1. Файл
Компьютерийн файл бол диск, CD, DVD зэрэг мэдээлэл
хадгалах төхөөрөмж дотор байгаа өгөгдлийн цуглуулга юм.
Файл дотор бүлэг бичлэгүүд, баримт, зураг, дуу хөгжим,
видео, электрон шуудангийн мэссеж, компьютерийн
програм байж болно.
Файл хэд хэдэн шинж чанартай: нэр, төрөл, байрлал,
хэмжээ, огноо.

2. Файлын нэр. Файлыг хадгалахдаа тодорхой шаардлага хангасан
нэр өгч, байрлалыг нь тодорхойлдог. Windows үйлдлийн системд
файлын нэр 255 тэмдэгтээс илүүгүй тэмдэгтээс тогтож болдог
бөгөөд үүнд зай, цифр оруулж болдог. Файлын нэрэнд * / : < > |
“ / ? тэмдэгтүүдийг оруулж болдоггүйгээс гадна файлд Aux,
Com1, Com2, Com3, Com4, Con, Lpt1, Lpt2, Lpt3, Prn, Nul гэсэн
нэрүүдийг өгч болдоггүй.
Файлын төрлийг түүний өргөтгөл тодорхойлдог. Өргөтгөл нь
нэрийн ард цэгээр тусгаарлагдан бичигддэг бөгөөд ямар
програмд уг файлыг нээж болохыг тодорхойлдог. Жишээлбэл
.doc өргөтгөлтэй файлыг Microsoft Word програмд нээж
ажилладаг. Хэдэн зуун төрлийн файлын өргөтгөл байдаг. Ихэнх
програмд өөрийн үндсэн төрөл гэж байх ба тухайлбал Word
програмын үндсэн төрөл нь .doc учир энэ програмд шинэ файл
үүсгээд хадгалахад .doc өргөтгөлөөр хадгалдаг.

3. Файлын байрлал. Файлын байрлалыг тодорхойлохын өмнө файл
хаана байрласан байгааг тогтоох хэрэгтэй. Персонал
компьютерийн мэдээлэл хадгалах төхөөрөмжүүд үсгээр
нэрлэгддэг. Уян диск төхөөрөмж A үсгээр, хатуу диск C үсгээр,
бусад нэмэлт төхөөрөмжүүд D-Z үсгээр нэрлэгдэнэ.
Төхөөрөмжийн үсгүүд ихэвчлэн ардаа тодорхойлох цэгтэй
байдаг: A:, C: гэх мэт. Үйлдлийн системд директор гэсэн ойлголт
байх бөгөөд энэ нь диск төхөөрөмжид байгаа үй олон файлуудыг
тодорхой төрлөөр нь ангилан байрлуулахад зориулагддаг. Диск
төхөөрөмжийг өөрийг нь үндсэн директор гэх ба бичиглэл нь: A:,
C:. Үндсэн директор дэд директоруудад хуваагдаж болдог.
Windows үйлдлийн системд үүнийг хавтас гэж нэрлэдэг. Хавтас
болгон нэртэй учир та өөрийн тайлан мэдээ, захиа зэрэг
файлуудыг My Documents, дууны файлуудыг My Music нэртэй
хавтас үүсгэн хадгалж болно гэсэн үг. Хавтсан дотор хавтас байж
болох бөгөөд түүнийг дэд хавтас гэдэг.

4. Та My Music хавтас дотор Pop нэртэй хавтас үүсгэн поп
дуунуудыг, Folk нэртэй хавтас үүсгэн ардын дуунуудыг хадгалж
болно. Хавтасны нэрүүд хоорондоо налуу зураасаар
тусгаарлагддаг. Жишээлбэл таны поп дууны хавтас C:My
MusicPop гэж бичигдэх нь. Хэдэн зуун файлууд нэг л үндсэн
директорт байдаг бол тэдгээр дотроос өөрт хэрэгтэй нэг
файлыг олох хэчнээн төвөгтэй байхыг төсөөлж байна уу?.
Файлын файлын зам байрлалыг компьютерийн хэллэгээр
файлын зам гэх бөгөөд жишээ болгон танд байгаа One Love.mp3
файлын замыг бичье: C:My MusicPopOne Love.mp3

6. Файлын хэмжээ, огноо. Файлд байгаа өгөгдлүүд бүлэг
битүүд болон хадгалагддаг. Бит их байх тусам том
хэмжээтэй файл болно. Файлын хэмжээ ихэвчлэн byte,
kilobyte, megabyte нэгжээр хэмждэг. Файлын хэмжээг
мэдэх нь маш чухал бөгөөд жижиг файлыг бодвол том
файлууд нь дискийг хурдан дүүргэнэ, зөөх хувилахад илүү
хугацаа шаардана гэх мэт. Үйлдлийн систем файлын
хэмжээ, анх үүсгэсэн болон хамгийн сүүлд нээсэн огноог
хадгалж танд хэрэгцээтэй үед харуулдаг. Та хэд хэдэн файл
үүсгээд хамгийн сүүлд үүсгэсэн файлаа олох хэрэгцээ
гарвал танд файлын огноо туслах болно.

7. Windows Explorer
Windows Explorer бол Windows үйлдлийн системд
файл, хавтас зохион байгуулах Windows үйлдлийн
системийн компонент програмуудын нэг юм.

8. • Ýíý ïðîãðàìì íü ôàéëóóäûã íýýõ, 纺õ, õóóëàõ, óñòãàõ,
áóþó ôàéë áîëîí õàâòàñòàé àæèëëàõ, õàâòàñ ¿¿ñãýõ,
ãàäíû äèñê òºõººðºìæòýé àæèëëàõ, нэг диск,
хавтаснаас нөгөө рүү файл, хавтас шилжүүлэх ºðãºí
áîëîìæòîé ïðîãðàì þì.
• Windows Explorer-èéã ýõë¿¿ëýõäýý /Доорх 3 аргаар
нээнэ/
• Windows ñèñòåìä Start öýñèéã èäýâõæ¿¿ëíý.
• Start→All Programs→Accessories→Windows
Explorer-èéã ñîíãîíî.
• Гарнаас Windows-ийн товчлуурыг Цонх+E хамт
дарна. /хамгийн хурдан нээх арга/
• Хулганы заагчыг Start цэсэн дээр байрлуулаад
хулганы баруун товчийг дарна. Эндээс Explorer-èéã
ñîíãîíî.

9. Windows Explorer програмыг эхлүүлэх
1. Start товчин дээр хулганын баруун товчийг дарна.
2. Гарах цэснээс Explore командыг сонгоно.
3. Maximize товчин дээр дарж Explorer цонхыг дэлгэц дүүртэл томсгоно.

11. Windows Explorer цонх үндсэн хоёр самбарт хуваагддаг. Зүүн талын самбарт
компьютерийн диск төхөөрөмжүүд, хавтаснуудыг шаталсан зохион
байгуулалттайгаар харуулдаг.

12. Баруун талын самбарт зүүн талын самбарт сонгогдсон байгаа хавтсанд
байгаа дэд хавтас, файлуудыг харуулдаг.
Энэ зурагт баруун самбарт үндсэн директорын хавтас, файлуудыг харуулж
байна.

13. View цэсний командууд обьектуудын дэлгэцэнд харагдах байдлыг
тодорхойлдог.
Зураг дээр хавтаснууд Installs хавтас шиг харагдах төлөвт байна.

14. Details төлөв файл, хавтасны талаар дэлгэрэнгүй мэдээллийг харуулдаг.
Энэ төлөвт файл, хавтасны нэр, төрөл, хэмжээ, хамгийн сүүлд засвар хийсэн
огноо харагдана.
Name баганын толгой дээр дарвал файл, хавтаснууд нэрийн үсгийн
дарааллаар эрэмбэлэгдэнэ.

15. Зүүн самбарт хавтасны нэрийн өмнө нэмэх тэмдэг (+) байгаа нь уг хавтсанд
дэд хавтас байгааг илэрхийлнэ. (+) дээр дарвал (-) болон хувирч дэд
хавтаснууд задарч харагдана. Дэд хавтаснууд эх хавтасны нэрийн дор үл
ялиг баруун талд харагдана. (-) дээр дарвал эргэж хумигдан (+) болно.
August2006 нэртэй хавтас хоёр байгааг анзаарна уу.

16. Хаягийн мөрөнд сонгосон хавтасны зам харагддаг.
Эхний August2006 хавтсыг сонгоод хаягийн мөр рүү харвал C:Documents and
SettingsAdinMy DocumentsAugust2006 гэж харагдаж байна.
Хоёр дахийг сонговол C:Documents and SettingsAdinMy DocumentsMy
PicturesAugust2006 гэж харагдлаа. Үүнээс үзвэл ижил нэртэй энэ хоёр хавтас өөр өөр
зам дээр байгаа юм байна. Файл, хавтасны зам нь өөр бол нэр нь ижил байж болдог.

17. My Music хавтсанд Symphony нэртэй шинэ дэд хавтас үүсгэе.
Шинэ хавтас үүсгэх:
1. My Music хавтасны нэр дээр дарж сонгоно.
2. File цэсний New дэд цэсний Folder командыг сонгоно.

18. 3. Symphony гэж бичнэ.
4. Гараас Enter товчийг дарна.
Тэгэхэд зүүн талын самбарт шаталсан жагсаалт дунд Symphony дэд
хавтасны нэр орж ирнэ.
Үүний адилаар Symphony хавтсанд Classic нэртэй дэд хавтас үүсгэ.

19. Сүүлд үүсгэсэн Classic дэд хавтсыг устгая.
Файл, хавтас устгах:
1. Classic хавтсан дээр дарж сонгоно.
2. Сонгосон дээрээ хулганын баруун товчийг дарж гарах цэснээс Delete
командыг сонгоход устгах эсэхийг лавласан цонх гарч ирнэ.

20. 3. Yes товчин дээр дарна.
Classic хавтасны нэр зүүн самбарын шаталсан жагсаалтаас алга болно.
Устгаж буй хавтас өөрийн дотор байгаа дэд хавтас, файлуудын хамт устдаг.

21. Symphony хавтасны нэрийг Classic болгож сольё.
Файл, хавтасны нэрийг солих:
1. Symphony хавтсан дээр дарж сонгоно.
2. Сонгосон дээрээ хулганын баруун товчийг дарж гарах цэснээс Rename
командыг сонгоно.
3. Classic гэж бичээд гараас Enter товчийг дарна.

22. Хэд хэдэн файл, хавтсыг зэрэг сонгох:
1. Дотроо хэд хэдэн файл хавтастай ямар нэг хавтсыг сонгож агуулгыг нь баруун
самбарт гаргаж ирнэ.
2. Сонгох эхний файлын нэр дээр дарж сонгоно.
3. Гараас Shift товчийг дарна.
4. Shift товчийг дарсан чигээр сонгох хамгийн сүүлийн файлын нэр дээр дарна.

23. Дэс дараалсан биш хэд хэдэн файлыг зэрэг сонгох:
1. Сонгох эхний файлын нэр дээр дарж сонгоно.
2. Гараас Ctrl товчийг дарна.
3. Ctrl товчийг дарсан чигээр сонгох файлуудын нэр дээр хулганаар дарна.

24. Windows Explorer програмд файл, хавтас хувилах, зөөх
үйлдлийг хийхийн өмнө компьютер дэх үй олон файлууд
дунд өөрийн гэсэн файлыг бий болгоё. Дараа нь эдгээр
үйлдлүүдийг уг файл дээрээ хийж үзье.
Windows үйлдлийн системийн нэгэн компонент болох,
текстэн мэдээлэл боловсруулах хамгийн энгийн едитор
бол Notepad програм юм.
Notepad програмыг ажиллуулах:
1. Start товчин дээр дарж Programs, дараа нь Accessories
рүү заана.
2. Notepad дээр дарна.

25. Notepad програм гарчгийн мөр, цэсний мөр, програмын үндсэн цонх
хэсгүүдтэй. Курсор анивчиж байгаа газар гараас бичсэн тэмдэгт бичигддэг.
Notepad програмын файл .txt өргөтгөлтэй байдаг.
Хэдэн мөр текст бичээд түүнийгээ файл болгон хадгалъя.

26. Файл болгон хадгалах:
1. File цэсний Save As командыг сонгоно. Save As харилцах цонх гарч ирнэ.

27. Энэ цонхонд шинэ файлын зам, нэрийг тодорхойлдог.
Шинэ файлаа My DocumentsMy MusicClassic хавтсанд MyText нэрээр
хадгалъя.

28. 2. Save in нүдний баруун талд байгаа суман дээр дарж жагсаалтыг дэлгэнэ.
3. My Documents дээр дарна. Цонхонд My Documents хавтсанд байгаа дэд
хавтаснууд гарч ирнэ.

29. 4. My Music хавтсан дээр дарна.
5. Open товчийг дарна. Цонхонд My Music хавтсанд байгаа дэд хавтаснууд
гарч ирнэ.

30. 6. Classic хавтсан дээр дарна.
7. Open товчийг дарна.

31. 8. File Name нүдэнд MyText гэж бичнэ.
9. Save товчийг дарна. Файлын өргөтгөлийг .txt гэж заавал бичих албагүй.
Өргөтгөлийг тухайлан бичээгүй тохиолдолд уг програм өөрийн үндсэн
файлын төрөлтэйгээр хадгалдаг.

32. Notepad програмын гарчгийн мөрөнд MyText.txt гэж шинэ файлын нэр
харагдана. Тухайн эгшинд нээлттэй, ажиллаж байгаа файлын нэр гарчгийн
мөрөнд харагддаг байх нь. Одоо Notepad програмаас гарч Windows Explorer
програм руу буцаж очъё.

33. Програмаас гарах:
1. File цэсний Exit командыг сонгоно. Notepad програмын цонх хаагдана.

34. Windows Explorer програм руу буцаж ирэхэд Classic хавтсан дотор
MyText.txt файл байгааг харна.
Одоо энэ файлыг өөр хавтас руу хувилж аваачъя.

35. Файл, хавтсыг хувилах:
1. Баруун самбарт хувилах гэж байгаа файлыг сонгоно. Хэд хэдэн файлыг
зэрэг хувилах бол тэдгээрийг олон файл зэрэг сонгох аргаар сонгоно.
2. Edit цэсний Copy командыг сонгоно.

36. 3. Зүүн самбарыг доош шилжүүлэн Shared Documents хавтсан дээр дарна.
Энд MyText.txt файлыг хувилж авчиръя.

37. 4. Edit цэсний Paste командыг сонгоно.

38. Shared Documents хавтас MyText.txt файлтай болсон харагдана.
Одоо үүний нэрийг MyNote.txt болгон солиод өөрсдийн Classic хавтас руу
зөөж аваачъя. Файл хавтасны нэр солих аргаар файлын нэрийг MyNote.txt
болгон солино уу.

39. Файлыг зөөх:
1. MyNote.txt файлыг сонгоно.
2. Хулганын баруун товчийг дарж гарах цэснээс Cut командыг сонгоно.
Файлын дүрс зураг бүдгэрч байгааг анзаарав уу?.

40. 3. Зүүн самбарт Classic хавтсыг сонгоно.

41. 4. Баруун самбарт MyText.txt файлын хажууд хоосон хэсэгт хулганын баруун
товчийг дарж гарах цэснээс Paste командыг сонгоно.

42. Classic хавтас MyText.txt, MyNote.txt хоёр файлтай болсон байна.

43. Windows, Program Files хавтаснуудад үйлдлийн систем болон
компьютер дээр суулгасан байгаа програмуудын чухал
файлууд байрлаж байдаг тул эдгээр хавтсыг устгах, нэр,
байрыг нь солихыг хатуу хориглодог. Ингэсэн тохиолдолд
тэдгээр програмуудыг ашиглах боломжгүй болох, цаашлаад
компьютер дахин асахгүй болох ноцтой аюултайг анхаарна
уу!.
Файл, хавтсыг зөв зохион байгуулах үндэс бол My Documents
хавтас эсвэл өөрийн үүсгэсэн хавтсанд файлуудаа байрлуулах
явдал юм.

44. Хатуу дискнээс файл устгах үед уг файл дискнээс бүр мөсөн устдаггүй, харин
Recycle Bin хавтсанд ордог. Энд байгаа устгагдсан файл, хавтаснуудыг эргэн
сэргээж болдог.

45. Файл хавтсыг сэргээх:
1. Сэргээх файл хавтсыг сонгоод хулганын баруун товчийг дарна.
2. Гарах цэснээс Restore командыг сонгоно.

46. Сэргээсэн файл анх байсан байрандаа очсоныг харж байна.

47. Recycle Bin дэх файл, хавтсыг устгах:
1. Зүүн самбарт Recycle Bin-ийг сонгоно.
2. File цэсний Empty Recycle Bin командыг сонгоно.

48. 3. Yes товчин дээр дарж Recycle Bin-ийг хоосолно.
Хатуу дискнээс бусад диск төхөөрөмжөөс устгасан файл Recycle Bin-д
ордоггүйг анхаарна уу. Мөн файл, хавтсыг Shift^Delete товчны хослолоор
устгавал Recycle Bin-д оролгүй дискнээс устдаг.

49. Properties командаар файл хавтасны талаарх
дэлгэрэнгүй мэдээллийг харах
View цэсний Details командаар файл, хавтаснуудын нэр,
төрөл, огноо, хэмжээ зэргийг харж болдог. Гэвч сонгосон
файл, хавтасны хувьд үүнээс илүү дэлгэрэнгүй
мэдээллийг:
• File цэсний Properties командыг сонгох
эсвэл
• хулганын баруун товчийг дарж гарах цэснээс
Properties командыг сонгох
эсвэл
• гараас Alt^Enter хослолыг дарах
замуудын аль нэгээр харж болдог.

56. Folder options

57. Paint програм
Paint бол хар цагаан, өнгөт зураг зурах Windows үйлдлийн
системийн компонент юм. Paint програмын үндсэн төрөл
нь bitmap (.bmp) байдаг.
Paint програмыг эхлүүлэх:
1. Start товчин дээр дарж All Programs руу заана.
2. Accessories руу зааж гарах цэснээс Paint-г сонгоно.

59. - Сонгох хэрэгсэл
- Баллуур Будаг асгагч
- Өнгө авах Томруулагч шил
- Харандаа Багс
- Шүршигч Текст бичигч
- Шулуун шугам Муруй шугам
- Дөрвөн өнцөгт Олон өнцөгт
- Дугуй, зууван Дугуй өнцөгтэй дөрвөн өнцөгт
Зургийн хэрэгслүүд

60. Текст бичих

62. Шулуун шугам зурах

63. Муруй шугам зурах

64. Дөрвөн өнцөгт зурах

65. Зөөлт хийх

66. Зөөлт хийх

67. Зөөлт хийх

68. Эргүүлэлт хийх

69. Эргүүлэлт хийх

70. Эргүүлэлт хийх

71. Зурах цаасны хэмжээг тохируулах

72. Зурах цаасны хэмжээг тохируулах

73. Цаасыг бүхэлд нь цэвэрлэх

74. Цаасыг бүхэлд нь цэвэрлэх

75. Зургийн хэсгийг хувилах

76. Зургийн хэсгийг хувилах

77. Зургийн хэсгийг хувилах

78. Зургийн хэсгийг хувилах

79. Зургийн хэсгийг хувилах

80. Зургийг файл болгон хадгалах

81. Зургийг файл болгон хадгалах

82. Зургийг файл болгон хадгалах

83. Зургийг файл болгон хадгалах

84. Зургийг файл болгон хадгалах

85. Зургийг файл болгон хадгалах

86. Зургийг файл болгон хадгалах

87. Зургийг файл болгон хадгалах

88. Доорх зургийг зурна уу