Presentatie gegeven tijdens de Frankfurter Buchmesse over het project Duurzaam Boek.

1. Project Duurzaamheid WPG
Achtergrond
Wens
Sluit aan bij identiteit WPG
Milieu/klimaataspect
Juist nú, in dit economisch zwakke tij:
1) kwaliteit blijft bovenaan staan
2) duurzaam beleid leidt tot kostenbesparingen

2. Project Duurzaamheid
• Externe projectleider aangetrokken
• Van iedere vestiging een vertegenwoordiger
• Collega’s meldden zichzelf aan voor het project
• Enquête onder de werknemers gehouden
• Speciale editie WPG Indruk
• Folder, affiche, pennenbakje
• Aandacht op intranet, nieuwjaarsbijeenkomst etc.
• Samenwerken met professionele organisatie op dit terrein
• Deelnemen aan Duurzaam Boek

3. Resultaten medewerkers enquête
Respons 64%

4. Resultaten medewerkers enquête
Belangrijkste conclusies
Duurzaamheid leeft
WPG medewerkers vinden dat ze een duurzame levensstijl hebben
maar het kan altijd nog duurzamer
Duurzaamheid is belangrijk, zowel in het algemeen als voor WPG
WPG krijgt een onvoldoende voor haar duurzaamheid, er is dus veel
ruimte voor verbetering

5. Resultaten medewerkers enquête
Belang & levensstijl

6. biolog
Plastic folie om tijdschriften vervangen i sche
pro ducte
n bi j d
rinte
n Veel ideeën e l unc
h
ijdigp
ub belz investe
ren in e Bewuster omgaan met oplages
D en
zuinige
compu
nergieV - oo Thu iswerk
ters m ral voor ve
Een duu inder r
rzaamhe printe gaderinge Groene stroom
intranet id meter n n
-nieuws in de
brief ement
Greenwh eelsabonn n
Hergebruik bub in kope
bel- en Scherper uitgavebeleid en traal
kartonnen enve
loppen Pap ier c
isola tie LED schermen
Alle
en c Betere Zuinige auto’s
meer heiding duurza ontract
sc me b en
afval edri afsluit bureaulampen met een sensor
jven en m
ng et
le beglazi een iPad
dubbe
n om te Voor alle redacteuren
meer motivere
Werknemers en
con gaan fie tsen ing im uler
fere s verduurzam g st
nce huisvesting zien
in len
-ca
ievo or e pane
ll m
oge rmat Zonn
brooddozen lijk le info
hed
en D igita Duurzame thee/k
offieautomaten

7. Resultaten project tot nu toe
CO2-voetafdruk 2010 berekend
Meetbare doelstellingen vastgesteld om deze te verlagen
Minimale norm 2012 Duurzaamheid WPG vastgesteld
Deelname aan initiatief Duurzaam Boek
Van project naar vast onderdeel bedrijfsvoering

8. Resultaten energie
•Woon – werk normaal tot goed
•Aantal bedrijfsauto’s aandachtspunt bij 3 bedrijven van WPG
•Vluchten bij 2 bedrijven aandachtspunt
•Gebouwen:
•Warmte vraag van de oude gebouwen beduidend hoger
•Gemiddelde warmtevraag onder gemiddeld
•Gemiddelde elektriciteitsvraag normaal
•15% groene stroom in 2010

9. CO2-voetafdruk WPG Uitgevers
Totale CO2-voetafdruk (bedrijfsvoering+drukwerk FY 2010_
Totaal

10. Bedrijfsvoering
CO2-voetafdruk WPG Uitgevers

11. Acties
• Zo spoedig mogelijk overal over op
groene stroom en groen gas
• Zuinigere bedrijfsauto’s
• Meer werken op afstand
• Computers/scherm, opladers en printers
• Wijzigen uurregeling ketels en deze
uitschakelen in de zomer
• Bedrijfsvoering verduurzamen (koffie,
thee, afval, licht, schoonmaken,
borrels/lunches)

12. Meetbare doelstellingen WPG
bedrijfsvoering
De bedrijfsvoering zorgt voor 8% van de totale CO2-uitstoot van WPG
tCO2/FTE Reductie*
•
•Per 1/1/2011 4,4
•Per 1/1/2013 3,3 25%
•Per 1/1/2015 2,6 41%
•Per 1/1/2020 2,0 55%
*Inclusief groene stroom.

13. Papierenkarton.nl
Project Duurzaam Boek 2012
Naar een 40% duurzamer boek

14. Wie is IPK of Papierenkarton.nl?
Bestuur
•drs. D. H. Schut (vz/Directeur Solidpack BV)

15. Historie
Negatieve beeldvorming
• 1996
• B2C/Nice to know
• 2012: Papierenkarton.nl

16. 4 uitdagingen papier en karton
Structureel
• Negatieve vooroordelen duurzaamheid
• Digitalisering
• Grondstoffen raken op
(herkomst/schaarste/prijs)
Cyclisch
• Recessie: budgetten dalen. Zowel consument
als bedrijf.

17. 2008-2009: vragen uit de keten
Uitgevers/drukkers
Wens: objectieve info over duurzame
eigenschappen papier en karton
Papierindustrie: Energietransitie Papierketen
Wens: duurzaamheid als zaak van de keten
aanpakken

18. Nieuwe missie
Communicatie over:
de duurzame en attractieve eigenschappen
papier en karton
• Kennisoverdracht
• Informeren
• Ketenplatvorm
Vanaf 2010: Communicatie over:
de effectieve eigenschappen van print

19. Kennis + Info: www.papierenkarton.nl
Burger en bedrijf
wegwijs maken in
de duurzaamheid
van papier en
karton

20. Wat is duurzaamheid?
Duurzame ontwikkeling is
een ontwikkeling die
aansluit op de behoeften
van het heden zonder het
vermogen van toekomstige
generaties om in hun eigen
behoeften te voorzien in
gevaar te brengen.

21. Duurzaamheid = noodzaak
1900 2008 2025
1,5 Miljard
6,5 Miljard
8 Miljard
Verandering klimaat/CO2
Grondstoffen/fossiele brandstoffen raken op:
• goud (41 jaar), koper (30 jaar)
• 2010-2015: oil peak
• earth overshoot day

22. Waarom verduurzaming ondernemers?
• Bedrijven zelf:
1. toekomstgerichte bedrijfsvoering;
2. efficiency;
3. imago.
• Overheidsvoorschriften (Duurzaam inkopen/PIPS/EU
Ecolabel voor drukwerk)
• Markt/Acties concurrentie
• Druk van NGO’s
• Verwachtingen consument en samenleving
Nieuwe balans: verantwoorde keuzes onontkoombaar

23. Duurzaamheid = Ketenbenadering

24. Hoe invullen ketenaanpak?
• Optimaliseren deelprocessen in de keten
• Gezamenlijke doelstelling: een zo laag mogelijke
milieubelasting.
• Samenwerking en afstemming.
• Transparante communicatie (inzicht).

25. Ketenplatform Duurzaam Boek
Naar een 40% duurzamer boek

26. Duurzaamheid in cijfers
Hoe wordt duurzaamheid uitgedrukt?
carbon footprint
Milieudruk meten in CO2 equivalenten (CO2e)
praktische benadering, een lage impact door:
- minder gebruik materiaal/energie;
- minder afval/verspilling;
- gebruik van duurzamere alternatieven.

27. Waarom Duurzaam boek?
•Noodzaak tot verduurzaming (grondstoffen/energie)
•Bewustmaking keten en uitgeverijsector
•Ketensamenwerking en efficiency
•Keten betrekken bij Energietransitie Papierketen
•Wegnemen negatieve perceptie t.o.v. papier
•WPG –initiatieven
•Overproductie boekenvak

28. Directe aanleiding
Overproductie boekenvak
• CB = Distributie76 miljoen boeken
• CB = voorraad 45 miljoen boeken
• 15 miljoen boeken # commerciële beweging
• 17.000 – 20.000 titels # uitgeleverd
• 6 miljoen boeken = vernietigd
Business model / Duurzaamheid

29. Doel/kernvragen project Duurzaam Boek
Gewenste resultaten:
• zicht op de milieu-impact van een boek;
• inzicht productieproces;
• ketensamenwerking;
• perceptieverbetering papieren boek.
Gewenste output:
• 4 duurzamer geproduceerde boeken;
• vastleggen duurzame werkwijze (checklists);
• vergroten bewustzijn deelnemers, branche en publiek
(rapportage, presentaties en publiciteit).

30. Betrokken bedrijven/organisaties:

31. De uitgever staat centraal
Zij/hij beslist…
• of een boek wordt uitgegeven
• in welke vorm wordt uitgegeven
• In welke oplage wordt uitgegeven
• wie een bijdrage levert
De uitgever maakt de afwegingen:
1. Prijs;
2. Markt/doelgroep;
3. Functie;
4. Duurzaamheid.

32. Keten, boek en milieu
Papier:
65%
Bewuste omgang papier = effect op duurzaamheid boek

33. CO2 Footprint uitgeverij
Wpg uitgevers

34. Methodiek
Lifecycle Design Strategy (LiDS)
Als basis voor de nulmeting

35. De acht aspecten van het LiDS-wiel
1. Functie van het product
2. Materiaalkeus
3. Materiaalgebruik (incl. afval)
4. Productie(techniek)
5. Distributie
6. Milieubelasting tijdens gebruiksfase
7. Levensduur
8. Mogelijkheden na levensduur
Breng proces vooraf in kaart en formuleer duurzame werkwijze

36. Kwalitatief onderzoek/nulmeting
Vaststellen milieu-impact van boeken
door middel van een nulmeting
Begrenzing: in het eindproduct herkenbare materialen
Focus: door uitgevers zelf meetbare variabelen:
• 1. Materiaal
• 2. Energie
• 3. Transport

37. Nulmeting: de modelboeken
uitgever WPG (Arbeiderspers) WPG (Balans) Wereldbibliotheek Uitgeverij Verloren
uitvoering Paperback Hardcover met stofomslag Paperback met flappen Hardcover
oplage 8400 2087 2599 580
formaat 13,5 x 21,5 cm 15 x 23 cm 13 x 21 cm 16,8 x 24,5 cm
omvang 264 pag 504 pag 160 456
drukwerk Wöhrmann (rotatie) Wilco (vellen) Wilco (vellen) Wilco (vellen)
bindwerk Wöhrmann Wilco Stronkhorst Van Waarden

38. 1. Materiaalkeus/gebruik
Süskind De oorlog De accabadora ZEGG
Papieren:
binnenwerk HV roman Munken Oria getint offset Salzer Biotop
omslag Ensocoat Tom & Otto Trucard Tom & Otto
schutblad Nordland Oria getint offset
stofomslag Tom & Otto
grijsbord Smurfit, 1540grs Eskaboard, 1540grs
kapitalen linnen linnen
laminaat Glanzend, Thermo Mat, GBC Ultima 65 Mat, GBC Ultima 65 Mat, GBC Ultima 65
lijmen Koudlijm aangelengd Koudlijm (plantaardig én Hotmelt Hotmelt (plantaardig én
met hotmelt dierlijk) dierlijk)
inkten mineraal plantaardig plantaardig plantaardig

39. 1. Materiaalkeus/gebruik
Papier Süskind De Oorlog
Binnenwerk Omslag Binnenwerk Omslag Schutblad Grijsbord Stofomslag
Soort papier Houtvrij Sulfaatkarton Oria getint Gesatineerd Offset Grijsbord Gesatineerd
Roman Ensocoat offset MC MC
Munken Tom&Otto Tom&Otto
Leverancier Arctic Paper StoraEnso Papelera del StoraEnso Nordland Smurfit StoraEnso
Oria bindersbord
Locatie Munkedals, Zweden Zizurkil, Finland Duitsland Nederland Finland
Zweden Spanje
Ingekocht Drukker Drukker Drukker Drukker Drukker Drukker Drukker
door
Herkomst Zweden, Finland, Spanje, Brazilië, Brazilië, Recycling Brazilië,
pulp Iberisch Baltic, Portugal, Chili Finland Uruguay, Finland
schiereiland Rusland Finland
Certificaten FSC, PEFC, FSC, PEFC, FSC FSC, PEFC, FSC, PEFC, FSC, Bl. Eng, FSC, PEFC,
ISO 14001 ISO 14001 ISO 14001 EU label ISO 14001 ISO 14001
Inschiet 3,90 % 11,33 % 11,50% 20,30 % 13,00 % nihil 35,00 %
verlies
Snijverlies 10,43 % 26,8 % 15,50 % 26,40 % 24,80 % 2,00 % 21,70 %
Netto verlies 14,33 % 35,00 % 25,25 % 41,03 % 34,64 % 2,00 % 47,91 %

40. Paper Profiles
Geven vergaande informatie
over papier.
- Management
- Milieu-kenmerken
- Samenstelling

41. 1. Materiaalkeus/gebruik – voorbeeld
Paper Profiles
Süskind De Oorlog
Binnenwerk Omslag Binnenwerk Omslag Schutblad Grijsbord Stofomslag
Soort papier Houtvrij Sulfaatkarto Oria getint Gesatineerd Offset Grijsbord Gesatineerd
Roman n Ensocoat offset MC MC
Munken Tom&Otto Tom&Otto
Leverancier Arctic Paper StoraEnso Papelera del StoraEnso Nordland Smurfit StoraEnso
Oria bindersbord
Water COD 13,32 COD 13,6 onbekend COD 6,1 COD 7,0 onbekend COD 6,1
(kg/ton) AOX 0,01 AOX 0,23 AOX 0,043 AOX 0,05 AOX 0,043
Ntot 0,13 Ntot 0,22 Ntot 0,043 Ntot 0,07 Ntot 0,043
Ptot 0,02 Ptot 0,013 Ptot 0,009 Ptot 0,02 Ptot 0,009
Lucht SO2 0,32 SO2 0,21 onbekend SO2 0,33 SO2 0,2 onbekend SO2 0,33
(kg/ton) Nox 0,68 Nox 1,76 Nox 0,91 Nox 1,1 Nox 0,91
CO2 279,03 CO2 239 CO2 231 CO2 340 CO2 231
Solid Waste 28,55 7 onbekend 24,5 37 onbekend 24,5
landfill (kg/ton)
Purchased 1452,79 390 onbekend 357 500 onbekend 357
electricity kWh/ton
consumption

42. 1. Materiaalkeus/gebruik - afval: papier
Süskind De oorlog De accabadora ZEGG
Inschiet Snij- Totaal- Inschiet Snij- Totaal- Inschiet Snij- Totaal- Inschiet Snij- Totaal-
verlies verlies verlies verlies verlies verlies verlies verlies verlies verlies verlies verlies
Binnenwerk
3,9% 10,4% 14,3% 11,5% 15,5% 25,2% 9,6% 11,4% 19,9% 34,1% 5,9% 38%
Omslag
11,3% 26,8% 35% 20,3% 26,4% 41% 44% 18,3% 54,5% 35% 34,5% 56,1%
Schutblad
13% 24,8% 64% 10,3%
Grijsbord
0% 2% 4% 0,5%
stofomslag
35% 21,7%

43. 2. Energie
Süskind De Oorlog
kWh per boek kWh per 100 pag kWh per boek kWh per 100 pag
Papierproductie binnenwerk 0,5085 0,1926 onbekend onbekend
Geïntegreerde fabriek nee nee
Papierproductie omslag 0,0124 0,0079
Geïntegreerde fabriek ja ja
Papierproductie overige nvt onbekend
Drukken binnenwerk 0,0473 0,0179 0,1549 0,0307
Drukken cover 0,0030 0,0549
Drukken stofomslag nvt 0,0750
Lamineren cover 0,0071 0,0040
Type energie drukker grijs groen
Binden / afwerken 0,0200 0,3360
Type energie binder grijs groen
Totaal 0,5983 87% = onbekend +
papierproductie 0,6327

44. 3. Transport
Süskind De Oorlog Accabadora ZEGG
Afstand Gewicht Afstand Gewicht Afstand Gewicht Afstand Gewicht
(km) (kg) (km) (kg) (km) (kg) (km) (kg)
Transport van leveranciers naar drukker/binder
Papier binnenwerk 1200 3383 1320 2185 1045 628 986 705,6
Papier schutblad nvt nvt 197 62 nvt nvt 1320 35,99
Papier omslag 1400 195,7 2457 49 637 122 2457 18,2
Grijsbord nvt nvt 171 240 nvt nvt 171 76,6
Papier stofomslag nvt nvt 2457 81 nvt nvt nvt nvt
Inkt 170 2,73 576 3 576 4 576 0,7
Platen 350 8,5 95 24,3 95 8,5 95 21,9
Laminaat 374 onbekend 204 onbekend 204 onbekend 204 onbekend
Lijm 151 8,4 645 2,9 295 4,4 185+643 6+1
Transport van drukker / binder naar Centraal Boekhuis
Gereed product 94 3116 49 1964 389 571 110 516
Totaal 3739 8171 3241 6747

45. Opmerkelijk punt de herkomst van pulp

46. Onderzoek bij uitgeverij
Circa 5-8% “eigen bijdrage” van de uitgeverij aan de totale
CO2 impact van een boek. De uitgever heeft de “duurzame sleutel”.
Wat blijkt?
- Duurzaamheid is ondergeschikt aan esthetiek, rendement en
efficiency
- Kennis op de verkeerde plek of te weinig gedeeld
- (Keten-) verantwoordelijkheid
- aanspreekpunt in de uitgeverij,
- verantwoordelijkheden leverancier
- Ontbreken van bewustzijn

47. Aanbevelingen en overwegingen
Concrete stappen voor duurzame productie
met het LiDS-wiel

48. LiDS-wiel
1. Functie van het product:
- Is papier vereist? Kies een duurzaam materiaal waarmee de
doelstellingen kunnen worden bereikt;
- Richt op een optimale oplage? Is een bescheiden startoplage
(PoD) een optie?;
- Wat is de gewenste technische en duurzame kwaliteit? Welke
productvorm past daarbij (paperback, hardcover, geniet,
losbladig, et cetera)?

49. Functie Papier versus digitaal
• Footprint e-reader vs boek: 15, 30, 70?
• Hernieuwbare grondstoffen/ CO2 opname.
• Recycling: 18% versus 86%.
• Footprint boek is ‘klaar’.
• Verdienmodel nog lang niet helder. Markt groeit wel snel.

50. LiDS-wiel
2. Materiaalkeuze:
- kies materialen met een lage milieu-impact. Let op:
- keurmerken;
- technische samenstelling;
- herkomst grondstof (transportafstand);
- energiegebruik tijdens productie (Paper Profiles);
- type grondstof (bijv. nieuwe versus gerecyclede papiervezel);
- zo licht mogelijk gewicht (bijv. bij papier, gunstig voor gebruikte
grondstoffen én transport): ESKA BOARD FROG Cover;
- kies ecologische alternatieven (plantaardige inkten, eco-laminaat);
- Laat, met het oog op de functie of gewenste levensduur, bepaalde
materialen achterwege?

51. Materiaalkeuze Papier is duurzaam!

52. Materiaalkeuze
Hernieuwbare
bron
•Bosoppervlakte Europa groeit: sinds
1950 30%.
•Boom = CO2-reductie
•Mede door duurzaam bosbeheer is hout
een hernieuwbare grondstof = PEFC en
FSC

53. Materiaalkeuze
Duurzame productie =
efficiency
•Europese Papierproductie = 27% bio-energie = koploper
Biobased economy
•Afvalwater + restwarmte = energie
•Doel: papier- en kartonsector die onafhankelijk is van
fossiele brandstoffen
•Nederland: papiersector binnen 10 jaar 50%
energiereductie in de keten + samenwerking agro- en
chemiesector

54. Materiaalkeuze Recycling
1. Van het gebruikte papier en karton wordt
86% ingezameld en hergebruikt.
2. NL papier en karton = 80% o.b.v. oudpapier
en -karton.
3. Papiervezels zijn tot 7 keer te gebruiken.

55. LiDS-wiel
3. Materiaalgebruik:
- beperk nutteloos gebruik en/of afval van materialen door:
- boekformaat en plano-formaat op elkaar af te stemmen;
- goede afspraken over over- en onderlevering te maken;
- duurzaam te ontwerpen;
- stimuleer hergebruik van niet-gebruikte materialen en afval;
- let op de recyclebaarheid.
4. Productietechniek:
- kies de in duurzame termen optimale techniek en minimaliseer
daarmee afval (bijv. PoD voor lage oplages);
- Let op zoveel mogelijk productie onder één dak;
- kies voor kwaliteit. Dat kan af- en uitval voorkomen;
- let op certificeringen en keurmerken.

56. Het LiDS-wiel: duurzame werkwijze
5. Distributie
- beperk geografische spreiding van leveranciers en materialen;
- onderzoek milieuvriendelijke transportopties;
- breng de herkomst van grondstoffen in kaart.
6. Milieubelasting tijdens gebruiksfase
- hoe verhouden papieren en digitale publicaties zich t.o.v. elkaar?
7. Levensduur
- Indien lang, zorg voor technische duurzaamheid (hardcover,
beschermlaag over drukwerk).
- Bij een zeer korte levensduur (of een zeer lage prijs in de handel): vermijdt
materialen die recycling in de weg staan, zoals laminaat.
- Verleng de levensduur door hergebruik te stimuleren, bijv. via een
leensysteem.

57. Het LiDS-wiel: duurzame werkwijze
8. Mogelijkheden na levensduur:
- hergebruik;
- recycling;
- neem restanten in en organiseer de recycling.
- Voorbeeld: Meedrukken.nl
- Recyclebaarheid wordt beïnvloed door technische
kenmerken van het boek (laminaat)

58. Aanbevelingen duurzame strategie
Duurzame strategie – maak duurzaamheid een integraal
onderdeel van de bedrijfsstrategie en –processen
• Formuleer een doelstelling en introduceer een stappenplan.
• Benoem een eigenaar van het duurzaamheidbeleid.
• Formaliseer processen en stel eisen vast.
• Introduceer een auditing systeem (om voortgang te meten).
• Koppel duurzaamheid aan efficiency en kostenreductie.
• Communiceer duurzame doelstellingen:
– ketenpartners
– stakeholders (o.m. auteurs)
– publiek, consumenten, zakelijke klanten (bewustwording, marketing)

59. De eerste resultaten van Duurzaam Boek
wpg uitgevers produceert een eerste titel

60. Verbeterpunten van De oorlog
Strategie Wpg: ontbreken van een duurzame
strategie tijdens de productie. Gehaaste herdruk.
Materiaalkeuze: keurmerken papier, oorsprong pulp, relatief zwaar papier
laminaat van fossiele oorsprong.
Materiaalgebruik: veel afval (slechte afstemming
plano / boekformaat).
Productiewijze: geen opgave energieverbruik.
Distributie: grote afstanden, met name herkomst
grondstoffen.

61. Verbeteringen
Strategie Wpg: aangepast, met nadrukkelijk ook voor duurzame aspecten.
Materiaalkeuze: keurmerken papier & Paper Profile, herkomst pulp,
lichter papier binnenwerk, dunner grijsbord, eco-laminaat (plantaardig).
Materiaalgebruik: betere afstemming plano/boekformaat.
Productiewijze: energiegebruik papierproductie
Inzichtelijk.
Distributie: bewuste keuze voor korte afstanden,
minder zware grondstoffen en eindproducten.

62. Verwachte resultaten
Rondom Staal is in productie. Meting nog niet gereed.
De volgende besparingen zijn zeker:
• 12% gewichtbesparing grondstoffen en eindproducten
(materiaalkeuze, distributie);
• snijverlies van 15,5% terug naar 11% (materiaalgebruik, productie);
• veel minder (circa 10000 km = ruim gehalveerd) transport = oorsprong
pulp en locaties papierfabrieken (distributie)
• géén materialen van fossiele oorsprong (materiaalkeuze)
• grotendeels controleerbaar energieverbruik (productie)
• transparantie fabrikanten, o.m. door Paper Profiles en informatie van
leveranciers (materiaalkeuze, productie)
+ diverse overwegingen gerelateerd aan andere aspecten van het LiDS-
wiel (functie van het product, levensduur, na de levensduur)

63. En nu…
Bewustwording bij uitgevers creëren + proces in gang zetten
met hopelijk verstrekkende duurzame gevolgen/resultaten.
• Witte beertjes
En voor Duurzaam Boek:
• ontwikkelen checklist (oktober 2012);
• productie van 3 boeken (voorjaar 2013);
• formuleren eindrapport (voorjaar 2013);
• mogelijk ontwikkelen digitale tool van werkwijze;
• Duurzaam Tijdschrift en Verpakking (najaar 2013).