guztiak, euskal herri osorako kultur
espazio propioa eraikitzea ahalbidetuz. Hizkuntza bizitzaren arlo gehienetan agertzen
den adierazpena izateak, bestalde, beste kultura batzuetatik datozen kultur osagaiak
geureganatzea ahalbidetzen digu.
Horregatik, euskal kultura nagusiki euskarazko kultura da, bereziki hizkuntza
adierazpide duten kultur diziplinei dagokionean. Euskal kultura, bereziki, euskararen
inguruan antolatzen den kultura da. Besterik da “euskal” adierari eman ohi zaizkion
esanahia desberdin eta nahasiak. Pentsamendu eta praktika guzti hau ez da berria, baina
elebitasunaren aldeko diskurtso eta praktika administratiboek askotan bazterrean utzi
dute. Nolabait identitateen arteko konflikto bat dago barrenean, sarritan ezkutatu egin
dena, bake eta integrazio sozialaren izenean eta elebitasunaren aldeko diskurtso akritiko
eta sarritan ez-erreal bat dela medio. Baina konfliktoa azalaraztea beharrezko da,
integrazio soziala benetakoa izango bada eta hizkuntzaren eta kulturaren
normalizazioaren bidean urrats errealak eta eraginkorrak emango badira.

Kultur politikak: zergatik, zertarako
Kulturak gizataldeen izanerako eta birsorkuntzarako duen garrantziagatik, gizarteko
botere orok menperatu nahi izan duten eremua da. Hala ere, kultura bai gizarte zibilean,
bai politikaren eremuan eta baita administrazio publikoetan sarritan ez da kontuan
hartzen. Baina kulturaren eremuan asko jokatzen du herri batek, Mario Fernandez
kultur politiketako adituaren definizioak oso garbi uzten duenez: “Kultura berezko

SORguneak ikertegia


espazio politikoa da, bertan ematen diren tentsio eta konfliktoak politikoak baitira, eta
tentsio horien oinarrian interes ekonomikoak daude, bai eta botere intelektualaren
kontrolari dagokionak ere. Alegia, jokoan dagoena zera da: gizartean eragiteko
gaitasuna kultur produktuen zilegitasuna dela medio”.
Definizio honek azaltzen digu aurreko atalean aipatu dugun identitate kulturalen arteko
konfliktoaren izatea. Hemen eta mundua. Esan dezagun, euskaldun hiztun komunitateak
bere kultur espazio propioa eraikitzeko ahalmena izan dezan bermatu behar dela, kultur
espazio propioa izateko eskubidea ez ezik, premia ere badaukalako. Eta, espazio hori,
ezbairik gabe, euskal kultura izango da.
Euskal kulturgintzak duen bizi indarrak ez dio bakarrik euskarazko kulturari mesede
egiten, gurean erderetan sortzen den kulturari ere onuragarri zaio euskal kulturgintza
zibil indartsu bat izatea. Hain zuzen, euskal kulturaren modernizazioaren itzalean hazi
da euskalerritarrek gazteleraz egindako kultura, eta ez alderantziz. Euskarazko
kulturarik eta herri ekimenik gabe hainbesteko kultur produkziorik eta kontsumorik
egongo ote zen Euskal Herrian, edo inguruko Espainiako probintzien antzekoa izango
litzateke? Galdera gehiago ere egin daitezke: Euskara desagertuko balitz kultur
mundutik gaztelerazko kulturak ze osasun izango luke gurean? Bestela esanda,
erdarazko euskal kultura existituko al litzateke euskarazkorik ez balego? Edo kultura
espainiarra izango litzateke, besterik gabe? Egin al liteke euskal kultura erdaratik?
Edota erdaratik erdal kultura egiten da?
Bere kulturaren jabe izan eta bere espazio kultural propioaren beharra badu euskal
kulturak, baliabideak jarri beharko zaizkio gara dadin. Eta horrek kultur politikaren
beharra eskatzen du: administrazioaren esku-hartzearen beharra hain zuzen. Ideia hau
ezein kulturari aplikatu ahal diezaiokegu.
Herritar guztiek kulturara irismena izan dezaten du oinarri nagusi kultur politikaren
defentsak. Kulturaren demokratizazioa, hain zuzen. Baina demokratizazio hori bi
norabideetan egin behar dela ikusten da gutxienez: kulturaren kontsumoa herritarren
eskura jarriz, eta herritarrek kultura sortzeko aukerak zabalduz. Ideia honek indarra
galduko zuela pentsatu izan da globalizazio garaian, dena denen eskura egitea

SORguneak ikertegia


ahalbidetu dutelako teknologia berriek eta baita sormen bide merke eta orokorrak ekarri
ere. Baina, paradoxikoki, globalizazioak ugaritasuna bai baino uniformizaziotik gehiago
ekarri du, eta sortzaile asko eta kultura eta hizkuntza asko globalizazioaren ubide
nagusian sartzerik ez dutenak, eta beraz irismenik gabe geratzen direnak. Merkatu
globalak markatzen baitu, inoiz baino gehiago, ze kultur produktu kontsumitu behar
den. Beraz, merkatuaren gehiegikeriak eta desorekak berdintzeko ezinbesteko da
administrazio publikoen esku-hartzea. Kultur ekintzetara eta sormenera irismen askea
bermatu behar dute kultur politikek, eta bereziki merkatu globalizatu eta uniformatzaile
horretara sarbiderik ez dutenak.
Europan indarrean dagoen teoria eta praktika hori gure diskurtsora ekartzea egoki izan
daiteke. Herritarra kulturaren sortzaile eta jasotzaile izatearen ideia hiztun komunitate
minorizatura ekar daiteke, eta beraz esan dezakegu hizkuntza jakin horretan sortzen den
kulturaren irismena zabaldu behar dela, lehenik eta behin komunitatera bertara
gutxienik. Komunitate horrek kultura sor dezan eta hizkuntza biziberritu dezan bermeak
jartzea erabat jarrera demokratikoa da, beraz. Hizkuntzen arteko berdinetik berdinerako
harremanak indarrean jartzea baino ez da, herritarren artekoa bezalaxe, alegia aukera
berdintasunaren maxima bermatzea herritarrei eta hiztun komunitateei.
Izan ere munduko hizkuntza handi hegemoniko baten eta hizkuntza minorizatu baten
errealitateak antipodetan daude. Horrelaxe, gaztelerazko kultura eta euskarazko
kulturaren desberdintasunen amildegia. Lertxundik argi du: “Esparru urriko hizkuntzek
eta kulturak, ordea, hil ala bizikoa dute, aurrera egingo badute, administrazioaren eta
administratuen arteko hurbiltasuna, kolaborazioa eta baita konplizitatea ere: bakoitzak
bere nortasunari uko egin gabe, elkarren arteko mugak ondo markatuta, batak bestearen
plaza konkistatzeko asmorik gabe eta bi-biek garbi ikusita laissez faire ereduak merkatu
itsuaren atzaparretan uzten gaituela, administrazioaren babes gehiegiak
administrazioaren kultur irizpideen gidaritza duela nolabaiteko ondorio. Nolanahi ere
den, auzia garrantzitsua da: esparru urriko hizkuntzek eta kulturek beti beharko dute,
bertako administrazioek zuzen diseinatutako politikaz gainera, administratuen
boluntarismoa”.

SORguneak ikertegia


Gurean gainera arrazoi gehiago daude euskal kulturaren gaineko politika publikoak
indartu eta merezi duten garrantzia emateko. Bereziki hemen, ikerketa hauek egokitzen
diren eremu geografikoan: Gipuzkoan. Herrialde euskaldunena da Gipuzkoa, dudarik
gabe. Eusko Jaurlaritzaren azken mapa soziolinguistikoaren arabera, Gipuzkoan
biztanleen %53’3 elebiduna da, % 15’8 elebidun hartzailea, eta %30’9 elebidun
elebakarra. Azken hamar urteotan 40.000 euskaldun gehiago lortu dira Gipuzkoan. Hori
geografikoki, baina adin multzoei begiratuz gero, Gipuzkoan hogei urtetik beherako
gazteen %75a elebiduna da. Datu hauek argi erakusten dute gizarte oso baten ahalegina
euskarari arnas ematen.
Gipuzkoan, euskara aldi berean minorizazio egoeran baina baita esparru batzuetan
hegemonian dago, eta bi egoerak batera emateak euskararen eta euskal kulturaren
aldeko politika indartzaile eta beregainak praktikara eramateko diskurtsoa indartu baino
ez du egiten. Minorizazio egoerak politika indartzaileak eskatzen baditu, berdin
eskatzen ditu hegemonia erakusten duten errealitateak.
Zera adierazten duelako: indartzen, irabazten doan hizkuntza dela, alegia, gipuzkoarrek
euskararen aldeko apustua egin dutela. Hori da egin behar den irakurketa, ze aipatu
datuak, gazteenak, euskararen egoera hegemoniko adierazten badu ere, kontuz,
gaztelerarena ere adierazten baitu, ehuneko ehunean gainera. Beraz euskararen
hegemonia izango da baldin eta egoki kudeatzen asmatzen bada. Eta egoki kudeatze
horren zati bat kulturari aitortuko diogun mailatik eta emango diogun betetzekotik
pasatzen da, kultur politiketatik eta baita gizartearen inplikaziotik.
Sakonean bietan, egoera minorizatuan eta egoera hegemoniko partikular horietan, zera
dago: euskararekiko eta euskal kulturarekiko gizarteak erakutsi duen oniritzi garbia,
behin eta berriro, hamarkadak joan eta hamarkadak etorri egiaztatzen dena. Markel
Olano diputatu ohiak gizartearen irakurketa beretsua egiten du esaten duenean gizarteak
argi eta garbi esaten duela euskara barneratu nahi duela bere bizitzan, eta etorkizuneko
apustu sendoa egiten duela euskararen alde. Areago une erabakigarrian gaudela iritzi
dio: “Gure hizkuntzaren etorkizuna bermatu dezakeen urrats historikoa emateko aukera
daukagu. Izan ere, nire irudiko, une erabakigarrian gaude euskarari dagokionez.

SORguneak ikertegia


Ezagupenean jauzi ikaragarria egin dugun bezalaxe, erabileran ere jauzi handia egin
dugu, baina hala ere, erabileran ez dugu ezagupenean adina aurreratu. Euskara egokitu
egin behar da gaur egungo gizarteak eskatzen dizkion funtzio guztietara, eta horretarako
lan sistematikoa: tradizioa landu, ikerketa bultzatu eta eragile desberdinak talde lanean
ipini”.
Helduen euskalduntzeak, hezkuntzaren euskalduntzeak, lan munduaren euskalduntzeak,
hamarkadetan egindako lan guzti horrek eskatzen du kulturan indarrak jartzea,
hizkuntzaren jabetza hori ez dadin instrumentaltasun huts bilaka, ze hala balitz ez luke
zentzurik izango euskaraz jarduteak, ze baita Gipuzkoan ere, euskaraz praktikotasunez
bizitzea oso gutxitan lortzen den zerbait delako. Euskal kulturak euskaldun izateko
eremu praktiko bat eskaintzeaz gainera, hizkuntzaren eta kulturaren bitartez mundu
sinboliko oso bat eta taldetasuna ere eskaintzen ditu, gozagarritasunetik gainera, plazer
hutsetik eta aberastasun intelektualetik. Honenbestez, esan dezakegu, euskara gizarte
kohesiorako hizkuntza badela. Hizkuntza eta kultura integraziorako tresna bilakatu
behar ditugu, eta horretarako diskurtso egokiak eta praktika zuzenak begitandu behar
dira.
Gipuzkoak indargune eta aukera handiak ditu euskal kulturaren eremuan aitzindari
jokatzeko. Berez, dagoeneko, hala da: bertan direlako euskarazko produkzio gunerik
indartsuenak, sortzaile kopururik handiena eta kontsumitzailerik gehienak, zifra
absolutuetan. Ingurumaria honek guztiak garamatza pentsatzera euskal kulturaren
aldeko politika aktiboa eta berezkoa, nonbait izatekotan, Gipuzkoan bertan jarri behar
dela abian. Aurrera egitekotan euskal kulturak, Gipuzkoako administrazio publikoari eta
gizarte zibil auto-eratuari dagokigu, lehenengo eta behin, euskarazko kultur politika bat
adostu, diseinatu, abian jarri eta, helburuak lortu ahala, bidea erakusten joatea
euskararen gainerako lurraldeetan ari diren eragileei eta administrazioei.
Amezagak ere aspalditik ikusi du argi salto kualitatibo bat egiteko beharra: “Euskal
kulturak eta euskarak duten potentzialtasuna landu eta sendotu beharra dago. Egungo
Euskal Herriko herri kulturgintzari begiratzen badiogu, euskararen inguruko herrimugimendua bizienetakoa dela ageri zaigu. Duen balio historiko, sinboliko eta

SORguneak ikertegia


pragmatikoa dela medio, euskara kulturgintzaren ardatz garrantzitsuenetako bat da gaur
egun euskal herrian. Eta are handiagoa izan liteke horrenbeste muga jarriko ez
balitzaizkio”.
Euskararen eta euskal kulturaren aurrerabidea miragarria izan da eta da, baina hala ere
ez doaz haren pareko hainbat eremu garrantzitsu. Esate batera, berari dagokion eta
darion jakintzaren artikulazioa. Aitortu beharra dago maila akademikoan apenas egin
dela lanik, eta egin direnak solte eta atomizatuak izan direla. Ez da orain artean, eta
ziurrenik Sorguneak ikertegia da lehen saioa horretan, ekimen serio eta antolaturik izan
euskal kulturaren ikasketari akademian ere beharrezko duen tonua eta sakontasuna
eskaintzeko.

Euskal dimentsioa kultur politiketan
Euskara, orain arteko diskurtsoari jarraiki, beraz ez da adjektibo bat, ez da kulturaren
baitako sektore bat edo azpimultzo bat. Alegia, euskarazko kultura ez dela kulturaren
barneko lerro bat. Ez luke izan behar, hori argi ikusten da euskal kulturgintzatik.
Besteak beste gaztelera ez delako adjektibo bat, gaztelerazko kultura ez delako
azpimultzo bat kulturaren baitan. Ez da hala ere hau arrazoi nagusia. Euskal eta Kultura
sailak elkarrekin egon, Euskara saila Kulturatik aparte egon, edo Euskara saila zeharlerro gisa hartu eztabaida liteke, baina arazoaren muina ez da hainbeste organigramaren
diseinua (horrek ere asko adieraz dezake oinarrian euskal kulturarekiko duen
kontsiderazioaz, eta baita lortzen diren emaitzen arrazoietaz ere), ez bada euskal
kulturaren beraren kontzepzioa. Kasu guztietan jokatu daiteke ondo, beti ere euskarazko
kultura kultura dela sinesten bada, hau da autonomoa eta beregaina dela, eta
horrenbestez, inplizituki edo esplizituko, politika propioak behar dituela argi badago.
Horretaz gainera, organigrama bat edo bestea izan, arduradunaren botere politiko
gaitasuna erreala izatea ezinbesteko da.
Esan dugu kultur politikak beharrezko dira bereziki merkatuaren eta errealitate
soziolinguistikoaren desorekak orekatzeko. Baina kontua ez da ehuneko

SORguneak ikertegia


proportzionaletara iristea hizkuntza batean eta bestean, edo portzentaien arabera
politikak egitea, ezta gutxiago ere. Euskal kulturaren lekua ez da ehunekoetara makurtu
behar, euskarak eta euskal kulturak berezkoak ditu herri honek, eta beraien hedapena
ahalik eta handiena izan dadin jomugan izan behar dugu, eta baita hizkuntza eta kultura
komuna izan daitezen ere, guztionak alegia, eta baita erabileran nagusi ere.
Baina, genion moduan, euskal kultura osotasun bat da, unibertso oso bat. Koldo
Izagirrek argi formulatzen du aferaren garrantzia, eta nabarmentzen du orain arteko
kultur politika gehienetan euskal kultura sektore gisa hartua izan dela, lagundu eta
bultzatu behar dena, baina gazteleraren meneko beti. Eta borondatea ona izanda ere,
emaitzak bestelakoak dira: “Txosten hartan [Kulturaren Euskal Planaz ari da], beste
gauza interesgarri askoren artean, euskara, eta oro har euskal kultura, sektore bezala
hartzen zen, ez kultura autonomo bezala, ez unibertso moduan. Euskaltasunaren
giharrean ukitzen gaitu uste murritz horrek. Badago horren atzean akats metodologiko
larririk, eremu bateko euskaldunoi dagozkigun datuak eremu horretako populazio osora
estrapolatzen baitira: euskaldunok gutxiengotuak gara, alegia, euskaldunok ez gara
geurez, baizik berez, beste multzo batekoak”.
Eta zera gehitzen du: “Minoria bezala, euskaldunek badute zer aportatu. Euskarak
kordokan paratzen du demokrata, demokrazia praktikatzera behartzen duelako.
Ekologiak gaur hartu duen garrantzia ez da hondamendiek sortutako kontzientziari
esker, ekologistek era independentean politikoki egin borrokari baino. Hizkuntzek ere
behar dute ekologia bat. Hortxe txertatzen dut nik gure hizkuntza, gero eta
beharrezkoagoa den mundu justu eta igualitario baten aldeko ahaleginean».
Azken finean, honako hau da barneratu eta era berean zabaldu behar den ideia: euskara
kultura egiteko eta unibertsaltasuna hedatzeko tresna egokia dela. Gurea dela, eta gure
izate horretan euskaldun izan nahi duen orok ateak zabalik dituela. Kultura irekia,
zabala, europarra eta unibertsala, aspaldian hainbestetan entzun ditugun adjektiboak
dira, eta sarritan ulertzera ematen da adjektibo horiek euskal kulturak ezin iritsiko
ezaugarriak dituela. Kontrakoa da. Unibertsalen gara euskal kultura geurez egiten

SORguneak ikertegia


dugunean. Gure ustean, ideia honen argitan ulertu behar da kultur politiken oinarrizko
premisa, gaur eta hemen.

Kulturaren pisua politikaren eremu orokorrean
Esan dugu, administrazio publikoaren organigramaren baitan, euskararen normalkuntza,
kultura eta euskal kultura nola txertatu eta kontzebitzen diren ez da hainbeste leku
kontua, pentsamendu kontua baino. Baina, hori esanda, kulturak berak eta euskarak
berak ere, administrazioen organigrama orokorrean duten lekua, duten aurrekontua eta
duten aginte maila ezin dira aipatu gabe utzi. Gurean, kulturak beti pisu oso justua izan
du. Diskurtsoan gehiago aipatu da praktikan erabili baino. Jakintzaren eta kulturaren
gizartea aipatu aipatzen dira, baina horrek ez du islarik gero politiketan. Honaino
kulturaz ari garela, hizkuntzarik aipatu gabe.
Hizkuntza erdigunean jarrita, kulturarekiko agertu dugun ikuspuntu kritikoa nola ez
zabaldu politika orokorretara. Erran nahi baita, euskaraz egindako euskal kulturgintza
bada, erdaraz egindako erdal kulturgintza izango da. Hori horrela, gogoetarako edo
kontzientziatzeko galdera batzuk: nola neurtu zenbat euskalgintza eta zenbat erdalgintza
egiten den, demagun, ekonomia, ongizate, azpiegitura, nekazaritza, fiskalitate eta beste
eremuetatik? Zer hizkuntza elikatzen, indartzen eta normalizatzen da? Zenbateraino da
erdara nagusi eta euskara itzulpen-hizkuntza eta azpi-multzo? Zertarako euskararen
normalkuntzarako sailak, gainontzekoek erdararen normalkuntza praktikatzen badute?

Administrazio publikoa eta gizarte zibila: bisio eta topaguneak
Kultur politiken izaera demokratikoaz hitz egin dugunean, gutxienez kulturara irismena
eta sortzaile izateko eskubidea aitortu dizkiogu herritarrari, eta baita hiztun komunitate
batek sortzen duen kulturari, euskal kulturari hain zuzen. Baina kulturaren
demokratizazioren ideia honek ere badu beste elementu bat ikaragarri garrantzitsua:
parte-hartzea.

SORguneak ikertegia


Euskal kulturaren historia ezin da ulertu gizarte zibilaren zentraltasuna onartu gabe. Eta
berriro Amezagaren hitzak ekarriko ditugu: “Euskal gizarteak (euskaldunak zein
erdaldunak) euskararekiko duen atxikimendua; euskararen berreskurapenaren aldeko
mugimenduak jendea mobilizatzeko duen ahalmena; mugimendu honek hamarkada
luzetan zehar metatutako esperientziak eta gauzatzeak; proposamenak egiteko duen
gaitasuna. Hauek guztiak oso kontutan hartzeko faktoreak ditugu euskarak aipatu dugun
bezalako eremu batean izan dezakeen presentzia aurreikusteko. Azken funtsean, euskara
eta euskal kultura bera, orain artean, beste ezeren gainetik herri-kultura izan baitira,
hots, gehienbat klase menperatuen kultura. Biharko gizarteari begira, beraz, hortxe ikusi
behar dugu bere potentzialtasuna: herri-kultura hedakor eta sendoa izaki, gaineratiko
herri-kulturen erreferentzia eta bateratzaile gisa izan lezakeen ahalmenean hain zuzen”.
Txostenaren hasieran egin dugun hurbilpenean aipatzen genuenez, gizarte zibil autoeratuaren garrantzia berebizikoa da. Baina, administrazio publikoarekin elkar lanean
jardutea ezinbesteko da. Nora iritsi nahi den, zein den jomuga, gutxien gutxieneko bisio
batean adostu beharra dago, eta horretarako ezinbesteko da topaguneak zabaltzea.
Horretarako lan taldeak, eztabaida guneak, batzorde konpartituak edo dena delako
formulak asmatu eta egokitu beharko dira, izan euskalgintza osoarekin edota
euskalgintzaren sektore desberdinekin. Topaguneetan hainbat eragileren harilkatze lana
egin beharko da lidergo eraldatzailearen eskutik.
Hori ere, baina, ez da nahikoa izango. Badago hemen behin eta berriro aipatu behar den
beste kontu bat: euskara eta euskal kulturaren aldeko jarrera agertu eta lidergotza
praktikatu behar dute agintari politikoek zintzoki, konbentzimenduz, modu ezakonplexatuan eta eraginkortasuna bilatuz. Sinesmenez eta zintzotasunez jokatu behar
dute euskaren eta euskal kulturaren praktikaren erreferentzia publiko izan daitezen.
Portaeretara eraman behar dira euskararen eta euskal kulturaren aldeko adierazpenak,
lidergo politikora. Ez esan, izan baizik. Koherentzia, ardura eta praktika behar
beharrezko dira. Sinistu egin behar dute. Esan gabe doa, jarrera bera behar dela eduki
publiko ez den lan guztietan, barne lanetan, lan prozesuetan, euskara hizkuntza erabilia
izatera iristeko, eremuz eremuz, eta euskal kultura herri honen garapenerako funtsezko
osagarria dela sinetsi eta praktikatzeko. Esan gabe doa, baita ere, beste hainbeste egin

SORguneak ikertegia


beharko luketela kultur, kirol, zientzia, ekonomia, unibertsitate eta beste eremuetako
pertsonaia publikoek ere. Horretarako politikariek lidergotza eraldatzailea praktikatu
behar dute, eurek hasi eta eredu izanez, joera zabaldu dadin.

Komunikabide sistema propioa: kultur politiken zutabe
Kultura publikoa aipatu dugula, esan beharra dago kultura guztiek beren hedabide
sistema propioa behar dutela izan. Gauza jakina da publiko egiten ez den kultura ez dela
kultura. Beti behar duela sozializatua izan kultura izango bada. Horregatik kultur
politika guztiek dute ardatz nagusietako bat komunikabideen alorra, hain zuzen
informazioa eta komunikazioa oinarrizko eta funtsezko osagai dira edozein gizarte
antolakuntza edo egitura sortzeko.
Tradizionalki, kultur politikek hiru hanka izan dituzte: arteak (sorkuntza), ondarea
(historikoa) eta komunikabideak. Kultura eta komunikazioa, eta eremu publikoa beti
egon dira halabeharrez lotuta. Jakin badakigu ez dagoela sozialki existituko den
kulturarik ez badu zabalkunde sistemarik, alegia ez bazaio gizarte talde bati
helarazten,talde hau txikia izanda ere. Identitate kultural indartsu eta dinamikoa lortzea
ezinbesteko du edozein gizartek edo komunitatek, bai kanpora begira eta bai barnera
begira ere, komunitate egituratua eta sustraitua izango bada. Zer esan hizkuntza
minorizatuko komunitate eta kultura bat bada. Bernat López komunikazioan adituak
argi adierazten du: “Ahultasun instituzionala (estaturik eza), lurralde zatiketa eta bere
buruaren definizio identitarioa argi ez duen edo modu gatazkatsuan bizi duen
komunitate baten kasuan luxu bat litzateke komunikabideen politika bat ez izatea,
suizidio bat ez esate arren. Identitate kultural horren egikaritzan hizkuntz politika eta
kultura politika oinarri-oinarrizkoak dira, baina komunikazio eta komunikabideen
politika jakin baten markoan gauzatu behar dira. Pentsamendua sortzeko eta munduaren
aurrean gure burua irudikatzeko hitzaren indarra eta eragina giltzarri dira”.
Gizarteari zerbitzu bat eskaintzen diote euskarazko hedabideek, eta euskal kulturaren
eta euskal munduaren erresonantzia kutxa izan eta hiztun komunitatearen irudi auto-

SORguneak ikertegia


erreferentziala eraikitzeko behar-beharrekoak dira. Horregatik, euskal kulturgintzaren
hedapen edo erresonantzia-kutxa antolatzea ezinbesteko da. Euskarazko hedabide
nagusiek eta herri-eskualde mailakoek joka dezaketen funtzioa aztertu beharra dago
euskal sorkuntzaren erresonantzia hobetu eta ziurtatzeko. Baina ez bakarrik
euskarazkoak, baita erderetakoak ere.

SORguneak ikertegia


Kultura, hizkuntzaren argitan: kultur politiken azterketa bat
Euskal kulturgintzaren oinarriak
Euskal kulturaren eta kultur politiken gaineko analisi bat egiteko, lehenik eta behin
euskal kulturaren definizio bat egin beharra dago. Dagoeneko, hainbestetan aipatu dugu
euskal kultura euskarazko kultura dela, eta baita definizio horrek barreneko arrazoiak
ere azaldu ditugu. Kultur politiken azterketa zuzenago bat egiteko eta kultur politikak
egoki eta modu eraginkorrean aplikatu ahal izateko, definizio hori, hain zuzen ikerketa
objektu nagusia dena, gehiago zehaztu behar da. Eta beraz, esango dugu berbazko
euskarazko sorkuntzak nagusiki eta ez-berbazko sorkuntzako elementu batzuk osatzen
dutela euskal hizkuntz komunitatearen elikagai funtzioa betetzen duen kulturgintza
nuklearra, euskal komunitatea erreferentzia eta helburu nagusi duen kulturgintza.
Euskal kulturgintza hau oso elementu sentsiblea da, garrantzi handikoa hizkuntzaren
geroarentzat, eta ezaugarri bereziak ditu: dimentsio askotan ahula, kontsumitzeko masa
kritiko txikia duena, sorkuntzarako pizgarri bereziak dituena, gauza batzuetan nerbio
kultural propioa duena edo ‘genio’ kultural propioa duena, merkatu-baldintzamendu eta
gizarte-eragin ezohikoak dituena.
Euskarazko berbazko kultura, erdarazko berbazko kultura eta ez-berbazko kulturaren
arteko bereizketa egitea beharrezko da. Ez da euskarazko berbazko eta ez-berbazko
diziplinen arteko banaketa bat sortu nahi, zein den euskaldunago eta zein ez
erabakitzeko. Jakina da banaketa horiek lausoak ere badirela, baina ikerketa serio batek
eta kultur politiken diseinu eta aplikazio arduratsu batek analisirako unitate egokienak
zehaztea ezinbestekoa da, benetan uler ahal izan dezagun zer den garrantzitsua
euskarazko kulturaren biziberritzean. Alegia, ikerketen eta politiken planoan ari gara,
ez sormenaren plano sozialean. Horregatik diogu lurralde berean ematen diren kultura
eremu eta indar desberdinak modu berezituan aztertu eta tratatu behar direla. Hizkuntza
komunitate minorizatu batean funtsezko papera betetzen duen sorkuntza batek eta
munduko hizkuntza handienetako batean egiten den produkzio batek ez dute ia
zerikusirik, ez duten merkatu-potentzialean, ez betetzen duten funtzioaren muinean, ez

SORguneak ikertegia


behar duten edo ez duten politika publikoan. Zentzu horretan oinarrizko bereizketa bat
egin behar da hiru kategoria nagusiren artean: berbazko euskarazko sorkuntza, berbazko
erdal sorkuntza eta ez-berbazko sorkuntza. Hiru kategoria hauetako bakoitzak
tratamendu berezitua behar du estrategia sozialen eta politika publikoen aldetik.
Ikerketak eta kultur politika eraginkorrek bere eskakizunak ditu, eta beste bat hurrengo
hau dugu: jakintza soziolinguistikoaren ezagutza eta aplikazioa ezinbesteko dela.
Hizkuntz komunitateen dinamikak ulertzen dituen jakintza soziolinguistikoan baizik ez
daiteke zentzuz eta arrakastaz pentsatu euskal kulturgintza biziberritzea. Eta horrek
eskatzen du kategoriak, kontzeptuak eta sailkapenak hizkuntza biziberritzeko jakintza
sakon batetik eta hizkuntzen ekologiaren paradigmatik pentsatzea.
Hizkuntza eta kultura minorizatua izateak, beste faktore batzuen indartzea ere eskatzen
du, nolabait soziologia propio batetik begiratzea. Euskal izaeraren etorkizuna (hizkuntza
nahiz kulturgintza) neurri handi batean gertuko gizarte-ehunean jokatzen da. Eta
gertuko gizarte-ehun horrek duen potentziala, biziberritzea eta osasuna determinatzailea
izango da euskal kulturgintzarentzat. Ez da ingelesaren edo gazteleraren kasu bera.
Gizarte mediatizatu, paralizatu edo anomia maila handiko batean hizkuntza handi horiek
biziko dira, are gehiago, beren hegemonia ziurtatua dute. Euskararen zoria, aldiz,
gertuko igurtziari eta ehunari lotuta dago neurri batean. Zentzu horretan, potentzial
berezia du euskal kulturgintzarentzat herria kultura kontsumitzaile versus herria kultura
sortzaile binomioak. Herria sortzaile batzuek eta kultur industria batzuek ekoizten duten
ekoizpenaren kontsumitzaile moduan ulertuta soilik, euskararen kultura kolapsora doa.
Hori ere beharrezkoa da, baina horrekin batera, herriaren sorkuntza da gurea bezalako
kulturen potentziala. Kulturgintzaren ehun herritarra, antzerki taldeena, musika
eskolena, bertso eskolena, ikastetxeetako ekimenena, abesbatzena, dantza taldeena
sustatzea, elkarrekin konektatzea. Eta, batez ere, aipatutako potentzial herritar
askotariko hori jaiaren espazio sinbolikoaren potentzialarekin lotzea. Kulturgintzaren
espazio hori aktibatzea funtsezko bidea da euskal kulturgintzaren gerorako.
Modu berean, kultur sorkuntza maila askotan sortzen da, auzo edo herri mailako
sorkuntza kolektiboetatik hasi eta sofistikazio maila handiko sortzaile

SORguneak ikertegia


profesionaletaraino. Sorkuntzaren mailakatze eta barreiatze hori da, hain zuzen, euskal
komunitatearena bezalako hizkuntza txikien indargunea eta legamia.
Gizarte-ekimenetik sortutako erakunde eta eragileek badute zeregina euskal
kulturgintzaren esparru soziala trinkotzen eta estrategia bizigarriak abiarazten, bistan da.
Baina, bestetik, Euskal Herriko erakunde publikoek aukera dute euskal kulturgintza
biziberritzeko estrategiak martxan jartzeko. Hori, beste alor askotan gertatzen den
moduan, gizarte antolatuaren eragileekin adostuta eta landuta egin dezakete ondoen.
Arlo honetan ere, beste gehienetan moduan, gizarte antolatuko indarrekin batera
bultzatutako politika publikoa behar dugu.

Euskal kulturgintzaren estrategiak
Oinarri nagusiak, ez guztiak, ikusi ondoren, oinarri horien aplikaziorako estrategia
multzo bat zehaztea beharrezko da. Euskal kulturgintzako eragile sozialak eta gizarteerakundeak artikulatzeko pausoak ematea da lehena. Artikulazio hau bi mailatan
gauzatu beharrekoa da. Batetik, euskal kulturgintzaren esparru bakoitzaren barruan, eta,
bestetik, esparru desberdinen arteko eremu orokorrean. Eta era berean, tokian tokiko
gizarte-eragileak eta tokian tokiko eragile publikoen indarrak norabide honetan jarriz,
herri eta auzoetako kulturgile kolektibo eta sortzaileen konexioa sustatu beharko
litzateke.
Artikulazio hori esparru edo adierazpide bakoitzak beren eremu barnean ere egitea
kontuan hartzeko modukoa da. Artikulazio hori ekosistema moduan lantzea litzateke
egokiena. Hau da biziberritzea bilatzeko, elementu nagusien plangintza bat egitea
eraginkorra da: transmisioa, sustapena eta jakintza. Horiek ardatz hartuta, artikulazio
modu egokienak asmatu beharko dira diziplina bakoitzaren ezaugarriak, indarguneak eta
ahuldadeak kontuan izanda.
Belaunaldien arteko transmisioa estrategikoa da. Horrek, batetik, sortzaileak birsortzeko
sortzaile-transmisioa bilatu beharko du; bestetik partehartzaile transmisioa bilatu,
bereziki parte-hartzean oinarritutako adierazpideen kasuan, eta hirugarrenik zaletasun-

SORguneak ikertegia


transmisioa bilatuz. Honetarako esparru bakoitzak bere bideak izan ditzake, formazio
ez-arautuaren forma desberdinen bidez, formazio arautuak antolatuz, daudenak baliatuz
edo beste motatako transmisio bideak jorratuz. Hezkuntza arautuan euskal
kulturgintzaren transmisioa txertatzea ere ezinbesteko da sortzaile, zaletu eta
kontsumitzaileak sortzeko, eta unibertso sinboliko konpartitua osatu eta eratuz joateko.
Euskal kulturgintzari buruzko jakintzaren arloa indartu eta artikulatzea ere
eginbeharrekoa da. Euskal kulturgintzari buruzko dokumentazioa, ikerketa, gogoeta,
bilketa eta formazioa eskaintzen duten guneak sustatu sortu eta beren arteko elkarlan
espazioa eratu behar dira. Belaunaldi berriei bezala, une honetako eragile politiko,
kultur teknikari, dinamizatzaile, irakasle eta abarrei begira ere euskal kulturgintzaren
jakintza irits arazi behar zaie.
Kultur balio katean, merkatuan du euskal kulturgintzak eremurik eta zailena. Eta neurri
batean biziberrituko bada eraginkorrena. Kultur industriak sortutako merkaturako
produktuak bistaratzen, zabaltzen eta merkaturatzen jarri behar dira indarrak. Eta
horrenbestez, kanpo-hedapena kuantitatibo eta kualitatiboa landu beharko da, berariazko
programekin eta laguntzekin. Euskaldunei lehenik, baina baita euskal lurraldeko erdal
komunitateei ere, hau da, biztanle gehienei. Eta horrekin batera, mundu mailako
presentzia guneak lantzen hasi behar dira, direnetara bertaratuz eta helduz, baina baita
ere euskal kulturgintzari dimentsio unibertsala aitortuz. Horretarako euskal sorkuntzaren
agertoki unibertsal iraunkor bat sortzea, prestigio handiko proiektu kulturalarkitektoniko batean egitasmo gauzagarria da. Agertoki unibertsal diziplinarteko batek
katalizatzaile papera joka dezake sortzaileentzat, hartzaileentzat, proiektu batzuetarako
harreman-gune moduan, auto-irudiaren aldetik, euskal komunitatearen bisibilitatearen
aldetik eta nazioarteko proiekzio moduan. Une honetan euskal kulturgintzak behar
dituen hainbat katalizazio bideratzeko formula egokia izan liteke.

SORguneak ikertegia


Euskal kulturgintzaren ikasbideak
Hizkuntzaren argitara egindako azterketetatik, ikasbideak alde desberdinetatik etorri
zaizkigu, dela komunikabideen eremutik, dela hezkuntzaren esparrutik, dela kulturaren
garapen ereduetatik. Guztietan ondorio nagusia bera da: hizkuntza hegemonian hartzeak
edo ez hartzeak bermatzen du hizkuntzaren eta hizkuntza horretan egiten den ezin
jardunen arrakasta edo porrota. Beste modu batera esanda, elebitasuna benetako
baldintza soziolinguistiko diglosikoak kontutan izan gabe aplikatzeak euskararen galera
dakar eta horrekin euskaraz garatu behar zen eremuaren desagertzea ere bai.
Hegemonian jokatzen da euskal kulturaren elikatze, irismen eta biziberritze gaitasuna,
alegia, euskararentzat berariaz espazio propioak eta osotuak eskainiz.
Euskaraz hegemoniatik jardutea ez da aukera linguistiko hutsa. hizkuntzaren aukeraketa
kontzienteak hainbat ondorio dakar berarekin. Alegia, ez da berdin gaztelerazko
antzerkiarentzako politika bat diseinatzea edo euskarazkoarentzat. Egoera, premiak,
baliabideak, baldintzak eta ezaugarriak desberdinak izateaz gainera, hizkuntza
espantsiboak hizkuntza minorizatua jan egiten duelako, eta, horrenbestez, kultura
handiak txikia.
Kultur ereduaz haratago, hizkuntzak markatzen du diferentzia: nola egiten dugun
horrek, nolakoak garen esaten baitu. Hau da ondo ulertu beharreko tesia: euskara
kontzienteki erdigunean jartzeak beste modu bateko eredu eta kultur politikagintza
eskatzen edo ekartzen du halabeharrez:
 Euskararen premiei erantzun beharrak hizkuntzaren egoera soziolinguistikoa
kontutan izatea dakar.
 Euskararen egoera ez normalizatuak profesional zein zaletuak biltzeko
ezinbesteko beharra du aurrera egingo badu, eta hortik behetik gorako ereduen
egokitasuna (zaletuak elikatu behar dira sortzaileak izango badira).
 Euskara erdigunean jartzen duen diziplina orok transmisio bideak antolatzea
ezinbestekoa du, transmisio naturala oso eremu gutxitan ematen baita.

SORguneak ikertegia


 Euskara erdigunean jartzen duen ezein diziplinak merkaturatze eta hedatze
sistema propioa landu beharra du.
 Euskara erdigunean jartzen duen ezein diziplinak administrazioarekin elkarlana
ezinbesteko du.
 Euskara erdigunean jartzen duen ezein diziplina euskararen eta euskal kulturaren
eragile eta sustatzaile izan behar du, eta horrela izanik kultura biziberritzeko
gune estrategiko bihurtu daiteke.

Aldundiko kultur politiken irakurketa bat
Foru Aldundiaren azken lau urtetako aurrekontuak aztertu ditugu beti ere hizkuntzaren
ardatza neurgailu gisa hartuta. Euskararen betaurrekoak jarrita, kulturako politika horiek
ze pentsamendu duten oinarri, zer den lortu nahi dutena, eta zer den lortzen denaren
argazki bat egiten saiatu gara. Lehenik eta behin, Kulturaren Sustapen eta
Hedapenerako diru-laguntzen definizioari begiratu diogu. Diru-laguntzen atalera
aurkezten diren egitasmo eta programak baloratzeko honela banatzen ditu puntuak: 25
puntu arte finantza errekurtsoei, 20 puntu arte erakundearen ezaugarriei, 25 puntu arte
egitasmo edo programari, 10 puntu arte kalitateari, 10 puntu arte berariaz emakumeak
kulturan sartzeko edo aurkezten den erakundeko zuzendaritzan egotegatik, eta 10 puntu
arte “euskararen erabilera aurkeztutako programa edo jardueretan”. Gutxienez 60 puntu
behar dira diruz-lagundua izateko.
Ikusten denez, euskararen eskakizunak ez du baldintzatzen ez bermatzen inolaz ere
euskarazko egitasmo edo programa subentzionatuak izan izango direnik. Areago, dirulaguntza eskatzen duenak ez du 10 puntugatik euskarazko produktu bat aurkeztuko, ez
bada benetan euskaraz egin nahi duelako. Asko jota, gazteleraz egingo du eta
euskarazko bertsio bat aurkeztuko hamar puntu horiek aseguratzeko. Emakumeen gaia
tratatu dezaketen bezala beste hainbeste puntu lortzeko. Baina ez dira denak
emakumeen gaiaren ingurukoak izango, ez eta euskaraz ere. Bai ordea, gehienak
emakumearen gaitik apartekoak, eta baita euskaratik kanpokoak, gazteleraz alegia.

SORguneak ikertegia


Horixe da arte eszenikoen alorrean sarritan gertatzen dena. Beraz, zergatik da gaztelera
araua, aipatu gabeko hizkuntza izanda ere, eta euskara sektore? Euskara puntuatuz,
ulertzen da, esan gabe badoa ere, gaztelerazko egitasmo eta programak izango direla
gehienak, hizkuntzaren bat izango dutelako. Hemen ikusten da hizkuntzarik aipatu gabe,
hizkuntzarik gabeko kultura berez gaztelerazkoa izateko aukerak askoz handiagoak
direla, euskaraz izatekoak baino. Hizkuntza modu honetan balioztatuta benetan lortzen
al da euskarazko produktu gehiago izan daitezen, gehiago sor dadin euskaraz? Edota ez
du eraginik eta sortzaile eta eragileen esku geratzen da hizkuntza aukera, eta baita
administrazioko teknikarien euskal kulturarekiko sentsibilitatearen esku euskarazkoak
aukeratzea?
Aipatu behar da Foru Aldundia euskalduntzeko programaren baitako araudiaren 8.
artikuluak zera dioela: “Hizkuntza ofizialen erabilera kontuan izango da, diruz
lagundutako jardueretan hizkuntzaren erabilera garrantzizkoa edo esanguratsua denean”.
“Foru Aldundiaren diru laguntzaren bat jasotzen duten elkarteek, pertsonek nahiz
entitateek diruz lagundutako jardunaren agerpen publiko orotan euskara erabili beharko
dute”. Lehen atalean gaztelera eta euskara maila berean jartzen dira, bakoitzaren
ezaugarri, indar sozial eta erabilera erabat desberdina denean, eta bigarren aipamenak
agerpen publikoetan euskaraz ere egin dadin bermatzen duela. Horraino.
Foru Aldundiko Kultura sailak, hitzarmen, diru-laguntza eta inbertsio erreal moduan
banatzen dituen diruak hizkuntzaren galbahetik igarotzen baditugu argazkia argigarria
da. Oinarrietan, aipatu ditugun kultur analisirako eta baita kultur politiketarako
aplikagarri diren 'euskarazko berbazko kultura', 'ez-berbazko kultura' eta 'erdarazko
berbazko kultura' kategoriek irudi hau ematen dute. 'Euskara nagusi duen kultura' eta
'Gaztelera nagusi duen kultura' kategoria laxoagoak erabili ditugu, zail delako hizkuntza
hutsera makurtzea, kultur politiken beraien ezaugarri propioengatik, ez baita beti
asmatzen ahal zein hizkuntzatako jarduerak diren zehatz-mehatz.

SORguneak ikertegia


Hiru zirkuluko egitura errepikatu egiten da urtetik urtera, gutxi asko, eta honako grafiko
honekin irudikatu daiteke*:

Euskara nagusi
duen kultura

Gaztelera nagusi
duen kultura

Ez-berbazko kultura

Ondorio nabarmenenak honako hauek dira:
 Zirkuluen arteko desoreka nabaria da, bereziki ondarea eta gainontzeko kultur
esparruen artekoa, hizkuntza bat izan edo bestea. Gutxienez zirkuluen arteko
oreka bilatzea ezinbesteko da, eta egokiago berariazko politika egitea
euskarazko kulturari dagokionean, alegia euskarazko berbazko kultura eta ezberbazko kulturaren adierazpide batzuei dagokienean. Izan propio sortutako
azpisail batekin, izan Kultura sustatu eta hedatzeko atalean euskara hizkuntza
nagusi izanda.
 Laguntzak 'euskara nagusi duen kultura', 'gaztelera nagusi duen kultura' eta 'ezberbazko kultura' kategorietatik iragazten baditugu, argi ikusten da zatirik
handiena 'ez-berbazko kulturak' jasotzen duela, beste bien bikoitza, gutxienik.

SORguneak ikertegia


 Eta kategoria horren barruan bereziki eraikin erlijiosoen zaharberritzera
bideratzen da diru gehien. Hain zuzen eliza da diru partida handiena
bereganatzen duena. Ia erdi gutxiago jasotzen du 'gaztelera nagusi duen kulturak'
eta beste hainbeste 'euskara nagusi duen kulturak'.
 Ondarearen zama handia ikertzeko modukoa da, ondarea Aldundiaren

eskuduntza nagusi bat dela jakinda ere. Ondarearen definizioa, ondare higigarri
eta higiezinetan oinarritzen da batez ere, hau da, eraikuntza eta artxibategi
historikoetan, eta museogintzan. Ondarearen definizio berriagoak,
dinamikoagoak eta demokratikoagoak ere badira dagoeneko.
Hemen definizio bat: Ondare kolektiboa berreskuratu eta gorde behar da,
baina hori ez da nahikoa: bizi dugun garaia kontuan izanda eta
komunitatea parte hartzaile zuzen dela, ondarea birkontzeptualizatu egin
behar da, etorkizunera begira jarri ahal izateko. Hau garrantzitsu da
kohesio soziala indartzeko funtsezkoa delako ondarea, gure identitatea
osatzen duelako, izan garen horrekin lotzen gaituelako, baina bagaren eta
izan nahi dugun horrekin ere lotu behar gaitu, bestela hildako ondarea da,
eta areago herritarrei itxia eta zerbitzu publikorik ematen ez duena.
Horregatik ondarean berreskuratze hori zabaldu egin behar da: ondare
kolektibo berria sortu eta aktibatu egin behar da, bai ondare higiezina, bai
ondare higigarria, bai ondare ez-materiala (festak, tradizioak,
bizimoduak, lan moduak...). Baina ezin dira museo izan, zentzu
pasiboenean, erabilera berriak eman behar zaizkie, ateak ireki arazi eta
herritarren eskura utzi modu batez edo bestez. Guzti horrek identitate
kolektiboa sortzen du, eta baita aberastasun publikoa ere.
 Gaztelera nagusi duen kulturak egitasmo handiak eta bakanak ditu. Eta horrela

dirutza handiagoa egokitzen zaio egitasmo bakoitzari. Horrek erakunde eta
proiektu sendo eta arnas luzeagokoa izatea ahalbide dezake. Urterik urte
errepikatzen dira alor honetan Zinemaldia, Uned unibertsitatea eta EHUko
udako ikastaroak, esate batera. Hirurak erakunde indartsuak.

SORguneak ikertegia


 Euskarazko kulturaren egitasmo ugari eta ertain-txiki neurrikoak dira gehienak.
Euskarazko kulturari ematen zaion dirua erakunde, talde eta egitasmo askoren
artean banatzen da. Alegia, atomizatu egiten da diru-laguntza, eta horrek ez du
egitasmo handirik ez erakundetze sendorik ekarriko.
 Gaztelerazko kultura Kulturatik (Sustapen eta Hedapen zuzendaritzatik)

laguntzen da erabat. Benetako kultura sailetik, alegia.
 Euskarazko kultura, berriz, bereziki Euskararen Normalkuntzatik (eta Gipuzkoa

2.0 azpisailetik azken urtetan) laguntzen da, eta ez Kulturatik, hau da Kulturaren
Sustapena eta Hedapena azpisailetik. Kultura baino euskara laguntzen duen sail
berezi eta 'positiboki diskriminatzaile' batetik baizik. Euskara delako laguntzen
da, ez kultura delako, eta horrek euskarazkoa benetako kultura ote den zalantzak
sor ditzake.
 Kulturaren adiera arruntena hartuz gero, diziplinakakoa alegia (antzerkia,

literatura, ikus-entzunezkoak, bertsolaritza, artea, dantza, musika), multzo horri
ematen zaion laguntza hizkuntza izendatu gabe egiten da. Alegia, gaztelerazko
eta euskarazko lanak eta proiektuak laguntzen dira, baina ez berariaz
euskarazkoak, eta horietan azken hamarkadetako ikasbidea izan dugu
hizkuntzarik gabe edota bi hizkuntzetara berdin aplikatu izan diren kulturpolitiketan zein bestelako kultur egitasmoetan euskara irten dela galtzaile
gazteleraren mesedetan. Beraz, hizkuntzarik gabe, nolabait 'berbazko euskarazko
kultura' eta 'gaztelerazko berbazko kultura' atalen tartean geratzen diren
laguntzak de facto 'gaztelerazko berbazko kultura' izateko arrisku handia dute.
 Begi bistako gertatzen da 'euskarazko berbazko kultura' eta 'gaztelerazko
berbazko kultura' atalen arteko desberdintasun bat: gaztelerazko (edo hizkuntza
gabeko) kulturan kulturaren diziplina guztiak sartzen dira, eta berdin kulturaren
balio-katearen kate begi guztiak. 'Euskarazko berbazko kultura' atalean
kulturaren diziplinak nahas-mahas ageri dira, eta baita kultura zentzu zehatzean
ez diren beste hainbat eremu ere, dela lan mundua, dela aisia, dela kirola etabar.

SORguneak ikertegia


 Euskarazko kultura euskaraz izategatik laguntzen da, eta ez kultura izateagatik.

Erdarazko kultura, aldiz, kultura izateagatik eta ez erdaraz izategatik. Horrek ere
erakusten du euskarazko kultura normal ezin izana.
 Kulturaren sustapen eta hedapen azpisailaren laguntzen araua hizkuntz gabea
izatea da, alegia gaztelera dela arau, eta euskara sektore.

Sortu, elikatu, iritsi, trinkotu
Kultur politiken ereduak asko dira, berezko ezaugarri baitu unean uneko erabaki
politiko kulturalera edo pentsamendu kulturalera makurtzeko adinako malgutasuna
izatea. Alegia, ezein moduz, egituraz eta neurriz diseinatu daitekeela kultur politika bat.
Horregatik behar dira argi izan, lehen lehenik, lortu nahi diren emaitzak edo lagundu
nahi diren bideak edota indartu nahi diren eremuak. Eta horiek bideratzeko beharrezko
diren sail, egitura, lege, deialdi eta laguntzak diseinatu beharko da. Horregatik diogu
beste modu bateko kultur politikak begitandu eta egin ere egin daitezkeela, eta ziurrenik
egin behar direla.
Beraz, lehenik eta behin zer egin nahi den aztertu beharko da eta horregatik zera diogu:
kultur politika batek oinarrian duen galdera da nor elikatzen duen. Eta nor hori
kulturaren ekosistema osoan eta kulturaren balio-katean non kokatzen den eta zer
eskaintzen duen. Gurean kulturaren ekosistema hori euskarazko kultura da, ez dago esan
beharrik. Eremu horretan, nor bere sektorean, eta balio katearen bere lekuan, zer
eskaintzen duen ikusi behar da. Gutxi-asko irizpide hauek izan beharko dira kontuan:
 Ze hizkuntza elikatzen duen.
 Nor elikatzen den: ze motako egitasmo, talde edo erakundea den.
 Elikatzen duen hori non dagoen kulturaren ekosisteman, erdigunean edo

periferian.
 Elikatzen duen horrek balio katearen ze katebegi indartzen duen.

SORguneak ikertegia


 Elikatzen duen horrek ze erakundetze maila bilatzen duen. Egitasmo horrek

zenbateko eraikuntza dakarkion kulturgintzari eta zehazkiago gizarte ehunari,
erakundetzeari, sektorearen artikulazioari, taldeak saretzeari, ekosistema
osatzeari.
 Elikatzen duen horrek sektore barnean eta kulturaren eremuan lankidetzarik
lantzen duen.
 Elikatzen duen horren produktua kultur produktu bat den, alegia, egin dezakeen

ekarriagatik bere baloi handiena kulturala den eta merkatuan jokatzeko biderik
ez duen, edo merkaturatzeko kultur produktu bat den.
 Elikatzen duen horrek kalitatearekin eta gardentasunarekin ze konpromiso duen.
 Elikatzen den horrek bokazio publikorik bat ote duen.
 Elikatzen den horrek noraino iristeko gogoa duen, zein zaletu eta

kontsumitzaileraino. Gertuko komunitatera, edo urrutirago. Erresonantzia kutxa
erabiltzen duen eta nola.eta nola planifikatu den irismenaren bide hori.
Jatorria erdigunean izateak balio handiagoa du gero eta kanporagoko zirkuluetan izatea
baino. Euskal kulturgintzaren bihotzetik sortzen delako ekimena, eta kulturgintza bera
bi moduz elikatzen duelako: egitasmo edo produktu jakin batekin, eta aldi berean
kulturgintzako eragilea beraren irudia eta lana elikatzen delako, eta baita kulturgintzako
ehuna ere.
Modu berean, eraikitzea, erakundetzea, eraginkorrago izango da erdigunean gertatzen
bada, hor jokatzen delako euskal kulturgintzaren biziberritzea. Modu berean, irismena
barrutik kanpora egiten bada hobe, gero eta urrutirago iristea hobe izanik ere, lehen
zirkuluak primatu behar direlako. Hain zuzen lehen zirkuluak elikatzea da euskarazko
kulturaren zeregin nagusia, eta horiek elikatu, trinkotu, eraiki ahala, iritsi ahal izango da
gero eta urrutirago.
Parametro hauek egitasmoak aurrez baloratzeko baina baita ondoren ebaluatzeko ere
balio dezakete. Eta horrekin sustapen bideak markatu ahal izango dira. Balio katean

SORguneak ikertegia


dauden tapoiak identifikatzea ere beharrezko da, eta horretan merkaturatzea da arazo
gehien dituen kate-begia une honetan.

Hitzarmenen berrirakurketa bat
Hitzarmena duten erakundeei zer eskatu ahal zaien argitzea ere funtsezkoa da. Aurreko
ataletan esandako guztiak, irizpideen aplikazioa ezinbesteko da, zehazki zer ekarpen
egiten duten ikusteko eta nola hobetu daitekeen erabaki eta hobetze horretan laguntzaile
izateko. Baina, oroz gain, ideia orokor batek izan behar du gidalerro: Aldundiak bere
buruari eskatzen dioena eskatu behar dio hitzarmen bitartez edo inbertsio errealez edo
diru-laguntzen bitartez laguntzen dituen erakunde, talde, fundazioa, sortzaile eta gizarte
eragileei. Ez gehiago ez gutxiago.
 Hizkuntzari dagokiona: Publikotasunean euskara lehentasunez erabil dezatela,
hitzez eta idatziz. Zuzendaritza elebiduna izan dadila eta bereziki eleduna
elebidun izan dadila. Erakundearen lan eta harreman hizkuntza euskara izan
dadin plangintzak martxan jar ditzatela.
 Ekosistemari dagokiona: Kultur diziplinaren ahalik eta alor gehienetara iristen
saia dadila: hedabideetara, gazteen transmisiora, eragiletza sozialera, jakintza
metatzera... Sektore bereko beste erakundeekin elkarlana bultzatzea helburu izan
dezala. Eremu geografikoa kontutan izatea, herri, eskualde, herrialde eskaletan.
Kulturaren ekosisteman kokatzea bere egitekoa.
 Edukiari dagokiona: Kasuan kasu, hizkuntza eta kultura minorizatuekiko
sentsibilitatea ere praktikatzea. Jarduera horrek erantzun diezaiola gure kultur
politikaren ardatz nagusiari, hizkuntzaren berreskurapenari.
 Kultur demokraziari dagokiona: Kalitatearekiko konpromisoa ezinbesteko da,

hau euskarazko produktu eta egitasmo txar edo kalitate gutxiko bat kaleratzen
edo martxan jartzen den bakoitzean, kalte larria egiten zaio euskal kulturari.
Kalitatearen parametroak zehaztu egin beharko dira eta horretarako jarrera auto-

SORguneak ikertegia


zentratuak izan beharko du giltza. Informazioarekiko eta gardentasunarekiko
konpromisoa. Hedapenarekiko konpromisoa. Lagundu den produktu edo egitasmo hori
hedatuko dela ziurtatu beharko da.

SORguneak ikertegia


Ohar metodologikoak
* Kultur aurrekontuen analisi eredua, 2008 urtekoari aplikatua.
Euskarazko berbazko kultura:
Gipuzkoa 2.0 (1.576.800)
Euskararen normalkuntzatik zehazki kulturara doana (2.313.446)
Aldizkariei enpresa pribatu (439.445), ikus-entzunezko proiektuei (300.000), UZEI, Ikastolen
Elkarteari bertsolaritza irakasteko, irabaz asmorik gabeko aldizkariei (332.175), Euskal Idazleen
Elkartea, Galtzagorri (120.000), Topagunea, Mintzola (525.000), tokiko telebistak (260.000)
Udalbide (465.100)
Guztira: 4.355.346
Gaztelera nagusi duen berbazko kultura: Zinemaldia (982.000), UNED (540.750), EHU
udako unibertsitatea (127.000), EHU Baroja katedra (200.000), Liburutegi katalogazioa
(300.000).
Guztira: 2.149.750
Tartean: Eusko Ikaskuntza (133.525), Kursaala (415.145), Ikasketa bekak (210.000), Sorkuntza
bekak (54.000), Liburutegi fondo erosketa (460.000), Eszena ikuskizunen ekoizpen eta
merkaturatzea, Kultur ekintzak unibertsitatean, Kultur elkarteei programaziorako (198.405), KM
Liburutegia (756.630). * Tabakalera (700.000) Plan estrategikotik.
Guztira: 1.471.075 + Tabalakera 700.000: 2.171.075
Gaztelerazko berbazko kultura + tartekoa: 4.320.825
Ez-berbazko kultura: Ondare historiko artistikoa (5.036.582), Agiritegi eta artxiboak
(1.731.471), Arteleku (784.000), Musika hamabostaldia (525.000), KM erakusketa gunea
(230.300), , Dantzaz elkartea (120.000). * Balentziaga museoa (1.000.000) Plan Estrategikotik.
Guztira: 7.320.423 + Balentziaga 1.000.000: 8.320.423
Ikusten denez, 'gaztelerazko berbazko kultura' atalari 'tarteko' atala ere gehitu diogu, aurreko
lerroetan azaldu dugun arrazoiagatik. Modu berean, 'berbazko euskarazko kultura' atalean sartu
dugu Gipuzkoa 2.0 ekimenaren laguntzen atal osoa, jakinda diru guztiak ez direla kulturarako
diru gisa hartu ahal, eta beste hainbeste gertatzen da Udalbide erakundeak jasotzen duenarekin,
Udalbideren ekimen guztiak ez direlako kulturazkoak zentzurik arruntenean, ez eta berariaz
euskarazkoak ere. Horregatik ez da erraza zehatz-mehatz argitzea zer doan euskarazko kulturara
zuzenean eta zer ez. Hala izanik ere, hurbilpen hau egokia dela uste dugu, eta hizkuntzaren
ikuspuntutik diruak nola banatzen diren ikusten benetan laguntzen duela.

SORguneak ikertegia


Bibliografia
Amezaga, Josu: 'Kulturaz eta kultur politikaz', 1998. Jakin-73
Amezaga, Josu: 'Herri kultura: euskal kultura eta kultura popularrak', doktore
tesia, 1994. UEU
Azurmendi, Joxe: 'Euskaldunak eta Espainolak', 1992. Elkar
Fernandez, Mario: 'Las politicas culturales', 1991
Izagirre, Koldo: 'Masustak, madariak eta New York', 2004, Jakin 14
Izagirre, Koldo: 'Autopsiarako frogak. Artseniko aztarnak gure hizkuntzan',
2011, Susa
Lertxundi, Anjel: 'Eremu libreak, eremu konpartituak', 2005, Jakin 16
Lopez, Bernat: 'Lenguas minorizadas y medios de comunicación', 2006
Olano, Markel: 'Euskararik gabe ez dago Euskal Herririk', 2009, Tolosan,
hitzaldia
Sarasua, Jon: 'Kulturaren zurrunbiloan', 2004, hitzaldia

Sorguneak kultur politika

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (15)

Viewers also liked

Viewers also liked (6)

Similar to Sorguneak kultur politika

Similar to Sorguneak kultur politika (18)

More from ekthuhezi

More from ekthuhezi (20)

Sorguneak kultur politika