Η εξέλιξη του ανρώπινου είδους

1. Ζ ΔΞΔΛΗΞΖ ΣΟΤ ΑΝΘΡΩΠΗΝΟΤ ΔΗΓΟΤ΢
Ζ Θεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο
1. Δηζαγσγή
Ζ ζεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο κε φιεο ηηο ζχγρξνλεο παξαιιαγέο θαη βειηηψζεηο
ηεο είλαη ε πιένλ απνδεθηή εθδνρή ηεο Ηζηνξίαο ηνπ ΢χκπαληνο ζήκεξα.
Δπεηδή ε ηερλνινγία πνπ δηαζέηνπκε δελ επηηξέπεη ζηνπο αζηξνλφκνπο λα
«θνηηάμνπλ» πίζσ ζηε ζηηγκή πνπ γελλήζεθε ην ΢χκπαλ, πνιιά απφ φζα θαηαλννχλ
νη επηζηήκνλεο γχξσ απφ ηε ζεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο, πξνέξρνληαη απφ
καζεκαηηθέο ζεσξίεο.
Οη αζηξνλφκνη, σζηφζν φπσο αλαθέξεη ε Elizabeth Howell κπνξνχλ λα δνπλ ηελ
«ερψ» ηεο δηαζηνιήο ηνπ ΢χκπαληνο ράξε ζε έλα θαηλφκελν πνπ είλαη γλσζηφ σο
«θνζκηθφ ππφβαζξν κηθξνθπκάησλ».
Παξά ηα αλαπάληεηα πξνβιήκαηα πνπ ππάξρνπλ αθφκα, ην κνληέιν απηφ εμεγεί
πνιχ ηθαλνπνηεηηθά ζρεδφλ ην ζχλνιν ησλ παξαηεξεζηαθψλ δεδνκέλσλ πνπ
ππάξρνπλ κέρξη ζηηγκήο: Σν λφκν ηνπ Hubble, ηελ αθηηλνβνιία ππνβάζξνπ, ηνλ
ηξφπν ζχλζεζεο ησλ ειαθξψλ ζηνηρείσλ (Ζ, He, Li θ.ά.), ηε κεηαβνιή ηεο
ππθλφηεηαο ησλ γαιαμηψλ ζε ζπλάξηεζε κε ην ρξφλν θηι.
Ζ θαηαζθεπή ηνπ κνληέινπ ζηεξίδεηαη ζηηο γεληθφηεξεο ζεσξίεο ηεο Φπζηθήο. Ζ
ζρέζε ρψξνπ, ρξφλνπ θαη χιεο απνξξένπλ απφ ηε Γεληθή ζεσξία ηεο ΢ρεηηθφηεηαο
ηνπ Ατλζηάηλ. Ζ ζπκπεξηθνξά ηεο ύιεο ζηηο δηαδνρηθέο θάζεηο ηεο δσήο ηνπ
΢ύκπαληνο πξνβιέπεηαη από ηε Κβαληηθή Φπζηθή ησλ ζηνηρεησδώλ
ζσκαηηδίσλ.

2. 2. Πξνζδηνξίδνληαο ηελ ειηθία ηνπ ΢ύκπαληνο
Σν θνζκηθφ ππφβαζξν κηθξνθπκάησλ έρεη παξαηεξεζεί απφ πνιιέο απνζηνιέο. Μία
απφ ηηο πην γλσζηέο ήηαλ κε ηε βνήζεηα ηνπ δνξπθφξνπ Cosmic Background Explorer
ηεο NASA, ν νπνίνο ραξηνγξάθεζε ηνλ νπξαλφ ηε δεθαεηία ηνπ 1990.
Οη παξαηεξήζεηο ηνπ European Space Agency, πνπ δεκνζηεχηεθαλ ην 2013,
ραξηνγξάθεζαλ ην θφλην κε ηφζν πξσηνθαλείο ιεπηνκέξεηεο, πνπ απνθάιπςαλ φηη
ην ΢χκπαλ ήηαλ πην παιηφ απ’ φηη πίζηεπαλ νη επηζηήκνλεο πξηλ (ήηαλ ειηθίαο 13,82
δηζεθαηνκκπξίσλ εηψλ αληί 13,7 δηζεθαηνκκπξίσλ εηψλ).
Οη ράξηεο απηνί φκσο άλνημαλ ην δξφκν γηα λέα κπζηήξηα, φπσο ην γηαηί ην Νφηην
Ζκηζθαίξην εκθαλίδεηαη ειαθξψο πην θφθθηλν (πην ζεξκφ) απ’ φηη ην Βφξεην
Ζκηζθαίξην.
΢χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο ε θνζκηθή αθηηλνβνιία ππνβάζξνπ ζα
είλαη πάλσ θάησ ε ίδηα, αλεμάξηεηα απφ ην πνχ θνηηάδεη θαλείο.
Ζ κειέηε ηνπ θνζκηθνύ ππνβάζξνπ κηθξνθπκάησλ παξέρεη, αθόκε, ζηνπο
αζηξνλόκνπο ζηνηρεία γύξσ από ηε ζύλζεζε ηνπ ΢ύκπαληνο.
Οη επηζηήκνλεο πηζηεχνπλ φηη ην κεγαιχηεξν κέξνο ηνπ θφζκνπ απνηειείηαη απφ χιε
θαη ελέξγεηα, πνπ δε κπνξεί λα γίλεη «αηζζεηή» κε ζπκβαηηθά κέζα, θαη σο εθ ηνχηνπ
έρνπκε νλνκαζίεο φπσο «ζθνηεηλή χιε» θαη «ζθνηεηλή ελέξγεηα».
3.Σα Βαζηθά ΢ηάδηα ηεο Ηζηνξίαο ηνπ ΢ύκπαληνο

3. Όζν πην πίζσ θνηηάδνπκε ζην παξειζόλ, ηόζν ππθλόηεξν θαη ζεξκόηεξν ήηαλ ην
΢ύκπαλ. Οδεγνχκαζηε ινηπφλ ζηελ ππφζεζε φηη ν ρψξνο, ν ρξφλνο, ε χιε θαη ε
αθηηλνβνιία, δειαδή ην ζχκπαλ, δεκηνπξγήζεθαλ θαηά ηε δηάξθεηα κηαο κεγάιεο
έθξεμεο ζε θάπνηα ζπγθεθξηκέλε ζηηγκή ζην παξειζφλ. Απφ ηε ζηηγκή απηή ηεο
δεκηνπξγίαο ηνπ ρξφλνπ (t=0) μεθίλεζε θαη ε δηαζηνιή ηνπ ΢χκπαληνο.
Τπνινγίζηεθε φηη απηφ ζπλέβε πεξίπνπ πξηλ από 10 έσο 20 δηζεθαηνκκύξηα
ρξόληα.
3.1 Πεξίνδνο ησλ αδξνλίσλ
Γηήξθεζε ιηγφηεξν απφ 10-6
s κεηά ηε Μεγάιε Έθξεμε. Ζ ζεξκνθξαζία ηνπ
΢χκπαληνο ήηαλ κεγαιχηεξε απφ 1012
Κ.
΢ηελ πεξίνδν ησλ αδξνλίσλ, ηα θσηφληα έρνπλ ηφζν κεγάιε ελέξγεηα, ψζηε
κεηαζρεκαηίδνληαη ζε ζσκαηίδηα χιεο θαη αληηχιεο. Ωζηφζν, ηα ζσκαηίδηα ηεο χιεο,
φηαλ ζπλαληεζνχλ κε ηα αληηζσκαηίδηά ηνπο, θαηαζηξέθνληαη ακνηβαία θαη
παξάγνπλ πάιη θσηφληα. Έηζη απνθαηαζηάζεθε κηα πξφζθαηξε δπλακηθή ηζνξξνπία.
Ζ θάζε απηή ραξαθηεξίδεηαη απφ ηζφξξνπε δεκηνπξγία θαη θαηαζηξνθή αδξνλίσλ.
Σν ΢ύκπαλ απνηειείηαη από θσηόληα, ζσκαηίδηα ύιεο θαη ζσκαηίδηα αληηύιεο
νκνηόκνξθα θαηαλεκεκέλα ζ' όιν ην ρώξν.
3.2 Πεξίνδνο ησλ ιεπηνλίσλ
Γηήξθεζε απφ 10-6
έσο 6s κεηά ηε Μεγάιε Έθξεμε. Ζ ζεξκνθξαζία ηνπ ΢χκπαληνο
κεηαβιήζεθε απφ ηνπο 1013
ζηνπο 6·109
Κ.

4. Ζ γξήγνξε δηαζηνιή πξνθάιεζε πηψζε ηεο ζεξκνθξαζίαο θαη κείσζε ηεο ελέξγεηαο
ησλ θσηνλίσλ. Σα θσηφληα δελ κπνξνχλ πιένλ λα δεκηνπξγνχλ βαξέα ζσκαηίδηα.
Μπνξνχλ φκσο λα δεκηνπξγνχλ ειαθξφηεξα (ιεπηφληα) πνπ απαηηνχλ ιηγφηεξε
ελέξγεηα.
Οη πην ζεκαληηθέο αιιειεπηδξάζεηο κεηαμχ ζηνηρεησδψλ ζσκαηηδίσλ θαηά ηελ
πεξίνδν ησλ ιεπηνλίσλ ήηαλ.
- Ζ παξαγσγή θσηνλίσλ πςειήο ελέξγεηαο απφ ηελ ακνηβαία θαηαζηξνθή
αληηζσκαηηδίσλ, πνπ ζπλερίζηεθε απφ ηελ πξνεγνχκελε πεξίνδν.
- Ο ζρεκαηηζκφο δεπγψλ ειεθηξνλίσλ - πνδηηξνλίσλ απφ θσηφληα γ.
- Ο ζρεκαηηζκφο λεηξνλίσλ απφ αληηδξάζεηο κεηαμχ πξσηνλίσλ θαη ειεθηξνλίσλ ή
αληηπξσηνλίσλ θαη πνδηηξνλίσλ.
3.3 Πεξίνδνο πιάζκαηνο
Γηήξθεζε έλα εθαηνκκχξην ρξφληα απφ ηε Μεγάιε Έθξεμε. Ζ ζεξκνθξαζία ηνπ
΢χκπαληνο κεηαβιήζεθε απφ ηνπο 109
ζηνπο 3.000 Κ.
Καηά ηελ πεξίνδν απηή απφ ηα πξσηφληα θαη ηα λεηξφληα πνπ είραλ ζρεκαηηζηεί ζε
πξνεγνχκελεο θάζεηο, δεκηνπξγήζεθαλ νη ππξήλεο ησλ ειαθξόηεξσλ ζηνηρείσλ:
Ππξήλεο ησλ ηζνηφπσλ ηνπ πδξνγφλνπ (δεπηεξίνπ θαη ηξηηίνπ), ειίνπ θαη ζε
κηθξφηεξεο αλαινγίεο ιηζίνπ (Li) θαη βεξπιιίνπ (Be).
Λφγσ ηεο πςειήο αθφκα ζεξκνθξαζίαο, ε χιε είλαη πιήξσο ηνληζκέλε. Γειαδή, δελ
ππάξρνπλ ειεθηξόληα γύξσ από ηνπο ππξήλεο ησλ αηόκσλ. Σν ΢χκπαλ
ζπκπεξηθέξεηαη ζαλ έλα πνιχ ππθλφ θαη ζεξκφ αέξην πνπ απνηειείηαη απφ πξσηφληα,
λεηξφληα ειεθηξφληα, ππξήλεο ειαθξψλ ζηνηρείσλ θαη αθηηλνβνιία.
Ζ αθηηλνβνιία αιιειεπηδξά ηζρπξά κε ηελ ηνληζκέλε χιε, ην θάζκα ηεο είλαη
ζπλερέο θαη δηαρέεηαη νκνηφκνξθα ζε νιφθιεξν ην ΢χκπαλ. πξφθεηηαη γηα ηνλ
πξφγνλν ηεο αθηηλνβνιίαο ππνβάζξνπ

5. 3.4 Πεξίνδνο ηεο ύιεο
Γηαξθεί απφ ην ηέινο ηεο πεξηφδνπ ηνπ πιάζκαηνο κέρξη ζήκεξα.
Όηαλ ε ζεξκνθξαζία έπεζε ζηνπο 3.000 Κ, έγηλε δπλαηφο ν ζρεκαηηζκφο ησλ πξψησλ
αηφκσλ: Οη ππξήλεο ησλ ειαθξψλ ζηνηρείσλ, πνπ είραλ ήδε ζπληεζεί, παγίδεπζαλ
ειεθηξφληα θαη δεκηνπξγήζεθαλ ηα αληίζηνηρα νπδέηεξα άηνκα: πδξνγφλνπ,
δεπηεξίνπ, ηξηηίνπ, ειίνπ, ιηζίνπ θαη βεξπιιίνπ.
Ζ αθηηλνβνιία δελ παγηδεχεηαη απφ ηελ νπδέηεξε πιένλ χιε θαη απνδεζκεχεηαη απ'
απηήλ. Καζψο ην ΢χκπαλ δηαζηέιιεηαη θαη ςχρεηαη, ε ζεξκνθξαζία ηεο κεηψλεηαη
κέρξη ηε ζεκεξηλή ηηκή ησλ 2,7 Κ. Ζ αθηηλνβνιία απηή δελ είλαη άιιε απφ ηελ
αθηηλνβνιία ππνβάζξνπ, ηεο νπνίαο ε αλαθάιπςε απνηέιεζε πξαγκαηηθφ ζξίακβν γηα
ηε ζεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο.
Καηά ηελ πεξίνδν απηή ηνπηθέο δηαηαξαρέο ηεο νκνηνγέλεηαο ηεο θνζκηθήο χιεο
πξνθάιεζαλ ην ζρεκαηηζκφ ησλ γαιαμηψλ θαη ησλ αζηέξσλ. ΢ηνπο ππξήλεο ησλ
αζηέξσλ δεκηνπξγήζεθαλ ηα ππφινηπα γλσζηά καο ζηνηρεία. Σειηθά ζε θάπνην (ή
θάπνηα;) πιαλεηηθά ζπζηήκαηα δηακνξθώζεθαλ νη θαηάιιειεο πξνϋπνζέζεηο γηα
ηελ εκθάληζε ηεο δσήο.
4.Σν Μέιινλ ηνπ ΢ύκπαληνο
Ο βαζηθφο δπλακηθφο παξάγνληαο ηεο εμέιημεο θαη κεηαβνιήο ησλ θαηαζηάζεσλ ηνπ
΢χκπαληνο είλαη ε δηαζηνιή ηνπ. Έηζη θαη νη κειινληηθέο θαηαζηάζεηο ηνπ
πξνδηαγξάθνληαη απνθαζηζηηθά απφ ηελ ηχρε ηεο δηαζηνιήο ηνπ.

6. Γλσξίδνπκε φηη ην ΢ύκπαλ εμαθνινπζεί λα δηαζηέιιεηαη. ΢ηε δηαζηνιή ηνπ,
σζηφζν, αληηηίζεηαη ε βαξχηεηα, ε νπνία θαη ηελ επηβξαδχλεη. Δίλαη άξαγε ε
βαξχηεηα αξθεηά ηζρπξή, ψζηε λα αλαθφςεη θάπνηε ηε δηαζηνιή εληειψο θαη λα
πξνθαιέζεη ζπζηνιή ηνπ ΢χκπαληνο; Ή ην ΢χκπαλ ζα ζπλερίζεη λα δηαζηέιιεηαη επ'
άπεηξνλ, έζησ θαη κε κεηνχκελν ξπζκφ;
Σν ΢χκπαλ φρη κφλν επεθηείλεηαη, αιιά απηφ ζπκβαίλεη αθφκε πην γξήγνξα θαζψο
δηαζηέιιεηαη. Απηφ ζεκαίλεη, φηη ελ θαηξψ, θαλείο δε ζα είλαη ζε ζέζε λα εληνπίζεη
άιινπο γαιαμίεο απφ ηε Γε, ή απφ νπνηνδήπνηε άιιν πιενλεθηηθφ ζεκείν κέζα ζην
γαιαμία καο.
«Θα δνχκε καθξηλνχο γαιαμίεο λα απνκαθξχλνληαη απφ εκάο, ελψ ε ηαρχηεηά ηνπο
απμάλεηαη κε ην πέξαζκα ηνπ ρξφλνπ» είρε ππνζηεξίμεη ζε πξφζθαην άξζξν ηνπ ν
αζηξνλφκνο ηνπ Υάξβαξλη Avi Loeb. «Δπνκέλσο, αλ πεξηκέλεη θαλείο αξθεηά, ηειηθά
θάπνηνο καθξηλφο γαιαμίαο ζα θηάζεη ηελ ηαρχηεηα ηνπ θσηφο. Απηφ ζεκαίλεη, φηη
νχηε ην θσο δε ζα είλαη ζε ζέζε λα γεθπξψζεη απηφ ην ράζκα πνπ ζα έρεη αλνηρηεί
αλάκεζα ζε εθείλνλ ην γαιαμία θαη εκάο. Οξηζκέλνη θπζηθνί ππνζηεξίδνπλ, φηη ην
΢χκπαλ κέζα ζην νπνίν δνχκε είλαη έλα απφ ηα πνιιά πνπ ππάξρνπλ.
΢ην κνληέιν ηνπ «πνιπζήκαληνο», ηα δηαθνξεηηθά ζχκπαληα ζπλππάξρνπλ ζαλ
θνχζθεο, ην έλα δίπια ζην άιιν. Ζ ζεσξία απηή ππνλνεί φηη θαηά ηελ πξψηε
δηαζηνιή, δηαθνξεηηθά ηκήκαηα ζην Γηάζηεκα, κεγάισζαλ κε δηαθνξεηηθφ ξπζκφ.
Απηφ ζα είρε σο απνηέιεζκα ηε «ράξαμε» δηαθνξεηηθψλ ηνκέσλ –δηαθνξεηηθά
ζχκπαληα- κε δπλεηηθά δηαθνξεηηθνχο λφκνπο θπζηθήο.
Δλψ κπνξνχκε λα θαηαλνήζνπκε πψο δεκηνπξγήζεθε ην ΢χκπαλ, φπσο ην
γλσξίδνπκε ζήκεξα –θαηαιήγεη ε αξζξνγξάθνο- είλαη πηζαλό ε Μεγάιε Έθξεμε λα
κελ ήηαλ ε πξώηε πεξίνδνο δηαζηνιήο πνπ βίσζε απηό.
Οξηζκέλνη επηζηήκνλεο πηζηεχνπλ, φηη δνχκε ζε έλαλ θφζκν (ζχκπαλ) πνπ πεξλά απφ
δηάθνξεο θάζεηο δηαζηνιήο θαη ζπζηνιήο θαη φηη απιά ηπραίλεη λα δνχκε ζε θάπνηα
απφ απηέο ηηο θάζεηο.
Όια ηα πηζαλά ζελάξηα απνξξένπλ από ηε Γεληθή ζεσξία ηεο ΢ρεηηθόηεηαο: Σν
ηη ζα ζπκβεί εμαξηάηαη απνθιεηζηηθά απφ ην αλ ε ππθλφηεηα ηεο χιεο ηνπ ΢χκπαληνο
είλαη κεγαιχηεξε, ίζε ή κηθξφηεξε απφ κηα θξίζηκε ηηκή. Ζ θξίζηκε ηηκή ηεο
ππθλφηεηαο ππνινγίζηεθε ζεσξεηηθά.

7. 5.Αλαπάληεηα Δξσηήκαηα
Ζ ζεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο, παξφιν πνπ έρεη απνδεηρζεί επηζηεκνληθά, αθήλεη θαη
θάπνηα θπζηθά θαη θηινζνθηθά εξσηήκαηα αλαπάληεηα, απφ ηα νπνία ηα βαζηθφηεξα είλαη:
1.Πξνβιέπεη έλα κηθξφηεξν ΢χκπαλ απφ απηφ πνπ ππάξρεη ζήκεξα
2.Γελ εμεγεί ηελ Κνζκνινγηθή Αξρή, αιιά ηε δέρεηαη αμησκαηηθά, πξάγκα αζπκβίβαζην κε
ηε καζεκαηηθή αλάιπζε.
3.Ση ππήξρε πξηλ; Πψο απφ ην ηίπνηα πξνήιζαλ ηα πάληα;
4.Γηαηί δεκηνπξγήζεθαλ νη ζπγθεθξηκέλνη θπζηθνί λφκνη θαη φρη θάπνην άιινη; Γηαηί γηα
παξάδεηγκα ν ρσξνρξφλνο είλαη ηεηξαδηάζηαηνο;
Απάληεζε ζε απηά ηα εξσηήκαηα πξνζπάζεζαλ λα δψζνπλ θάπνηεο άιιεο ζεσξίεο.
Πέξα απφ ππνζηεξηθηέο, ε ζεσξία ηεο Μεγάιεο Έθξεμεο έρεη θαη πνιινχο
πνιεκηνπο, νη νπνίνη ζηεξίδνπλ δηαθνξεηηθέο θνζκνινγηθέο ζεσξίεο, φπσο
ε Κνζκνινγία ηεο ζπλερνχο δεκηνπξγίαο θαη ε Θεσξία Λίληε.

8. Πεγέο
 http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B114/42/264,1232/
 http://www.newsbeast.gr/environment/arthro/657192/analuodas-ti-theoria-tis-
megalis-ekrixis
 https://physicsgg.me
 https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CE%
BB%CE%B7_%CE%88%CE%BA%CF%81%CE%B7%CE%BE%CE%B7
 http://www.kosmologia.gr/the_complete_theory/MEGALOADIEXODO.htm

9. Ζ ηζηνξία ησλ δεηλνζαύξσλ
1. Ζ αξρή ησλ δεηλνζαύξσλ
Πεξίπνπ 250 εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ, ιίγν πξηλ ηελ εκθάληζε ησλ δεηλνζαχξσλ,
ζην ηέινο ηεο Πέξκηαο πεξηφδνπ ππήξμε κηα καδηθή εμαθάληζε εηδψλ ηφζν ζνβαξή
ψζηε λα εμαθνινπζεί λα είλαη ε κεγαιχηεξε ζηελ ηζηνξία ηεο Γεο. Γηα πξψηε θνξά νη
εξεπλεηέο απνθαιχπηνπλ ηα αίηηα ηεο θαηαζηξνθήο.
Οη δεηλόζαπξνη ήηαλ ζπνλδπισηά δψα πνπ θπξηάξρεζαλ ζην γήηλν νηθνζχζηεκα γηα
πάλσ απφ 160 εθαηνκκχξηα ρξφληα. Πξσηνεκθαλίζηεθαλ πξηλ 230 εθαηνκκχξηα
ρξφληα. ΢ην ηέινο ηεο Κξεηηδηθήο πεξηφδνπ πξηλ 65 εθαηνκκχξηα ρξφληα, νη
δεηλφζαπξνη εμαθαλίζηεθαλ, πξάγκα πνπ ζήκαλε ην ηέινο ηεο θπξηαξρίαο ηνπο ζηνλ
πιαλήηε. Σα ζεκεξηλά πηελά είλαη άκεζνη απφγνλνη ησλ ζεξηφπνδσλ δεηλνζαχξσλ,
θαη θαηά ζπλέπεηα ζεσξνχληαη σο ε κφλε νκάδα δεηλνζαχξσλ πνπ επέδεζε.
Οξηζκέλνη εξεπλεηέο ππνζηεξίδνπλ φηη απηή ε εμαθάληζε πξνθιήζεθε απφ ηηο
εθαηζηεηαθέο εθξήμεηο πνπ έγηλαλ ζηε ΢ηβεξία εθείλε ηελ πεξίνδν, σζηφζν λέα
έξεπλα απφ κηα επηζηεκνληθή νκάδα κε επηθεθαιήο ηελ Λίληα Διθηλο Σαληνλ,
Γηεπζχληξηα ηνπ Σκήκαηνο Γεσινγηθνχ Μαγλεηηζκνχ ηνπ Καξλέηδ δείρλνπλ φηη νη
αηκνζθαηξηθέο επηδξάζεηο ησλ εθξήμεσλ απηψλ είραλ θαηαζηξνθηθέο ζπλέπεηεο.
Ζ καδηθή εμαθάληζε πεξηιακβάλεη ηελ μαθληθή απψιεηα πεξίπνπ ηνπ 90% ησλ
ζαιάζζησλ εηδψλ θαη πεξηζζφηεξν απφ ην 70% ησλ ρεξζαίσλ εηδψλ ζέηνληαο ηηο
βάζεηο γηα ηελ άλνδν ησλ δεηλνζαχξσλ. Σν αξρείν ησλ απνιηζσκάησλ δείρλεη φηη ε
νηθνινγηθή πνηθηιφηεηα δελ θαηφξζσζε λα αλαθάκςεη πιήξσο, κέρξη αξθεηά
εθαηνκκχξηα ρξφληα κεηά ηελ εμαθάληζε. Ωζηφζν ζχκθσλα κε ηνπο εξεπλεηέο, θχξηα

10. αηηία ήηαλ έλα αέξην πνπ απειεπζεξψζεθε απφ κηα κεγάιε ισξίδα ηνπ εθαηζηεηαθνχ
βξάρνπ ζηε Ρσζία πνπ νλνκάδεηαη ΢ηβεξηθέο Παγίδεο.
2.Ση ήηαλ νη δεηλόζαπξνη
O κεγάινο Άγγινο παιαηνληνιφγνο Ρίηζαξλη Όνπελ (1804-1892) επηλφεζε ηνλ φξν
«Dinosauria», πνπ πξνέξρεηαη απφ ηηο ειιεληθέο ιέμεηο δεηλφο θαη ζαχξα (δειαδή
«ηξνκεξέο ζαχξεο»). Ο Όνπελ εμέηαζε ηα απνζπαζκαηηθά ππνιείκκαηα 3
δηαθνξεηηθψλ εξπεηψλ πνπ είραλ εθιείςεη (ηνπ Ηγνπαλφδνληα, ηνπ Τιαηφζαπξνπ θαη
ηνπ Μεγαιφζαπξνπ), ηα νπνία είραλ αλαθαιπθζεί πξφζθαηα ζηελ Αγγιία.
΢πλεηδεηνπνίεζε φηη νη ζπλάδειθνί ηνπ έθαλαλ ιάζνο φηαλ ππνζηήξηδαλ φηη
αληηζηνηρνχζαλ ζε ζπλήζε, απιψο πνιχ πην κεγαιφζσκα εξπεηά. Απηά πνπ έβιεπε
δελ αλήθαλ ζε θαλέλα γλσζηφ εξπεηφ. Γηέθεξαλ επίζεο απφ ηνπο ζαιάζζηνπο
Ηρζπφζαπξνπο θαη Πιεζηφζαπξνπο πνπ βξέζεθαλ ζηα πεηξψκαηα ηνπ Ληαζίνπ
(Πξψηκνπ Ηνπξαζηθνχ), ηα νπνία ππήξραλ ζηελ αγγιηθή λφηηα αθηή. Ο Όνπελ
θαηάιαβε φηη απηά ηα ρεξζαία εξπεηά αλήθαλ ζ’ έλαλ εληειψο δηαθνξεηηθφ ηχπν
δψνπ: εξπεηφ ζηε βαζηθή κνξθή ηνπ, αιιά πην κεγαιφζσκν, πνπ ραξαθηεξηδφηαλ
πεξηζζφηεξν απφ ηε δσληάληα θαη ηελ ελεξγεηηθφηεηα ησλ ζειαζηηθψλ θαη ησλ
πηελψλ θαη ιηγφηεξν απφ ηε λσζξφηεηα ελφο θηδηνχ ή κηαο ζαχξαο.
Έλαο άιινο νξηζκφο είλαη φηη ζηνπο δεηλφζαπξνπο αλήθνπλ νη πην πξφζθαηνη θνηλνί
απφγνλνη ηνπ Ηγνπαλφδνληα θαη ηνπ Μεγαιφζαπξνπ. Άξα θαη απφ ηνπο δχν νξηζκνχο
ζπλάγεηαη ην ζπκπέξαζκα φηη Γεηλνζαχξηα = Οξληζφπνδα + ΢απξίζρηα, πνπ
ζπκπεξηιακβάλεη ηα ζεξηφπνδα (δίπνδα ζαξθνθάγα, πηελά), ηνπο αγθπιφζαπξνπο, ηα
νξληζφπνδα θαη ηα ζαπξνπνδφκνξθα.
Οη δεηλφζαπξνη ήηαλ εμαηξεηηθά πνιππνίθηινη. Απηή ε πνηθηιία ζπλίζηαηαη ζην
γεγνλφο φηη έρνπλ αλαθαιπθζεί 500 γέλε δεηλνζαχξσλ, κε ηνλ αξηζκφ απηψλ πνπ
αλακέλεηαη λα αλαθαιπθζνχλ ζηα πεηξψκαηα λα είλαη πεξίπνπ 1.850 γέλε θαη ην
ζπλνιηθφ αξηζκφ γελψλ λα είλαη 3.400. Μέρξη ην ΢επηέκβξην ηνπ 2008 είραλ
αλαγλσξηζηεί 1.050 δηαθνξεηηθά είδε. Τπήξραλ ρνξηνθάγνη, ζαξθνθάγνη θαη ιίγνη
πακθάγνη. Κάπνηνη δεηλφζαπξνη ήηαλ δίπνδνη, ελψ άιινη ηεηξάπνδνη, θαη άιινη, φπσο
ν Ακκφζαπξνο θαη ν Ηγνπαλφδνληαο, αλ θαη ηεηξάπνδνη βαζηθά, κπνξνχζαλ λα
πεξπαηήζνπλ εχθνια ζηα δχν πφδηα ζε ζπγθεθξηκέλεο πεξηπηψζεηο. Αλεμάξηεηα απφ
ηνλ ηχπν ζψκαηνο, ζρεδφλ φινη νη γλσζηνί δεηλφζαπξνη πξνζαξκφζηεθαλ θαιά
θπξίσο ζε ρεξζαίνπο αιιά θαη ζε πδξφβηνπο βηφηνπνπο.

11. 3.Νέα είδε
΢ηε δεθαεηία ηνπ 1860, αθξηβψο κεηά ηε δεκνζίεπζε ηεο ζεσξίαο ηεο εμέιημεο, έλαο
θίινο ηνπ Γαξβίλνπ, ν Σφκαο Υέλξη Υάμιετ (1825-1885), παξαηήξεζε πφζν έκνηαδαλ
νη δεηλφζαπξνη κε ηα πηελά. Δπηλφεζε, ινηπφλ, κηα λέα ηάμε εξπεηψλ, ηα
Οξληζνζθειή, πνπ ηε δηαίξεζε ζε δχν ππνηάμεηο, ηα Γεηλνζαχξηα (ν Ηγνπαλφδνληαο
θαη νη ζπγγελείο ηνπ, ζαξθνθάγα ζαλ ην Μεγαιφζαπξν θαη ζσξαθηζκέλνη
δεηλφζαπξνη ζαλ ην ΢θειηδφζαπξν) θαη ηα Κνκςφγλαζα (ν Κνκςφγλαζνο θαη άιιεο
κηθξφζσκεο, παξφκνηεο κε πνπιηά κνξθέο).
4.Ζ δσή ησλ δεηλνζαύξσλ
Οη δεηλφζαπξνη ήηαλ ζπνλδπισηά δψα θαη νη παιαηνληνιφγνη ηζρπξίδνληαη φηη
θπξηάξρεζαλ ζην γήηλν νηθνζχζηεκα γηα πάλσ απφ 160.000.000 ρξφληα. Γειαδή
εκθαλίζηεθαλ γηα πξψηε θνξά πξηλ απφ 230.000.000 ρξφληα θαη εμαθαλίζηεθαλ ζην
ηέινο ηεο Κξεηηδηθήο πεξηφδνπ, πξηλ 65.000.000 ρξφληα, πξάγκα πνπ ζήκαλε ην ηέινο
ηεο θπξηαξρίαο ηνπο ζηε Γε.
Οη δεηλφζαπξνη απνηεινχλ απφθιηζε απφ ηνπο πξνγφλνπο ηνπο αξρφζαπξνπο 230
εθαηνκκχξην έηε πεξίπνπ πξηλ, θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ κέζνπ κε ηέινπο ηεο ηξηαδηθήο
πεξηφδνπ, θαηά πξνζέγγηζε 20 εθαηνκκχξην έηε αθφηνπ ην πεξκηθν-Σξηαζζηθφ
γεγνλφο εμάιεηςε θαη' εθηίκεζε 95 ηνηο εθαηφ φιεο ηεο δσήο ζηε
Γε. Ραδηνρξνλνιφγεζε ησλ απνιηζσκάησλ απφ πξφσξα

12. είδε Ζσξαπηφξσλ θαζηεξψλνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ζηα απνιηζψκαηα.
Παιαηνληνιφγνη ζεσξνχλ φηη ν Δνξάπηνξαο κπνξεί λα είλαη ν θνηλφο πξφγνλνο φισλ
ησλ δεηλνζαχξσλ. Δάλ απηφ ηζρχεη, ηα γλσξίζκαηά ηνπ ππνδεηθλχνπλ φηη νη πξψηνη
δεηλφζαπξνη πξέπεη λα ήηαλ κηθξνί θαη δίπνδνη θπλεγνί.
5.Άιια θνηλά αλαηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά
Οη επηζηήκνλεο γεληθά ζπκθσλνχλ φηη πνηθίια άιια αλαηνκηθά ραξαθηεξηζηηθά
γλσξίζκαηα κνηξάδνληαλ κεηαμχ ησλ πεξηζζφηεξσλ δεηλνζαχξσλ. Απηά
πεξηιακβάλνπλ κπξνζηηλά άθξα θνληχηεξα θαη ειαθξχηεξα απφ ηα νπίζζηα άθξα,
έλαλ αζπλήζηζην δεπηεξνβάζκην νπξαλίζθν, πνπ επέηξεπε ζηνπο δεηλφζαπξνπο λα
ηξψλε θαη λα αλαπλένπλ ηαπηφρξνλα, έλαλ ζρεηηθά επζχ κεξφ κε θαηεπζπλφκελν
κεξηαία θεθαιή, δχν δεχγε νπψλ ζηε θξνηαθηθή πεξηνρή ηνπ θξαλίνπ (δειαδή έλα
δηάςηδν θξαλίν), νπίζζηνο-ππφδεημε ησλ αγθψλσλ ζηα κπξνζηηλά άθξα θαη κπξνζηηλά
ηείλνληα γφλαηα ζηα νπίζζηα άθξα.
Ζ θνηλή ξχζκηζε ησλ ηζρίσλ πνπ πεξηγξάθεθε πην πάλσ επέηξεπε ηελ θάζεηε ζέζε,
ζηελ νπνία ηα νπίζζηα άθξα ηνπνζεηνχληαλ άκεζα θάησ απφ ην ζψκα ή ήηαλ
«θξεκαζηά». Απηή ε ζέζε είλαη φπσο απηή ησλ πεξηζζφηεξσλ ζειαζηηθψλ ζήκεξα,
αιιά αληίζεηε απφ απηή άιισλ εξπεηψλ, ηα νπνία επηηξέπνπλ ιηγφηεξν θάζεηε ζηάζε
θαη ηα άθξα εμέρνπλ πξνο ηα έμσ. Ζ θάζεηε δξάζε ησλ άθξσλ ζηνπο δεηλφζαπξνπο
επέηξεςε ηελ απνδνηηθφηεξε θαη γξεγνξφηεξε κεηαθίλεζε, έλαληη ηεο πην αδέμηαο θαη
πην αξγήο κεηαθίλεζεο άιισλ «μαπισκέλσλ» εξπεηψλ. Δπέηξεςε επίζεο ζε πνιινχο
ηχπνπο δεηλνζαχξσλ λα γίλνπλ δίπνδνη.

13. 6.Ζ εμέιημε ησλ δεηλνζαύξσλ
Οη δεηλφζαπξνη απνηεινχλ απφθιηζε απφ ηνπο πξνγφλνπο ηνπο Αξρφζαπξνπο
230.000.000 ρξφληα πεξίπνπ πξηλ, ζηε δηάξθεηα ηνπ κέζνπ κε ηέινπο ηεο ηξηαδηθήο
πεξηφδνπ, πεξίπνπ 20.000.000 ρξφληα αθφηνπ ην Πεξκηθν-Σξηαζζηθφ γεγνλφο
εμάιεηςε θαη’ εθηίκεζε 95% φιεο ηεο δσήο ζηε Γε. Ραδηνρξνλνιφγεζε ησλ
απνιηζσκάησλ απφ πξφσξα είδε Ζσξαπηφξσλ θαζηεξψλνπλ ηελ παξνπζία ηνπο ζηα
απνιηζψκαηα. Παιαηνληνιφγνη ζεσξνχλ φηη ν Ζσξάπηνξαο κπνξεί λα είλαη ν θνηλφο
πξφγνλνο φισλ ησλ δεηλνζαχξσλ. Δάλ απηφ ηζρχεη, ηα γλσξίζκαηά ηνπ ππνδειψλνπλ
φηη νη πξψηνη δεηλφζαπξνη πξέπεη λα ήηαλ κηθξνί θαη δίπνδνη θπλεγνί.
Δπίζεο, κεηαμχ ησλ πξψησλ δεηλνζαχξσλ ήηαλ ν πξσηφγνλνο Λαγφζνπρνο. Ο
΢αιηφπνδαο, πνπ ήηαλ κφιηο κεγαιχηεξνο απφ έλα αλζξψπηλν ρέξη, εκθαλίζηεθε ιίγν
αξγφηεξα. Οη πξψηνη πξσηφγνλνη δεηλφζαπξνη δηαθνξνπνηήζεθαλ γξήγνξα κέζσ ηνπ
ππνινίπνπ ηεο ηξηαδηθήο πεξηφδνπ.
Σα είδε ησλ δεηλνζαχξσλ επέθηεζαλ γξήγνξα εμεηδηθεπκέλα ραξαθηεξηζηηθά
γλσξίζκαηα θαη κηα ζεηξά κεγεζψλ πνπ κπνξνχζαλ λα εθκεηαιιεπηνχλ ζρεδφλ θάζε
επίγεην βηφηνπν. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο πεξηφδνπ ππεξνρήο ησλ δεηλνζαχξσλ, πνπ
θάιπςε ηηο κεηέπεηηα Ηνπξάζηα θαη Κξεηηδηθή πεξίνδν, ζρεδφλ θάζε γλσζηφ δψν
εδάθνπο κεγαιχηεξν απφ 1 κέηξν ζην κήθνο, ήηαλ δεηλφζαπξνο. Σν γεγνλφο ηεο
εμάιεηςήο ηνπο, πνπ ζπλέβε ην θξεηηδηθφ-ηξηηνγελέο, πξηλ πεξίπνπ 65.000.000
ρξφληα, ζην ηέινο ηεο Κξεηηδηθήο πεξηφδνπ, πξνθάιεζε ηελ εμάιεηςε φισλ ησλ εηδψλ
δεηλνζαχξσλ, εθηφο απφ ην είδνο πνπ είρε δεκηνπξγήζεη ήδε ηα πξψηα πηελά.
Άιια δηάςηδα είδε, ζρεηηθά κε ηνπο δεηλφζαπξνπο, επίζεο επέδεζαλ ηνπ γεγνλφηνο.
Σα αίηηα ηεο εμαθάληζεο ησλ δεηλνζαχξσλ παξακέλνπλ αθφκε αδηεπθξίληζηα.

14. 7.Ζ εμαθάληζε ησλ δεηλνζαύξσλ
Πξηλ απφ αθξηβψο 66.038.000 ρξφληα εμαθαλίζηεθαλ νη δεηλφζαπξνη ζχκθσλα κε
ηνπο επηζηήκνλεο! Μέρξη ζήκεξα, γλσξίδακε ην πφηε εμαθαλίζηεθαλ νη γηγαληφζσκνη
απηνί πξντζηνξηθνί θάηνηθνη ηνπ πιαλήηε καο θαηά πξνζέγγηζε.
Δπηζηήκνλεο ηνπ παλεπηζηεκίνπ ηεο Γθιαζθψβεο θαηέιεμαλ ζηελ αθξηβή
εκεξνκελία εμαθάληζεο ηνπο. Δπηβεβαίσζαλ απφ εμέηαζε γεσινγηθψλ δεηγκάησλ, φηη
νη ηεξάζηηεο απηέο ζαχξεο εμαθαλίζηεθαλ φηαλ έλαο αζηεξνεηδήο ζπλεηξίβε ζηε Γε
καο.
Ζ ζεσξία πεξί αζηεξνεηδνχο αλ θαη ππήξρε απφ ην 1980, είρε ακθηζβεηεζεί θαζψο
εηδηθνί έιεγαλ φηη κπνξεί λα ζπλέβε αθφκε θαη 300.000 ρξφληα κεηά ηελ εμαθάληζε.
Πηζαλφηεξν ζεκείν πξφζθξνπζεο ηνπ αζηεξνεηδή ζεσξείηαη ε πεξηνρή ηεο
Καξατβηθήο αλνηθηά ηεο αθηήο Γηνπθαηάλ ζην Μεμηθφ, φπνπ ππάξρεη έλαο θξαηήξαο
δηακέηξνπ 180 ρηιηνκέηξσλ. ΢χκθσλα κε ηηο εθηηκήζεηο ησλ αζηξνλφκσλ, ην
δηαζηεκηθφ ζψκα πνπ πξνζέθξνπζε ζηνλ πιαλήηε καο είρε δηάκεηξν άλσ ησλ 10
ρηιηνκέηξσλ.
8.Σύγκρουςη με αςτεροειδή
Ζ ζεσξία ζχγθξνπζεο κε αζηεξνεηδή, πνπ πξνηάζεθε αξρηθά απφ ηνλ Γνπφιηεξ
Άιβαξεδ πξνο ην ηέινο ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1970, ζπλδέεη ην γεγνλφο εμάιεηςεο ζην
ηέινο ηεο θξεηηδηθήο πεξηφδνπ κε κία ζχγθξνπζε πνπ ζπλέβε 65,5 εθαηνκκχξην έηε
πξηλ.
Ο Άιβαξεδ πξφηεηλε φηη κηα μαθληθή αχμεζε ζηα επίπεδα ηξηδίνπ, πνπ θαηαγξάθεθε
ζε φιν ηνλ θφζκν ζε ζηξψκαηα πεηξσκάησλ ηεο πεξηφδνπ, είλαη άκεζν απνηέιεζκα

15. ηνπ αληίθηππνπ εθείλεο ηεο ζχγθξνπζεο. Ο φγθνο ησλ ζηνηρείσλ ηψξα πξνηείλεη φηη
έλαο αζηεξνεηδήο πάρνπο 10 ρικ έπεζε θνληά ζηε ρεξζφλεζν Γηνπθαηάλ,
δεκηνχξγεζε ηνλ θξαηήξα πάρνπο 170 ρικ θαη έθεξε ηε καδηθή εμαθάληζε.
Οη επηζηήκνλεο δελ είλαη ζίγνπξνη εάλ νη δεηλφζαπξνη αλαπηχζζνληαλ ή κεηψλνληαλ
πξηλ απφ ην γεγνλφο. Μεξηθνί επηζηήκνλεο πξνηείλνπλ φηη ν κεηεσξίηεο πξνθάιεζε
κία καθξνρξφληα θαη αθχζηθε πηψζε ζηελ αηκνζθαηξηθή ζεξκνθξαζία ηεο γεο, ελψ
άιινη ππνζηεξίδνπλ φηη ζα είρε δεκηνπξγήζεη αλη' απηνχ έλα αζπλήζηζην θχκα
ζεξκφηεηαο.
Αλ θαη ε ηαρχηεηα ηεο εμάιεηςεο δελ κπνξεί λα ζπλαρζεί απφ απνιηζψκαηα κφλν, ηα
δηάθνξα κνληέια πξνηείλνπλ φηη ε εμάιεηςε ήηαλ εμαηξεηηθά γξήγνξε. Ζ ζπλαίλεζε
κεηαμχ ησλ επηζηεκφλσλ πνπ ππνζηεξίδνπλ απηήλ ηελ ζεσξία είλαη φηη ε ζχγθξνπζε
πξνθάιεζε ηηο εμαιείςεηο θαη άκεζα (απφ ηε ζεξκφηεηα ιφγσ ηεο ζχγθξνπζεο
κεηεσξηηψλ) θαη επίζεο έκκεζα (κέζσ κηαο παγθφζκηαο ςχμεο πνπ επήιζε φηαλ
πιηθφ πνπ εθηηλάρζεθε απφ ηνλ θξαηήξα ηεο ζχγθξνπζεο αληαλαθινχζε ηε
ζεξκηθή αθηηλνβνιία απφ ηνλ ήιην).
9.Πολλαπλέσ ςυγκρούςεισ - Το Νέφοσ του Όορτ
Δλψ παξφκνηα κε ηε ζεσξία ζχγθξνπζεο ηνπ Άιβαξεδ (πνπ πεξηειάκβαλε
έλαλ αζηεξνεηδή ή θνκήηε), απηή ε ζεσξία πξνηείλεη φηη έλα ξεχκα θνκεηψλ
απνκαθξχλζεθε απφ ην Νέθνο ηνπ Όνξη ιφγσ ηεο βαξπηηθήο δηάζπαζεο πνπ
πξνθιήζεθε απφ έλα δηαπεξλψλ αζηέξη. Έλα ή πεξηζζφηεξα απφ απηά ηα αληηθείκελα
ζπγθξνχζηεθαλ έπεηηα κε ηε Γε ζρεδφλ ηαπηφρξνλα, πξνθαιψληαο ηελ παγθφζκηα
εμαθάληζε ησλ εηδψλ.
Όπωσ με την ςύγκρουςη ενόσ αςτεροειδούσ, το τελικό αποτέλεςμα αυτού του
βομβαρδιςμού κομητών θα ήταν μια ξαφνική πτώςη ςτισ παγκόςμιεσ
θερμοκραςίεσ, που θα ακολουθούνταν από μία παρατεταμένη κρύα περίοδο.

16. Πεγέο
http://news247.gr/eidiseis/psixagogia/humor/oi-deka-megaluteroi-deinosayroi-
poy-perpathsan-sth-gh.3386362.html
http://www.iefimerida.gr/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%94%CE%B5%CE%B9%CE%BD%CF%8
C%CF%83%CE%B1%CF%85%CF%81%CE%BF%CE%B9
https://el.wikipedia.org/wiki/Γεηλφζαπξνη
https://www.aegean.gr/gympeir/dinosayroi.htm

17. Ζ θαηαγσγή ηνπ αλζξώπνπ
1.Δηζαγσγή
Αλζξψπηλε εμέιημε, ή αλζξσπνγέλεζε, νλνκάδεηαη ε δηαδηθαζία ηεο εμέιημεο θαηά
ηελ νπνία νη άλζξσπνη (Homo s. sapiens) εκθαλίδνληαη/εμεηάδνληαη σο
μερσξηζηφ είδνο ζε ζρέζε κε ηηο άιιεο αλζξσπίδεο, ηνπο κεγάινπο πηζήθνπο θαη απια
θνπληνθφξα ζειαζηηθά. Δίλαη ην αληηθείκελν ηεο γεληθφηεξεο
ζπζηεκαηηθήο επηζηεκνληθήο αλαδήηεζεο πνπ πξνζπαζεί λα θαηαλνήζεη θαη λα
πεξηγξάςεη ηνλ ηξφπν κε ηνλ νπνίν ζπλέβεζαλ απηέο νη αιιαγέο.
Ζ κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εμέιημεο πεξηθιείεη αξθεηνχο επηζηεκνληθνχο θιάδνπο,
θπξίσο φκσο ηε θπζηθή αλζξσπνινγία θαη ηελ γελεηηθή. Ο φξνο "άλζξσπνο" φηαλ
αλαθέξεηαη ζηελ αλζξψπηλε εμέιημε ελλνεί ην γέλνο Homo, φκσο νη κειέηεο ηηο
αλζξψπηλεο εμέιημεο πεξηιακβάλνπλ ζπλήζσο θαη άιια αλζξσπνεηδή, φπσο είλαη
ν Απζηξαινπίζεθνο, ε εμειηθηηθή πνξεία ηνπ νπνίνπ δηαρσξίζηεθε απφ απηήλ ηνπ
αλζξψπηλνπ γέλνπο πεξίπνπ 2,3 εθαηνκκχξηα ρξνληά πξηλ, ζηελ Αθξηθή.
Οη επηζηήκνλεο εθηηκνχλ πσο νη άλζξσπνη κνηξάδνληαη ηνλ ηειεπηαίν θνηλφ ηνπο
πξφγνλν κε ηνπο ρηκπαληδήδεο, νη νπνίνη έδεζαλ πεξίπνπ 5-7 εθαηνκκχξηα ρξφληα
πξηλ. Πνιιά είδε θαη ππνείδε ηνπ γέλνπο Homo έρνπλ αθαληζηεί. Μεηαμχ φισλ
απηψλ είλαη θαη νHomo erectus, ν νπνίνο έδεζε ζηελ Αζία, θαη ν Homo sapiens
neanderthalensis ν νπνίνο έδεζε ζηελ Δπξψπε. Οη ΑξρατθνίHomo
sapiens εμειίρηεθαλ πεξίπνπ 400.000 κε 250.000 ρξφληα πξηλ.
Ζ θπξίαξρε άπνςε ζηνλ επηζηεκνληθφ ρψξν ζρεηηθά κε ηελ θαηαγσγή ησλ αλαηνκηθά
ζχγρξνλσλ αλζξψπσλ νλνκάδεηαη "Πέξα απφ ηελ Αθξηθή” θαη ππνζηεξίδεη πσο
ν Homo sapiens εμειίρηεθε ζηελ Αθξηθή θαη κεηαθηλήζεθε ζηηο γχξσ επείξνπο
πεξίπνπ 50.000 κε 100.000 ρξφληα πξηλ, αληηθαζηζηψληαο ηνπο πιεζπζκνχο
ηνπ Homo erectus ζηελ Αζία θαη ηνπ Homo neanderthalensis ζηελ Δπξψπε.

18. 2.Ζ εμέιημε ησλ κεγάισλ πηζήθσλ
Ζ εμειηθηηθή ηζηνξία ησλ πξσηεπφλησλ αληρλεχεηαη κέρξη θαη 65 εθαηνκκχξηα ρξφληα
πξηλ, θαη απνηειεί κία απφ ηηο παιαηφηεξεο πνξείεο φισλ ησλ ζσδφκελσλ
πιαθνπληνθφξσλ ζειαζηηθψλ νκάδσλ. Σν παιαηφηεξν γλσζηφ πξσηεχνλ ζειαζηηθφ
πνπ έρεη βξεζεί είλαη ν Πιεζηαδάπεο (Plesiadapis), ν νπνίνο έδεζε θπξίσο ζηελ
Νφηηα Ακεξηθή, θαη κεηαθηλήζεθε ζηελ Δπξαζία θαη ηελ Αθξηθή θαηά
ηελ Παιαηφθαηλνθαη Ζψθαηλν επνρή.
Ζ εκθάληζε ησλ ζχγρξνλσλ θιηκάησλ ζεκαηνδνηήζεθε απφ ην ζρεκαηηζκφ ησλ
πξψησλ Αληαξηηθψλ πάγσλ, θαηά ηελ πξψηκε Οιηγφθαηλν επνρή, 30 εθαηνκκχξηα
ρξφληα πξηλ. Έλα πξσηεχνλ πνπ έδεζε εθείλε ηελ πεξίνδν ήηαλ ν Notharctus. Σα
απνιηζψκαηα ηνπ, πνπ βξέζεθαλ ζηε Γεξκαλία ηε δεθαεηία ηνπ 1980,
ρξνλνινγνχληαη ζηα 16,5 εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ, πεξίπνπ 1,5 εθαηνκκχξηα ρξφληα
παιαηφηεξα απφ άιια απνιηζψκαηα παξφκνηα εηδψλ πνπ εληνπίζηεθαλ ζηελ
Αλαηνιηθή Αθξηθή, γεγνλφο πνπ ακθηζβεηεί ηελ ππφζεζε πεξί απνθιεηζηηθήο
θαηαγσγήο ησλ αλζξψπηλσλ πξνγφλσλ απφ ηελ ήπεηξν ηεο Αθξηθήο.
Ο εξεπλεηήο Νηέηβηλη Μπίγθαλ ππνζηεξίδεη πσο ηα πξσηεχνληα απηά επδνθίκεζαλ
ζηελ Δπξαζία, θαη νη απφγνλνη ηνπο, πνπ απνηέιεζαλ πξφγνλν ηνλ Αθξηθαληθψλ
πηζήθσλ, κεηαθηλήζεθαλ λφηηα απφ ηελ Δπξψπε & ηε Γπηηθή Αζία πξνο ηελ Αθξηθή.
Ο επηδψλ ηξνπηθφο πιεζπζκφο ππήξμε ν πξφγνλνο φισλ ησλ δψλησλ ζήκεξα
πξσηεπφλησλ-ηνπο ιεκνχξηνπο ηεο Μαδαγαζθάξεο, ηνπο ιφξηο ηεο Ννηηναλαηνιηθήο
Αζίαο, ηνπο γαιάγνπο (εκηπίζεθνη) θαη ηα αλζξσπνεηδή (πίζεθνη): ηνπο
πιαηπξξίλνπο ή κατκνχδεο ηνπ Νένπ Κφζκνπ, θαη ζηνπο θαηαξξίλνπο ή κατκνχδεο
ηνπ Παιαηνχ Κφζκνπ, νη νπνίεο κεηαμχ άιισλ πεξηιακβάλνπλ ηνπο Μεγάινπο
Πηζήθνπο (ζπκπεξηιακβαλνκέλνπ ηνπ αλζξψπηλνπ είδνπο).
Ο παιαηφηεξνο γλσζηφο θαηαξξίλνο ήηαλ ν Kamoyapithecus, απνιηζψκαηα ηνπ
νπνίνπ εληνπίζηεθαλ ζηελ Κέλπα, θαη ρξνλνινγήζεθαλ ζηα 24 εθαηνκκχξηα ρξφληα
πξηλ (χζηεξε Οιηγφθαηλνο). Πξφγνλνη ηνπ ζεσξνχληαη είδε πνπ ζπγγέλεπαλ κε
ηνλ Aegyptopithecus, ηνλ Propliopithecus, θαη ηνλ Parapithecus. Σν 2010, νη
επηζηήκνλεο πεξηέγξαςαλ ηνλ Saadanius (28 εθ. ρξφληα πξηλ) σο ηνλ πην ζηελφ
ζπγγελή ηνπο ηειεπηαίνπ θνηλνχ πξνγφλνπ ησλ ζσδφκελσλ θαηαξξέσλ.

19. Καηά ηελ πξψηκε Μεηφθαηλν, 22 εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ, πνιιά είδε πξσηφγνλσλ
δελδξφβησλ θαηαξξίλσλ απφ ηελ Αλαηνιηθή Αθξηθή δηέλπζαλ κία κεγάιε πεξίνδν
βηνινγηθήο δηαθνξνπνίεζεο. Απνιηζψκαηα 20 εθαηνκκπξίσλ εηψλ πεξηιακβάλνπλ
νζηά ηνπ Victoriapithecus, κία απφ ηηο πξψηεο κατκνχδεο ηνπ Παιαηνχ Κφζκνπ.
Μεξηθά απφ ηα γέλε πνπ πηζηεχεηαη πσο απνηέιεζαλ πξφγνλν ησλ πηζήθσλ, θαη
ζρεκαηίδνπλ κία πνξεία πνπ θαηαιήγεη ζηα 13 εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ, είλαη ν
Proconsul, ν Rangwapithecus, ν Dendropithecus, ν Limnopithecus, Nacholapithecus,
ν Equatorius, ν Nyanzapithecus, ν Afropitecus, ν Heliopithecus θαη ν Kenyapithecus,
φινη απφ ηελ Αλαηνιηθή Αθξηθή.
2.1Γξπνπίζεθνη
Οι Δρυοπίκθκοι παρουςιάηουν μια μεγάλθ ποικιλία μεγζκουσ, ζτςι βρίςκουμε
Δρυοπίκθκουσ ςτο μζγεκοσ ενόσ μεγάλου χιμπατηι αλλά και ςαν ζνα μεγάλο
γορίλα. Απολικώματα τουσ υπάρχουν όχι μόνο ςτθν Αφρικι αλλά και ςτθν Ευρώπθ,
Αςία. Η μετακίνθςθ των Δρυοπικικων δεν γινόταν ςαν τθ ςθμερινι μετακίνθςθ των
εξελιγμζνων ανκρωποειδών πικικων πχ αιώρθςθ ςτα κλαδιά, θμιόρκια και όρκια
ςτα δφο πόδια, που εμφανίςτθκε αργότερα.Οι ςθμερινοί χιμπαντηιδεσ,
ουραγκοτάγκοι και γορίλεσ είναι πικανόν απόγονοι εκείνθσ τθσ ομάδασ κατάρρινων
πικικων από τθν οποία φαίνεται να ζλκει τθν καταγωγι του και ο άνκρωποσ.
2.2Απζηξαινπίζεθνη
Απζηξαινπίζεθνη ή πξνάλζξσπνη Απζηξαινπίζεθνο ν αθάξηνο (Australopithecus
afarensis): Δκθαλίζηεθε πξηλ απφ 3,5 εθαηνκκχξηα ρξφληα θαη ν άλζξσπνο (Homo)
είλαη απφγνλνο ηνπ. Ολνκάζηεθε έηζη γηαηί ηα πξψηα απνιηζψκαηά ηνπο
αλαθαιχθζεθαλ ζηηο λφηηεο πεξηνρέο ηεο Αλαηνιηθήο Αθξηθήο θαη Australis ζηα
Λαηηληθά ζεκαίλεη λφηηνο. Σα ραξαθηεξηζηηθά ηνπ κνηάδνπλ κε εθείλα ηνπ αλζξψπνπ
παξά κε ηνπο αλζξσπνεηδείο πηζήθνπο. Τπάξρεη, δειαδή, ζαθήο δηαρσξηζκφο κε ηνπο
ηειεπηαίνπο. Γελ κπνξνχζαλ λα κηιήζνπλ ή λα θαηαζθεπάζνπλ απνηειεζκαηηθά
εξγαιεία. Ζ ιεθάλε ηνπο κνηάδεη πνιχ κε ηνπ αλζξψπνπ, ε ζπνλδπιηθή ηνπο ζηήιε
θαη ε θιίζε ησλ κεξψλ δείρλεη φηη βάδηδαλ φξζηνη. Ο Australopithecus africanus (2-3
εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ) είρε πξφζσπν πην πιαηχ απφ απηφ ησλ πηζήθσλ θαη φγθν
εγθεθάινπ πεξίπνπ 500 θπβηθψλ εθαηνζηψλ, ιίγν κεγαιχηεξν ηνπ ρηκπαληδή θαη
ζαθψο κηθξφηεξν ηνπ αλζξψπνπ (1.300-1.400 θπβηθά εθαηνζηά). Πεξπαηνχζε ζηα
δχν πφδηα θαη είρε χςνο ιίγν κεγαιχηεξν ηνπ ελφο κέηξνπ. Σν θεθάιη ηνπ ήηαλ θάηη
κεηαμχ πηζήθνπ θαη αλζξψπνπ.

20. 2.3 Απινξξίλνη θαη Πιαηπξξίλνη
Απινξξίλνη είλαη ε ππφηαμε ηεο ηάμεο ησλ πξνθαζεκέλσλ. Σν φλνκα ηνπο
πξνέξρεηαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε «απιφο» θαη «κχηε». Γειαδή “απιή κχηε” ην
νπνίν είλαη ην θχξην ραξαθηεξηζηηθφ ηνπο πνπ ηνπο δηαθνξνπνηεί απφ ηελ ππφηαμε
ηνπο.Οη Απινξξίλνη ζεσξνχληαη νη πην πξνεγκέλνη ζηελ νηθνγέλεηα ηνπ Strepsirrhini
(ζηξαβή κχηε), δειαδή ηνπο Λεκνχξην. Οη Πιαηπξξίλνη είλαη νη πίζεθνη ηνπ λένπ
θφζκνπ, πξνέξρνληαη απφ ηελ ειιεληθή ιέμε «πιαηχο» δειαδή επίπεδνο θαη απφ ην
«ξίλνο». Δίλαη κηα νκάδα πνπ απνηειείηαη απφ πέληε νηθνγέλεηεο ησλ πξσηεπφλησλ.
Καηάγνληαλ απφ ηελ θεληξηθή Αθξηθή. ΢ε αληίζεζε κε ηα πξψηα ζειαζηηθά
Αθξηθαλνί θαη Αζηάηεο (cattarhine). Οη νπξέο ηνπο ήηαλ ζπιιεπηήξηεο – θπιηλδξηθέο
θαη ηα αξζεληθά είραλ αρξσκαηνςία. Δίραλ πεπιαηπζκέλν ξχγρνο κε ηα ξνπζνχληα
ηνπο ζε πιάγηα ζέζε. Δίλαη ζπλήζσο κηθξφηεξνη απφ ηνπο catirrinos θαη δελδξφβηνη.
Σξέθνληαη θπξίσο κε θξνχηα, έληνκα θαη κηθξά δψα. Καηνηθνχλ ζε πγξέο ηξνπηθέο
πεξηνρέο, ππθλά δαζσκέλεο.
2.4 Καηαξξίλνη
Καηάξξηλνο ή Οπξαγθνπηάγθνο νλνκάδεηαη ν αλζξσπφκνξθνο πίζεθνο ηεο
νηθνγέλεηαο ησλ πνγθηδψλ, ηεο ππφηαμεο ησλ αλζξσπνεηδψλ, ηεο ηάμεο ησλ
πξσηεπφλησλ. Σν επηζηεκνληθφ ηνπο φλνκα είλαη «πφγθν ν ππγκαίνο» θαη ην φλνκα
«νπ» πξνέξρεηαη απφ ην “νπξάλγθ – ρνπηάλ” θαη ζεκαίλεη: άλζξσπνο ησλ δαζψλ.
Καηάγεηαη απφ ηελ Ν.Αζία. Όπσο καξηπξνχλ δηάθνξα απνιηζψκαηα πνπ βξέζεθαλ
ζηελ Ηλδνθίλα, ζηελ Ηάβα θαη ζηελ Ν. Κίλα. Σν χςνο ησλ ελήιηθσλ αηφκσλ ζε φξζηα

21. ζέζε θπκαίλεηαη απφ 1,5 – 2 κέηξα γηα ηα αξζεληθά θαη κέρξη 1,60 κεηξά γηα ηα
ζειπθά. Σν βάξνο ηνπο ήηαλ θαηά κέζν φξν 80 θηιά.
Σν δέξκα ηνπο θαιχπηεηαη απφ αξαηφ ζπζαλνεηδέο ηξίρσκα. Σν θξαλίν ηνπ
Καηαξξίλνπ είλαη ζνισηφ, ηα κάηηα ηνπ βξίζθνληαη ην έλα θνληά ζην άιιν, ηα ρείιε
ηνπ είλαη επθίλεηα, ηα απηηά ηνπ έρνπλ πνιχ κηθξά πηεξχγηα θαη ην θεθάιη ηνπ είλαη
πνιχ αλαπηπγκέλν.
Έρεη καθξηά θαη ζηελά ρέξηα θαη πεξπαηά κε ηα ηέζζεξα άθξα. Ο Καηαξξίλνο πεξλά
ην κεγαιχηεξν κέξνο ηεο δσήο ηνπ πάλσ ζηα δέληξα φπνπ θαηαζθεπάδεη ηελ θσιηά
ηνπ. Έρεη πξάν ραξαθηήξα θαη δελ επηηίζεηαη νχηε ζε άλζξσπν νχηε ζηα δψα. Δίλαη
θπηνθάγν θαη ηξέθεηαη κε θαξπνχο θαη ηξπθεξνχο βιαζηνχο δέληξσλ, θάπνηεο θνξέο
ηξψεη απγά πνπιηψλ θαη έληνκα. Εεπγαξψλεη φιεο ηηο επνρέο ηνπ ρξφλνπ θαη ηα
ζειπθά χζηεξα απφ εγθπκνζχλε 10 γελλνχλ έλα κφλν κηθξφ πνπ ην κεηαθέξνπλ είηε
ζηε ξάρε ηνπο, είηε είλαη πηαζκέλν απφ ην ηξίρσκα ηνπ ζηήζνπο ηνπο. Απηά ηα είδε
ζπλέβαιαλ θαζνξηζηηθά ζηελ ηζηνξία ηνπ αλζξψπηλνπ γέλνπο, αθνχ ππήξμαλ νη
ζεκειησηέο ηεο αλζξψπηλεο απηνθξαηνξίαο θαη νη ζπλερηζηέο ηεο αλζξσπφηεηαο κε
πξσηνπφξνπο ηελ πνιχ γλσζηή ζε φινπο καο Λνχζε πνπ απνηέιεζε ηνλ πξψην θαη
ζεκαληηθφηεξν πξφγνλν καο.
2.5 Αλακέλζνη
Tν 1963, 4 εθαη. εηψλ απνιίζσκα / θφθαιν βξαρηφλσλ βξέζεθε ζε κηα
απνκαθξπζκέλε πεξηνρή ηεο Κέλπαο. Σξηάληα ρξνληά αξγφηεξα ε Meave leakey
αλαθάιπςε έλα απνιίζσκα θπλεγηνχ θαη ην 1995 νη έξεπλεο έδεημαλ φηη ήηαλ έλα λέν
είδνο, έηζη αλαθπξήρζεθαλ νη Α.Anamensis.Σν ρακειφηεξν δείγκα ηεο πεξηνρήο
Κanapoi είλαη κεηαμχ 4,17 θαη 4,12 εθαη. εηψλ, θαη πεξηέρεη θξαληαθή θαη
κεηαθξαληαθή θλήκε. Γίπια ζηελ πεξηνρή Κanapoi βξίζθεηαη ε Αllia Βay ζηελ νπνία
βξέζεθε πιηθφ απφ ηνπο Anamensis.
Σα δφληηα ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνπλ κεγάινπο θπλφδνληεο θαη ν ζθειεηφο ηνπο
ππνδειψλεη φηη ήηαλ δίπνδα. Δπηπιένλ ην κέγεζνο ηνπο ήηαλ παξφκνην κε απηφ ησλ
ρηκπαηδήδσλ ελψ ππήξρε ηεξάζηηα δηαθνξά κεγέζνπο ζψκαηνο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ.
Αθφκε αληινχκε πιεξνθνξίεο φηη δνχζαλ ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο. Κχξηα
ηξνθή ηνπο ήηαλ ηα θξνχηα. Σα δφληηα ησλ νπνίσλ πεξηιακβάλνπλ κεγάινπο
θπλφδνληεο θαη ν ζθειεηφο ηνπο ππνδειψλεη φηη ήηαλ δίπνδα.

22. Δπηπιένλ ην κέγεζνο ηνπο ήηαλ παξφκνην κε απηφ ησλ ρηκπαηδήδσλ ελψ ππήξρε
ηεξάζηηα δηαθνξά κεγέζνπο ζψκαηνο αλδξψλ θαη γπλαηθψλ. Αθφκε αληινχκε
πιεξνθνξίεο φηη δνχζαλ ζε δάζε θαη δαζηθέο εθηάζεηο. Κχξηα ηξνθή ηνπο ήηαλ ηα
θξνχηα.
δφληηα. Υαξαθηεξηζηηθά ηνπ γλσξίζκαηα είλαη ε φξζηα ζηάζε θαη ε δίπνδε βάδηζε.
Ο Homo erectus ρξεζηκνπνηεί γηα πξψηε θνξά ηελ "ηερληθή ηνπ καιαθνχ ζθπξηνχ" ,
ελψ ζχκθσλα κε ηα επξήκαηα θέξεηαη λα ρξεζηκνπνηνχζε ηφζν νζηέηλα φζν θαη
μχιηλα εξγαιεία. Τπάξρνπλ απνδείμεηο νξγαλσκέλνπ θπλεγηνχ κηθξψλ θαη κεγάισλ
δψσλ, ηα νπνία απνηεινχζαλ ην θχξην ζπζηαηηθφ ηεο δηαηξνθήο ηνπ. Καηνηθνχζε ζε
ζπειηέο ζηηο νπνίεο έρηηδε ζηέγεο. Ζ κεγαιχηεξε φκσο θαηλνηνκία ηνπ Homo
erectus είλαη ε ρξήζε ηεο θσηηάο.

23. 2.6 Homo Habilis
Homo habilis νλνκάδεηαη ην είδνο ηνπ γέλνπο Homo πνπ έδεζε πεξίπνπ 2,3 κε 1,4
εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ, ζηελ αξρή ηεο Πιεηζηφθαηλνπ επνρήο. Ο Homo έρεη
ειάρηζηα θνηλά ραξαθηεξηζηηθά κε ηνλ ζχγρξνλν άλζξσπν, Homo Sapiens Sapiens ζε
ζρέζε κε πην πξφζθαηεο αλζξσπίδεο. Ο H. habilis είρε θνληά θαη δπζαλάινγα
καθξηά ρέξηα ζπγθξηηηθά κε ηνπο ζχγρξνλνπο αλζξψπνπο. Πηζαλφηαηα ήηαλ έλα απφ
ηα πξψηα είδε, πνπ θαηαζθεχαζαλ ιίζηλα εξγαιεία
2.7Homo Δrectus
O Homo erectus είλαη έλα αθαληζκέλν είδνο ηνπ γέλνπο Homo. Έδεζε ζηελ Αθξηθή
θαη εμαπιψζεθε κέρξη ηελ Κίλα θαη ηελ Ηάβα απφ ην ηέινο ηεο Πιεηφθαηλνπ επνρήο,
κέρξη ηελ χζηεξε Πιεηζηφθαηλνπ επνρήο 1,8 κε 1,3 εθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ.΢ρεηηθά
κε ηε κνξθνινγία ηνπ ν Homo erectus, ε θξαληαθή ηνπ ρσξεηηθφηεηα θπκαίλεηαη απφ
750 cm3 ζηηο πην πξψηκεο κνξθέο εψο 1.250cm3 ζηηο λεφηεξεο κνξθέο, δειαδή
παξαηεξείηαη αχμεζε ηνπ κεγέζνπο ηνπ εγθεθάινπ ζε ζρέζε κε ηνλ πξφγνλφ
ηνπ Homo habilis. Δπίζεο δηαζέηεη πην νκαιφ θξαληαθφ ζφιν, κεγαιχηεξν πιάηνο
ρακειά ζην θξαλίν, παρηά θξαληαθά νζηά, νβειηαίν ηφμν θνηλφ, κεγάια ππεξφθξπα
ηφμα, πιαηηά ξηληθά νζηά, πξνγλαζηζκφ, βαξηά θάησ γλάζν ρσξίο πεγνχλη θαη κεγάια

24. 2.8Homo Heidelbergensis
Ο Homo Heidelbergensis (Υατδειβέξγεηνο Άλζξσπνο) είλαη έλα εμαθαληζκέλν
είδνο ηνπ γέλνπο Homo, ην νπνίν πηζαλφηαηα ππήξμε άκεζνο πξφγνλνο ηνπHomo
Neanderthalensis ζηελ Δπξψπε, θαη ηνπ Homo Sapiens . Σα απνιηζψκαηα πνπ έρνπλ
εληνπηζηεί ππνδεηθλχνπλ πσο έδεζε πξηλ απφ 600.000 σο 400.000 ρξφληα. ν Homo
Heidelbergensis πηζαλφηαηα θαηάγνληαη απφ ηνλ κνξθνινγηθά φκνην Ζomo
Ergaster πνπ έδεζε ζηελ Αθξηθή.
2.9 Νεάληεξληαι
Ο άλζξσπν ηνπ Νεάληεξληαι ,ή απιά Νεάληεξληαι, είλαη κία κνξθή αλζξσπίδαο
(είδνο ηνπ Homo Sapiens ην νπνίν πηζαλνινγείηαη φηη γελεηηθά επηβίσζε ζηνλ
΢χγρξνλν Άλζξσπν ) ην νπνίν εκθαλίζηεθε 200.000-250.000 ρξφληα πξηλ θαη
εμαθαλίζηεθε νινθιεξσηηθά πξηλ 41.000-39.000 ρξφληα(ηειεπηαία παγεηψδε
πεξίνδν).Ζ νλνκαζία ηνπ πξνέξρεηαη απφ ηελ θνηιάδα Νεάληεξληαι ηεο Γεξκαλίαο,
φπνπ ην 1856 αλαθαιχθζεθαλ απφ εξγάηεο απνιηζσκέλα νζηά ηα νπνία απνδφζεθαλ
ζην ζπγθεθξηκέλν είδνο.
΢χκθσλα κε κία άπνςε, νη λεαληεξηάιηνη εμαθαλίζηεθαλ γηαηί δελ κπφξεζαλ λα
ζπλαγσληζηνχλ κε επηηπρία ηνπο ζπγγελείο ηνπο. Μηα άιιε εθδνρή είλαη φηη ππήξμε
εθηεηακέλε δηαζηαχξσζε κεηαμχ ησλ δχν εηδψλ.

25. Ο άλζξσπνο ηνπ Νεάληεξληαι είρε ζρεηηθά κηθξφ αλάζηεκα πνπ θπκαηλφηαλ κεηαμχ
1,5 θαη 1,6 κέηξσλ, κε ηνπο άλδξεο λα είλαη πην ςεινί απφ ηηο γπλαίθεο. Δίρε ηζρπξέο
αξζξψζεηο θαη πην θνληά νζηά ζε ζρέζε κε ηνλ ζχγρξνλν άλζξσπν. Όπσο θαίλεηαη
απφ ηα απνηππψκαηα ησλ κπψλ πάλσ ζηα νζηά ηνπο, νη λεαληεξηάιηνη είραλ νγθψδεο
θαη ξσκαιέν ζψκα, κε έληνλε ηξηρνθπΐα θαη ήηαλ πην δπλαηνί απφ ηνπο Homo
Sapiens.
Δπίζεο ν Νεάληεξληαι δηέθεξε απφ ηνλ ζχγρξνλν άλζξσπν θαη σο πξνο ηελ ηδηαίηεξε
θαηαζθεπή ηνπ θεθαιηνχ ηνπ πνπ ήηαλ κεγάιν θαη δπζαλάινγν κε ην ππφινηπν ζψκα
ηνπ, αθνχ είρε κεγαιχηεξε εγθεθαιηθή ρσξεηηθφηεηα. Δίρε κεγάιεο νθζαικηθέο
θφγρεο, κεγάια δπγσκαηηθά, κεγάια ξνπζνχληα θαη έληνλεο γσλίεο ζην πξφζσπν.
Ζ φξζηα ζηάζε θαη ην βάδηζκά ηνπ πηζηεχεηαη φηη ήηαλ αηειή, ελψ ηα πφδηα ηνπ
παξνπζίαδαλ κηα ειαθξηά θάκςε ζηα γφλαηα θαη ην θεθάιη ηνπ έγεξλε πξνο ηα
εκπξφο. Ο Νεάληεξληαι θαηαζθεχαδε ιίζηλα εξγαιεία, ζηε ιεγφκελε κπζηήξηα
ιηζνηερλία κε ηελ νπνία αμηνπνηνχληαλ θαιχηεξα ε πξψηε χιε γηα ηελ θαηαζθεπή πην
εθιεπηπζκέλσλ ιίζηλσλ εξγαιείσλ.
Δπίζεο ζρεκάηηδε αθεξεκέλεο ζθέςεηο γηα ηελ επεμεξγαζία ηνπ ππξηηφιηζνπ θαη
ράξαδε νξηζκέλα ζεκάδηα ζε βφηζαια ρσξίο λα έρεη εμαθξηβσζεί αθφκα ε ζεκαζία
ηνπο. Παξήγαγε κηα ππνηππψδε ηέρλε, αθνχ έρνπλ αλαθαιπθζεί δσγξαθηέο ζηηο
ζπειηέο φπνπ δνχζε, ελψ ίζσο ρξεζηκνπνηνχζε νζηέηλα κνπζηθά φξγαλα θαη είρε
αλεπηπγκέλν πξνθνξηθφ ιφγν.
Αθφκα έθαλε ρξήζε ηεο θσηηάο θαη ησλ ξνχρσλ. Ο άλζξσπνο ηνπ
Νεάληεξληαι εμαθαλίζηεθε νινθιεξσηηθά πξηλ 41.000-39.000 ρξφληα(ηεο ηειεπηαίαο
παγεηψδνπο πεξηφδνπ). Οη Νεάληεξληαι πξέπεη λα δνχζαλ παξάιιεια κε ηνπο Homo Sapiens
γηα θάπνην δηάζηεκα αιιά αληαγσληζηηθά.
Οη πξψηνη δελ είραλ εμαπισζεί ζε πνιιά κέξε, θαηαδεηθλχνληαο ηε κε
πξνζαξκνζηηθφηεηά ηνπο θαη ηε κηθξήο δηάξθεηαο χπαξμή ηνπο. Ζ απφηνκε
εμαθάληζε ησλ Νεάληεξληαι έρεη γίλεη αληηθείκελν πνιιψλ κειεηψλ. Αλ θαη δελ
έρνπλ εμαθξηβσζεί ηα αίηηα, έρνπλ δηαηππσζεί δηάθνξεο ζεσξίεο πνπ κπνξεί λα
νδήγεζαλ απηφ ην είδνο ζε αθαληζκφ.
2.10 Homo Sapiens

26. Ο άλζξσπνο είλαη ην κφλν ζσδφκελν ππνείδνο ηνπ Homo sapiens (άλζξσπνο ν
ζνθφο), ν Homo Sapiens Sapiens.
Ο Homo sapiens απνηειεί ην κφλν επηδψλ κέινο ηνπ γέλνπο
Homo ησλ Αλζξσπνεηδψλ, δειαδή ηεο ππεξνηθνγέλεηαο ησλ κεγάισλ πηζήθσλ. Ο
ηδηαίηεξα αλεπηπγκέλνο εγθέθαινο ηνπ αλζξψπνπ, ν νπνίνο ηνπ πξνζδίδεη
αλεπηπγκέλε δηαλνεηηθή ηθαλφηεηα, ζε ζπλδπαζκφ κε ηε δίπνδε φξζηα ζηάζε ηνπ,
πνπ ηνπ απειεπζεξψλεη ηα ρέξηα, θαζηζηνχλ ηνλ άλζξσπν ην κφλν είδνο ηθαλφ λα
θάλεη εθηεηακέλε ρξήζε εξγαιείσλ ζπγθξηηηθά κε ηα άιια δψα.
Ζ νλνκαζία πνπ εκθαλίζηεθε ηνλ 18ν αηψλα ζηνπο επηζηεκνληθνχο θχθινπο σο
επηζηεκνληθφο homo φξνο αλαθνξάο ζην πξνέξρεηαη απφ ην ιαηηληθφ
homō «άλζξσπνο». Ζ επηζηεκνληθή κειέηε ηεο αλζξψπηλεο εμέιημεο πεξηιακβάλεη
ηφζν ηελ πνξεία εμέιημεο ηνπ γέλνπο Homo, φζν θαη ηε κειέηε
άιισλ Αλζξσπίδσλ θαη Αλζξσπίλσλ, φπσο ηνλ Απζηξαινπίζεθν.
Ωο "ζχγρξνλνο άλζξσπνο" νξίδεηαη ην είδνο Homo sapiens, ηνπ νπνίνπ ην κφλν
επηδψλ ππνείδσλ είλαη γλσζηφ σο Homo Sapiens Sapiens. Ζ αλζξψπηλε εμέιημε
ραξαθηεξίδεηαη απφ έλαλ κεγάιν αξηζκφ ζεκαληηθψλ κνξθνινγηθψλ, εμειηθηηθψλ,
θπζηνινγηθψλ θαη ζπκπεξηθνξηθψλ αιιαγψλ, νη νπνίεο ζπλέβεζαλ απφ ηφηε πνπ
δηαρσξίζηεθε ε εμειηθηηθή πνξεία ηνπ αλζξψπνπ απφ ηνπο ρηκπαληδήδεο.
Ζ πξψηε ζεκαληηθή δηαθνξά είλαη ε αλάπηπμε ηεο δίπνδεο φξζηαο ζηάζεο ε νπνία
επηθέξεη θαη άιιεο αλαηνκηθέο αιιαγέο. κέρξη πεξίπνπ 10.000 ρξφληα πξηλ, νη
πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη δνχζαλ σο ηξνθνζπιιέθηεο. ΢ρεκάηηδαλ κηθξέο λνκαδηθέο
νκάδεο, πνπ απνηεινχζαλ ηηο απινχζηεξεο κνξθέο θνηλσλίαο.
Ζ αλάπηπμε ηεο γεσξγίαο νδήγεζε ζηελ Νενιηζηθή επνρή φπνπ νη άλζξσπνη
εγθαηαζηάζεθαλ γηα πξψηε θνξά ζε κφληκνπο νηθηζκνχο, εμεκέξσζαλ ηα δψα θαη
αμηνπνίεζαλ ηε ρξήζε κεηαιιηθψλ εξγαιείσλ. Ζ γεσξγία βνήζεζε ζηελ αλάπηπμε
ηνπ εκπνξίνπ θαη ηεο ζπλεξγαζίαο, θαη ζπλέβαιε ζηε δεκηνπξγία πνιχπινθσλ
θνηλσληψλ.
Πεγέο
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8
E%CF%80%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B5%CE%BE%CE%AD%
CE%BB%CE%B9%CE%BE%CE%B7
http://www.aetos-apokalypsis.com/2013/07/istoria-tou-anthrwpou-allo-ena-
mega-psema.html
http://www.technova.gr/technova/index.php/2012-06-21-03-15-
38/epistimi/1663-katagogi-tou-anthropou
http://physics4u.gr/blog/tag/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%B
3%CF%89%CE%B3%CE%AE-%CF%84%CF%89%CE%BD-

27. %CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8E%CF%80%CF%89%CE%
BD/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%91%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8
E%CF%80%CE%B9%CE%BD%CE%B7_%CE%B5%CE%BE%CE%AD%
CE%BB%CE%B9%CE%BE%CE%B7
https://www.youtube.com/watch?v=XaTmTSH3Ako
http://physics4u.gr/blog/tag/%CE%BA%CE%B1%CF%84%CE%B1%CE%B
3%CF%89%CE%B3%CE%AE-%CF%84%CF%89%CE%BD-
%CE%B1%CE%BD%CE%B8%CF%81%CF%8E%CF%80%CF%89%CE%
BD/
http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-
C103/395/2620,10289/
https://www.google.gr/search?q=%CF%80%CE%B9%CE%B8%CE%B7%C
E%BA%CE%BF%CE%B9&safe=strict&rlz=1C1AOHY_elGR712GR712&e
spv=2&biw=1024&bih=649&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=0ahUKE
wiSoIKY8_XQAhUKkRQKHTExBBUQ_AUIBigB

28. Θεσξία θπζηθήο επηινγήο
1.Κάξνινο Γαξβίλνο
1.1 Ζ δσή ηνπ Γαξβίλνπ
Ο Κάξνινο Ρνβέξηνο Γαξβίλνο γελλήζεθε ζην ΢ξνχζκπεξη ηεο Αγγιίαο, ζηηο 12
Φεβξνπαξίνπ ηνπ 1809. Μεγάισζε ζε κηα νηθνγέλεηα, πνπ ηηκνχζε ηε ινγνηερλία θαη
ηελ επηζηήκε, θάλνληάο ηνλ λα ηηο αγαπήζεη θη απηφο. ΢ηα 1831, ζε ειηθία 22
ρξφλσλ, ήηαλ θηφιαο έλαο θαιφο θπζηνδίθεο, κέινο κηαο κεγάιεο επηζηεκνληθήο
απνζηνιήο ζηηο αθηέο ηεο Νφηηαο Ακεξηθήο. Δπί έμη ρξφληα, ζπγθέληξσλε πιηθφ, πνπ
ζ’ απνηεινχζε ηε βάζε κηαο λέαο ζεσξίαο ζηε θπζηθή επηζηήκε. Δπηζηξέθνληαο ζηελ
Αγγιία, ζπλέρηδε λα πινπηίδεη ην πιηθφ θαη ηηο γλψζεηο ηνπ.Ήηαλ πηα πελήληα
ρξφλσλ, φηαλ, ζηα 1859, θπθινθφξεζε ην πξψην ηνπ βηβιίν: «Ζ γέλεζε ησλ εηδψλ κε
ηε θπζηθή επηινγή». ΢ην βηβιίν δηαηππψλεηαη ε εμειηθηηθή ζεσξία, ν «δαξβηληζκφο»,
φπσο απνθιήζεθε, πνπ πξνθάιεζε πάηαγν θη αλαζηάησζε ηα σο ηφηε θξαηνχληα. Ζ
ζεσξία ηνπ Γαξβίλνπ πνιεκήζεθε κε θαλαηηζκφ απφ ηελ Δθθιεζία αιιά
επηβεβαηψζεθε ζρεδφλ νινθιεξσηηθά, ζηνλ Κ’ αηψλα.Γψδεθα ρξφληα αξγφηεξα
(1871), ν Γαξβίλνο δεκνζίεπζε έλα αθφκε βηβιίν κε ηίηιν «Ζ θαηαγσγή ηνπ
αλζξψπνπ θαη ε θπζηθή επηινγή», φπνπ ππνζηήξημε φηη ν άλζξσπνο θαηάγεηαη απφ ηα
πηζεθνεηδή. ΢ήκεξα, είλαη βεβαησκέλν πσο ν άλζξσπνο θαη ν πίζεθνο έρνπλ θνηλνχο
πξνγφλνπο αιιά ν έλαο δελ είλαη ε ζπλέρεηα ηνπ άιινπ.
Ο Κάξνινο Ρνβέξηνο Γαξβίλνο πέζαλε ην 1882, ζε ειηθία 73 ρξφλσλ.

29. 1.2 Ζ Θεσξία ηεο εμέιημεο ησλ εηδώλ
΢χκθσλα κε ηε ζεσξία ηεο εμέιημεο, ην «είδνο» δελ είλαη ζηαζεξφ θη αλαιινίσην.
Όια ηα είδε ησλ θπηψλ θαη ησλ δψσλ, πνπ έδεζαλ πάλσ ζηε Γε ή πνπ εμαθνινπζνχλ
λα δνπλ, είλαη ην απνηέιεζκα ηεο αζηακάηεηεο κεηαβνιήο, ηεο εμέιημεο απφ κηα ή
ειάρηζηεο ππνηππψδεηο αξρηθέο κνξθέο. Αηηία ηεο εμέιημεο είλαη ε θπζηθή επηινγή,
πνπ νθείιεηαη ζηνλ αγψλα γηα ηε «δηαηψληζε ηνπ είδνπο». Δίλαη έλαο αγψλαο, πνπ ηνλ
δηεμάγνπλ φια ηα δσληαλά πιάζκαηα ηεο θχζεο θαη θαηά είδε θαη θαηά άηνκα ηνπ
ίδηνπ είδνπο. Έηζη, θάζε άηνκν θαη θάζε είδνο αλαπηχζζεη εθείλεο ηηο ηδηφηεηεο πνπ ην
βνεζνχλ λα επηβηψζεη ή δεκηνπξγεί λέεο, αλάινγα κε ην ηη απαηηεί ε πξνζαξκνγή ηνπ
ζην πεξηβάιινλ, ψζηε λα εμαζθαιηζηεί ε ζπλέρεηα, ε «δηαηψληζε».
Με ηελ θιεξνλνκηθφηεηα, νη αλαπηπγκέλεο ή λέεο ηδηφηεηεο κεηαβηβάδνληαη ζηνπο
απνγφλνπο, ελψ νη άρξεζηεο αηξνθνχλ θαη, ζπρλά, ράλνληαη. Μηα ηέηνηα θπζηθή
επηινγή επηθξάηεζε 600.000.000 πξηλ, φηαλ ε δσή βγήθε ζηε ζηεξηά.΢ήκεξα, ε
ζεσξία ηεο εμέιημεο είλαη απφιπηα παξαδεθηή θη, φπσο ζεκεηψλνπλ νη επηζηήκνλεο, ε
κφλε ακθηζβήηεζε πνπ κπνξεί λα ππάξμεη εληνπίδεηαη ζηελ «νξζφδνμε άπνςε πσο
κνλαδηθφο παξάγνληαο αιιαγήο θαη αλάπηπμεο ζηε δσή ήηαλ ε θπζηθή επηινγή ζε
ζπλεξγαζία κε αηθλίδηεο αιιαγέο ή κεηαιιάμεηο ζηνπο νξγαληζκνχο» (Υάθεηα
Υφνπθο, ζηνλ πξφινγν ηνπ πξψηνπ ηφκνπ ηεο «Ηζηνξίαο ηεο Αλζξσπφηεηαο», έθδνζε
ηεο UNESCO).
Ζ ζαλάζηκε πάιε αλάκεζα ζην κάγκα ηνπ εζσηεξηθνχ ηεο Γεο, ηνλ θινηφ ηεο θαη ην
λεξφ ζπλερίδεηαη σο ηηο κέξεο καο, ζε ήπηα κνξθή. ΢ην μεθίλεκά ηεο, φκσο, ήηαλ
βίαηε, θαζεκεξηλή, ζνξπβψδεο θαη θαηαιπηηθή. Δθξήμεηο, παξάμελα ρξψκαηα θαη
θνζκνγνληθέο αιιαγέο ζπλέζεηαλ κηαλ άγξηα νκνξθηά. Οη κεηακνξθψζεηο, ζ’ απηή ηε
θάζε, θξάηεζαλ 540 εθαηνκκχξηα ρξφληα: Απφ ηα δχν δηζεθαηνκκχξηα ρξφληα πξηλ
απφ ηελ επνρή καο σο ην έλα δηζεθαηνκκχξην 460 εθαηνκκχξηα. Οιφθιεξν απηφ ην
δηάζηεκα νλνκάζηεθε Αξρατθφο αηψλαο θαη ζεκαδεχηεθε απφ ην ζπλερέο
θνκκάηηαζκα ηνπ θινηνχ ηεο Γεο, ηε δεκηνπξγία ξεγκάησλ θαη ηε δξάζε ησλ
εθαηζηείσλ, πνπ έβξηζθαλ δηεμφδνπο αθφκα θαη ζηνπο βπζνχο ηνπ απέξαληνπ
σθεαλνχ.
Μαδί κε ηε ιάβα, πνπ μερπλφηαλ ζηελ επηθάλεηα ηνπ θινηνχ, απειεπζεξψλνληαλ
αέξηα. Άιια απφ απηά πγξνπνηνχληαλ ακέζσο θαη γέλλεζαλ ηηο ζεξκνπεγέο. Κη άιια
ζθνξπίδνληαλ ζηελ αηκφζθαηξα. Οη αλαζπκηάζεηο δεκηνπξγνχζαλ ζχλλεθα θαη ηα

30. ζχλλεθα έθεξλαλ θαηαθιπζκνχο. Καη ρεκηθέο ελψζεηο. Αλάκεζά ηνπο θαη νη
πνιχηηκνη γηα ην κέιινλ πδξνγνλάλζξαθεο, πνπ δελ έκελαλ αξγνί. Αηρκαιψηηδαλ
νμπγφλν θαη άδσην θαη παίξλνληαο ελέξγεηα απφ ηηο αζηξαπέο, κεηαηξέπνληαλ ζε λέεο
πην πνιχπινθεο ρεκηθέο ελψζεηο ηνπ άλζξαθα, ηα ακηλνμέα: Άρξσκεο θξπζηαιιηθέο
νξγαληθέο ελψζεηο, πνπ εχθνια δηαιχνληαη ζην λεξφ θαη πνπ έρνπλ ηελ ηθαλφηεηα λα
δηψρλνπλ φ,ηη ηνπο είλαη άρξεζην θαη λα θξαηνχλ φ,ηη ηνπο ρξεηάδεηαη.
Οη βξνρέο ηα παξάζεξλαλ ζηα βάζε ηνπ σθεαλνχ. Δθεί, κε θηιηξαξηζκέλε απφ ην
λεξφ ηε δξάζε ηεο ππεξηψδνπο αθηηλνβνιίαο ηνπ ήιηνπ, ηα ακηλνμέα νδεγήζεθαλ ζε
λέεο ελψζεηο πνπ γέλλεζαλ ηα ιεπθψκαηα (άρξσκα, άκνξθα, δηάθαλα θαη καιαθά
κφξηα νξγαληθήο χιεο). Δίλαη νη γλσζηέο καο πξσηεΐλεο, αδσηνχρεο ελψζεηο πνπ
απνηεινχλ ηελ πξψηε βάζε ησλ δσληαλψλ θπηηάξσλ. ΢ήκεξα, ηα εληνπίδνπκε ζηα
αβγά, ζην αίκα, ζην ιέκθνο, ζην γάια θαη φπνπ αιινχ ππάξρεη πεγή δσήο.
΢ηελ πξψηε εκθάληζή ηνπο, ηα ιεπθψκαηα παξαζέξλνληαλ, ράλνληαλ,
μαλαθαίλνληαλ, ελψλνληαλ, δηαιχνληαλ, ελψ νη αθηίλεο ηνπ ήιηνπ ηα δνινθνλνχζαλ,
φπνπ ηα έβξηζθαλ. Όκσο, ε ππεξηψδεο αθηηλνβνιία δηαζπνχζε θαη ην δηνμείδην ηνπ
άλζξαθα, απφ ην νπνίν ειεπζεξσλφηαλ νμπγφλν, πνπ, κε λέεο κεηαιιαγέο,
δεκηνπξγνχζε ην φδνλ: Μηα λέα θαη πην εληζρπκέλε κνξθή πιηθνχ, πνπ ην απνηεινχλ
ηξία άηνκα νμπγφλνπ ελσκέλα ζε έλα. Γίλεθε ην πξνζηαηεπηηθφ θφζθηλν, πνπ
απιψζεθε γχξσ απφ ηελ αηκφζθαηξα θαη κεηαβιήζεθε ζε θίιηξν θαηά ηεο
ζαλαηεθφξαο αθηηλνβνιίαο. Κάπνηα ιεπθψκαηα θαηάθεξαλ, έηζη, λα επηδήζνπλ σο νη
πξψηεο απεηξνειάρηζηεο κνξθέο δσήο. ΢πλέβε έλα δηζεθαηνκκχξην 460 εθαηνκκχξηα
ρξφληα πξηλ απφ ηελ επνρή καο.
Ζ αέλαε αδπζψπεηε πάιε αλάκεζα ζην κάγκα, ηνλ θινηφ, ηνλ σθεαλφ θαη ηα
ζηνηρεηά ηεο θχζεο ζπλερηδφηαλ, φηαλ μεθηλνχζε ε επνρή πνπ νλνκάζηεθε Ζσδσηθφο
(δειαδή «απγήο ηεο δσήο») ή Πξνηεξνδσηθφο αηψλαο. Γηάξθεζε 860 εθαηνκκχξηα
ρξφληα. Όηαλ έιεμε, πξηλ απφ 600 εθαηνκκχξηα ρξφληα, ηίπνηα δελ ήηαλ φπσο παιηά.
Δθεί πνπ ε ζάιαζζα ζπλαληνχζε ηε ζηεξηά, ζηα ξερά ρακέλσλ πηα παξαιίσλ, ηα
ιεπθψκαηα ζπλέρηδαλ ηελ εμειηθηηθή ηνπο πνξεία. ΢ηελ αξρή ηνπ Ζσδσηθνχ αηψλα,
νη πξψηνη αζέαηνη ζην αλζξψπηλν κάηη (πνπ έηζη θη αιιηψο ηφηε δελ ππήξρε)
κνλνθχηηαξνη νξγαληζκνί έδηλαλ ηε δηθή ηνπο απφ ηα πξηλ ρακέλε κάρε. Καλέλαο
ηνπο δελ επέδεζε ζην δηάβα ησλ αηψλσλ. Υάζεθαλ θαη δηαιχζεθαλ, ζχκαηα ηνπ
πνιέκνπ πνπ καηλφηαλ γχξσ ηνπο, αιιά πξφιαβαλ λα εμειηρζνχλ θαη λα δψζνπλ πην
πνιχπινθνπο θαη πην ηέιεηνπο απνγφλνπο. Μέζα ζηηο κχξηεο φζεο αλαθαηαηάμεηο, ε
δσή δηαθπιάρηεθε. ΢ηα ηέιε απηήο ηεο πεξηφδνπ, ζηηο αβαζείο αθηέο, νη
κνλνθχηηαξνη νξγαληζκνί είραλ θηφιαο ρσξηζηεί ζε πξνγφλνπο ησλ δψσλ θαη ησλ
θπηψλ. Μέζα ζην λεξφ, έκπαηλαλ νη βάζεηο γηα ηε δεκηνπξγία ησλ δχν πνιππιεζψλ
βαζηιείσλ, πνπ έκειιε λα θαηαθηήζνπλ αξγφηεξα ηνλ πιαλήηε Γε.
Πξηλ απφ 600.000.000 ρξφληα, φηαλ ν πιαλήηεο έκπαηλε ζηε θάζε, πνπ νλνκάζακε
Παιαηνδσηθφ αηψλα, νη ήπεηξνη είραλ απνθηήζεη λέα κνξθή. Σν ζρήκα ηεο ζηεξηάο
ζπλερψο άιιαδε φςε. Οη πηπρψζεηο ηνπ θινηνχ ηεο Γεο, πνπ πςψλνληαλ εδψ θη εθεί,
θπιάθηδαλ ζαλ κέζα ζε παλχςεινπο ηνίρνπο θνκκάηηα ηνπ σθεαλνχ. ΢ρεκαηίδνληαλ,
έηζη, απέξαληα έιε: Δίλαη νη ηεξάζηηεο ζεξκνθνηηίδεο, φπνπ ε δσή βξήθε ηδαληθέο
ζπλζήθεο λ’ αλαπηπρζεί. Καη λα απισζεί.
Σα πξψηα αηειή πδξφβηα θπηά ζθέπαδαλ ηνπο βπζνχο σο ηηο φρζεο ησλ ειψλ. Λίγν
ιίγν, φκσο, ηα λεξά εμαηκίδνληαλ, θαζψο ηα βνπλά εκπφδηδαλ ηελ αλαλέσζή ηνπο απφ
ηνλ ειεχζεξν σθεαλφ. Σα έιε πεξηνξίδνληαλ. Σα αηειή θχθηα πνπ θχηξσζαλ θνληά
ζηηο φρζεο, κε ηνλ θαηξφ, έραζαλ ηελ επαθή ηνπο κε ην λεξφ. Ζ κνίξα ηνπο ήηαλ λα

31. πεζάλνπλ ή λα πξνζαξκνζηνχλ. Άιια ράζεθαλ, άιια επηβίσζαλ πξνιαβαίλνληαο ηνλ
ρξφλν, κε ηξφπν «καγηθφ».
Όζν αθφκα ππάξρεη έζησ θαη ιίγν λεξφ, απνθηνχλ ξίδεο πνπ ρψλνληαη βαζηά ζην
έδαθνο αλαδεηψληαο ηε δσνδφηξα πγξαζία θαη ηελ ηξνθή. Απνθηνχλ θαη θνξκφ,
κέζα ζηνλ νπνίν κπνξνχλ λα θπιαρηνχλ γηα θαηξφ ε πγξαζία θαη ε ηξνθή. Όηαλ ηα
λεξά ηνπ έινπο παχνπλ λα ηα θαιχπηνπλ, ηα θπηά απηά έρνπλ θηφιαο απνθηήζεη λέεο
ζπλήζεηεο. ΢ηεξηαλέο. Ζ θαηάθηεζε ηεο ζηεξηάο απφ ην βαζίιεην ησλ θπηψλ είλαη πηα
ζέκα ρξφλνπ. Καη είλαη φ,ηη ρξεηάδεηαη γηα λα κπνξέζνπλ θαη ηα δψα λα βγνπλ ζηε
ζηεξηά.
Γηα εθαηνκκχξηα ρξφληα, ζ’ έλα θιίκα πγξφ θαη δεζηφ, ηα θπηά εηζπλέαλε ην άθζνλν
δηνμείδην ηνπ άλζξαθα, πνπ θπθινθνξνχζε ζηελ αηκφζθαηξα, θξαηνχζαλ ηνλ
άλζξαθα θη ειεπζέξσλαλ ην νμπγφλν. Γεκηνπξγνχζαλ, έηζη, ηηο θαηάιιειεο ζπλζήθεο
αλαπλνήο γηα ηα επεξρφκελα δψα. Παλίζρπξεο νη ξίδεο ηνπο, έζπαδαλ ηα πεηξψκαηα
γηα λα πεξάζνπλ θαη λα ζπλαληήζνπλ ηελ πγξή ηνπο ηξνθή. Έθηηαρλαλ, έηζη, ην
πνιχηηκν ρψκα. Καη ηζνπέδσλαλ ηα βνπλά πξνζζέηνληαο έλαλ αθφκα εκπφιεκν ζηηο
κάρεο πνπ ζπλερίδνληαλ αλάκεζα ζην κάγκα, ηνλ θινηφ θαη ηνλ σθεαλφ.
Γε ληθνχζαλ πάληα. Οη αδηάθνπεο γεσινγηθέο αλαθαηαηάμεηο, νη νξνγελέζεηο θαη νη
εμαθαλίζεηο ησλ πηπρψζεσλ παξάζεξλαλ ζηα θαηάβαζα ηεο Γεο δάζε νιφθιεξα απφ
θπηά θαη δέληξα. Μέζα απφ αζχιιεπηεο ρξνληθέο πεξηφδνπο, ν άλζξαθαο, πνπ
πεξηείραλ ηα θαηαβπζηζκέλα θπηά θαη δέληξα, κεηαηξάπεθε ζε θάξβνπλν: αλζξαθίηε,
πεηξνθάξβνπλν, ιηγλίηε. Οη θαηαβπζίζεηο ζηνπο σθεαλνχο παξάζεξλαλ ζηα ζπιάρλα
ηεο Γεο ην πιαγθηφλ θαη ηνπο κηθξννξγαληζκνχο πνπ κεηαηξέπνληαλ ζε έλαλ ξεπζηφ
πνιηφ γεκάην άλζξαθα. Γεκηνπξγήζεθε ην πεηξέιαην.
Κάξβνπλν θαη πεηξέιαην έκεηλαλ θαιά θπιαγκέλα γηα εθαηνληάδεο εθαηνκκχξηα
ρξφληα, ψζπνπ λα ηα αλαθαιχςεη ν άλζξσπνο θαη λα ηα ρξεζηκνπνηήζεη γηα ηελ
παξαγσγή ελέξγεηαο. Όκσο, ζηα 400 εθαηνκκχξηα ρξφληα ηνπ Παιαηνδσηθνχ αηψλα,
νη δσληαλνί νξγαληζκνί ηνπ δσηθνχ βαζηιείνπ, πνπ είρε ήδε δεκηνπξγεζεί ζηνπο
σθεαλνχο, δελ έκεηλαλ πίζσ ζε εμέιημε. Οη πξψηνη αηειείο κηθξννξγαληζκνί είραλ
θηφιαο γίλεη πνιχπινθνη. Κάπνηνη απφ απηνχο απέθηεζαλ έλα ζπνπδαίν φπιν ζηνλ
αγψλα ηνπο γηα επηβίσζε: Σελ ζπνλδπιηθή ζηήιε.
Σα πξψηα ςάξηα απμάλνληαλ θαη πιεζχλνληαλ ζηνλ ειεχζεξν σθεαλφ. Κάπνηα άιια
θπιαθίζηεθαλ ζηα έιε. Όηαλ ην λεξφ άξρηζε λα ιηγνζηεχεη, θάπνηα απφ απηά
θαηάθεξαλ λα εμειηρζνχλ έηζη πνπ λα κπνξνχλ λα επηδήζνπλ ζηηο ιίκλεο θαη ζηα
πνηάκηα. Κάπνηα άιια απέθηεζαλ λέεο ηθαλφηεηεο θαη λέα πνιχηηκα φξγαλα: Ήηαλ ηα
ακθίβηα, πνπ κπνξνχζαλ λα δνπλ ην ίδην θαιά θαη ζην λεξφ θαη ζηε ζηεξηά. Σν
επφκελν βήκα ήηαλ κεξηθά απφ ηα ακθίβηα λα απνκαθξπλζνχλ απφ ην λεξφ θαη λα
ράζνπλ ηηο ηδηφηεηεο πνπ ηνπο επέηξεπαλ λα δνπλ θαη κέζα ζ’ απηφ. ΢ηα ηέιε ηνπ
Παιαηνδσηθνχ αηψλα θη ελψ ην θιίκα άξρηδε λα ςπρξαίλεη, 200.000.000 ρξφληα πξηλ
απφ ηελ επνρή καο, ηα πξψηα εξπεηά μεθηλνχζαλ λα θαηαθηήζνπλ ηνλ πιαλήηε Γε.
Καη ηα πξψηα θσλνθφξα (πεχθα, έιαηα θ.ιπ.) αληηθαζηζηνχζαλ ηα θαηαβπζηζκέλα
δάζε.

32. 2. Ζ ζεσξία ηεο θπζηθήο επηινγήο
Σν 1809, έηνο δεκνζίεπζεο ηεο εξγαζίαο ηνπ Λακάξθ, γελλήζεθε ζηελ Αγγιία ν
Κάξνινο Γαξβίλνο. Αλ θαη σο καζεηήο ελδηαθεξφηαλ ηδηαίηεξα γηα ηε κειέηε ηνπ
θπζηθνχ θφζκνπ, νινθιεξψλνληαο ηηο εγθχθιηεο ζπνπδέο ηνπ ζηξάθεθε αξρηθά ζηελ
Ηαηξηθή θαη κεηά ζηε Θενινγία. Οη επηδφζεηο ηνπ φκσο θαη ζηνπο δχν απηνχο ηνκείο
ήηαλ απνγνεηεπηηθέο. Έηζη, φηαλ ηνπ πξνηάζεθε λα κεηάζρεη σο άκηζζνο θπζηνδίθεο
ζε κηα ππεξπφληηα απνζηνιή γηα ινγαξηαζκφ ηνπ Βξεηαληθνχ Ναπηηθνχ, είδε ην
ηαμίδη απηφ σο κηα επθαηξία λα αζρνιεζεί κε ηε κειέηε ηνπ αγαπεκέλνπ ηνπ
αληηθεηκέλνπ.
Σν ηαμίδη κε ηε θξεγάηα « Beagle » (Ηρλειάηεο) μεθίλεζε ην 1831 θαη δηήξθεζε 5
ρξφληα. ΢ην δηάζηεκα απηφ ν Γαξβίλνο είρε ηε δπλαηφηεηα λα ζπιιέμεη έλα πιήζνο
απφ δηαθνξεηηθά δψα, θπηά αιιά θαη απνιηζψκαηα, θαη λα πξαγκαηνπνηήζεη
γεσινγηθέο, θιηκαηνινγηθέο θαη αλζξσπνινγηθέο παξαηεξήζεηο ζηηο πεξηνρέο πνπ
επηζθέθζεθε (απφ ηε δνχγθια ηνπ Ακαδνλίνπ θαη ηηο πεδηάδεο ηεο Αξγεληηλήο σο ηα
πςίπεδα ησλ Άλδεσλ θαη ηα λεζηά Γθαιαπάγθνο). Ο Γαξβίλνο, πξηλ απφ ην ηαμίδη,
πίζηεπε, φπσο νη πεξηζζφηεξνη άλζξσπνη ηεο επνρήο ηνπ, φηη ηα είδε είλαη ζηαζεξά
θαη δε κεηαβάιινληαη. Σν πιηθφ φκσο πνπ είρε ζπιιέμεη θαη νη παξαηεξήζεηο πνπ είρε
πξαγκαηνπνηήζεη δελ άξγεζαλ λα ηνλ νδεγήζνπλ ζηελ ηδέα φηη ηα είδε
κεηαβάιινληαη.
Αμίδεη λα αλαθεξζεί φηη ν Γαξβίλνο, παξ' φιν πνπ είρε απνζαθελίζεη ηηο βαζηθέο
αξρέο ηεο ζεσξίαο ηνπ ήδε απφ ην 1839, ηε δεκνζίεπζε αξθεηά αξγφηεξα, ην 1858.
Πξνβιέπνληαο ηηο θνβεξέο αληηδξάζεηο πνπ ζα πξνθαινχζε, ήζειε λα ζπιιέμεη
πξφζζεην απνδεηθηηθφ πιηθφ. Σν βηβιίν ηνπ Πξνέιεπζε ησλ εηδψλ δηά ηεο θπζηθήο
επηινγήο εμαληιήζεθε ηελ πξψηε εκέξα ηεο θπθινθνξίαο ηνπ θαη παξακέλεη αθφκε
θαη ζήκεξα έλα απφ ηα βηβιία πνπ έρνπλ πξαγκαηνπνηήζεη ηηο πεξηζζφηεξεο εθδφζεηο
παγθνζκίσο. Ζ αλάπηπμε ηεο ζεσξίαο ηεο εμέιημεο κε βάζε ηε θπζηθή επηινγή ήηαλ
έλα αμηνκλεκφλεπην επίηεπγκα ηνπ 19νπ αηψλα, πνπ εκπινχηηζε ηελ επηζηήκε ηεο
Βηνινγίαο θαη άιιαμε ξηδηθά ηελ άπνςή καο γηα καο ηνπο ίδηνπο θαη γηα ην θπζηθφ
θφζκν.
2.1 Ση ππνζηεξίδεη ε ζεσξία ηεο θπζηθήο επηινγήο
Ζ ζεσξία ηεο θπζηθήο επηινγήο κπνξεί λα ζπλνςηζηεί ζε 4 βαζηθέο παξαηεξήζεηο θαη
ζε 3 ζπκπεξάζκαηα πνπ απνξξένπλ απφ απτζσ.
Παξαηήξεζε 1.Οη πιεζπζκνί ηωλ δηάθνξωλ εηδώλ ηείλνπλ λα απμάλνληαη από γεληά
ζε γεληά κε ξπζκό γεωκεηξηθήο πξνόδνπ.
Παξαηήξεζε 2.Αλ εμαηξεζνύλ νη επνρηθέο δηαθπκάλζεηο, ηα κεγέζε ηωλ πιεζπζκώλ
παξακέλνπλ ζρεηηθά ζηαζεξά.

33. Παξαηήξεζε 3.Τα άηνκα ελόο είδνπο δελ είλαη όκνηα. Σηνπο πιεζπζκνύο ππάξρεη κηα
ηεξάζηηα πνηθηινκνξθία όζνλ αθνξά ηα θπζηθά ραξαθηεξηζηηθά ηωλ κειώλ ηνπο.
Παξαηήξεζε 4.Τα πεξηζζόηεξα από ηα ραξαθηεξηζηηθά ηωλ γνλέωλ θιεξνδνηνύληαη
ζηνπο απνγόλνπο ηνπο.
΢πκπέξαζκα 1.Γηα λα παξακείλεη ζηαζεξό ην κέγεζνο ελόο πιεζπζκνύ, παξά ηελ ηάζε
γηα αύμεζε, κεξηθά άηνκα δελ επηβηώλνπλ ή δελ αλαπαξάγνληαη. Σπλεπώο κεηαμύ ηωλ
νξγαληζκώλ ελόο πιεζπζκνύ δηεμάγεηαη έλαο αγώλαο επηβίσζεο.
΢πκπέξαζκα 2.Η επηηπρία ζηνλ αγώλα γηα ηελ επηβίωζε δελ είλαη ηπραία. Αληηζέηωο,
εμαξηάηαη από ην είδνο ηωλ ραξαθηεξηζηηθώλ πνπ έρεη θιεξνλνκήζεη έλαο νξγαληζκόο
από ηνπο πξνγόλνπο ηνπ. Οη νξγαληζκνί νη νπνίνη έρνπλ θιεξνλνκήζεη ραξαθηεξηζηηθά
πνπ ηνπο βνεζνύλ λα πξνζαξκόδνληαη θαιύηεξα ζην πεξηβάιινλ ηνπο επηβηώλνπλ
πεξηζζόηεξν ή/θαη αθήλνπλ κεγαιύηεξν αξηζκό απνγόλωλ από ηνπο νξγαληζκνύο νη
νπνίνη έρνπλ θιεξνλνκήζεη ιηγόηεξν επλνϊθά γηα ηελ επηβίωζή ηνπο ραξαθηεξηζηηθά.
΢πκπέξαζκα 3.Τα επλνϊθά γηα ηελ επηβίωζε ραξαθηεξηζηηθά κεηαβηβάδνληαη ζηελ
επόκελε γεληά κε κεγαιύηεξε ζπρλόηεηα από ηα ιηγόηεξν επλνϊθά, θαζώο νη θνξείο ηνπο
επηβηώλνπλ θαη αθήλνπλ κεγαιύηεξν αξηζκό απνγόλωλ από ηνπο θνξείο ηωλ ιηγόηεξν
επλνϊθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ. Έηζη, κε ηελ πάξνδν ηνπ ρξόλνπ, ε ζπζζώξεπζε όιν θαη
πεξηζζόηεξωλ επλνϊθώλ ραξαθηεξηζηηθώλ ζε έλαλ πιεζπζκό κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ
εκθάληζε ελόο λένπ είδνπο.
Ζ δηαδηθαζία κε ηελ νπνία νη νξγαληζκνί πνπ είλαη πεξηζζφηεξν πξνζαξκνζκέλνη ζην
πεξηβάιινλ ηνπο επηβηψλνπλ θαη αλαπαξάγνληαη πεξηζζφηεξν απφ ηνπο ιηγφηεξν
πξνζαξκνζκέλνπο νλνκάζηεθε απφ ηνλ Κάξνιν Γαξβίλν θπζηθή επηινγή. Ο φξνο
ρξεζηκνπνηήζεθε ζε αληηδηαζηνιή κε ηελ ηερλεηή επηινγή ηελ νπνία θάλεη ν
άλζξσπνο θάζε θνξά πνπ επηιέγεη ηα θαηαιιειφηεξα δψα (ή θπηά) ή απηά πνπ έρνπλ
νηθνλνκηθφ ελδηαθέξνλ, πξνθεηκέλνπ λα παξαγάγεη απνγφλνπο κε επηζπκεηά
ραξαθηεξηζηηθά.
Ζ ζεσξία ηνπ Γαξβίλνπ πξνζέθεξε κηα απιή αιιά πεηζηηθή εμήγεζε γηα ηελ πνηθηιία
ησλ εηδψλ ζηε Γε. Δπεηδή νη δηάθνξεο πεξηνρέο έρνπλ δηαθνξεηηθέο ζπλζήθεο θαη
δηαθνξεηηθέο επθαηξίεο επηβίσζεο, δηαθνξεηηθνί νξγαληζκνί επηιέγνληαη απφ ηε
θπζηθή επηινγή σο νη πην πξνζαξκνζκέλνη ζην ζπγθεθξηκέλν πεξηβάιινλ.
2.2 Μεξηθέο ρξήζηκεο απνζαθελίζεηο ζηε ζεσξία ηεο θπζηθήο
επηινγήο
Έλα απφ ηα ζεκεία πνπ ρξεηάδνληαη απνζαθήληζε ζηε ζεσξία πνπ δηαηχπσζε ν
Γαξβίλνο είλαη ην πνχ ηειηθά δξα ε θπζηθή επηινγή. Γηα ηελ εμειηθηηθή ινηπφλ
ζεσξία ε θπζηθή επηινγή δξα ζηνλ πιεζπζκφ θαη ζπλεπψο ν πιεζπζκφο
αληηπξνζσπεχεη ηε κηθξφηεξε δπλαηή κνλάδα πνπ κπνξεί λα εμειηρζεί.
Απηφ θαίλεηαη παξάδνμν, θαζψο ε θπζηθή επηινγή πεξηιακβάλεη αιιειεπηδξάζεηο
αλάκεζα ζηα κεκνλσκέλα άηνκα θαη ην πεξηβάιινλ ηνπο, νπφηε ζα ήηαλ ινγηθφηεξν
ηα κεκνλσκέλα άηνκα λα απνηεινχλ ηε κνλάδα ηεο εμέιημεο θαη φρη νη πιεζπζκνί.
Όκσο έλα κεκνλσκέλν άηνκν κπνξεί λα παξνπζηάζεη έλα, ην πνιχ, λέν
ραξαθηεξηζηηθφ είηε ιφγσ κεηαβνιήο ηνπ γελεηηθνχ πιηθνχ ηνπ (κεηάιιαμε) είηε

34. ιφγσ ηεο επίδξαζεο ηνπ πεξηβάιινληφο ηνπ (επίθηεην γλψξηζκα). Αληηζέησο ε
εμέιημε απαηηεί ζπζζψξεπζε πνιιψλ λέσλ θιεξνλνκήζηκσλ ραξαθηεξηζηηθψλ πνπ
έρνπλ εδξαησζεί ζηνπο πιεζπζκνχο δηαδνρηθψλ γελεψλ κε ηε δξάζε ηεο θπζηθήο
επηινγήο.
Πξέπεη επίζεο λα ηνληζηεί φηη ε δξάζε ηεο θπζηθήο επηινγήο είλαη ηνπηθά θαη ρξνληθά
πξνζδηνξηζκέλε. Οη ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο δηαθέξνπλ απφ πεξηνρή ζε πεξηνρή
θαη απφ ρξνληθή ζηηγκή ζε ρξνληθή ζηηγκή. Έηζη είλαη δπλαηφλ έλα ραξαθηεξηζηηθφ
πνπ απνδεηθλχεηαη πξνζαξκνζηηθφ ζε κηα πεξηνρή κηα θαζνξηζκέλε ρξνληθή ζηηγκή
λα είλαη άρξεζην ή θαη δπζκελέο ζε κηα άιιε πεξηνρή ή ζε κηα άιιε ρξνληθή ζηηγκή.
2.3 Αξραίνη Έιιελεο θηιόζνθνη θαη Φπζηθή Δπηινγή
Ζ ηδέα ηεο Φπζηθήο Δπηινγήο, δελ είλαη κηα επηλφεζε ηνπ Κάξνινπ Γαξβίλνπ. Ήδε
απφ ηελ αξραηφηεηα είραλ δηαηππσζεί ηέηνηνπ είδνπο ζεσξίεο, νη θπξηφηεξνη
εθπξφζσπνη ησλ νπνίσλ είλαη:
Αλαμίκαλδξνο (610 – 547/6 π. Υ.)
Πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο απφ ηε Μίιεην. ΢χκθσλα κε ηε ζεσξία ηνπ
Αλαμίκαλδξνπ «πεξί ηεο γελέζεσο ησλ νξγαληθψλ φλησλ», φηαλ ε γε ήηαλ αθφκα
ζθεπαζκέλε απφ λεξά, κέζα ζηε ζάιαζζα δηακνξθσλφηαλ ε δσή. Μεηά φκσο απφ
ηελ απνρψξεζε ηνπ πγξνχ ζηνηρείνπ εμαηηίαο ηεο ζεξκφηεηαο ηνπ ήιηνπ, φζα απφ ηα
ζαιάζζηα φληα βξέζεθαλ ζηελ μεξά έπξεπε λα πξνζαξκνζηνχλ ζην λέν πεξηβάιινλ.
Αλάκεζα ζ' απηά ήηαλ θαη νη άλζξσπνη πνπ δνχζαλ πξνεγνπκέλσο ηρζπφκνξθε
επίζεο δσή.
Δκπεδνθιήο (495 – 435 π. Υ.)
Πξνζσθξαηηθφο θηιφζνθνο απφ ηνλ Αθξάγαληα ηεο ΢ηθειίαο. ΢ηε " δσνγνλία "
πξνζπάζεζε λα εμεγήζεη ηελ πξνέιεπζε θαη ηελ εμέιημε ησλ δσληαλψλ νξγαληζκψλ
.Μέζσ ηεο δξάζεο ηεο δχλακεο ηεο ¨"Φηιφηεηαο" (αγάπεο ή έιμεο) πξψηα
δεκηνπξγήζεθαλ ηα νξγαληθά κέιε ηνπ ζψκαηνο ησλ δψσλ δηαρσξηζκέλα, αιιά
πιαληνχληαλ εδψ θαη εθεί γηαηί αζθνχζε πάλσ ηνπο επηξξνή ην "Νείθνο" . Καζψο
φκσο ε Φηιφηεηα θέξδηδε δχλακε, ηα κεκνλσκέλα κέιε έηεηλαλ λα βξνπλ ηα
θαηάιιεια αληίζηνηρα κέιε γηα λα ζπληεζνχλ ζε πην νινθιεξσκέλεο κνξθέο. Ζ
έλσζε απηή ησλ κειψλ έγηλε ζπκπησκαηηθά θαη ην απνηέιεζκα ήηαλ ε δεκηνπξγία
ηεξάησλ θαη παξακνξθσκέλσλ ππάξμεσλ .Όζα κέιε ζπληαηξηάζηεθαλ έηζη ζε πην
ζχλζεηα νξγαληθά φληα επέδεζαλ, ελψ ηα άιια πνπ δελ έηπρε ζπκπέζνπλ θάπνπ θαη
λα ζπληαηξηαζηνχλ εμαθαλίζηεθαλ. Ο Δκπεδνθιήο ζπλέιαβε θαηά θάπνην ηξφπν ηελ
ηδέα ηεο θπζηθήο επηινγήο.

35. Πεγέο
%AE_%CE%B5%CF%80%CE%B9%CE%BB%CE%BF%CE%B3%CE%A
E
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-C106/151/1088,3999/
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%AC%CF%81%CE%BF%CE%BB%CE%BF%CF%
82_%CE%94%CE%B1%CF%81%CE%B2%CE%A
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%85%CF%83%CE%B9%CE%BA%CE
F%CE%BD%CE%BF%CF%82
http://historyreport.gr/index.php/%CE%A0%CF%81%CF%8C%CF%83%CF
%89%CF%80%CE%B1/1969-2012-01-02-16-53-43